POZNAJ PAMIĘĆ KRAJBernard PAKULNICKIKOŚCIÓŁ PW. ŚW. JÓZEFA W RUBIEŻEWICZACH, PRZY KTÓRYM WIDAĆ FRAGMENT KAMIENNEGO PARKURubieżewicze18 M A G A Z Y NBERNARD PAKULNICKIOd dawna chciałem odwiedzićRubieżewicze. Więc biorę rower iwyruszam w drogę. Dawne miasteczkopołożone jest na wzniesieniumiędzy dwiema rzekami: Sułą iPrzekulem. Wielu historyków jestzdania, że Rubieżewicze zawdzięczająswą nazwę położeniu geograficznemu:położone «na rubieży».Pierwsza wzmianka o Rubieżewiczachpochodzi z drugiej połowyXV wieku. W 1483 roku królKazimierz IV przekazał kilka dworów,w tym też Rubieżewicze, dlaksięcia Michała Wierejskiego. Od1506 roku dwór w Rubieżewiczachstanowił własność wileńskiego wojewodyAlbrechta Hasztolda, mężacórki Wierejskiego – Zofii. W 1533roku król Zygmunt I daje pozwolenieHasztoldowi na założenie wRubieżewiczach handlu, osada stajesię miasteczkiem. W 1550 rokukról Zygmunt August przekazałmiasteczko Mikołajowi Radziwiłłowi.W pierwszej połowie XIX wiekuRubieżewicze stały się własnościąWittgensteinów, a pod koniecstulecia – Hohenlohe’ów. W XVIII– XIX ww. były typowym miasteczkiemkresowym, gdzie ludziezajmowali się rzemiosłem i handlem.Od 1793 roku Rubieżewicze sąw zaborze rosyjskim. W 1799 rokuksiążę Dominik Radziwiłł zbudowałw miasteczku kościół pw. NajświętszejMaryi Panny. Po klęscepowstania styczniowego, w roku1866 kościół przerobiono na cerkiewprawosławną.Ale nic nie potrafi pozbawić Polakówwiary, hartu ducha i wielkiegopoświęcenia. W majątku Rubieżewiczedziałała tajna polska szkoła,którą wykryła policja. MieszkaniecRubieżewicz Antoni Tur zapłaciłwysoką cenę za inicjatywębudowy nowego kościoła. Przezwładze rosyjskie został zesłanywraz z rodziną na 12 lat na Syberię.Do amnestii odbył siedem lat zsyłki.Wrócił w 1905 roku, gdy ukazałasię ustawa tolerancyjna. W tymczasie wierni Rubieżewicz otrzy-
Bernard PAKULNICKIPOMNIK PAMIĘCI RODAKÓW OBOK KOŚCIOŁA ŚW. JÓZEFAmali pozwolenie od władz zaborczychna budowę kościoła. Spełniłosię to, o co walczył Antoni Tur.Nową świątynię pw. św. Józefazbudowano w latach 1906-1910 zkamienia polnego w stylu neogotyckim.Budownictwem kościołakierował ksiądz Józef Skakowskiz Kojdanowa. Hojnymi fundatoramibudowy była rodzina Łęskich zmajątku Suła. Marmurowy ołtarzdo świątyni sprowadzono z Wilna.Dzwony oraz organy wykonaneprzez Wacława Bernackiego równieżprzywieziono z Wilna. Świątyniazostała konsekrowana przezbpa Zygmunta Łozińskiego.Od 1919 r. Rubieżewicze znajdowałysię pod polską administracją,a w latach 1921-1939 są w składzieII Rzeczypospolitej w pobliżugranicy z Białoruską SRR, były siedzibąwiejskiej gminy Rubieżewiczew województwie nowogródzkim.W 1921 roku w miasteczkumieszkało 1509 osób.Przed kościołem w 2006 rokupowstał kamienny park. Pamięćo dziejach i ludziach pozostaje wksięgach, budowlach, zaś w Rubieżewiczach– w 46 kamieniach.Właśnie tyle wsi było w parafii,która liczyła siedem tysięcy wiernych.Niektóre miejscowości zniknęłyz mapy w czasach sowieckich.Na kamieniach wyryto nazwy wsi,więc pamięć o nich pozostała...Kamienny park został poświęconyprzez księdza biskupa AntoniegoDziemiankę w 2006 roku.Obok kościoła znajduje siękrzyż, postawiony w 1997 r. przezpotomków tej ziemi, obecniemieszkających w Polsce. Napisgłosi: «Pamięci Polaków, byłychmieszkańców tych ziem. Zmarłych,zamordowanych i zaginionychw latach II wojny światowej itych, którzy te ziemie pod przymusemna zawsze opuścili».Jadę na cmentarz katolicki. Jesttam mogiła, na której stoją obecniedwa krzyże i pomnik. Na pierwszymkrzyżu napisano: «Nieznanymobrońcom Ojczyzny poległymw 1920 r. – 11 żołnierzy – w1939 r. – 2 żołnierzy K.O.P.». W2003 roku Dolnośląski OddziałStowarzyszenia «Wspólnota Polska»z jej ofiarnym kierownikiemJulianem Winnickim ustanowił tukrzyż «Straży Mogił Polskich». Wtymże samym roku mieszkaniecŁodzi R. Tryzna, urodzony w Rubieżewiczach,postawił pomnik,na którym jest napis. Podaję go woryginale: «Obrońcom Ojczyzny11 żołnierzom I wojny światowej1920 r. i 2 żołnierzom K.O.P.1939». W tym napisie jest błąd, bożołnierze zginęli w wojnie polskobolszewickiej,a nie światowej. Prawidłowyjest napis na pierwszymkrzyżu. Pomodliłem się na mogileza wszystkich rodaków, którzybronili Ojczyzny i wolności.Na cmentarzu w Rubieżewiczachsą pochowani Wołosewiczowie– krewni klasyka literaturybiałoruskiej, twórcy współczesnegojęzyka białoruskiego Janki Kupały,jest to rodzina pieśniarza pokądzieli. W kościele zachował sięobraz MB Ostrobramskiej, którymatka Janki Kupały Benigna Łucewiczpodarowała kościołowi.W Rubieżewiczach odwiedziłemrównież cmentarz żydowski, któryuporządkowali studenci z USA.Obecnie wioskę ominęły ważneszlaki komunikacyjne, zostawiającją w ciszy i na ustroniu. Jadę ulicąprzez Rubieżewicze. Widzę teżdomy, które mają co najmniej stolat. Odnowiono dom, w którym wlatach 1947-1965 mieszkał i pracowałzałożyciel miejscowej aptekiziołowej Stanisław Wilkocki. Przejechałemmost, z lewej strony pozostałstaw, wjeżdżam na wzgórze.Odwracam się i rzucam ostatniespojrzenie na Rubieżewicze, widzęjak niby dwie świece wznoszą sięnad byłym miasteczkiem wysokiewieże kościołaM A G A Z Y N 19