Cavid fəlsəfəsi - Oguzlar.az

lərin necə bir-birini rədd etdiyinin və necə ustalıqla biraraya gətirildiyinin şahidi olmaq şansı verir.«İblis» bu cür kontrastlı fikirlərlə zəngin olduğundan,burada müəllif mövqeyinin müəyyənləşdirilməsi xüsusi tədqiqattələb edir.«Peyğəmbər» əsərinin də öz spesifikası var. BuradaCavid ənənəvi islam tarixindən kənara çıxaraq, kitabın peyğəmbərənazil olmasını fərqli yozumda şərh edir. Klassikislam baxışlarına görə, kitabın ayələri Allah kəlamı olaraqayrı-ayrı vaxtlarda, vəhy məqamlarında mələk (Cəbrayıl)vasitəsilə çatdırılır. İslama görə mələk əsasən icraçıdır və o,öz mülahizələrini, istəklərini deyil, Allahın tapşırıqlarınıyerinə yetirir. Cəbrayıl isə xüsusi statuslu mələk olmaqlaHaqdan gələn ayələri çatdırır.Caviddə isə mələk daha çox dərəcədə qədim yunanilahələrini xatırladır. Peyğəmbərə görünən və guya kənardanpeyda olan mələk əslində onun öz içindən, əqli dünyasındanintixab edirmiş. Mələk özünü «şe‘rü-hikmət, zəkailahəsi» kimi təqdim edir. Onun həmçinin «ulu dahilərinnədiməsi» olduğunu nəzərə alsaq, burada mələk daha çoxdərəcədə ilham pərisini xatırladır. Və belə çıxır ki, peyğəmbərə«nazil olan» biliklər əslində onun ilham və yaradıcılıqməqamında öz daxili dünyasından aldığı biliklərdir. «Mənsənin əqlinəm» ifadəsi bunu bir daha sübut edir.Bən sənim, sən də bən, şaşırma, əvətBən sənin əqlinim, fəqət daim- 22 -