PAMIĘTAMY O WYWÓZKACH - Kresy24.pl

LITERATURA PAMIĘĆZ archiwów Grodnao OrzeszkowejHALINA BURSZTYŃSKA20 M A G A Z Y NELIZA ORZESZKOWA Z MĘŻEM PIOTREM ORZESZKĄNiezastąpionybadacz biografii ElizyOrzeszkowej, wydawcajej korespondencji,Edmund Jankowski, autorznakomitej książki «ElizaOrzeszkowa» (1964),przekazał nam portretpisarki w wielostronnymujęciu, zarówno od stronyjej prywatnego życia jak iobywatelskiej służby orazpisarskich dokonań. Wydajesię wszakże, że niejednąniewiadomą o autorce «NadNiemnem» kryją archiwa,szczególnie na terenachBiałorusi i Litwy.W Państwowym Archiwum HistorycznymGrodna, po zawieruszewojennej i przemieszczeniuorzeszkowianów w inne miejsca,zachowały się jedynie szczątkowedokumenty o publicznej działalnościpisarki. Warto je przywołać,tym bardziej, że dotąd nie zostałyopublikowane.Najwcześniejszy dokument pochodziz 1861 roku. Donosi o niepraworządnejpostawie Orzeszkowejjako poddanej imperium rosyjskiego.Orzeszkowa zamieszkiwaławówczas Ludwinów, majątekmęża, Piotra, położony na Polesiu,w powiecie kobryńskim, w odległościczterystu mil od Grodna.Jak wspominała po latach, Ludwinówbył dla niej miejscem obudzeniasię ze «snu bezmyślności».W otoczeniu postępowej młodzieży,wykształconej na uniwersytetachPetersburga, Moskwy, Kijowaprzyszła pisarka przechodziłaedukację w sprawach publicznych.Do osób bliskich poglądami zaliczałaFlorentego Orzeszkę, KalikstaOrzeszkę – członka komitetudo spraw uwłaszczenia chłopów wPetersburgu, oraz Jana Żuka, pełniącegotę samą funkcję w Grodnie.Z dużą dozą prawdopodobieństwamożna mniemać, że byli