kitabxanaşünaslıq və informasiya №1 - Bakı Dövlət Universiteti

KİTABXANAŞÜNASLIQ VƏ İNFORMASİYA№ 1 2010Qeyd etdiyimiz kimi dünyada baş veren elmi texniki inqilab elektronsənədləşmənin yaranmasına əsas verdi. Elektron sənədləşmənin xüsusiyyətiinsanın elektron sənədi daşıyıcıda əks olunduğu fiziki formada olduğu kimiqəbul edə bilməməsidir. Baxmayaraq ki, ədəbiyyatda və təcrübi fəaliyyətdə“elektron sənəd” termini geniş istifadə olunur onun təyinatı hələ müəyyənləşdirilməyib.Bununla belə bəzi müəlliflər hesab edirlər ki, “elektron sənəd”-bu sənəd daşıyıcı elektron sahəsi-maqnit diski, maqnit lenti, kompakt disk vəs. ibarətdir. Elektron sənəd anlayışını 3 mühüm tərkibə ayırmaq olar: fiksəolunmuş informasiya, daşıyıcı, mövcud sənədin təyinatını müəyyənləşdirəneyniləşdirmə şərti.Sənəd termininin qanuni traktovkası informasiyanın yazılı formadasaxlanması ilə bağlıdır. (Lat.”documentium”- sənəd, sübut deməkdir). Həqiqətənənənəvi kağız sənədlərinin məzmunu, tərkibi sənədin maddi daşınmaforması ilə sıx bağlıdır. Aydındır ki, sənəd informasiya daşıyıcıları texnikiinkişafın tempinə uyğun olaraq dəyişir.Yeni informasiya texnologiyalarınıninkişafı nəticəsində prinsipcə kağızdan fərqlənən elektron sənəd informasiyadaşıyıcısı yaranır. İnsanlar elektron sənədi yalnız xüsusi proqram vasitələri vətexnoloji prosedur, əməliyyatların vasitəsilə qəbul edə bilər. Sənədləşmişinformasiyanın maddi daşıyıcılarının inkişafı cox uzun ömürlü olması və kicikfiziki ölcüdə böyük informasiya tutumu ilə ölcülür.Hamıya məlumdur ki, insanlar ətraf aləmi 80 % gözləri ilə, qalan 20%isə eşitmə orqanları ilə qavrayır. Eşitmə orqanları vasitəsilə ilə insan 10% nitqinformasiyası, 25% görmə (vizual) təsviri informasiyanı yadda saxlayır. Odurki, bizim qavradiğımız bu informasiyalar sənəd şəklində audio, video vətexniki sənədlərə ayrılırlar.Audiovideotexniki sənədlər-texniki vasitələrlə əks etdirilən mətn, səsli,təsviri və ya təsviri-səsli informasiyalardan ibarət sənəddir. Audiovizual informasiayavasitələri əyaniliyin şifahi və təsviri forması imkanlarını genişləndirir,qavrama və dərk etməni rassional və məqsədyönlü element edir.Labüd kompüterləşmə erası audiovideotexniki vasitələrə münasibəti,onların ənənəvi şəkildə başa düşülməsini kifayət qədər dəyişmişdir. Müasiraudiovizual daşıyıcılar kompüter texnologiyasından istifadəyə əsaslanır. Butexnologiyalar təbii ki özü ilə yeni terminlərin də yaranmasına səbəb oldu.Hansı ki, bu terminlər hələ dəqiq və bir məna əldə etməyib. Belə ki, ”multimedia”termini 1980-cı illərin ortalarında sənəd kimi başa düşülürdü (2, s.6).Eyni vaxtda bir və ya daha cox daşıyıcıdan məsələn, mətn və audiovizualmateriallar-ibarət sənəd sonralar 1980-cı illərin sonlarında kompüter vasitəsiləsintez olunmuş informasiya daşıyıcıları belə adlandırıldı. Multimedia terminiadı altında audiovizual sənədlər başa düşülür.121