MORZE OPOWIEŒCIhistorie prawdziwe¯agiel trójk¹tny o powierzchni ok. 20 m 2 rozpiêty pomiêdzy bambusowymi bomem i sztagiem...tylko postaæ uczonego etnografa, ale i znakomitego¿eglarza samotnika.Uznany za swegoJan Stanis³aw Kubary urodzi³ siê w Warszawie13 listopada 1846 roku. Jego ojciec,Stanis³aw pochodzi³ z rodziny wêgierskiej,matka z niemieckiej, od dzieckawychowywana by³a jednak w Warszawie.Rodzina Kubarych mieszka³a tamw kamienicy na ul. Trêbackiej. Gdy Janmia³ 6 lat, umiera mu ojciec. Matka wychodziponownie za m¹¿ za szewca Marcinkiewicza.Ojczym dba o staranne wychowaniech³opca. Gdy wybucha powstaniestyczniowe, w 1863 roku, jest onw 6 klasie gimnazjum. W szkole zawi¹zujesiê tajna organizacja patriotyczna. 40 m³odychch³opców, równie¿ Kubary, uzbrojonychw dubeltówki, wyrusza w lasy. Jednak4 lutego 1863 roku, Jan Stanis³awwidz¹c bezsens dalszego pozostawaniaw oddziale, ucieka i przez Prusy dostaje34 Nasze MORZE l <strong>nr</strong> 1 l styczeñ 2<strong>01</strong>2
MORZE OPOWIEŒCIhistorie prawdziwesiê do Berlina. Wkrótce wraca jednak doWarszawy, gdzie koñczy gimnazjum i rozpoczynastudia na wydziale lekarskimSzko³y G³ównej w Warszawie. W wynikuintryg w³adz rosyjskich, zmuszony zostajedo sk³adania donosów na kolegów, podgroŸb¹ zes³ania w g³¹b Rosji.W marcu 1868 roku za³amuje siêi ucieka do Berlina. W poszukiwaniu pracytrafia do Hamburga, gdzie zostaje zatrudnionyprzez bogatego kupca JanaCezarego Godeffroy, który proponujeKubaremu podpisanie na 5 lat umowy,zatrudniaj¹c go jako zbieracza okazów doza³o¿onego przez siebie muzeum etnograficznegoGodeffreya. Nasz bohaterprzyjmuje propozycjê i 1 maja 1869 rokuodp³ywa statkiem Wandrham na OceanSpokojny. Po 130 dniach podró¿y docierado portu Apia u brzegów samoañskiejwyspy Upolu. Nastêpnie p³ynie na najwiêksz¹wyspê samoañsk¹ Savaii. Odwiedzate¿ wyspy Fid¿i i Tonga.Porusza siê miêdzy nimi w towarzystwie15 wojowników na 3 ³odziach wios³owych.W tamtych czasach tubylcównazywano nie bez przyczyny „³owcamig³ów” i miejscowi misjonarze odradzaliKubaremu samotne p³ywanie. On jednakbardzo szybko nauczy³ siê jêzyka tubylcówi zdoby³ ich wdziêcznoœæ udzielaj¹cpomocy lekarskiej. Doskonale te¿ radzi³sobie w stosunkach z miejscowymi kacykami.Prze³amywa³ nieufnoœæ krajowców,a niektórzy wodzowie nawet okazywalimu przyjaŸñ. Ostatecznie, po poœlubieniucórki jednego w samoañskich wodzów,uznany zosta³ za swojego. Osiedli³siê na wyspie Ponape, sk¹d odwiedza³ licznewyspy Mikronezji. Z zapisów nie wynikajednoznacznie, ¿e by³y to samotne wyprawy.Miêdzy wyspamiDopiero w lutym 1877 roku pojawiaj¹siê notatki Kubarego o samotnym ¿eglowaniupo Oceanie Spokojnym. Odwiedzawyspy Nukuor i Mortlock. W piœmieHamburskiego Towarzystwa Geograficznegoog³osi³ na ten temat rozprawê licz¹c¹76 stron. W koñcu 1877 roku p³yniena wyspy Ruk. Z tego okresu zachowa³siê dok³adny <strong>pl</strong>an ¿aglowego czó³na,którym p³ywa³ samotnie. A tak¿e opiscyklonu, który zapêdzi³ ³ódŸ a¿ na po³udniowywschód wysp Marshalla. Mieszkañcywyspy Palau buduj¹ dla Kubaregonajwiêkszy dom na wyspie proponuj¹cmu osiedlenie siê tu na sta³e. Niespokojnyduch goni jednak Polaka od wyspy dowyspy. Znany jest na Oceanii jako t³umaczw kontaktach handlowych tubylcówz kapitanami statków zaopatruj¹cych siêtu w koprê, kokosy i s³odk¹ wodê. Rysujemapy rozsianych po oceanie wyspi atoli. Publikuje artyku³y w Polsce, Niemczechi Holandii.Z bardzo ostro¿nych wyliczeñ odleg³oœcipomiêdzy odwiedzanymi wyspami(na wielu bywa wielokrotnie, wieleop³ywa wokó³) wynika, ¿e pokona³ samotniepod ¿aglami oko³o 10 tysiêcy mil.Za przyrz¹dy nawigacyjne, o czym pisze,s³u¿¹ mu zegarek i kompas. A trzebauzmys³owiæ sobie, ¿e tylko Mikronezja towysepki rozsiane na przestrzeni kilkakrotniewiêkszej od powierzchni Polski. Odleg³oœæpomiêdzy wyspami Yap i Kosraew archipelagu Karoliny, a pomiêdzy tymiw³aœnie wyspami Kubary p³ywa³ wielokrotnie,to oko³o 2,5 tysi¹ca mil. ¯aglówkaKubarego ma oko³o 8 metrowej d³ugoœcidrewniany kad³ub z bocznym p³ywakiemo d³ugoœci ok. 3 metrów. ¯agieltrójk¹tny o powierzchni ok. 20 m 2 rozpiêtypomiêdzy bambusowymi bomemi sztagiem i zawieszony na pochylonymmocno do przodu maszcie. Na pomoœcie³¹cz¹cym kad³ub z p³ywakiem by³ rodzaj<strong>pl</strong>atformy, na której siedzia³ ¿eglarz z wios³empe³ni¹cym rolê steru. Pomost przykrytyby³ p³askim daszkiem chroni¹cymprzed pal¹cym s³oñcem. Mo¿na tylkoKubary podczas pobytu na Palau.sobie wyobraziæ, jak w takich spartañskichwarunkach odbywa³a siê ¿egluga w czasiewspomnianego przez Kubarego cyklonu.○ ○ ○Pierwszy polski samotny ¿eglarz, zapomnianyw Polsce, doczeka³ siê skromnegopomnika na wyspie Ponape postawionegodziêki inicjatywie grupy niemieckichuczonych. Ze strony polskiejznalaz³o siê tylko dwoje ofiarodawców:siostra Kubarego Julia Œwiat³owska i Boles³awMatusiñski, prawnik z Warszawy.Jeszcze kilka lat temu na szczycie pomnikaw kszta³cie piramidki z bloków bazaltowychby³a tablica z br¹zu z napisem„Joh. Stanislaus Kubary, 13 Nov. 1846 – 9Oct. 1896”. Obecnie bezimienna stoi naporoœniêtym traw¹ dziedziñcu szko³y.Jedna z wysp w atolu Ailinglapalap w archipelaguMarshalla nosi nazwê Kubar.Jest te¿ Góra Kubarego w paœmie Finisterrena Nowej Gwinei.Pozosta³ w g³êbi serca Polakiem. W liœciedo redakcji „Wêdrowca” z 14 listopada1881 roku, Kubary pisze o têsknociedo ukochanej Warszawy i prosi o przys³aniekilku pism polskich przedstawiaj¹cych¿ycie codzienne Warszawy i ¿ycie umys³owew Polsce.Andrzej KowalczykFot. WikipediaNasze MORZE l <strong>nr</strong> 1 l styczeñ 2<strong>01</strong>235
Change language