Cavid fəlsəfəsi - Oguzlar.az

caq eşq qanadlarında uzaqlaşmaq mümkündür. Lakin qadınaolan eşq son məqam deyil, əksinə, ali mərtəbəyə aparanyolda bir pillə, vəsilədir.Hüseyn Cavid sufi poeziyasında yaxşı məlum olan bumövzunu öz fəlsəfi konsepsiyasının tələblərinə uyğun olaraqyenidən işləmiş, məlum rəvayətə bəzi əlavələr etmiş,fərqli tərəflərin mövqeyini daha aydın ifadə edə bilməküçün yeni obrazlar daxil etmişdir.Əvvəla, Cavidin Şeyx Sənanı qocalığında eşqə düşmür,yəni onun eşqi qarşılıqlı olmaq şansına malikdir. Buradaromantizm realizmlə çulğalaşır. Gürcü qızı Xumarında Şeyx Sənanı sevə bilməsi üçün yer qoyulur. F.Əttardaancaq Şeyxin sevgisindən söhbət gedir, qız ona olsa-olsapul, var-dövlət müqabilində qarşılıq verə biləcəyini deyir.Əttarın mavi gözlü gözəli hadisələrin başlanğıcında məbəddəçalışmasına baxmayaraq, mənəviyyat bataqlığından çıxmamışdır.O, böyük eşqdən xəbərsizdir. Onda var-dövlətdənvə şəhvətdən yüksəkdə duran bu qeyri-adi duyğununyaranması üçün hələ çox möcüzələr göstərilməli, eşqin gücününisbat olunması üçün çox əzab-əziyyətlər çəkilməlidir.Və ancaq bu cür təmənnasız eşq ilahi eşqə aparan yolunbaşlanğıcına çevrilir. Şeyx Sənanın öz sevgisində göstərdiyiəzm, imtina qüdrəti, qəhrəmanlıq qızın qəlbinin lap dərinliklərindəolan ilahi duyğuların üzə çıxarılmasına xidmətedir. Və nəhayət, onun Sənan vasitəsi ilə Haqq işığına canatması üçün yol açılır. F.Əttarda sevginin qüdrəti özünü ancaqŞeyx Sənanın öz dini ayinlərinə daha sərbəst yanaşması- 34 -