Cavid fəlsəfəsi - Oguzlar.az

güsündə əks oluna bilir, qalanları – onun sirli-sehirli tərəfiqəlbə çökür, ürəyi fəth edir, amma dərk oluna bilmir.İnsana verilmiş məhdud idrak qabiliyyəti əslində yalnızmüəyyən məkan və zaman hüdudunda baş verən sonluhadisələrin öyrənilməsi üçün yetərlidir. Sonsuzluğu, əbədiyyətiməntiqlə dərk etmək mümkün olmadığı kimi, duyğuilə tam ehtiva etmək də mümkün deyil. Qeyri-müəyyənlikinsanı bir tərəfdən cəlb edirsə, digər tərəfdən də qorxu iləmüşayiət olunur. Ona görə də, qorxu qədər əsrarəngiz birduyğu yoxdur. İlahi eşqin komponentlərindən biri qorxu,biri də pərəstiş duyğusudur. İnsanın məqsədi Allaha çatmaqyox, O-na səcdə etmək olmalıdır.Ən böyük ideal Allahı ehtiva etmək deyil, Allah duyğusuilə ehtiva olunmaq, O-na tapınmaq, O-na sığınmaqdır.Allahı təbiətdə və insanın qəlbində axtaranlar da var. Əlbəttə,hər şeydə O-nun nişanəsini görmək olar. Yaradılmışolan ən azı Yaradanın iradəsinin məhsuludur. Lakin məqsədO-nu özündə tapmaq deyil, özünü O-nda itirmək, dəryanındamlası olmaqla sonsuzluğa qovuşmaqdır. Nəfs pillələri iləqalxaraq («nəfs üzərində qələbə çalaraq») ruh aləminə qovuşmaq,vəhy məqamına çatmaq, özünün Haqq olduğunudeyil, Haqqa qovuşduğunu, O-nun bir parçasına çevrildiyinianlamaq, duymaq – budur böyük səadət, budur kam almaqvə budur kamala çatmaq!H.Cavidin universal gözəllik idealına, gözəlliyə pərəstişməqamına hansı yolla gəlməsi məsələsini hələlik birkənara qoyub, Eşq tanrıçılığının ilkin mənbələrinə müraciət- 48 -