kitabxanaşünaslıq və informasiya №1 - Bakı Dövlət Universiteti

KİTABXANAŞÜNASLIQ VƏ İNFORMASİYA№ 1 2010Müasir audiovideotexniki vasitələr, videoyazı və müxtəlif səsli multimediadaşıyıcıları kompakt disklərdir(CD).Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi1980-cı illərdə bir-birinin ardınca baş verən texniki inqilablar kitabxanalarıyeni informasiya texnologiyalarından istifadəyə gətirib cıxartdı. Belə ki yenimultimedia sənədləri, maqnit disklər(disketlər), optik, lazerli disklər və s.yarandı. Bu müxtəlif audiovizual sənədləri saxlamaq ücün kitabxana fondununəsas hissələrini əks etdirən xüsusi fondlar yaradırlar. Onlar xüsusitexniki vasitələrlə əks etdirilən səsli, təsviri və ya təsviri-səsli informasiyalarıözündə toplayan sənədlərdən ibarət olur. Audiovizual informasiya daşıyıcılarınınxüsusi saxlanma yeri kitabxanalarda aşağıdakı adları daşıyır: artteka vəizoteka-incəsənət əsərləri fondu, fonoteka və sonoteka-səsli sənəd fondu,diateka-vizual sənəd fondu, fototeka-fotomateriallar fondu, filmoteka və yakinoteka-kino materiallar toplusu, mediateka-kağız daşıyıcıları, şəkil,fonoqramma, diafilm, video, kinofilm, elektron daşıyıcılar və multimedia və s.Onların vəzifəsi oxucuların sorğu və tələbatlarını maksimum dərəcədə təminetmək, insanlarda yaradıcılıq qabiliyyətinin inkişaf etdirilməsi, boş vaxtlarınınsəmərəli təşkili, informasiya və kütləvi işlərin həyata kecirilməsidir.Kitabxanalarda istifadə edilən audiovizual sənədlər illər nəticəsində aşağıdakıtəsnifata ayrılmışdır: Xarici görünüş əlamətlərinə görə vizual (təsviri əksetdirən), audio (səsli), audiovizual (həm səsli, həm görüntülü).Kompüterlər kitabxanaların məlumat bazasından informasiya axtarışıvasitəsi kimi və kitabxana fondunu tam və operativ şəkildə formalaşdırmaq,kitabxana xidməti istiqamətində müxtəlif kitabxanaların məlumat bazalarınıəlaqələndirmək, kitabxana proseslərinin avtomatlaşdırılması vasitəsi kimi öztəsdiqini tapdı.Müasir dövrün ən aktual problemlərindən biri olan elektronkitabxanaların təşkilində də müasir audiovizual informasiya daşıyıcılarındangenis istifadə olunur. Belə ki elektron kitabxanaların informasiya ehtiyatırəqəmli formada hazırlanmış müxtəlif formatlı sənədlərdən ibarətdir. [1,176]Bunlara da bildiyimiz kimi kompakt (CD), optik disklər, audio-video disklərvə s. daxildir. Bu plastik və aliminium disklər lazer şüası vasitəsilə informasiyanınyazılması və əks etdirilməsinə əsaslanır. Bu diskləri optik lazerdisklər də adlandırırlar. Hal-hazırda optik lazer disklər rəqəm üsulu ilə yazılmışdaha etibarlı maddi sənəd informasiya daşıyıcılarıdır. Optik sənədinformasiyanın müxtəlif üsulla yazılması və daşınma materialına əsaslanır.İnformasiyanın bu növ daşıyıcılarının mühüm keyfiyyəti onun birinci növbədəuniversallığı, vahid rəqəmli informasiyanın istənilən formada səsli, mətn,qrafiki, video-saxlanması və yazılması imkanlarından ibarətdir. İkinci növbədəoptik sənəd vahid optik daşıyıcıda verilənlər bazası şəklində informasiyanınsaxlanması və təşkilinə imkan verir. Ücüncü növbədə bu sənədverilənlər bazasına cıxışı təmin edən inteqrasiyalı informasiya şəbəkələrinin122