ŚciÄ gnij nr 73 z 01/2012 - PortalMorski.pl

ROZMOWY MORZAmarynistaFot. Romuald Tadeusz B³awatFot. Romuald Tadeusz B³awat„D³ugie Pobrze¿e”, olej na p³ycie pilœniowej.„Kêpa Red³owska”, akwarela na papierze.- Najwiêkszym chyba osi¹gniêciemMokwy z okresu miêdzywojennegoby³o stworzenie w Gdyni GaleriiMorskiej, która mia³a staæ siê pomorsk¹Zachêt¹. Wydawa³o siê, ¿emiasto powinno patrzeæ przychylniena tê inicjatywê. Tymczasem rzuca³omu k³ody pod nogi. Dlaczego?- Na budowê Galerii Morskiej nieprzychylnymokiem patrzy³ ówczesny komisarzrz¹du w Gdyni Franciszek Sokó³.Nazwa³ nawet Galeriê „stodo³¹”. Nie da³pozwolenia na tê inwestycjê. Musia³ jewydaæ wojewoda pomorski, do któregoMokwa zwróci³ siê o pomoc. Potem, kiedymalarz chcia³ dobudowaæ czêœæ mieszkaln¹,okaza³o siê, ¿e w³adze Gdyni rokwczeœniej uchwali³y plan zagospodarowaniaprzestrzennego i by³o to ju¿ niemo¿-liwe. Dosz³o do kolejnego sporu, którytrafi³ nawet do s¹du, ale nie zosta³ rozstrzygniêty,bo wybuch³a druga wojnaœwiatowa. Co ciekawe, nie przeszkadza-³o to w³odarzom Gdyni byæ dumnymiz posiadania takiego obiektu na swoim terenie,bo Galeria Morska rzeczywiœcie sta-³a siê silnym oœrodkiem kultury na Pomorzu.Po wojnie obiekt zosta³ znacjonalizowany.Oddano go rodzinie dopiero po1989 roku, teraz niszczeje, ale jest nadzieja,¿e znów o¿yje. Jest jeszcze inna historiazwi¹zana z tym obiektem. Otó¿ Mokwanigdy nie wspomina³, ¿e buduj¹c GaleriêMorsk¹ wzorowa³ siê na galerii wielkiegorosyjskiego marynisty Iwana Ajwazowskiego,która znajduje siê w Teodozji na Krymie.Specjalnie tam pojecha³em i ze zdumieniemodkry³em, ¿e galerie s¹ do siebiezdumiewaj¹co podobne, szczególnie wnêtrze,rozmieszczenie pomieszczeñ itd.- Za sztandarowe dzie³o malarskieMokwy z okresu przedwojennegouchodzi cykl obrazów historycznychApoteoza Polski Morskiej, w sumie 44p³ótna. Po zajêciu Gdyni we wrzeœniu1939 roku Niemcy zniszczyli obrazypal¹c je publicznie na ulicy przedGaleri¹ Morsk¹. Mokwa podobnoprzypatrywa³ siê temu zza wêg³a...Tak by³o?- Niemcy rzeczywiœcie tak zrobili. Potwierdzi³ato te¿ rodzina.- A propos rodziny. Mokwa by³przed wojn¹ znanym artyst¹. Pomimotego a¿ piêæ lat musia³ czekaæ nazgodê ojca swojej przysz³ej ma³¿onkiStefanii £ukowicz na œlub z nim.Jakie by³y powody tak d³ugiego narzeczeñstwa?- Stefania £ukowicz pochodzi³a zeznanej rodziny szlacheckiej. Urodzi³a siêw Adelajdzie w Australii, gdzie jej ojciecby³ lekarzem i wicekonsulem honorowymNiemiec. Dla niego œlub córki z malarzemby³ w jakimœ sensie mezaliansem. Nawetjeœli Mokwa by³ znanym malarzem i zamo¿nymcz³owiekiem, to jednak nadalby³ tylko malarzem. M³odzi pobrali siêw 1922 roku i zamieszkali w Sopociew willi podarowanej przez teœcia. Nazwalij¹, na czeœæ miejsca narodzin Stefanii,„Adelaide”. Sopot by³ wtedy w granicachWolnego Miasta Gdañska. Mokwa mieszka³w tym domu a¿ do œmierci. Podczasdrugiej wojny œwiatowej zajmowa³ piwnicê,bo w willi umieszczono Niemców.W zamian za pozostanie w domu, Mokwapali³ w piecu i pielêgnowa³ ogród, a jego¿ona sprz¹ta³a im pokoje.- Po wojnie Mokwa napisa³ manifest,w którym popar³ socrealizm.Dlaczego to zrobi³?- Pamiêtaæ jednak warto, ¿e dla artystyprzedstawianie ludzi morza przy pracynie by³o nowoœci¹. On to robi³ zawsze.Mokwa chodzi³ po stoczniach, portach,p³ywa³ z rybakami po Morzu Pó³nocnym.Jego sztuka by³a realistyczna. Poparciesocrealizmu nie by³o wiêc dla niego zdrad¹malarskich idea³ów. Byæ mo¿e mia³nadzieje, ¿e w³aœnie na tej fali zrodzi siêwielkie malarstwo historyczne, jakiœ hiperrealizm.W jakimœ sensie pozosta³ jednakwierny morzu i sobie.- Z jednej strony Mokwa cieszy³ siêw czasach PRL-u wielk¹ popularnoœci¹,z drugiej by³ niedoceniany, a nawetodrzucany przez krytykê. Ma siêwra¿enie, jakby przez ostatnie lata¿ycia walczy³ o uznanie. Umar³ rozgoryczony?54 Nasze MORZE l nr 1 l styczeñ 2012