Cavid fəlsəfəsi - Oguzlar.az

Həp sevgidir gözəlliyi insana sevdirənMəhrumi-eşq olunca gözəllik də can sıxar. 1Bu yerdə Aşıq Veysəlin də gözəl bir deyimi yadadüşür:Gözəlliyin beş para etməzMəndəki bu eşq olmasa.Əylənəcək yer tapmazsanKönlümdəki köşk olmasa.«Zər qədrini zərgər bilər», naşı üçün zərlə saxta parıltıarasında fərq yoxdur. Lakin burada başqa bir məqam daortaya çıxır. Hər yaradılmışın bir xeyri, bir gözəlliyi var:onu üzə çıxaran şərait, zaman və şəxs olanda. «Ərlərin eşqigözəlliyi təyin etməyin meyarıdır. Gözəlliyin üzərindəki pərdəniparçalayan bu eşq, eyni zamanda onu pərdələyər».Məhəmməd İqbalın bu sözləri eşq ilə gözəllik arasında qarşılıqlımünasibətin ifadəsidir. Həm də ilkinlik, subyektfunksiyası eşqə verilir.«Könül sevən gözəl olar» kəlamı da məhz həmin ideyanıifadə edir. Bu məqamda Cavid klassik Şərq fəlsəfi fikirənənələrini şifahi xalq yaradıcılığının, milli fəlsəfi fikrinnümunəsi olan atalar sözündəki hikmətlə tamamlayır. Düzdür,gözəlliyə belə münasibət onun rus inqilabi-demokratikfikrində, xüsusən, marksizm fəlsəfəsində təsbit olunmuş«obyektiv xarakterini» şübhə altına alır və subyektin halınıönə çəkir, amma Cavidin yaradıcılığı bu məsələdə daha83.1 Щ. Жавид. Ясярляри 5 жилддя, Ы жилд, Бакы, «Елм», 2005, с.- 50 -