PAMIĘTAMY O WYWÓZKACH - Kresy24.pl

AFISZ KONCERTU CHARYTATYWNEGO, ORGANIZATORKĄ KTÓREGO BYŁA ELIZA ORZESZKOWAra w Grodnie z rozkazem z dnia2 stycznia 1908 roku zleciła policmajstrowimiasta nadzór, by spektaklprzebiegał zgodnie z regułamicenzury przy zachowaniu odpowiedniegopoziomu wykonania.Sprawozdanie z wieczoru, któryodbył się dnia 6 stycznia w lokaluklubu szlacheckiego potwierdziłopraworządność zachowań organizatorki,wykonawców i gości z załączeniempełnej listy uczestników.W rozliczeniu finansowym dochódna rzecz biednych wyniósłblisko 137 rubli. Funduszem tymOrzeszkowa rozdysponowała międzyczternaście osób. Zapomogęotrzymały wyłącznie kobiety,prawdopodobnie matki wielodzietnychrodzin i wdowy. Każdaz nich składała pokwitowanie owysokości otrzymanej kwoty. Nazwiskaobdarowanych o brzmieniuwskazującym na narodowość polską,białoruską, rosyjską i żydowskąoraz teksty pokwitowań pisanemozolną polszczyzną, w języku rosyjskim,lub sygnowane przez osobyniepiśmienne krzyżykiem wskazują,że Orzeszkowa w niesieniupomocy kierowała się wyłączniewzględami humanitarnymi z pominięciemosobistych sympatii czyanimozji.Nic dziwnego, że Grodno starałosię odpłacać tej niepospolitejkobiecie. Jednym z dowodówuznania było zorganizowanie wdniu 29 marca 1907 roku uroczystegowieczoru ku czci pisarki. WTeatrze Miejskim, w obecności jubilatki,obchodzącej 40-lecie pracypisarskiej, aktorzy polskiego teatruw Wilnie, kierowanego przezsłynną Marię Antoninę Młodziejowską,odegrali fragmenty prozypisarki, zaadaptowane na scenę(m.in. według tekstów opowiadania«W zimowy wieczór» i powieści«Bene nati»). Sprawozdawca«Dziennika Wileńskiego» informowałwówczas czytelników, że wdowód czci ofiarowano Orzeszkowejwieńce z liści laurowych i palmowychprzy ogromnym aplauziepubliczności.W tym samym roku autorce «Nizin»przyznano tytuł honorowejobywatelki miasta, a jedną z grodzieńskichulic nazwano jej imieniem.Był to wyraz podzięki za literackidorobek, który ziemi grodzieńskieji jej włodarzom zapewniłtrwałe miejsce w obrębie narodowejkultury. A także dowóduznania dla wieloletnich wysiłkówpisarki na rzecz miasta i jegomieszkańców.Orzeszkowa w pięknych słowach-przesłaniudo potomnychwyraziła swój stosunek do tegomiejsca i ludzi, gdzie przeżywaławłasne niepowodzenia i triumfy,gdzie upływały jej długie latażmudnej pracy, gdzie przynosiłaulgę ludzkiej biedzie i uczyła braterstwa:«Szczycić się będę tytułem honorowejobywatelki tego miasta[...] i słodką mi będzie myśl, że imięmoje wpisano u jednej z dróg, któreje przerzynają, przypominać będzieprzechodniom, gdy już tu niebędę, że niegdyś byłam».I pozostałaM A G A Z Y N 25