Ozimina

– Kobieta wprawdzie ma duszę, jak nam Kościół wierzyć każe, lecz duszę swego stada,moralność atmosfery, jaka ją otacza, a zmysły swych wielbicieli.Temperamentowa dama aż się na krześle podrzuciła wobec tych słów, a odpowiadając muz impetycznym oburzeniem energii radosnej, rzuciła żywość i swobodę na zgromadzenie całe.Gwarno czyniło się przy stole biesiadnym.Pułkownik znalazł się w kącie wyłącznie męskim, mając za sąsiada tłustego obywatela zLitwy; gawędził tedy z Wojciechem Stanisławowiczem. Obu panów zaciekawiła bardzo królującaprzy stole postać starca o soplach siwych wąsów zwisłych niżej podbródka, zadartegoku górze pod zakrzywiony nos: sędziwość wielka wyzierała z tej twarzy zwiędłej w dzióbptaka nie domknięty i woskowego czoła o trumiennym połysku.– Któż to jest taki? – pytał pułkownik.– Dziad pani. Major.– Hm? – rozszerzyły się pułkownikowi oczy. – Czyżby taki żył jeszcze?... Wojsk polskich?– Kampanię trzydziestego roku odbył jako oficer. Majorstwa dosłużył się na Węgrzechpod Bemem.– Pod Bemem – orientował się pułkownik szybkim potakiwaniem głowy.– Za Garibaldiego niósł wolność Neapolowi; tamże ranny. Brał udział w sześćdziesiątymtrzecim roku. Bił się jako ochotnik w wojnie francuskiej, w franctireurach pod jenerałem Lipowskim.Pułkownik potakiwał szybko głową.– Wnet potem walczył przeciw armii wersalskiej pod jenerałem Dąbrowskim Jarosławem.Pułkownik drgnął i roztworzywszy już usta kazał długo czekać na słowo zdumienia.– Komunard?! – szepnął wreszcie.W energicznym zwrocie w stronę sąsiada pchnął mocno czyjeś ramię; ujrzał wielką rękę wbiałej nicianej rękawiczce i wygoloną twarz.– Beaujolais? Pontet Canet? Mouton Rothschild? – usłyszał recytację pytającą. Lecz żecałą uwagę miał w tej chwili zwróconą gdzie indziej, machnął tylko niecierpliwie dłonią naznak, by zostawiono go w spokoju.– I jemu wolno było wrócić? – zagadnął wciąż jeszcze wzburzony.– Beaujolais? Pontet Canet? Mouton Rothschild? – usłyszał tylko po raz drugi i nieco dalej,gdyż Wojciech Stanisławowicz zajęty był właśnie rozważaniem tamtych pytań.Więc przeniósł oczy na to czoło gromniczne i wąsy zaporoskie pod nie domkniętym dziobemtwarzy. „Oni tu jak Egipcjanie z mumią do stołu siadają – pomyślał po chwili. – Niedziw, że takiemu pozwolono wrócić” – tłumaczył sobie bezwiedną udrękę dezorientacji wrzeczach prawa.Pozostawiony przez chwilę sobie (Wojciech Stanisławowicz wciąż jeszcze nie mógł sięzdecydować na markę i flaszę), pułkownik obiegał spojrzeniem obecnych, szukając Niny pozapamiętanej barwie sukien. Lecz oto w drugim końcu stołu ujrzał wyniosłą postać gospodarzai ostre jego baki. Stoi sztywno i, udając zajętego szeptaną rozmową z gościem tyłem doniego siedzącym, kierował służbą zaledwie oka jednym zmrużeniem i lekkim wykrzywieniemrybich warg w jamie włosów. „Jak to u niego tu sprawnie wszystko idzie – podziwiał pułkownik– i jak spokojnie. Także «jenerał» – ichniego tu dziś życia.”I z dobrozacną złośliwością w siwych oczkach rozglądał się dalej, zatrzymując wzrok tymrazem na pięknej wnuce starca. Niebawem zadumał się nad tym, jak ta kobieta urasta, szlachetniejsząi jeszcze piękniejszą się wydaje w chłodnej pozie reprezentacji. „Tu dziad! – myślał– tam stryj! tu brat! kto wie, czy nie z takichże. A tam jeszcze przodkowie pod Jena czySomosierrą; dawniejsi może i na Kremlu byli... Nu, i baronowa Nieman! – zakołysała mu siębroda – reprezentująca męża geszefty i pychę.”40