ŚciÄ gnij nr 73 z 01/2012 - PortalMorski.pl

MORZE HISTORIIz zapomnieniaFot. PLOTwórca Soko³aMgr in¿. Zygmunt Oko³ów urodzi³siê w 1902 roku. Wydzia³ MechanicznyPolitechniki Warszawskiejukoñczy³ w 1928 roku i rozpocz¹³pracê jako konstruktor w PañstwowejWytwórni Samochodowej, gdziejego pierwsz¹, samodzieln¹ konstrukcj¹by³ motocykl Sokó³ 1000.Podczas wojny by³ cz³onkiem ArmiiKrajowej, prowadz¹c m.in. konspiracyjn¹produkcjê pistoletów automatycznychSten. Po wojnie uczestniczy³m.in. w opracowaniu konstrukcjii przygotowaniu seryjnej produkcjipierwszego, ca³kowicie polskiego samochoduciê¿arowego Star 20.wano go i montowano z du¿ym zapa-³em, w atmosferze dobrej wspó³pracykonstruktorów z wykonawcami. Muszêpowiedzieæ, ¿e chwila rozruchu silnika,zw³aszcza tak du¿ego silnika – jest dlakonstruktorów silnym prze¿yciem. Usi-³ujemy przecie¿ tchn¹æ ruch w zbiorowiskomartwych metalowych czêœci, wykonanychsetkami r¹k. Ruszy, czy nieruszy? – pomyœla³em, gdy w³¹czono rozruchpowietrzny i paliwo. Silnik ruszy³od razu - i jedyn¹ rzecz¹, jaka wylecia³aw powietrze, by³a moja skromna osobapodrzucana do góry rêkami dawnychmajstrów Cegielskiego (…)Bez niespodzianekNie wszystko jednak toczy³o siê jakz p³atka. Konstruktor skar¿y³ siê, ¿e jegodzie³o zosta³o przez pracowników Cegielskiegoodstawione na niemal rok w k¹ciehali, poniewa¿ w zak³adzie zapanowa³amoda na silniki szwajcarskie. W koñcujednak, w maju 1961 roku, rozpoczêtobadania i próby techniczne oraz klasyfikacyjn¹próbê zdawcz¹ pod nadzoremPolskiego Rejestru Statków. Jak dziennikarzowimiesiêcznika „Morze” mówi³ z koleiin¿. Sawicki z PRS, silnik poddany zosta³kilkakrotnie ciê¿szej próbie ni¿ zwyczajowostosuje siê przy tego rodzajubadaniach innych statków.- Pan rozumie, musieliœmy byæ zupe³niepewni, ¿e polski silnik po zamontowaniunie sprawi nam ¿adnych niespodzianek- t³umaczy³ in¿ynier z PRS.Próby zakoñczy³y siê pomyœlniei w sierpniu tego¿ roku silnik o numerze001 przekazano Stoczni Szczeciñskiej dozamontowania na drobnicowcu Jan¯i¿ka. W pierwszy rejs, ze Szczecina,przez porty Afryki równikowej, z portemdocelowym Harcourt w Nigerii, statekwyruszy³ 31 stycznia 1962 roku. Kapitanemjednostki by³ Roman Budka, starszymmechanikiem – in¿. S³awomir Romanek.Ze strony biura mechanikamigwarancyjnymi byli in¿ynierowie LechBurzyñski, W³adys³aw Jodko-Narkiewiczi Aleksander Pomorski.Podczas manewrów z „ca³ej naprzód”na „ca³¹ wstecz” zmiana obrotóww zakresie pe³nej mocy nastêpuje o 3sek. szybciej ni¿ np. na m/s „Krynica”z silnikiem „MAN”. Te trzy sekundy to dlasternika bardzo du¿o, zw³aszcza podczaswp³ywania do ciasnych portówo skomplikowanym zarysie drogi wodnej- pisa³a gazeta.Pierwszy mechanik, S³awomir Romanek,mówi³ miesiêcznikowi „Morze”: -Pocz¹tkowo, przyznam siê panu, nieby³em zbyt uszczêœliwiony, ¿e w³aœniemnie przypad³o w udziale „obje¿d¿anie”Drobnicowiec Jan ¯i¿ka – d³ugoœæ: 124,9 m, szerokoœæ: 16,5 m, zanurzenie: 6,6 m.prototypowego silnika i to w rejsie do AfrykiZachodniej. Teraz natomiast jestemnawet z tego zadowolony. Byæ mo¿e, ¿ei ja coœ bêdê móg³ zrobiæ dla naszego„noworodka”.Kapitan Roman Budka dodawa³: - P³ywa³emna „Krynicy”, bliŸniaku „¯i¿ki”,gdzie zainstalowany by³ silnik tej samejklasy produkcji „MAN’a”. Tam czas trwaniaprzesterowania z „ca³ej naprzód” na„ca³¹ wstecz” wynosi³ 20 sekund, na„¯i¿ce” zaœ o 3 sekundy mniej. Dla nawigatorai kapitana stanowi to powa¿n¹ró¿nicê. Ponadto nasz 9D55 pracujebardzo „miêkko” i dotychczas w³aœciwienie wykryliœmy tzw. krytycznych obrotów,powoduj¹cych wzmo¿on¹, niebezpieczn¹wibracjê kad³uba. Dla „MAN’a”zjawisko to wystêpowa³o przy 58 obrotach,na „¯i¿ce” dopiero po powa¿nymprzeci¹¿eniu silnika, tj. przy 178 obrotach.Niezale¿nie od tego, wiem, ¿e mechanicyzanotowali o oko³o 30 kg nagodzinê mniejsze zu¿ycie paliwa ni¿w analogicznym silniku Sulzera. Je¿eliwskaŸnik ten utrzyma siê przy normalnejeksploatacji statku, bêdzie to du¿ysukces naszych konstruktorów.W czasie rejsu nie oby³o siê bez drobnychusterek, ale zosta³y szybko usuniête.„¯ycie Warszawy” relacjonowa³o: Podczasswego pierwszego rejsu – zw³aszczaw drodze powrotnej – motorowiec„Jan ¯i¿ka” zawin¹³ do kilkunastu portówró¿nego rodzaju, ma³ych i du¿ych,dobrze wyposa¿onych i prymitywnych.Zbadana wiêc zosta³a nie tylko marszowasprawnoœæ silnika, ale i jego zachowaniesiê podczas czêstych rozruchów,zmian iloœci i kierunku obrotów, wspó³pracyz urz¹dzeniami sterowniczymistatku.Dnia 17 kwietnia br. wp³yn¹³ do Gdynii po roz³adowaniu powróci³ do swegoportu macierzystego, Szczecina.W czasie pierwszego rejsu m/s „Jan¯i¿ka” przeby³ ponad 12 tys. mil, zyskuj¹cw portach afrykañskich miano „afrykañskiegoekspresu”, gdy¿ rozwija ³atwoszybkoœæ 16 wêz³ów. Silnik 9D55 nr 001przepracowa³ podczas rejsu 800 godzin.Gazeta donosi³a równie¿ triumfalnie,¿e (…) dziêki silnikowi 9D55 wœródpañstw socjalistycznych – cz³onków RadyWzajemnej Pomocy Gospodarczej, Polskajest jedynym producentem silnikówokrêtowych du¿ej mocy i w³asnej konstrukcji.Nasz sukces techniczny jest wiêcjednoczeœnie powa¿nym sukcesem gospodarczymi presti¿owym na areniemiêdzynarodowej.30 Nasze MORZE l nr 1 l styczeñ 2012