PAMIĘTAMY O WYWÓZKACH - Kresy24.pl

LITERATURA PAMIĘĆni permskiej Orzeszkowa zamieszkaław nadniemeńskiej, rodzinnejMilkowszczyźnie. W 1866 roku jejnazwisko ponownie pojawia się wtajnych aktach policyjnych Grodna.Miało to związek ze wzmożonymipo klęsce powstania represjamiwobec katolicyzmu, szczególnieza to, że w polskich środowiskachstanowił formę podtrzymania ojczystegojęzyka i obyczaju.Jednym z przejawów zmagańcaratu z polskością stało się zamykaniemiejsc kultu. Zjawisko tomożna prześledzić na przykładzieprzebiegu likwidacji kaplicy rzymskokatolickiejna terenie majątkuMilkowszczyzna. Budowla ta,usytuowana przy prywatnej drodze,w alei lipowej, prowadzącejdo dworu, stanowiła osobistą własnośćOrzeszkowej i służyła miejscowejludności. W okresie od 20września 1867 roku, jak poświadczajądokumenty archiwum grodzieńskiego,stała się ona przedmiotemtajnej korespondencji międzygenerał-gubernatorem Edwardemhr. Baranowem, administratoremtzw. Północno-ZachodniegoKraju, który obejmował guberniewileńsko-kowieńsko-grodzieńskomińską,a podległym mu wojennymgubernatorem miasta Grodna.Chodziło o znalezienie pretekstulikwidacji kaplicy, do którejuczęszczało kilkuset miejscowychwłościan. Gubernator Grodnawystosował pismo do swojegozwierzchnika o zezwolenie na jejzamknięcie, wysuwając następująceargumenty: budowla musi byćusunięta, gdyż jest drewniana, znajdujesię w niekorzystnym miejscu izostała zbudowana niewiadomokiedy, bez zezwolenia władz. Ponadto,ze względu na nieestetycznystyl architektoniczny, nie może byćprzeznaczona na cerkiew. Spełnianiewielką wartość użytkową,ponieważ służy mniejszości katolickiejw liczbie 303 osób, wobecprzewagi prawosławnej w liczbieHERB POWSTAŃCZY SYMBOLIZUJĄCY POLSKĘ – ORZEŁ BIAŁY, LITWĘ – POGOŃ ORAZ RUŚ – MICHAŁARCHANIOŁ386 osób. Wreszcie, w kaplicy zaprzestanoodbywania nabożeństw,bowiem sama «pomieszczyca»Orzeszko w 1865 roku usunęła zjej wnętrza przedmioty kultu: ołtarzykoraz obrazy i przechowuje jewe własnym pokoju, a opiekę nadresztą wyposażenia zleciła księdzu.Te argumenty przesądziły o likwidacjikaplicy. Sprawę zamknęło pismoz dnia 5 maja 1867 roku, skierowaneprzez gubernatora Grodnado kancelarii policji w Wilnie owykonaniu rozkazu w dniu 1 maja.Pieczę nad budowlą przejął miejscowynaczelnik policji. Katolikówz Milkowszczyzny przyłączono doparafii kowieńskiej, a Orzeszkowąw majestacie prawa pozbawionojej własności. Wkrótce przyszłoOrzeszkowej opuścić ojcowiznę iod jesieni 1869 roku zamieszkaćw dwudziestotysięcznym Grodnie,nad którym ciążyło zarządzenie ostanie wojennym. Milkowszczyznazostała sprzedana na początku1871 roku. Jej nabywcą, jak wspominaOrzeszkowa, został pułkownikwojsk rosyjskich, pół-Anglik,protestant o nazwisku Doury.Wcześniej młoda dziedziczkapodejmowała rozpaczliwe próbyutrzymania majątku, obciążonegopoważnymi zadłużeniami wskuteknieuczciwości administratora,braku umiejętności gospodarzeniasamej właścicielki oraz wysokichkontrybucji. Wprowadzonew 1867 roku, niszczyły one licznepolskie majątki ziemskie na terenieLitwy i Białorusi.Prawdopodobnie paląca potrzebauiszczenia rocznej raty kontrybucyjnejzmusiła Orzeszkową doszukania funduszy poprzez sprzedażkawałka ziemi. W HistorycznymArchiwum Grodna zachowałsię notarialny akt transakcji, sporządzonyw dniu 26 marca 1870roku. Informuje on, że nabyw-22 M A G A Z Y N