nan abdadha waaqayyo na fayyisa - Family Radio Worldwide

NAN ABDADHAWAAQAYYONA FAYYISAHaaroold Kaampingin

NAN ABDADHA WAAQAYYO NA FAYYISAHaaroold Kaampingin(I Hope God Will Save Me – afaan Oromo)Kan Maxxanfame;Dhaabbata Raadiyoonii FaamiliitiinOaklandi, Kaalifoorniaa 94621www.familyradio.cominternational@familyradio.comMaxxansa Dursaa Ebla 2007Maxxansa Lammeessoo Bitootessa 2008Maxxansa SadeessooEbla 2009February 2013

Jecha “Amantii” Jedhuuf Hubanno Xaxamaa ......................................... 43Seexanni Akka Ergamaa Ifaatti Dhufa .................................................... 45Waldaaleen Qulqullinaan Eeggamanii? .................................................. 47Jijjiirama Humnaa ................................................................................... 48Namni Fayyee Qaama Hin Fayyineen Jiraata ......................................... 50Fedhii Nama Fayyina Frgatee ................................................................. 51Sodaa Fi Rifaatuu Dhaan ........................................................................ 52Jaallalli Sirrin Sodaa Hambisa ................................................................ 54Abdiin Anaaf Jiraa? ................................................................................ 57Baafata Barro .......................................................................................... 64iv

NANA ABDADHA WAAQAYYO NAFAYYISUWaaqayyo naannoo waggoota 13,000 har'aan durattii addunyaakana uume. Yeroo sana, maatiiwwan keenya jalqabaatiin eegalee,Addaam fi Heewaan, gosa namaa fakkaattii fi bifa isaatiin uume. Haata'u malee gostinamaa Waaqayyoorratti fincile, akka addabbiittis, gostinamaa hundinuu dheekkamsa Waaqayyoo jalatti kufeera. Akka seeraWaaqayyootti fincilli sun cimaa waan tureef, namni jireenya bara baraadhabuu qofa otuu hintaane badiinsa isa guyyaa xumuraa jireenya isaaakka hin taanee ta’ee ni barbaddeeffama. Kanaafuu, namoonni baay'eenakkas jechuun boo'u, “Murticha badiinsa bara baraa fidurraa fayyisamuufdharraa guddaadhaanin hawwa.”Dhalli namaa hundi cubbuuwwan isa hundaaf ittigaafatamaa kanisa taasisu Waaqni tokko akka jiru ni beeka. Sababni kanaas gosti namaafakkaattii fi bifa Waaqayyootiin akka uumame waan beekuuf. DabaleesWaaqayyoorratti waan fincileef Waaqayyoorraa kan adda baheta'uuyyuu, beekumsi inni waa'ee Waaqayyorratti qabu fi Waaqayyoonbiratti itti gaafatamummaan isa namummaa isaa keessatti argamu. ErgaaPhaawuloos Gara Warra Roomaatti erge 2:13-15 dubbisna, jechii kanakeessatti jechi “Ormoota” jedhu namoota addunyaa warra beekumsaMacaafa Qulqulluu hin qabaanne hunda agarsiisa.Warra seera dhaga'an Waaqayyo duratti qajeelota hinta'an, waanseerichi abboomu warri godhan garuu qajeelota ni ta'u. Yihudootakan hin ta'in, warri seerichi hin qabne, uumama isaaniitiin waanseerichi isaan irraa barbaadu yeroo hojjetan, yoo seericha hinqabanta'e iyyuu isaan ofuma isaanii keessaa seera qabu. Isaan hojiinseerichi abboomu garaa isaanii keessatti akka caafamee jiru niargsiisu;dhageettiin garaa isaanii akkasumas yaadni garaa garaatakka takka isaan hadheessan, takka takka immoo isaaniiffalman,waa’ee kanaaf dhugaa ba’uu isaanii ti.Waan kana ta'eefis gosti namaa hundinuu; akka inni cubbuu ta'ekennumaan beeka; seera Waaqayyoo cabsuun, lubbuu balleessuun,sagaagaluun fi k. k. f. Waaqayyoo cubbuu isaatiif adabbii akka gaafatuskenna isaatiin ni beeka. Kanaafuu, dhalli namaa hundi karaa Waaqayyoowajjin itti araaramu argachuuf ni yaala. Sana jechuun, adabbicha cubbuuisaa isa hamaa sana jalaa karaa itti miliqu argachuu ni fedha.Tokko tokko Waaqayyo isaan deebii kennuufi qabanu akkahinjirre of amansiisuudhaan rakkoo hamaa kana furuuf yaalu. Haala1

sanaan, “Etistii” (warra Waaqayyo hin jiru jedhu). Yookiin“Ivoolushinistii” Jijjiirama suutaatti warra amanu, fakkeenyaaf namniJaldeessa irraa dhufe warra jedhanu) yookiin “Agnostiikii” (sammuu ofiiqofatti amanuun warra Waaqayyo tti hinamanne) ta'uudhaaf darancarraaqu.Kaan immoo waaqota tolfamaa waaqeffatanu bocataniiru. Waaqatolfamaa mukaa yookiin dhagaa lolfatu, akka Budistii, yookiin, akkaastroolojiistii, Pilaanetotaa fi urjiilee akka Waaqa wayiitti ilaallatu,yookiin akkuma namoota baay'ee, amantaa wayii isa jaraaf mijaatubarbaaddatu. Amantichi ciruma Macaafa Quqlulluu waliin hariiroo hinqabu ta'a yookiin kana deeggaruuf jechoota Macaafa Qulqulluumuraasatti fayyadama ta'a. Kanaafuu amantaa irra caalaatti Waaqayyoonisaan araarsu barbaaddatu.Haqni jiru har'a ummata addunyaa harka sadii ta'u keessaa tokko“Kiristaana” ofiin jedhu. Kana jechuun namoota gara Waaqayyootti kanfidu wangeela jechuudhaan Macaafa Quqlulluu keessaa kutaa muraasattifayyadamuudhaan amantaa yaada ofii deeggaratu filatu. Tokkoon tokkoofi gosti amantii hundi inni baay'ee xiqqoo Macaafa Qulqulluutiin hariirooqabus ta'e, yookiin irra keessaan Macaafa Qulqulluutiif haqaan dhugaakan fakkaatanu, Waaqayyo ttii araaramuuf karaa sirrii isa dhumaa akkata'e ragaa bahu. Kunis Manneen amantaa baay'ee beekamoo ta'ankanneen akka Kaatoolikii Roomaa, Baptistii, Rifoormii,Presbayteriyaanii, Guyyaa torbaffaa Adventistii, warra Joovaa,Mormoon, fi k. k. f. kan nama gaddisisu, garee amantoota kana keessaatokkollee waa'ee namni Waaqayyo tti araaramuuf maaltu akkabarbaadamuu hubannoo gahaa ta’e kan qabu hin jiru, san jechuundheekkamsa Waaqaa isa ta'e adabbii cubbuu jaraarraa walaba kan ta'anta'uuf.Haala nama gaddisiisuun; warri abdii fayyuu isaanii amantaawwankana keessaa kan fedhe irratti gatan amantaan isaanii waan isaanhinfayyisneef hariiroon isaan Waaqayyo waliin qabanu gidiraacimaa keessa galee jiraHaala nama gaddisiisuun; warri abdii fayyuu isaaniiamantaawwan kana keessaa kan fedhe irratti gatan amantaan isaaniiwaan isaan hin fayyisneef hariiroon isaan Waaqayyo waliin qabanu2

gidiraa cimaa keessa galee jira, dabalees Macaafa Qulqulluu isa maddadhugaa tokkicha ta'e xiyyeeffannoodhaan dhaggeeffataa hin jiran.Barruulee kana keessatti, kan nuti diriirsuuf yaallu, ammadanda'ametti ofeeggannoo guddaadhaan, barsiisa Macaafni Qulqulluuwaa'ee karoora Waaqayyoo araara namoota baay'eef ta’uufi Waaqayyoogidduu fi murto sukkanneessaa sanyii dhala namaa irratti dhufubali’inaan tarreessuuf ni yaalla.Wanti nuti yaadachuu qabnu Macaafni Qulqulluu afaan isaa isajalqabaatiin,Waaqayyoon barreeffame ture, garuu Waaqayyo namootabarreessitoota ta'an fayyadame ture, akka 1Pheexiroos 1:21 nutti himutti.“Raajii dubbachuun takkaa jaalala namaatiin hintaane; garuunamoonni Hafuura Qulqulluudhaan geggeeffamanii, wantiWaaqayyo biraa fudhatan dubbataniiru. ”Jechoonni jarri barreessan sun Waaqayyo Isa mataa isaatiin kandubbataman turan (Ermiyaas 36:1-4). kanaafuu, Macaafa Qulqulluudubbisuu fi qo'achudhaan dhugaa isa xumuraa fi isa dhugaa arganna.Waan kana ta'eef, karoora fayyisa Waaqayyoo ilaalchisee tokkoontokkoo fi yaadni xumuraa hundi barsiisa Macaafa Qulqulluutiifamanamaa ta'uutu irra jiraata. Kanaaf, yaada xumuraa warraabbileeMacaafa Qulquluutiin namaan qindeeffaman hundaa sirriittii xiinxalleeilaaluuf qophaa'oo ta’uu qabna.WAAQAYYO NAMA KAMIINUU FAYYISUUF MAALGOCHUUTU IRRA TUREE?Wanta Macaafni Qulqulluun waa'ee furmaata gidiraa hamaa isadhala namaa mudatuu ilaalchisee dubbatu of eeggannoodhaanmurteessuudhaan qo'annoo keenya itti fufna. Haalli dhala namaabaay'isee rakkisaa waan ta'eef karaa ittiin inni miliqanu kan kennuudanda'u Waaqayyo mataa isaa qofa.Guutummaan Macaafni Qulqulluu, seera ilmii namaa ittiin buluufi dabalataaniis Waaqayyoo mataan isaa kan ittiin nu bulchuu, Waaqayyomatuma isaatiin kan barreeffameefi, macaafa seeraa akka ta’eeyaaddachuu qabna. (Macaafa Faarfannaa 138:2). Kanaafuu, furmaannirakkoo wal xaxaa dhala namaa ulaagaa heerotaa hunda warra MacaafaSeera Waaqayyoo, Macaafa Qulqulluutiin diriirfaman guutuu qaba.3

Eenyu iyyuu lubbuu isaatiin fayyina otoo hin shaakaliniin durasirriitti guutamuu kan qabanu tarkaanfiiwwan barbaachisoo jalqabarrattiWaaqayyo mataa Isaatiin fudhataman sadiitu jiru. Tarkaanfiiwwan(gochaaleen) sadan kun nama fayyu kamiifuu barbaachisoodha. Loogiinhin jiraatu.FILATAMTOOTA WAAQAYYOOGochi inni jalqabaa bakka namoota dhuunfaa warra fayyuumalanii inni Waaqayyoodhaan raawwatame uumamuu addunyaatiinduratti, Waaqayyo warra Inni fayyisuuf jiru filate. Efesoon 1:3-5dubbisna.Waaqayyoof, abbaa gooftaa keenya Yesuus Kiristoos isa karaaKiristoos eebba hafuuraa hundumaan, waan Waaqa irrattis nueebissef galanni haa ta'u. Inni uumamuu biyya lafaa dura iyyuuwarra qulqullaa'an, warra isa duratti mudaa hinqabne akkataanuuf, jaalalaan karaa Kiristoos nu fo'ateera. Waaqayyo karaaYesuus Kiristoos ilmaan isaa taanee akka guddifamnuuf, akka fedhaisaa isa gaariitti yaadaan nuuf qabeera.Waaqayyo biyya lafaa kana fi namoota irra jiraatanu biliyoonotahedduudhaan lakkaa'amanu yeroo uumuuf qophaa'aa turetti, karra yerookeessaan fageessee yoo ilaalu kan inni arge tuumsa gidiramtoota dhalanamaa warra guutummaan guuttuutti Isa irratti fincile ture. Waaqayyokan gosa namaa uumee ture akka uumaa qulqulluutti ta'uyyuu gosninamaa akka Waaqayyo irratti fincilu, fincilli sunis dhala namaa hundahafuuraan du'aa fi cubbuudhaan kan xuraa'e akka taasisu Waaqayyoakka dursee beeke Macaafni Qulqulluu ni addeessa. DabalataanisWaaqayyo dhalli namaa karaa xaara guddaadhaan guutamee karooragaraa garaa guutummaan guutuun sammuu namoota cubbuudhaanxuraa'aniin Waaqayyoon barbaaduudhaan Waaqayyo tti araaramuuf akkacarraaqanu, garuummoo namni tokkoyyuu walumaa galatti karichaWaaqayyootiin akka Waaqayyoon hinbarbaadnees beekee jira.Dabalataaniis Waaqayyo akka dhalli namaa karoorawwan garaagaraa sammuuwwan namootaatiin bocamaniin Waaqayyoonbarbaaduudhaan Waaqayyo tti araaramuuf xaara guddaadhaanakka inni yaalu Waaqayyo beekee jira.4

Roomaa 3:10-12 keessatti Waaqayyo haala gaddisiisaa dhalanamaa ibsa. Bakka sanattis akkasitti dubbisna.Caaffanni qulqulaa'an, namni qajeelaan hin jiru, lakkii, tokko illeehin jiru. Namni tokko iyyuu hin hubatu, namni tokko illeesWaaqayyoon hin barbaadu; namoonni hundinuu karaa Waaqayyooirraa goraniiru, ergaan takkaa warra dhimma hin baafne ta'aniiru;namni gaarii hojjetus tokko illee hin jiru.Ta'ees, barbadiinsi waliigalaa dhalli namaa Waaqayyo irrattifinciluu isaatiin gahe akka jirutti ta'ee, namoota finciltootaa kana keessaaakka Inni jireenya bara baraatiif ofitti fudhatu Waaqayyo murtooajaa'ibsiisaa murteesseera. Garuu akkamitti, Inni namoota kana jireenyabara baraatiif ofitti fudhachuu danda'ee? Adabbiin cubbuu garmaleesuukkaneessaadha sababi isaas cubbuun dhala namaa garmaleesuukkaneessaadha waan ta'eef. Kun haala itti karoorri fayyinaa innidinqisiisaan karaa ajaa'ibsiisaa ta'een Waaqayyoodhaan dhala namaatiifitti saganteeffamedha.Haaluma kanaan, dursa uumama biyya lafaatii kaasee,Waaqayyo warra eebbisuu barbaade filachuu qofa otoo hin taane(Efesoon 1:4), cubbuu isaaniitiifis kaffaltii raawwateeraaf. Filannoonisaa sun gocha yookiin fedha dhala namaa isa kamiif iyyuu hinfayyadne.Waaqayyo Roomaa 9:15 keessatti akkas labsa:. . . Namuma ani araara gochuufii barbaaduuf araara nan godhaaf,namuma ani garaa laafuufii barbaaduufis garaa nan laafaaf. . .Gocha Waaqayyoo isa jalqabaa fi barbaachisaa hundumaa nuttihimuudhaan, nama fayyina hin argatiin hundumaaf abdii daangaa hinqabne Waaqayyo ni dhiyeessa. Waaqayyo kabajaa namaa akka hin taaneni dubbata. (Rom. 2:11, Efe. 6:9; Qol. 3:25). Garee kamuu caalaa warriWaaqayyoon filataman dabalamuuf kutaa ykn sabummaa hin gaafatu.Kutaa kamuu caalaa kutaa cubbamootaa homtuu carraa filatamtootaaqabaachuun ala dha.Macaafni Qulqulluu Yoh. 8 keessatti waa'ee dubartiitti ejjaanmaqaa dhahamtee fi waa'ee namicha Yesuus waliin yakkameefannifamee Luq. 23:9-43 keessatti ni kaasa. Kanaafuu, hangamucubbamnu, yoo fedha fayyina Waaqayyoo qabaanne, carraanfilatamtoota Waaqayyoo ta'uudhaa ni jira. Har'a carraan fayyinaa5

heddootaaf ni jira, anillee isaan keessaaguddaadha.tokkodha. Sun jajjabinaWARRI FILATAMAN KIRISTOOSIIF KENNAMANWarreen Waaqayyoon dhifamaa fi fayyinaaf filatamanKiristoosiif dabarfamanii kennamaniiru; kanas Yohaannis 6:37 keessattiakkas jedha.“Abbaan koo anaaf kan kennu hundinuu gara koo ni dhufa,isa garakoo dhufu ani of irraa hin ari’u.”Haa ta'uuti Yesuus warra filataman kana hanga xumuraattiqabatee turuuf waa'ee cubbuusaaniif wanni tokko godhamuu qaba ture.Seerri Waaqayyo , inni Waaqayyoon barreeffame, sababa namni bifaWaaqayyoon uumameef namni kamuu adaba cubbuusaaf kaffaluu qaba.Kanaaf, Waaqayyoon filatamanii fi akka qabeenyasaa ta'aniif Kiristoosiifkennaman, yoo gatiin cubbuusaanii kaffalame malee isaan hin fudhatu.Seerri Waaqayyoo moo gatiin cubbuudhaa du'a ta'uu beeksiseera.Kanaafuu, warreen filatamanii Kiristoosiif kennaman gatiincubbuunsaanii waan hin kaffalamneef gara Yesuusitti dhufuu hindanda'an. Kun moo gara gocha birootti nu geessudhaan, Waaqayyobakka warra fayyina argataniin hundaaf waa gochu isaa nu agarsiisa.BAATAA CUBBUUWaaqayyo yommuu wayyaba uumaa, yeroo jalqaba reefu uume,ilaalee ti, bakka warra filatamaniif dheekkamsa Waaqayyoo kan baachuudanda'u, warra Waaqayyoon filatamanii Kiristoosiif kennaman, akka hinjirre hubate kunis Isa 63:5 fi Hizq. 22:30 keessatti argama. Kanaafuunamni kamuu odoo Waaqa qulqulluu Waaqayyootti hin seeniin dura gatiicubbuu isa seerrisaa du'a dha jedhee labse sana kaffalamuu qaba. Karaakamiinuu seerri Waaqayyoo inni qajeelaan guutamuu qaba.Kanaafuu, gocha araaraa fi jaalalasaa al-cinaayinaan, bakkaKanaafuu, gocha araaraa fi jaalalasaa al-cinaayinaan, bakkawarra isaaf kennamanii Kiristoos matumasaatu baataawarra isaaf kennamanii Kiristoos matumasaatu baataacubbuusaanii ta'ecubbuusaanii ta'e.6

UMAMTA HANGA AMMAA HINFAYYINE GARUU MOOWAAQAYYO BALLEESSU HIN DANDEENYEHar'a, addunyaa mara keessatti, ummanni fayyina hin argatinhedduun ni jiran, ammallee isaan kana cubbuusaaniif jecha Waaqayyoisaan kana cubbuusaaniif jecha Waaqayyo isaan hin adabu. Akkamittita'aa?Sababa kanaa, namoonni Waaqayyoon akka fayyina argataniiffilatamaniiru. Kanaafuu, odoo hin dhalatiin dura fagoo, jarreenfilatamoon kun cubbun inni gadhee fi jibbisiisaa bara jireenyasaaniiguutuu hojjetan hundi Gooftaa Yesuus irratti gatameera. Yesuus akkabakka bu'aasaaniiti, akka isaaniif dhaabbatu, iddoo murtii dhadhachaWaaqayyoo dura dhaabbate. Sababa cubbuu kanaa, Yesuus seeraWaaqayyoo duratti yakkamaa ta'ee dhiyaate, Waaqayyo sababacubbuusaanii isaan adabe.Kanaafu, warra isaaniif jedhee dheekkamsa Waaqayyoo keessaseeneef amma cubbuunsaanii isaaniif qulqullaa'eera. Sunis, tokkontokkoonsaanii sababa cubbuu saanii, dheekkamsa Waaqayyoof, isa seerriWaaqayyoo adaba cubbuusaaniif gaafatamu isaaniif qulqullaa'e. Isaanisakka sirraa'aan ta'ani.Kanaafuu, jarreen kun akkuma addunyaa kanatti dhalatan, akkacubbuusaaniif hin adabamne, isaaniif mirkanfameera. Bakka kanaa,akkuma jireenya isaani keessatti yeroo tokko, Waaqayyo, sagaleeWaaqayyoo Macaafa Qulqulluu, gara jireenyasaanii keessatti akkakicamuu fi lubbuun mallattoo haarawaa akka argatanis isaaniifmirkanfameera. Kun yeroo itti Waaqayyo akka ta'u barbaadetti kanta'udha. Kun yeroo reefu gadameessa haadhasaanii keessa jiran ykn odoohin du'iin daqiiqa muraasa dura ta'uu ni danda'a. Yommuu sammuudadhabsiisa ykn sammuu qarayii qabaatan ta'uu ni mala. Isaan kun odoohin dhalatiin dura qulqullaa'aniiru.Kun yeroo reefu gadameessa haadhasaanii keessa jiran yknKun yeroo reefu gadameessa haadhasaanii keessa jiran yknodoo hin du'iin dura daqiiqaa muraasa ta'uu ni danda'a.odoo hin du'iin dura daqiiqaa muraasa ta'uu ni danda'aWaaqayyo malee eenyu ta'uusaanii kan beeku hin jiru. Eegilubbuu mallattoo haarawaa fudhataniin booda, fayyina argatani,8

Waaqayyoos isaan fayyisuu isaa ni hubatani. Garuu haqxi jiru, sababaKiristoos hoolaa qalmaa ta'ee jalqaba hundeeffama addunyaa (Mul'ata13:8) irraa qabee of dhiyeesseef, dhiyaatani qulqullaa'ina argataniiru.Haa ta'u, yommuu fayyina argatan, akka fayyinicha argatan sanasababa araara Waaqayyoo isaan filata gatii cubbuusaanii isaaniif baaseta'uusaa ni beekani. Jireenyasaanii keessatti fayyinni kan mirkanaahe,wayita Waaqayyo isaan fayyisee jireenya bara baraa fi lubbuu mallattoohaarawaan itti chaappeeffame argatan sanadha.Kanaafu, yeroon kun seenaa keessatti; har'a addunyaa keessatti,ummanni hedduun gatii cubbuusaanii kan hin kaffaliin ni jiran, garuumoo cubbuu waliin jiraachaa jiru, akkuma warri kaan jiraachaa jiran.UUMAMAAN SANYIIN NAMAA HUNDI HAFUURATTIDU'AADHASanyiin namaa hin fayyin, inni fayyinaaf Waaqayyoon filatameshaa ta'u, ykn hin filatamiin hundi afuuraan du'aa ta'uusaanii beekuu niqabna. Qaamaa fi lubbuun cubbuun faalamani jiru. Kanaafis Maatwoos15:19 keessatti dubbifna.Wanti hamaan hundinuu yaada garaa keessaa ba'awoo, isaanisnama ajjeechaa, ejjummaa, halalummaa, hanna, sobaan dhugaaba'uu, nama salphisuu.Waaqayyo warra fayyisuuf barbaade isaaniif karoorfate, odoohin fayyin dura akkatti jiraatan kan ibseera, Efesoon 2:3 keessatti akkasjedha.Nuyis hundumti keenya hawwa foon keenya duukaa buunee, akkafedha namummaa keenyaa fi yaada keenyaatti warra akkasi gidduujiraanneerra. Kanarraa kan ka'ees akkuma warra kaanii dhalootaandheekkamsa Waaqayyoo jala gallee ture.Akkaataa seera Waaqayyoo qajeelaatti adabni cubbuu bahuuqaba, kaffaltin seera Waaqayyoon gaafatamemoo dugagaminsadhaAkkaataa seera qajeelummaa Waaqayyootti, adabni cubbuukaffalamuu qaba, kaffaltiinsaa moo dugugaminsa ta'uusaa yaadatamuu9

qaba. Eegi kaffaltin kun ta'een booda Waaqayyo jireenya bara baraa,cubbamootaaf ni kenna. Gatiin cubbuu barbaadamu duguginsa eegi ta'ee,warri hin fayyin bara baraaf duguggamu ykn hin bayyanatani, deebi'anishin jiraatani, kana moo Waaqayyo akka isaan guutummaatti lafarraduguggamanii fi hin baayyananne Mul'ata 20;14-15 keessatti dubbateera.Kana booddees duunii fi mootummaan warra du'anii kuufamaibiddaatti gadi ni darbatamu kuufamni abiddaa kun du'a isalammaffaadha. Namni maqaan isaa Macaafa isa warra jireenyaargachuuf jiran keessatti caafaman keessatti hin argamanis,kuufama ibiddaatti gad ni darbatame.Namni takkaa gara haroo ibiddaatti darbame hin bayyannatu,bara baraaf duguggameera. Carraan itti deebi'anii lubbuun argamna hinjiraatu. Kun keessa dubbii “du'a lammeessoo”ti.Haa ta'uuti, odoo hin dhalatiin dura fagoo warra filatamaniifKiristoos cubbuusaaniif kaffaleera. Kanaafis jaroonni kun dhadhachattiqulqullaa'aniiru (sunis, seeratti kana booda yakkamaa miti). Garuu odooWaaqayyo sagaleesaa isarra hin oolchiin duraa fi lubbuu haarawaa hinkenniifin dura, dheekkamsa Waaqayyoo jala tureera, sunis hanga ammaamadaa cubbuu baateera, walumaa galatti afuuratti du'eera. Akka fooliigodhachuu ta'eera (Yoh. 11:39) fi lafee goggogde (Hiziqi'eel 37:1-2)ta'eera. Carraan itti haala du'insa afuuraa waliigalaa itti jijjiiruundanda'amu hanguma warri qaamaan du'anii deebi'an jiraachuuf hireeqabaniillee hin ga'u.LUBBUU HAARAWAA ARGACHUU QABNAWaaqayyo qofaatu jireenya kennu danda'a. Akkuma dhalachuuijoollee irratti ragaan mul'atu. Jireenya qaamaa sana argachuuf daa'imtigargaaru hin danda'u. Akkanuma, warreen akka fayyaniif Waaqayyoisaan filate, Kiristoos is gatii cubbuusaanii baase, jireenya afuuraaargachu qaba. Yohaannis 3 lakk 3 fi 7 keessatti Waaqayyo akka waan“lammata dhalachuutti” dubbata. Jechi Giriikii asitti Waaqayyofayyadame “gaaraa dhalachuu” jedhu agarsiisa. Akkuma 1Pheexiroos1:23 Waaqayyo “lammata dhalachu” kana akka dhaloota haarawaattikaasee dubbata.Dhalanni haarofni kun, inni gaararra ta'e, inni Waaqarra, isawarra fayyina argatan keessatti yeroo eeggachaa dagaagu sanyii midhaanjireenyaa miti. Afuura ykn lubbuu haarawaa keessa namaa akka tasaakan argamudha. Sanyiin midhaanii sun Kiristoos keessa warra fayyinni10

keessa gangalatudha. (Yohaannis 14:23). Lubbuu mallattoo haarawaa santa'uusaa Waaqayyo nu mirkaneesseera. Kanas dubbii fakkeenya huccuudulloomaatti isa haarawaa erbuun akka tarsaasu dubbate keessattidha(Maatwoos 9:16). Cufti huccuu haarawa ta'uu qaba. Akkanuma dubbiidooccoo daadhii wayini duriitti haarawa naquus (Maatwoos 9:17)keessattis kaasee jira. Kuni caalaatti dubbi Macaafa Qulqulluu birookeessatti ka'ee jira, fkn 2Qor. 5:17 keessatti.Kanaafis namni kan Kiristoos yoo ta'e, uumama haar'aadha, innimoofaa darbe, kunoo inni haarawaan dhufeera.Kutaan namooma namaa battaluma uumamaa isa haarawaa ta'eafuura haarawaadha (lubbuu haar'aa ka'edha) isa Waaqayyo yeroosagaleesaa itti kicun isaaf jireenya kennedha. (Hizqi'eel 36;26).Akkasumas xumura yeroo irratti, jarreen filataman kun qaama afuuraadu'aa ka'e mallattoo haarawaa argatu. “Battala, hanga libsuu ijaatti,fiinoo xumuraa irratti, yommuu afuuffamu; warri du'an ni ka'u, nijijjiirramanis (1Qor. 15:52).Kanaafu, fakkeenyi barbaachisaa sanyiin namaa afuuraan jiraataata'uu akka hin dandeenye kan agarsiisan, Macaafa Qulqulluu keessattikennamaniiru. Kun Hizqi'eel 37 keessatti kennameera; iddoottiWaaqayyo warra hin fayyine lafee gogaan fakkeessetti, ammalleeWaaqayyo yommuu godhu, lafeen godduun sun gara jireenya guutuuttideebiseera. Fakkeenyi biroon Yohaannis 11 keessatti ni jira, iddoottinamichi Alaazaar jedhamu reenfa fooli kenne ture irraa abboommiiGooftaa Yesuusiin gara lubbuutti deebi'eedha. Akkuma kana Waaqayyojireenya afuuraa bara baraa gara sanyi namaa kan fiduu danda'u, warrauumamaan afuuraan du'an, Waaqayyo qofaadha.Addunyaa kana keessa gosti namoota fayyina hin argatin lamajiraachu mirkanfachu dandeenyaAddunyaa kana keessa gosti namoota fayyina hin argatin lamajiraachu mirkanfachu dandeenya. Isaanis warreen afuuraan du'anii warrafilatamanii fi kana booda dheekkamsa jala hin jirree fi warreenfilatamanitti kanneen hin dabalamne, kanaafis, jireenya bara baraa hinqabaannee fi dheekkamsa Waaqayyoon gidirfamanidha. Yeroolamaanuu, afuuraan kan du'an haa ta'an malee, seerri Waaqayyoo hanga11

ta'e keessa onneesaaniitti barreeffamee jira. Kanaafuu, seera Waaqayyoof abboomamuu akka qaban keessisaanii ni beeka, ykn dhugaa ni baha.Caalaati, kutaan birmaduu namoomasaanii lubbuusaanii yknafuurasaanii, isa ittiin Waaqayyo isaan gara fedhii jabaatti gara seeraWaaqayyo otti, isaan qajeelchu, ykn seeyxanni gara jallinaatti isaageessudha. Dabalata, dhala qacee sanyiisaanii keessatti jalliina, du'aatiiafuuraa, seeyxana irraa homaa hin kaffalle, keessasaanii, jechaa figochasaanii keessaati.FAYYINNI FILATAMOOTAA MUL'ACHUUSAAAkkuma dursinee ibsuuf yaalleetti, gochi Waaqayyo irraaeeggamu guddaan tokko ni jira. Jarreen Waaqayyoon fayyinaaf filatamancubbamootadha. Karoora Waaqayyo isaaniif qabu homaa hin beekani.Karoorri fayyinaa Waaqayyo moo isaaniif qabu jireenyasaanii keessattimul'achuunsaa waan hin oolamnedha.Odoo hin fayyin dura addunyaa mara irratti sanyi namaa keessaakan dursee filatamuusaa beeke hin jiru. Eegi Waaqayyo nu fayyiseenbooda sababni itti Waaqayyo karoora fayyinaa isaa keessatti akkaammatamne, odoo addunyaan hin uumamiin dura gammachuusaa gaariikeessatti qofa ta'uusaa hubanna. Akkuma sanyi namootaa fayyina hinargatiinii, warri fayyan qaamaa fi lubbuudhaani. Qaamnisaanii, kutaanamoomasaanii isa yommuu du'an awwaalamudha. Kan nama fayyeewayita qaamaan du'u, lubbuun ykn afuurrisaa (inumti akka qaamasaa)qaamasaa dhiisee Waaqatti battaluma fudhatama. Xumura addunyaairratti, yommuu Kiristoos deebi'u, qaama sana ni kaasa (2Qor. 5:8,1Tas. 4).Haa ta'u, fayyinaan duratti, namoonni filatamanii addunyaakanarra jiraatu, akkuma warra hin filatamiin tokkotti.Kana moo Efesoon 2:1-3 keessatti arganna.Isin kanaan dura irra deddarbaa keessanii fi cubbuu keessaniin(karaa hafuuraa) duutan turtan yeroo sanatti toora biyya lafaa kanaduukaa buutanii deeddeebi'aa, aboo qilleensa keessa jiru irratti isagooftummaa qabuuf abboomamaa turtan, hafurichi hamaan ammanamoota Waaqayyoof hin abboomamne gidduutti hojjechaa jirra.Nuyis hundumti keenyi hawwa foon keenyaa duukaa buunee, akkafedha namooma keenyaa fi yaada keenyaatti warra akkasii gidduujiraanneerra. Kana irraa kan ka'es akkuma warra kaaniidhalootaan dheekkamsa Waaqayyoo jala gallee turre.12

Odoo hin fayyin dura, qaamaa kanaan cubbuu jala badeera,lubbusaaniis cubbu faana badeera. Akka warra gonkumaa hinfayyineettis afuuraanis du'eera.Sunimoo gara gocha Waaqayyoo isa guddaa sadaffaatti, isa garawarra Kiristoos isaan fayyisuuf dhufeetti fidan.DINQII DHALOOTA HARAAGochi Waaqayyo godhe inni sadaffaa bakka warra qabeenyabara bara ta'anii Kiristoosiif kennamaniidhaa lubbu du'aa kaate, mallattoohaarawaa kennudha Yesuus waa'ee kanaa Yohaannis 3:5 keessatti akkasjedheera....dhuguma dhuguman sitti hima, eenyulle bishaanii fi HafuuraanQulqulluutti yoo dhalachuudhaa baate, mootummaa Waaqayyo ottigaluu hin danda'u.Sana duras Yohaannis 3:3 keessatti akkas jedha.Dhuguma dhuguman jedha, eenyulle olii yoo dhalachuudhaa baatemootummaa Waaqayyo arguu hin danda'u” jedhe.Bishaanii fi afuuraan dhalachuu jechuun wangeela bishaan irraadhalachuu jechudha, gocha Waaqayyoon Hafuuraa Qulqulluu(Yohaannis 4:10-15, Yohaannis 7:38). Gocha kana Waaqayyo Roomaa10:17 keessatti akkas jechuusaa argina.Egaa amantiin dhaga'uu irra ni dhufa, wanti dhaga'uun ta'u moodubbii Kiristoos in beekkama.Tolcha humna Waaqayyoon, iddootti warra fayyinaargatan jiraachisu uumeTolcha humna Waaqayyoon, iddootti warra fayyina argatanjiraachiisu uume. Iddoon sun moo Macaafa Qulqulluudha, isa sagaleeWaaqayyo odha. Kanaafu, nama kamiifuu sagalee Waaqayyoo odoo hindhagahiin fayyina argachuun hin danda'amuuf. Sagaleen sun mooMacaafa Qulqulluudha. Kanaafuu Waaqayyo baroota waldaa keessattiwaldaaleen wangeela addunyaa maraaf akka labsan kan abboome13

kanaafis bara keenya dadhabina tokko malee wangeela gara addunyaattitamsaasu qabna, garuu amma bakka waldaalee dhuunfaadhaan kanagochaa jirra. Dhuunfaatti akka ambaasaddara Kiristoos itti tajaajilakennaa jira.Har'a homtuu waldaalee keessatti fayyina argachuu akka hindandeenye beekuu qabna. Akka gabatee yeroo Waaqayyo otti barriwaldaalee xumura irra gaheera, afuurri qulqulluu waldaalee gadhiiseera.Haa ta'uuti, Macaafni Quqlulluu waldaaleedhaa alatti makarri guddaaamantoota dhugaa gara mootummaa Waaqayyo otti dhufan akka jiru niagarsiisa. (Raadiyoo Faamilii qunnamtanii kitaaboota tolaa, The End ofChurch age and after) jedhu fi Wheat and Tares jedhu argachu nidandeessu.Hojii fayyinaa guutummaasaa Waaqayyootu raawwata. Kanamoo bara jireenya namicha keessatti battala tokko godha. Wanninamicha irraa eeggamu yoomuu sagalee Waaqayyo caqasuu jalaturuudha. Wayita fayyinni ta'u moo Waaqayyo nama kanaaf gurraafuuraa fi lubbuu haarawaa bara baraa kennaaf. Kanaafuu, akkumadursinee dubbanne, daa'imti akkuma gaheessaa qophaa'ummaa qabdu nifayyiti. Daa'imti waggaa lamaa hanga piroofesaricha sammuu guddaaqabuutti qixxuma fayyina argatu.Iddoo fannootti, Kiristoos gidiraa akkamii akka arge agarsiiseejira, odoo addunyaan hin uumamiin dura eegalee, gatii cubbuu warrafayyina argatanii baase. Kanaafuu, wanni hafe yeroo murtaa'aaWaaqayyo qofti beektutti, namni kun dhugaa fayyinaa akka shaakaluWaaqayyo ni godha jechuudha.Kanaafuu, qo'annoo keenya keessatti, seerri WaaqayyooMacaafni Quqlulluu, Waaqayyo maal gochuun akka isa irraa eeggamuqorachuu eegallee jirra. Gaaffiin ammallee sammuu keessa nu qussa'aajira ta'a, Fayyina argachuuf maal gochuutu narra jiraata? Warreenfayyina argatan keessatti makamee jiraachuu koo karaan ittimirkanfachuu danda'u ni jiraa laataa? Qo'annoo keenya keessattigaaffilee kanaaf deebii ni barbaadna.HIIKKAA MACAAFA QULQULLUU HOJII HAFUURAAKENNAMESadarkaa kanatti, qo’annoo keenya keessatti waa’e dubbiijabaa fayyina argachuu dha isin beeksifna. “Hojii” afuuraa hiikkaaMacaafa Qulqulluu waliin wal simachuu qaba. Macaafni keenyawaliin hidhata homaa akka hin qabne nutti dubbata (Efesoon 2:8-9,14

Galaatiyaa 2:16) kanaafuu, akkaataa itti Waaqayyo “hojii” afuuraafhiikkaa itti kenne hubachuu qabna.Yoonaas 3:10 kessatti kan dubbifnu.Waaqayyo kana gochuu isaanii karaa, isaanii isa hamaa irraadeebi’u saanii in arge, kanaafi inniwanna hamaa isaanitti fiduudhaaf dubbate sana in dhiise, irrattis hin fidne.Maatwoos 7:22 keessatt moo;Guyyaa isa dhumaa sanatti namoonni baayyeen yaa Gooftaa yaagooftaa nuuyi maqaa keetin raajii dubbanneera, maqaa keetinhafuuroota hamaa baafneera, hojii aangoos maqaa keetiin baayyehojjenneeramitii? Anaan jedhu jedha.Hoggayu abboomii Waaqayyoo yoo bullu, waan Waaqayyogammachiisu goone jechuu dhaLakkoofsa kanaaf sagalee Waaqayyoo biro irraa wanni barannuhoggayu abboomii Waaqayyoo yoo bullu, waan Waaqayyoongammachiisu goone jechuu dha. Wayita abboomee Waaqayyoonkaachifannu moo waan Waaqayyoon hin gammachiifne hojjennejechudha. Fkn, Macaafa Qulqulluu nammi hundinuu akka Kiristoos ittiamanu niabbooma. Amanuuni moo hojii nuti hojjechuu gabnu? Eyeen,isa dha. Jechi “amanuu” jedhu gacha isa jecha “amanti” jedhu irra dhufedha. Macaafa Qulqulluu haala ifa ta’een 1Tasaloonqee 1:3 fi 2Tasaloonqee 1:11 keessatti waa’ee “hojii amantii” kaa’ee jira.1Tasaloonqee 1:3 akkas jedha.Fuula Waaqayyoo keenyaa fi abbaa keenya duratti hojii amantiikeessanii, jaalalaa fi dadhabuu keessan, gooftaa keenya YesuusKiristoos in abdachutti jabaachuu keessan hin yaadanna.2 Tasaloonqeeni 1:11 moo akkas jedhaKanaafis Waaqayyo keenya waamicha isaaf warra malan akka isingodhatuuf gaarummaa dhaafis hawwa gaarii hundumaa hojiiamantiis human saatiin fiixaan akka baasuuf yeroo hundumaa isiniifin kadhanna.15

Waaqayyo hojii amantii fi cimimuun jaalalaabarbaachisummaasaa cimsee dubbata. Kanaafu, shaakalli amantii fijaalaalli hoji nuyi hojjechu qabnu akka ta’an sirritti hubachuu nidandeenya. Akkanuma moo, abboomii Macaafa Qulqulluu hundumaafabboomamun akka hojii keenya ta’es ni beekna. Kanaafuu, yommuuWaaqayyo akka kadhannuuf , Kiristoos iin akka barbaadhannu, akkafayyinu, Waaqayyoon ufitti waamanu, nu abboomu, Waaqayyo hojii nuukennuu saa ti. Kanaafis Waaqayyo “jaalala” yommuu hiikka itti kennuabboomii eeguu dha kan jedhe. Yommuu Waaqayyo fi lubbuu keenyajaalannu hojii Waaqqayo hojjenne jechuu dha. Qajeelfamni kuni,abboomii eeguun hojii nuuyi hojjennu ta’nun, wayifa MacaafaQulqulluu guutumma qo’annu hojii dagatamuu hin qabne isa fayyinakeenyaa waliin wal gitu ta’uusaa hubachun qabna jechuu dha.HOJII FAYYINA KEENYAAF BARBAACHISU HUDUMAAKIRISTOOS HOJJETEERAQajeelfammi baayyee barbaachisaa fi nuuyi yoomu dagachuuhin qabne moo ni jira. Hojiin nama fayyisu kan biroon ammo hojiiWaaqayoon kan hojjetamu dha. Karoorri warren fayyaniif qabame,warree Kiristoos fayyisuuf isaanii dhufeef gatiin kafalame, warreefayyisees Waaqqayyo lubbuu haarawaa kenne, kuni hundinuu hojiiWaaqayyo qofti hojjetu dha.Hojiin nama fayyisuu Waaqayyo qofaan hojjetamaHaqxi jiru hojin fayyinaa odoo namni hin dhalatiin dur ta’e .Caalatti moo, gatiin cubbuu warra filatamani uumama addunyaa duraxumurame (Mul’ata 13:8). kanaafu, nama kamiifuu sadarkaa kamittuufayyina gargaaruuf namni waa gochuu danda’u homtuu hin jiraatu.EEGASU MAALIIF WAAQAYYOKENNEEREE?ABBOOMII KANA NUUFWaaqayyo abboomii kana akka amannu, akkakadhannu, kkf nuufkenne, garuu kanumayya akkamiin kaanee gochuu dandeenyaa? Nuuyiafuuraan duunee jirra. Namoota hin fayyine akka qaloo lafee gogduutti16

fakkeesseera (Hisqi’eel 37:1-14), akka reenfa foolii fuudhee (Yohaannis11:39), Waaqayyo Roomaae 3:10-12 kessatti moo akkas jedheera;Caaffanni qulqullaa’aan namni qajeelaanhin jiru lakki tokkollee hinjiru, namni tokkoyyu hin hubatu, namni tokkollees Waaqayyoonhin barbaadu namoonni hundinuu karaa Waaqayyoo irra goraniiruergaan –takkaa warra dhimma hin baafne ta’aniiru; namni gaariihojjetus tokkollee hin jiru.Macaafa Qulqulluu guutummaan sanyi namaa duu’aatii keessajiraachuu saanii jala muree dubbata. Saanyi namaa kana, kufaatiiAddaam irraa qabee, du’aatii isa hafuuraa kan ,isa Waaqayyoon keessiisaa humnaan hin guutamne sani yaadachuu qabna. Sababa cubbunamootaa, dheekkamsa Waaqayyoo jala jiru, kuni jechuun moo xumuraaddunyaa irratti ni duguuggamu, deebi’ani lubbuun hin jiraatanijechuuchudha.Haa ta’uu ti, afuuraanu du’aa ta’u, ammalle seera Waaqayyoofhanga ta’e abboomamuuf dandeetti ni qaba. Kanaaf, hanga ta’e Kiristoositti amanee, kadhatee, fuula Waaqayyo barbaadachaa, cubbu irraa goraa,kaneen akka machii, soba kkf baqachaa amanuu ni danda’a kanahundumaa moo sababaa lamaaf gochuu ni danda’a.Sababni duraa, ammalle sammuu ittin cubbuu irraa goruuumamaan qaba (Roomaae 2:14-15 , Yohaannis 8:9). Kuni moo namniwaan bifa Waaqayyoon uumamee jiruufi dha. Hangamitti Waaqayyoottikeessuummaa of godhullee seerri Waaqayyoo hangi ta’e duraanukeessatti kicamee jira.Sababni lammeessoo, Waqaayyo fedha saa jireenya namoota hinfayyine keessatti hojjechuu waan danda’uufi dha kuni fedha nama saanaaalatti kan ta’u dha. Gocha kana Waaqayyo jireenya Bala’aam jallaakeessatti yommuu hojjete arginee jirra. (Lakkoofsa 22:12-13), jireenyaSaa’ol keessatti, mootii Israa’el duraa keessatti ni argina (1Saamu’eel10:9-12)Caalaatti moo, nama hin fayyine sana Waaqayyo filatee ficubbuu saa hundumaaf gati baasee, odoo nama sanaaf onnee harawaahin kenniin dura, lubbuu haarawa du’aa ka’umsa argatte , WaaqayyoAbbaan isa baasuu ni danda’a (Yohaannis 6: 44)Haa ta’uu ti, hanguma abboomii Waaqayyoo kanaaf abboomamuyaalutti, sababoonni armaan olii kamuu akka isa gargaaraa jiran odooofirratti hin beekkatiin yaalii saa ittuma fufa jechudha. Sunis, mirkanfata17

hin qabu, ykn akka hojiin kuni fayyinaan isa gahu yerootti shakkule hinargatu.HARIIROO DINQII WAAQAYYOO FI SANYI NAMAACaalaatti, wanti dinqii, garmalee ajaa’iba ta’e hariiroonWaaqayyo fi sanyi namaa gidduutti dhalatee jiruu ni jira. Kuni moodhugaa ta’uunsaa warra fayyinaaf filataman gidduutti qofa odoo hinta’iin, warra hin filatamiin gidduutti fi warren Caalaatti mooduguggaman waliinisi dha.Kana moo hanga saa badinsa Yeruusaaleemiif isa Yesuus booyedha (Luqaas 19:41) dhugaa kana Macaafa Qulqulluu Yeruusaalemfuldurasaa jirtu caalmaanshee akka baddu ni dubbata. Macaafa Qulqulluuakka jedhutti Waaqayyo du’a jallootaatti akka gammachuu hin qabne nidubbata (Hizqiel 33:11). Seerri Waaqayyoo hangi ta’e onnee saanikeessatti barreeffame jiraachuu saa argineera (Roomaa 2:15)Seera Waaqayyo on, ajjeesaan akka du’u qabu kaa’amee jira,sababni saas nama bifaa fi fakkeenya Waaqayoon tolfame (umaa 9:6)waan ajjeeseefi dha . Diina keenya moo akka jaalannu abboomiiWaaqayyo keessatti barreefameera. Namni filannoon ala jiru kamuudiina Waaqayyoo ta’uu hin dagatiina namni nuyi jibbuu qabnu moohomtuu hin jiru. Isa Waaqayyo Maatwoos 5:22 kessatti akeekkachiisalafa kaa’e nama kamiinuu “Doofaa” akka hin jenne jedheera. Namnikamuu abdi fayyinaa malee jiraachaa akka jirus akka irra ilaaluu hinqabnu.Ragaalee armaan duraa irraa kaanee, sanyin namaa afuraandu’aa ta’ullee sababa cubbu saatiin, yoo Waaqayyo keessa isaa hinjiraannee fi humnaan isa hin guunne, gadi hin darbatamu ykn Waaqayyoirraa hin citu. Haala saa hin fayyinni fi afuuraan du’aa ta’u, Waaqayyoofabbomamuu dhaaf itti gaafatama ni qaba, dandeettii abboomamuushanga ta’e of keessaa ni qaba. Kan inni guutummaatti Waaqayyo irraaadda citu gaafa xumuraa ti;(Isaayas 66:24, Ermiyaas 23:39-40, 24:10)Kanaafu, namni hundinuu akka hojii Waaqayyotti amanuunWaaqayyoon irraa ni eeggama, kanafis hanga ta’e abboomii MacaafaQulqulluu abboomamuuf yalii godhu. Akkuma barnoota keenya keessattidurfamee kaafametti abboomamuun saa Waaqayyumaan kan jireenyadhuunfaa saa keessatti mul’atu dha, akkuma jireenya Bala’aam jallaadhaa (Lakkoofsa 22 fi 23 keessaa) ykn jireenya filatama namaWaaqayyoo keessatti fi isa hanga ammaa lubbuu haarawaa hin argatiinjiruu keessatti ni ta’a (Yohaannis 6:44)18

Waaqayyo sanyiin namaa seera isaa akka kabajangochuuf mirga seeraa ni qabaWaaqayyo sanyi namaa seera isaa akka kabajaa gochuuf mirgaseeraa akka qabu yaadachu qabna, sababa sanyiin namaa bifaa fifakkeenya Waaqayyoon uumameef, sanyiin namaa akkuma Waaqayyoodha seera Waaqayyoo, macaafa seerichaa, Macaafa Qulqulluu , kansaaxilame dha. Kannfuu, hojiin Kiristoositti amanu jireenya namootafayyina hin argatiin, warra fayyinaaf carraa argatanii fi hin argatiinhundaa keessatti akka dhalatu hubachu qabna. Yommuu Kiristoos ittiamanuu, abboomii Macaafa Qulqulluu isa Luqaas 13:24 kessattiWaaqayyo akkas jedhe hordofu saatiBalbala isa dhiphaadhaan ol galuu dhaaf wal dorgama isinittinhima’o, namoonni baayyeen kanaan ol galuu dhaaf karaa baraadu,garuu hin danda’anIbroota 4:11 keessatti moo akkas jedhaKanaafis namni tokkolle akka warra sanaa abboomamuu diduudhaan kufee akka hin hafnetti kottaa iddoo boqonnaa sanatti galuudhaaf in dhamaana, jedha.Haa ta’uu ti, ammallee kan jala muramuu qabu hojii amantiikessaa homtuu wabii ykn gumaata fayyina saaf hin qabu, sababni saashojin inni fayyinaaf barbaachisu hundumtuu odoo hin dhalatiin duraKiristoosin dalagameera.Hojiin amantii kana keessaa homtuu wabii ykn gumaatafayyinaasaaf hin qabu, sababnisaas hojiin inni fayyina saafbarbaachisu hundumtuu odoo hin dhalatiin dura Kiristoosindalagameerra19

Akkuma namooni hin fayyiin hojii Waaqayyoo hojjechuufkaka’etti eebba lamatu ta’a.Eebbi jalqabaaa, akkama namni hin fayyiin suni abboomiiWaaqayyo fudhachuu eegaleen, sagalee Waaqayyoon, MacaafaQulqulluu, caalatti maxxana adeema kuni moo hanguma barbaachisumaadhugaa saa barachaa adeemu, hammeenya cubbu, adaba cubbuu, murtooWaaqayyo , fi araara Waaqayyo n jireenya saa guuta.Eebba lammeessoo, naannoowaa sagalee Waaqayyo ittidhagahuu keessa isa godha. Kanaafu, yommuu Waaqayyo isa fayyisuufkaroorfatu, sagalee Waaqayyoo lapheesaa keessa kaa’uuf haalanaannowaa mijataa keessa isa jiraachisa.WAAQAYYO SANYI NAMAA QORATEHojii amantii ummanni akka hojjituuf Waaqayyo sababasadaffaa itti abboomeef ni qaba. Nama sana qorumsa irra ni kaa’a.Yaaliin inni abboomi Waaqayyo kabajuu carraaqe fayyina isaaf akka isagargaaru ni yaada ta’aa?Waaqayyo itti fufinsaan sanyi namaa ni qora. Addaamii fiHewaan iddo biqilaa Edenitti qoramani. Isaanis qormsicha kufuusaaniitin cubbuun gara addunyaa aseene. Abraaham ilmasaa akka qaluuf(Seera umamaa 22) abboomii saan qorame. Garuu inni hin kufne.Israa’elonni karaa hedduu qoramani wayita waggaa 40 f diggalummaakeessa jiraatanitti. Qorumsicha ni kufnani. Amantoonni dhugaa guyyuuqoratamu, kuni mo har’ayu qaame cubbuu jala galte waan isaaniifqabuufi dha, Yesuusin, Waaqayyo seeyxanaan akka qoramuuf itti gadidhiiseera, Ajaa’ibaan, qorumsicha hin kufne.Kanaafuu, abboomiin hojii amantii fi yaamicha Waaqayyoo kanfayyinaa dhaa qorumsa dha. Wayita isaan kuni abboomii Waaqayyoota’anii jiranitti isa kabajamuu qabu, abboomii kanaaf ajajamuun sababafayyina keenyaaf ta’uu akka hin dandeenye guutumatti hubachuu nidandeenyaa?Sagantaan qorumsaa kuni baayyee jabaa dha. Uumamaan sanyinamaa boontuu dha, ulfinaa fi gati gocha godhee fudhachuuf oftuulacaalmaatti moo, feetu odoo hin hubatiin, baayyonni Waaqayyo kanasyoo isaan waa godhan malee akka isaan fayyisuu danda’u hin amanani.Battalumaafillee hojiin nuyi gama kenyaan goonu homtuu wantibicuunillee fayyina keenyaaf gumaatni inni qabu akka jiruyaaduu hin qabnu20

Garuu Waaqayyo hinaafaa sirrii dha. Waaqayyo hojii nufayyisu hundumaa hojjeteera, kanaafuu, battalumaafillee hojiin nuyigama keenyaan goonu homtuu, wanti bicuunillee fayyina keenyaafgumaanni inni qabu akka jiru yaadu hin qabnu.FAAYIDAA QAR-FIIXEE GUYYAA TORBAFFAA DILBATAADhugaan barbaachisaa kanaa haala dinqisiisaan Kakuu Moofaakeessatti agarsiifameera. Guyyaan torbaffaa Dilbataa waldaaleedhaanjabeeffamee akka ilaallamu yaadachu qabna, saba Israa’el keessattiHojiin fayyinaa inni Waaqayyoon kalaqame seera jilaa dhugaa kanagarsiise dha. Gaafa guyyaa toorbaffaa Dilbata Israa’elonni hojii kamuuakka hin hojjinne godhe sana nuufis fayyina keenya gargaaruuf jechahojii homaatu hojjechuu hin qabnu. Seera Ba’uu 31:13-14 kessattiWaaqayyo akkas jedheera;Saba Israa’elin sanbatoota koo eegi! Ani Waaqayyo isa siqulqulleesu akkan ta’e akka beektuufi, dhaloota hundumaa keessattisanbannii kun anaa fi si gidduutti milikita jedhi! Guyyan sanbaataaeegi inni siif qulqullaa’aa dha; namni qulqullinatti isa hin eegne haaajjeefamu! Nama guyyaa sanatti hojii hojjete hundinuu saba isaakessaa haa balleffamuu.Lakkofsaa kana keessatti, Waaqayyo qajeelfama qarbarbaachisaata’e hojii nu qulqulleessuf oolu durse kenneera. Jechi“qulqulleessuu” jedhu kuni qaama tajaajila Waaqayyoo ta’uu saa ti. Nuyihafuuraan hojii isaaf adda baafamneera yommuu fayyina arganu.Dubbisa kana kessatti, Waaqayyo waan nu qulqulleessu ykn nu baraaruqopheessee jira.Akkuma mallatoon barsiisa barbaachisaa kana keessaaagarsiisuuf yaaletti, Waaqayyo gaafa guuyyaa isa torbaffaa homtuuakka hin hojjetamne abboomee jira. Namni gaafa guyyaa sanbatatoorbafaa hojii hojjete akkuma nama hojjin saa fayyina isaaf waagumaachutti of yaadutti fakkeeffama. Namni akkanaa ajjeefamuu qaba;namni kuni ammallee dheekkamsa Waaqayyo jala jiraachaa jira.Waaqayyo kana dhugoomsuuf jecha fakkeenya cimaakenneera.Seera Lakkoofsa 15 keessatti lakofssa 32-36 qabe namichagaafa guyyaa torbaffa sanbataan qoran fudhatee kaasa. Kuni waan bicuudha, isa baayyee akka tasaa waa’ee sanbataa irratti ta’e dha.21

Amallee, yommuu Museen Waaqayyoon waa’ee adaba hojiiseera darbuu baayye bicuu kanaa waa’ee guyyaa sanbataa gaafatu,namni kuni gochasaa kanaaf dhakaan tumamee akka ajjeefamudeebeseef. Haalli diraamaa kanaa dhugaa jabaa nuuyi mirkanefachuuqabnuu waa’ee fayyinni guutuun isa karaa hojii Kiristoos guutumaattidalagee ta’uusaa akka hubannuufi dha.Isaan fayyina sanii karaa kamiinuu yoo ta’e gargaaruuf akkadanda’an yaadaniif haraarri homtuu hin jiraatuAbboomii seera Waaqayyof buluudhaan karaa gargaarsa fayyinakeenyaaf gumaachuu dandeenya jenne yaadnu gonkumaa yaaduu hinqabnu. Seeraaf ajajamuun hojii afuuraa hojjechuu qabnu dha karaafakkeenya seenaa namicha sanbataan qoraan cabsateen, Waaqayyonutty illee ni dubbata. ISAAN FAYYINA SANIIF KARAAKAMIINUU YOO TA’E GARGAARUUF AKKA DANDA’ANYAADANIIF HARAARRI HOMTUU HIN JIRAATU.EEBBA SAGANTAA QORUMSA WAAQAYYOOSagantaan qorumsaa kuni warren fayyina akka argatan amananiifeebba jabaadha. 2 Qoronxoos 13:5 keessatti Waaqayyo kan abboomu;Amantiitti qabamtanii jirtu yoo taatan isinumtti of ilaalaa! Ofqoraa! Yesuus Kiristoos isin keessaa akka jiru dhuguma nibeekuree? Yoo akkas ta’uu dhaa baate isin qorannoo sanatti kufuukeessani dha .Dhugumatti, fayyina keenya akkamitti mirkanfachuudandeenyaa? wanti guddaan nuyi gochuu dandeenyu akkaata fayyinakeenyaaf amantaa qabnu qorachuu dha .Wanni mirkanfachuu qabnu, yaadaa fi ilaalcha kamuu qabaannu,kanas sanas goonu, waa’ee fayyina keenyaaf of kakaasuu ykn gargaaruukeenyadha. Qajeelfama Macaafa Qulqulluu sirritti qabachuu keenya kanmirkanefannu yommuu hojiin fayyina keenya odoo nuyi hin dhalatiindura hojii Kiristoos nuff hojjiten ta’uu saati. Fayyinni hojii Kiristoosguutummaatti hojjete jiruuni dha; kanaafu fayyina keenyaaf wanni nuyigumaannu homtuu hinjiraatu, hojiin bicuun, seera kamiifu22

abboomamuun hundumti wannni inni fayyina keenyaaf gargaaru homtuuhin jiru. Murtoon nama qoraan cabse sanarra bu’e gaafa guuyyaasanbataan hojjechuusaattiiniif gurra keenyatti bilbiluu qaba. Dabalataan,ifa dubbii 1 Yohaannis 2:3-6 keessatti dubbatameen qorree of ilaaluuqabna Dubbichis;Abboomii isaa eeguudhaan isa beekuu keenya in hubanna. Namni“ani isa beeka”jedhee abboomii isaa moo hin eegne sobduu dha.Dhugaanis isa keessa hin jiru. Namni dubbi saa eegu Waaqayyoondhuguma akka jaallatu fiixaan baasee in agarsiisa. Kanaanis isattijiraachuu keenya in hubana . Namni “isatti nan jiraadha” jedhumoo karaa Yesuus Kiristoos irra adeeme irra adeemuun in ta’aaf.Namni kamuu dhugumatti fayyina argateef lubbuun du’aaka’msa argattee mallattoo haarawaan ni kennamaaf, kanaaf kanaafis,hojii Waaqayyoo hojjechuutti yoomuu gammachuu ni qaba. Akkumamammaaktuu isa Faarsaa 139:23-24 keessatti faarsee ti.Qorii na ilaali, yaa Waaqayyoo garaa koos beeki! Na fonqolchi garaakoos beeki! Karaa nama miidhu irra bu’een jira yoo ta’e ilaaliikaraa bara baraan jiraaturra nageessi.WAAQAYYO SAGANTAA QORUMSA SAA SAFFISISEQorumsi abboomii kanaan daran rakkisaa ta’eera sababni saasnamni hin fayyiin hafuuraanillee du’aa ta’u fi dheekamsa Waaqayyoojala ta’u , ammallee seera Waaqayyoof abboomamuuf dandeetti ni qaba.Barnoota kana keessatti dursinee kana baranneerra.1. Namni fayyina hin argatiin jiru ammallee sammuu cubbuuirraa isa eegdu ni qaba. Kunis kan ta’uu danda’e waanWaaqayyo dursee lapheesaa keessatti kicee jiruufi dha(Yohaannis 8:9, Roomaa 2:14-15)2. Waaqayyo namoota hafuuraan du’an Fkn, kan akkaBala’aam fi Mootiicha Saa’ol, Kakuu Moofaa keessaa,akka fedhasaa dalaganiif, isaan fayyisuuf yoo karoora hinqabaatinillee sababa isaan godhata. (Seera Lakk 22:12-13,2Pheexroos 2:15-16, 1 Saamu’eel 10:9-12, 1 Seenaa 10:13)23

Kanaafu, namni dhuunfnaan abboomii Waaqayyookabajuu yaaluillee, Waaqayyo garaasaa keessatti hojjechaajiraachuusaa ykn sammuunsaa isa gaggeessuu saa homaa hinbeeku. Innilee kan Waaqayoof garaasaarraa abboomamaa jiruta’uu saa hin beeku. Garuu gochisaa homtuu Waaqayyoongammachiise fayyisuusaaf isa kaakaasu ykn wabii kennisiisu yknwaaqaa fayyinaan isa qahu homaatuu akka hin qabaanne beekuunirra jiraata.Sababa inni seeroota kanaaf abboomame Waaqayyo akkaisa fayyisu dogoggoraan yaaduu ni danda’aYommuu namni hin fayyiin abboomii Waaqayyoofabboomamuu eegalu, abbomamuun saa akka darbee Waaqayyo osababa inni seeroota kanaaf abboomameefis sababa inni seeroota kanaafabboomameefis Waaqayyo akka isa fayyisu dogoggoraan yaaduus nieegala. Karaa kamiinuu seera Waaqayyoo cabsaa jira, isa Waaqayyohojiin namni hojjetu kamuu fayyinaaf gargaaru akka hin dandeenyi kaa’eni dabra. Wayita nama qoruun karoora Waaqayyoo ta’ee jirutti, akkainni abboomii Waaqayyoo hundaaf ajajamaa taa’ee fi dhiise, haraaraWaaqayyoon ala. Sanyiin namaa qorumsicha ni kufa.Suni, amala Israa’loota bara durii keessaatti ni mul’ata ture.Waaqayyo abboomiisaa hundaaf kan abboomaman ta’e, guutummaattiakka isaan eebbisu dubbateera (keessa Deebii 28:1, 18:15, 30:6-16)Kanaafuu, hanga danda’an gaarii ta’uuf yaalani, karaa kanaanfayyina akka argatani amananiitudha. Haata’u Waaqayyo Roomaa 9:31-32 keessatti gaddaan akkas jedhee dubbata,Israa’elonni warri seera qajeelotaa isaan godhu argachuufdhama’an garuu, isa bira hin geenye. Maaliif isa bira hin geenye?Isaan utuu amantii keessa argamuutti waan itti dhama’aniif isa birahin geenye, isaan “Dhagaa gufanna” sana irratti gufatan.Yommuu namni fayyina argachuu ofumaan ka’u akkumasalphaatti yaada callaboo keessatti kufa abboomamuun saa waan fayyinaisaaf kakaasuu ykn wabii kennu se’a. kunnis akkuma guyyaa gaafa24

sanbataan hojjeechuu waliin wal fakkaata; akkuma isa qoraan caabsesanaa ti.Gitni keenya yommillee akka warra Nannawee isa Yoonaas 3:9keessatti dubbifanuu ta’uu qaba.Waaqayyo isa fiduuf yaadi dhiisee in deebisa ta’a, maaltu beekaa?Wanni nuyi hojjenne ykn hojjetaa jirru fayyina akka nuufkakaasu ykn mirkansu yaaduu hin qabnuKanaafu, wanni nuyi hojjenne ykn hojjetaa jirru fayyina akkanuuf kakaasu ykn mirkansu yaaduu hin qabnu. Sababa sammun keenyanugaggeesseefi abboomamuu yaallu. Ykn akka fedhasaa raawwannufWaaqayyo jireenya keenyatti gargaaramus, kuni dhugaa dha.Kadhanni nama hin fayyiinii “Oh yaa Waaqayyoharaarri kee anarratti haa ta’u. Fayyinni naaf hin malu. Akkuman fedhiiraawwachuuf of kakaasen Waaqayyo qofti waan na dandeechisuuf , aniWaaqayyoon garaa guutuu fi lubbuu koon isa barbaadadha, kuni mookan ta’u yommuun garaa haarawaa argadhu dha, Waaqayyo na fayyisudha.Fkn Luqaas 18:13 yaada keenya keessa jira. Achitti akkana jennedubbifna;Inni qaraxa fuudhu sun garuu, achi fagaatee dhaabbatee, ija isanlleegara waaqatti ol hin ilaalle, qoma saa rukutachaa yaa Waaqayyo,ana nama cubbamaatti araarami in jedha ture.Isa Waaqayyo darbee Yoo’el 2:12-14 keessatti dubbate sagaleesaa yaadachuutu nurraa eeggama.Waaqayyo garuu, “amumayyu garaa keessan guutuudhaan, soomuudhaan, boo’ichaan, gadduu dhaanis gara kootti deebi’aa!” jedha.Egaa garaa kessan tarsaasaa malee, uffata keessan hin tarsaasinaa!Gara Waaqayyo gooftaa keessanitti deebi’aa! Inni araara –qabeessaa fi oo’a-qabeessa waan ta’eef, dheekkamsatti hin ariifatugaarummaan isaas baayyee dha wanta hamaa namatti erguu irraasof ni qusata maaltu beeka, tarii Waaqayyoo gooftaan keessan isayaade ni dhiisa, ni oo’as, kenna midhaanii fi kenna dhugaatii akkaisaaf dhiyeessu dandessanitti isin in eebbisa ta’a.25

Kanaafuu, kuni karaa itti Waaqayyo namoota saa baafatu dha.Caalaatti moo Ermiyaas 31:8-9 keessatti caafamee ni jira. Akkas jedha.Ani kunoo, biyya gara bitaatti isaan nan fida qarqara lafaattiswalitti isaan nan qaba, jaamonni, naafanni, warri dadhabii qaban fiwarri du’a jala ga’ann hundinuu waldaa guddaa ta’anii isa duryadatanii boo’aa as in deebiiu. Ani garuu isaan jajjabeessee qarqaraburqituu bishaanii irra isaan nan geggeessa, isaan karaa qajeelaairra in adeemu malee, hin gufatan, ani Israa’eliif abbaa dha.Efreemi moo akka ilma koo isa angafaa ti.MACAAFA QULQULLUU NI DHAGEENYA MALEE HINDHAGEENYUU?Iddoo baayyeetti , Macaafa Qulqulluu keessatti, Waaqayyo isasagalee guddaa dhaan. Ermiyaasitti 29:17-19 dubbateen nuakeekkachiisa. Akkasis jedha:Inni “kunoo dhugumaan ani Waaqayyo gooftaan maccaa billaa,boola, dha’ichas isaanitti ergee akka ija harbuu isa hadhaa’aanamni nyaachuu hin dandeenyee isaan nan godha. Billaa dhaan,beelaan, dha’ichaanis isaan duukaa nan bu’a , mootumma biyyalafaa irra jiran hundumaa biratti wanta nammi ilaalee sodaatu,biyya ani itti isaan bittinse hindumaa keessatti namoonni akka isaanabaaran, akka isaan jibban, akka isaanitti ga’isaniif akka isaanarrabsan nan godha. Isaan dubbii ani karaa hojjettoota koo karaaraajoota warra ani deddeebisee isaanitti ergee, isaanitti dubbachaature, hin dhaggeefane isin warri booji’amtanis dubbii koo kanadhagahuu hin barbaadne, jedha Gooftaan.Dhaggeeffachuu jechuun waan abboomame baruu fi isaafisajajamuuf yaaluu hubachuu jechu dhaDhaggeeffachuu jechuun waan abboomame baruu fi isaafisajajamuuf yaaluu hubachuu jechu dha. Haa ta’uu ti, yommuu MacaafaQulqulluu ti hubannoo dhugaa dura qabaanneen dhufnu,dhugaatti hingallu, kanaafis, akka dubbisa kanaatti, sagalee dhugaas hin caqafnu.26

Fkn, namni sadarkaa du’aan xumuramu irra gahe ykn ofii keehojjedhuun of amansiise, wangeeli fedha–tolaa sirrii dha , ykn namniabboomii Waaqayyoo fedhinnaan hojjechuun fayyinaaf of kakaasu,sagalee Waaqayyoo hin caqasu jechuu dha. Wayita waa’ee fayyinaaMacaafa Qulqulluu keessatti dubbifatu, dafeet waan dursee sammuu isaakessatti qabutti hidheete hiikkuun jijjiru yaala. Isaaf, dhugaan MacaafaQulqulluu keessaa yaada nam-tolchee samuu saa keessa jiruun dubbiinWaaqayyoo wan manca’u se’a. Innis ofiisaan, dhageetti sagaleeWaaqayyoon ala of kaa’ee jira. Kanaafu, inni iddoo baayyee balaafamaata’e of kaa’ee jira. Sababa amantiin (Kiristoos fayyisaan ) SagaleeWaaqayyo dhagahuudhaan qofa ta’eefi (Roomaa 10:17).Akka tiyooriitti, Waaqayyo eenyuunu ni fayyisa, akkaata gadifageenyumma finciltummaa Waaqayyo irratti qabanitti, akkuma sagaleewarren sagalee Waaqayyoo dhaggeeffachuu didanif jajabinsa ta’e wabiisaaniif kenne homaa hin qabu, kanaaf, akeekkachisa sagalee Ermiyaas29:18-19 keessatti dubbataneef of eegganno gochu nurra jiraata. Namniakkanaa fi warren gurguddo isa Maatwoos, boqonnaa 23 keessatti garajabina Fariisotaaf dubbatameen qixxee dha.Haa ta’uu ti, abdiin ni jira, abdii gaariitu, warren cubbuusaaniigad jedhanii fudhatanii yaada saanii durii irraa goranii fi MacaafaQulqulluu hundaaf abboomamu fi arrara Waaqayyoof booyaniif abdiin nijira.Hanguma Macaafa Qulqulluu fi dhiyaachaa adeemnu, yaadadursee rimaa’een ala itti dhiyaachuu qabna, hanga sababaaqabeessaa fi sirri ta’ani mul’atanittiHanguma Macaafa Qulqulluu ti dhiyaachaa adeemnu, yaadadursee rimaa’een ala itti dhiyaachuu qabna, hanga sababaa qabeessaa fisirrii ta’ee argamatti yommuu, Macaafa Qulqulluu ti dhiyaannuu “yaaWaaqayyo ani homaa hin beeku ati na barsiisi” jechuu qabna. Hangumaabboomii Waaqayyoof kakaaneetti, haalli keenyi, akka waan karaakamiinu fayyina hin barbaadeeti garuu moo abdii fayyinaa Waaqayyooqabnuutti dha (Yonaas 3:9).BARROO TI BARROO WALCINA QABAAWayita Macaafa Qulqulluu irraa barachuuf jennu yeroohunduma qajeelfama bu’uuraa Macaafa Qulqulluu hordofuu qabnu27

dursine yaadachuu qabna . Qajeelfamni sunis barroo fi barroo walcinaqabnee ilaalu qabna (1 Qorontoos 2:13) sunis, yomuu MacaafaQulqulluu barannu, goolabni keenya Macaafa Qulqulluu hundi keessaisaa wal dhugaata akka qabu ta’uu qaba.Dhugaa kana sammuutti qabuchuuni fi qajeelfamicha hojiirraoolchuun, barumsa kana keessatti, akkuma dursinee barannee, dabarreeslakkoofsa hedduu keessaatti haala fayyinaa kan ilaallu ta’a. Lakkoofsahedduu beekkamaa ta’e Roomaa 10:13 iddootti Waaqayyoo akkasjedheen barumsicha eegalla.“Namni maqaa Gooftaa waammatu hundinuu in oola” ni jedha.Amma alaabaan diimtuun ol kaateetti, kanaafis of eeggachuqabna. Abboomi saaf ajajammun Waaqayyon yaamachuun hojii nuttihojjennu dha, lakkioofsi kuni kan barsiisu, yommuu nuyi hojiiWaaqayyoon yaammachuu hojjenuu, fayyina keenya fidu, garuuWaaqayyoo hojii nu fayyisuu saa hunda hojjeteera sababa kanaafis hindanda’amu jechuu dha. Kanaafu, lakkoofsa kanaaf odeeffannoodabalataa Macaafa Qulqulluu keessaa argannu maleesa hubachu akka hindandeenye ni beekna.Yommuu odeeffannoo dabalataa soqnu, gara Ermiyaas 29:11-13isa jiruu dhufna. Achitti Waaqayyo kan jedhuYaada ani isiniif yaade anuma qofaatu beeka innis yaada nagaa fiyaada wanta isin gara fuula duraatti eeggattan isiniif raawwachuu timalee yaada isin balleessu miti. Yommuus isin gara kootti deebitaniimaqaa koo waammattanii ana in kadhattu, anis isiniif nan dhagahaisin ana in barbaaddattu, garaa keessa guutuu dhaan yoo anabarbaaddattan, ana in argattu.Dhugaan walfakkataan Seera Keessa Deebii 4:29 keessatticaafame jiru akkas dubbifama.Achitti garuu Waaqayyo Gooftaa keessan in barbaadattuu, isingaraa keessan guutuu dhaan yaada keessan guutuudhaan yoo isabarbaadan isa ni argattuu.Waaqayyo waa’ee maqaasaa yaammachuu fi fuulasaa fayyinakennyaaf barbaadachuu irratti ofeeffannoo barbaachisaa te’e akka garaakeenya guutuudhaan isa barbaadannu nuuf kennee jira. Garuu sun akkahin danda’amne dha. Sababinsaa haala garaa namoota fayyina hinargatiiniti. Kanas Ermiyaas 17:9 keessatti ni dubbifanna.28

Garaan namaa waan hindumaa irraa jallaa dha, namnis isaqajeelchuu hin danda’u. Egaa eenyutu isa beekuu danda’aree?Maarqoos 7:21 keessattimoo kandubbifanuuYaadni hamaan hundinuu keessaa yaada garaa namootaatti in ba’a,isaani moo halaalummaa hanna, nama ajjeechaa dha.Eenyullee odoo Waaqayyoon garaa saanii keessatti hinyaamiin dura, onnee haarawa argachuu qabanKanaafu, eenyullee odoo Waaqayyoon garaa saanii keessatti hinyaamiin dura, onnee haarawaa argachuu qabna; sunis, kana booda garaajallinaa hin qaban jechuu dha. Wanni Macaafa Qulqulluu barsiisu isakana jechuu dha . Fkn, Hizqi’eel 36:25-27 ti Waaqayyo akkas jedha:Ani bishaan taliila isinitti nan facaasa isinis in qullooftu, anixuraa’ummaa keessanif I Waaqoolii tolfamoo keessan hundumaattiisin nan qulleessa, ani garaa haarawaa isiniif nan kenna, hafuurahaarawaas isin keessatti nan kaa’a, ani garaa isa haaraa isiniif nankenna hafuuraa haaraas isin keessa nan kaa’a, ani garaa isa akkadhagaa sana isin keessaa na baasa, garaa isa akka fooniis isiniif nankenna ani hafuura koo isini keessa nan kaa’a, isin akka seerootakootti akka adeemtaniif, wanta qajeelaa ta’es gaarii gootanii akkaeegdan isin nan godha.Lakkoofsa kana keessatti, Waaqayyo akka isaan onneenhaarawaan nuuf kennamu barsiisa. Karaa dinqii hedduu ittii garaahaarawaan nuuf kennamu kana hafuura haarawaan, akka isa fuulduraabboomidhaan ittin dedeebinuuf nuuf ta’a. Barnoota kana keessattiwaa’ee garaa haarawaa ykn lubbu haar’a mallatteeffamee, yeroo fayyinaargannu fudhanuu haasofna. lakkoofsa Hixqi’eel akkaataa itti Waqayyonu fayyisuuf jiruufi inni qofti gochuu danda’uu nu barsiisa.NAMNI HUNDINU WAAQAYYOON AKKA WAAMMATUABBOOMAMEERARoomaae 10:13 keessatti “namni maqaa Waaqayyoo yaamufayyina ni argata” jedha garuu hanga odeeffannoo dabalataa kanaanhidhate jire Waaqayyoon garaa keenya guutuu irraa yoo yaamne ni29

fayyina isa jedhu argannutti dubbi goolabbi irra gahu hin dandeenyu.Cal’isani maqaa Waaqayyoo ofiitti yaamuun akka nama hin fayyifne nibeekna. Hanga Waaqayyo garaa haarawaa nuuf kennutti hanga hojiifayyisuu keenya quutummaatti hojjetu ti maqaa saa garaa keenyaguutuudhaan yaamu hin dandeenyu.Garuu sunis rakkoo biroo uuma. Roomaae 10:13 keessattinamoonni maqaa Waaqayyo yaaman “akka fayyina argatan” ni dubbata.Jechanni “fayyina ni argatan” jedhu gocha afaan Girik keessa yoo ta’umaqaa Waaqayyoo yaamuudhaan kan fula duratti argamu ta’uu agarsiisa.Barnoota kana keessatti kutaan jalqaba lakkoofsa kanaa maqaaWaaqayyoo garaa guutuudhaan yaamuu akka ta’e, hubannoo MacaafaQulqulluu arganneera sababa Waaqayyo nu fayyisee, garaa haarwaa nuufkennefis maqaasaa yaamu akka dandeenyes daballe hubannee jirra.Kanaafuu, eega “fayyini ni argama” garaa, keenya guutuu dhaanyaamuu dhaan ta’e rakkina ni qabna. Akkamiin namni durfayyina argatebeebi’ee fayyina argataa?Rakkinni kuni wayita nuyi, akkuma armaan dura barnoota kanakeessatti barannetti, dhugaan fayyina jireenya nama filatame keessattigulantaa sochii hedduu ta’u dhugoonfannu kan furamu dha. Gulantaanduraa nama fayyuuf jiru filachuu dha. Gulantaan lammeessoo wayitaKiristoos gatii cubbuu keenyaaf gaafatame kafaleef, seera battaluma sanadabni cubbuu kafalameera.Gulantaan sadaffaa wayita Waaqayyo warren filatamaniif garaahaarawaa fi hafuura haarawaa kenne dha, warreen isaaniif jedhe kiristoosdheekkamsa jala seene cubbu sannif. Gulantaan sadaffaan inni sammuukeessaa qabnu isa waa’ee fayyina dubbanuuti.Garuu fayyinni keenya ammalle guutuu miti. Ammalle qaamafayyina argachuu qabu qabanne jirra. Inni gara gulantaa afraffaatti nufidu, fi inni gaafa Kiristoos deebi’uu fi amantoota dhugaaf qaamamallattoo haarawaa kennu kan dhalatu dha. (1Qorontoos 15).Kanaafu, akka Macaafa Qulqulluuti “fayyina arganneera”jenneefi “ fayyina ni arganna”jechuun labsuun sirrii dha. Kanafis MacaafaQulqulluu namni dursee fayyee “ni fayya” jedhe kaa’uuf kanaafi.1Pheexroos 1:5 keessatti kan dubbifnus;Kunis isa warra, karaa amantii fayyina bara boodatti mul’achuufqophaa’ee taa’u sanaaf human Waaqayyootin eegamtan jiraataniifin ta’a.Maarqoos 13:13 keessattis kan dubbifnuu kanafi dha30

Anaaf jettanii hundumaa biratti kan jibbamtan in taatu namnihamma dhumaatti jabaatee dhaabbatu garuu in fayya isaaniinjedhe.Xumura irratti gafa, wayita Waaqayyo qaama du’aa ka’e ulfinaqabeessa nuuf kennu eenyummaa keenya hundumaanfayyina ni argannaHanga xumuraatti sababa fayyina arganneef ittaseenna. Garuuyeroo xumuraa irratti, yomuu Waaqayyo qaama ulfina qabeessa nuufkennu sanatti eenyumma keenya guutuu dhaan fayyina arganna.Kanaafuu, wanni nuyi barnoota kana, irraatii hubanu yooqajeelfama Macaafa Qulqulluu wantoota hafuuraa isa Macaafa Qulqulluuhubachuu dhowwu keessatti kufne jechuu dha. Kanaafu, hangaguutumman Macaafa Qulqulluu hubatamutti goolabbi dubbiira gahuunhin barbaachisu.Kanaafuu, hanga ammaa dhugaalee hedduu qayyabachudandeenye jirra . Isaan kana keessaas:1. Nama fayyisuuf wanta barbaachisu Kiristoos gafaa saahojii hundumaa hojjichuu saa.2. Hoggayu waayita abboomiisaaf ajajamnu hojii kanhafuuraa hojjechaa jirra. Wayita namni hin fayyinjiruttilee, hanga ta’e, hojii afuuraa ni hojjeta. AkkumKiristoositti amanuu, garuu hojiin kuni fayyina namaafhin kakaasu ykn akka namni kamuu fayyina argatuufgargaarsa homaatuu hin gumaatu.Wayita qajeelfamni Macaafa Qulqulluu kana sammuu dhaaqabnutti lakkoofsa Macaafa Qulqulluu keessa wayita karaa ta’e tokkoonuta’u amantiin keenya ykn abboomii Macaafa Qulqulluu keessaafajajamun keenya bu’aa amanuu keenyaati nuun jedhutti moo beekkonsisun hundumti hubannoo dogoggoraa lakkoofsa sanaa ta’uu moo niiakkekkachifamna. Kanaafu barroo sakatta’uu fi ogummaa saafkadhachuu dhaan lakkoofsa kana qajeelaan akkanuuf hubatamu qabuakka gochuu qabnu ni beekna.31

HOJII AMANTAAYommuu waa’ee fayyinaa dubbannu, jechi baayyee barbaachisaasirriitti hubatammu qabu jecha “amantaa” jedhu dha. Akkuma baranne“amantaa” jechuun isa “Amantii” jedhu irraa dhufe dha. Amantiin hojiiakka ta’es baranne jirra, kanaafis; “amanuu” jechuun hojii hafuuraahojjechu dha. Akka hojiin nuyi hojjennee fayyina keenya kakaafnu ykngargaaruu dandeenyu moo akka hin jirres baraneerra.Sanyin namaa, fayyina argachuu saan alatti, hanga ta’e hojiiamantaa hojjechuu ni danda’a. Sababa sammuu qabuu fi garaasaakeessatti seerri Waaqayyoo dursee barreefamee jiruufi dha. Namnihanguma gara mootummaa Waaqayyootti aseenuuf barbaadeti hangafayyetti, abboomii sanaaf ni ajajama sababni saas waan amanuudanda’eefi dha. Garuu amantaan akka sanaa isa fayyina walin walittihidhate miti. Waaqayyo waa’ee namoota garaa guutuudhaan amananiifayyani Roomaae 10:9-10 keessatti iddoo akkas jenne dubbifannu keessakaa’eera;Yesuus akka gooftaa ta’e yoo afaan keetiin beeksifte, Waaqayyoakka du’aa isa kaase moo garaa keetti yoo amante fayyina barabaraa ni argatta. Namni garaa isaatti amane qajeelaa ta’e, afaansaatiin beeksises ni fayya.Haa ta’u garaan namaa akka jallate baraneera (Ermiyaas 17:9,Maatwoos 15:19) kanaafu, hanga Waaqayyo garaa haarawaa nuufkennutti garaa irra amanuuf rakkisa dha; wayita Waaqayyo garaahaarawaa nuuf bennu jechuun nu fayyiseera jechuu dha. (Hizqi’eel36:24-27) kanaafu, wayita fayyina keenya dura amannu garaa irraa miti,kanaafu fayyina wajjiin hidhata qabaachu hin danda’u.Gama biroon, yoo garaa keenya guutuu dhaan ni amanna ta’ee ,Waaqayyo nufayyiseera jechu dha. Garaa haarawaa nuuf kennuu dhaan,Amantiin keenya bu’aa Waaqayyo nu fayyisuu isaati. kanaafuu, jechi“amanuu” jedhu fi gaaleen “amantii qabaachu” jedhu karaa itti fayyinaargachuu dandeenyu kamiinu safaramu ykn adda baafamuu hin danda’u.Hojii Ergamootaa 8:13-23 keessatti kan dubbifannu Simoonamanee cuuphame, booda garuu akka fayyina hin argatiin lakkoofsa ittifufee jiru ni agarsiisa. Abraam ni amane garuu Waaqayyo (Kiristoos )qajeelummaatti lakkaa’eef. Simoon akka nama fayyina hin argatini ti niamane.Abraam akka nama fayyeeti amane. Haa ta’uuti Simoon keessattishaa ta’uu jireenya Abraam keessatti amantiin kaka’umsa fayyinaaf hinoo’lle.32

Kanaafi afaan guunnee hojii amantii odoo fayyina hin argatiindura hojjechuu jechuun karaa kamiinuu fayyina keenya gargaaruu akkahin dandeenye goolabu ni dandeenya. Eegi fayyina angannees boodahojii amantii hojjechuun bu’aa fayyina Waaqayyoo nuuf godheetijedhama.Amanuuf jeecha abboomauun fedha addaan baasuu dhaanabboomii Waaqayyoo hundumaaf abboomamuufyaalii gochuuf jechu dhaHaa ta’uuti, jechi”amantii “jedhu gatii fi barbaachisumaa amantiiisa fayyinaan duraa agarsiisuufi dha. Amanuuf jecha abboomamuu fedhuaddaan baasuu dhaan abboomamuun fedha addaan baasuudhaanabboomii Waaqayyoo hundumaaf abboomamuuf yaalii gochuuf dhama’ujechuu dha. Abboomiin kuni jaalala Waaqqayyoo, fayyina soquu, isaeeggachuu, Cubbuu keenyaaf qalbii jijjiirrachuu, fayyinaaf kadhatagochuu dha.Abboomii kanaaf ajajamuu jechuun hojii hojjetaa jirrajechuu dha, garuu gara fayyinaatti nun fidu. Abboomiin akka kanaakuni caalaatti sagalee Waaqayyoof akka caqafnu nu kakaasa. Kanaafu,haala naanno sirri ta’e keessatti fayyuu dandeenyu, yoo kan Waaqayyonu fayyisuuf karoorfate ta’e, keessa taa’uu qabna.Yoo afuuraan du’oo taane akkamitti amanuu dandeenyaa?Waaqayyo moo namoota hin fayyine akka galoo lafee gogduunfakkeesse, (Hizqi’eel 37) akka foolii ajaa’aau (Yohaannis 11:39)fakkeesse hin dagatiinaa kan Waaqayoon duuba barbaadu homtu, homtitokko akka hin jirre (Roomaa 3) Waaqayyo labseera. Dubbiin kunixiyyeeffanno kan inni kennu fayyinaan dura, namni hunduu hafuuraandu’aa ta’uu saati. Lameen qaamaa fi hafuuraan du’aa dha. kanaafisWaaqayyo keessa hin jiru. Sababa cubbu saanii murtoo dhaan,ammallee dheekkamsa jala jirani, gara badinsaattis adeemaa jiru.Cubbuun hundi adabbi dugugaminsaa dhalchiti. kanaafu, gargarqabdu Waaqayyoo malee, namni hundi akka duguggamuamanateera.Seerrii Waaqayyoo hanga ta’e isaan keessa jiraatullee,sammuullee qabaatu, wanna sirrii fi dogoggoraa, gargaarsa Waaqayyomalee adda ni baafata, haallisaa abdi murachuu dha. Kanaafuu, akkumanamni hin fayyine hojii Kiristoositti amannuu hojjetu, ammallee fooliiajaa’e, lafee goggogduu dha. Garaasaa guutuu dhaan Waaqayyoonbarbaaduu ykn amanuu hin danda’u. sababnisaa lapheensaa jallaa dha.Yoo Waaqayyo garaa haarawaa isaaniif kenne yommuu Waaqayyo isa33

fayyise, Waaqayyoon garaasaa guutuudhaan barbaaduu fi amanu nidanda’ata. Yommuu garaa haarawaan argatu lubbuu saa hafuurasaanguutammaan jiraataa bara baraa ta’a.SANYIIN NAMAA HUNDI WAAQAYYOON AKKAABBOOMAMEERAHojii Ergamtootaa 16:13 keessatti kaniinni jedhuu.AMANUGooftaa Yesuusitti amani in fayyita maatiin keesse in fayyu jedhanideebisaniif.Amanti garaa keenya keessatti qofti fayyinatti hidhata. kanaafuuyommuu garaa keenya keessatti amannu dursinee waanfayyineefidha.Sababni isaas garaa keenya keessatti akka amanuudandeenyuuf Waaqayyo dursee garaa haarawaa waan nuf kennuu fi dha(Hizqi’eel 36:26) Garaan haarawaa fayyana argachuu keenya kanmul’isu dha.Dubbi Yohaannis 3:16 keessatti kan dubbifannu mooWaaqayyo akkasitti tokkicha ilma saa hamma kannuufitti biyyalafaa jaallate, kunis moo isatti kan amanu hundumaaf jireenya barabaraa haa qabaatuuf malee haabaduuf miti.Amma, jechi “eenyulle” jedhu warreen fiilannoo Waaqaayyooakka agarsiisu ni beekna. Akka namoonni hin fayyine, Waaqayyoleisaan fayyisuuf hin yaadne garuu moo isatti hanga ta’e amananbeekneera warreen fayyan waan hojii amantaa Kiristoos itti amanansababa hojjetaniif akka hin taane baranneera. Duugaan jarri isatti niamanu sababa Waaqayyo jireenya bara baraa isaaniif kanneefi dha.Amantaan saanii bu’aa fayyina Waaqayyoo ti.Dhugaan jiru isatti ni amanu sababa Waaqayyo jireenyabara baraa isaaniif kenneefidhaHOJIIN KIRISTOOS HOJJETE NUFAYYISUUFI DHAAkkuma Waaqayyo Macaafa Qulqulluu barreesse, dhugaakeessa jiru argachuufis hin laaffifne. Yommuu lakkoofsa rakkisaa kana34

obsaa fi gadi of qabaan hoggayyu ogummaas isa kadhachaa akkaqo’annu gadi nu deebeseera. Hanga barsiisa Macaafa Qulqulluu guutuuttiwal dhugnutti, ammalle lakkoofsa barsiifama jiru akka hubachu hindaadeenye yaadatamu qaba.Taphni keenya Macaafa Qulqulluu nuuf dhiyeessu isa Galaatiyaa2 fi 3 keessatti iddo baayyeetti ka’u dha. Fkn, Waaqayyo Galaatiyaa 3:2keessattiWaan seerri isin irraa barbaadu gochuudhaan moo ykn wangeeladhagahuu dhaan itti amanudhaan Hafuura Qulqulluu fudhattan?Amantiin hojii ta’uu saa hin dagatiinaa. Garuu hojii fayyinakeenya guutuusaa eenyu hojjetee? Yesuus hundasaa hojjete. AbboomiiWaaqayyo hundumaaf, amanamaadha, Fayyina gara keenya fide.Kanaafu, Galaatiyaa 3:2 jala murree “Hafuura Qulqulluu hojii seerichaanmoo amantiidhaan dhagahuun argattanii (hojii Yesuus nu fayyisuufhojjeteen)?” sababni maqaansaa amanama ta’eefis. Kanaafi dha.(Mul’ata 19:11) Inni keessa dubbi amantichaa ti.Galaatiyaa 2:16 akkas jedha:Utuma ta’uuyu namni tokkollee Yesuus Kiristoos amanudhaanmalee, wanta seerri isa irraa barbaadu gochuu dhaan Waaqayyoduratti qajeelaa ta’eeakka hin lakkaa’amne ni beekna. Nuyis wantaseerri namarraa barbaadu hojjechuudhaan otuu hin ta’iinKirsitoosittii amanuudhaan qajeeloota taanee akka lakkaa’amnuufKiristoos Yesuusitti amanneerra, wanta seerri namarraa barbaadugochuu dhaan namni tokkoille qajeelaa ta’ee hin lakkaa’amu.Namni hojii seerichaan odoo hin taante amantii saatiinqulqullaa’a. hojii Yesuus kiristoosiinidha, inni hojii fayyina keenyaafbarbaachisu hundaa hojjechuuf amanamaa dha.Irra deddeebinee, lakkoofsa kana keessattii jecha”amanti”jedhuof keessaa qaban jecha “Kiristoos ” jedhuun bakka buusuu dhaan yoofayyadamnu caalaatti hubannoo argachaa adeemuu dandeenya, Innimaqaansaa “amanamaa”dha. Kanaafuu, Efeesoon 2:8 haala kanaanhubatamu ni danda’a “haraara saan karaa amantii (Kiristoosiin) fayyinaargattan” Galaatiyaa 3: 11 “ hojii seeraa raawwachuu dhaan Waaqayyobirattti qajeelaa in ta’a ) Akkanuma Galaatiyaa 3:2 Hafuura Qulqulluuhojii seerichaan moo amanticha (ykn Kiristoosin dhagahuun, sagaleeWaaqayyo dhagahuun) fudhattanii? ”35

HOJIIN CHAAPPESUU HOJII WAAQAYYOOTI.Rakkoon barsiisa dogoggora Macaafa Qulqulluu karaa namootaxin amantii dhaan yeroo dheeraadhaaf kennamaa tureera. Waldaaniscuuphaan beshaanii akka waan kakuu ta’eetti ykn qajeelummaattifudhatan ture.Dagoggora kanarra gahuu kan danda’anis isa Roomaae 4:11keessa jiru dha . Akkas jedha.Abraaham utuu dhaqna hin qabatiin qajeelummaa amantiidhaanargatee, isa argate kana cimsuudhaafis dhaqna qabaa akkamilikkitaatti fudhate karaa kanaan warra utuu dhaqna hinqabatiinamanan hundumaaf qajeelummaa akka lakka’amuuf abbaa isaaniifta’e.Gochi irratti mallatteessu, gocha seera qabeessa isa Waaqayyoqofaan chaappeffamu dha. Fkn, Waaqayyo Efeesoon 1:13 keessattiwaa’ee nama filatamaa isaa tokko akkana jedheera.Isinis moo erga dhugaa wangeelaa fayyina keessanii karaasaadhageessani, isin warrii dhageessan itti amantan Hafuura Qulqulluuisa abdachfameen mallatteffamtaaniitu.Lakkoofsa kana keesatti, Waaqayyo akka isaan sagalichadhagahan (amantiin dhagahuu dhaan dhufa) Macaafa Qulqulluu ti amanueegalan, ni amanan (Yoonaas 3:5) sababnisaas waan filatamtootaWaaqayyoo ta’anii fi Waaqayyoo gatii cubbuu saanii waan baaseefi dha,Waaqayyos isaanif Hafuura Qulqulluu kennuu dhaan isaanittichaappesse. Suni moo mirkansa fayyina Waaqayyo isaanif ta’e.Kanaafu, Waaqayyo , itti chaappessuun akka gochaa Waaqayyo isalubbu haarawaa kennuutti akka hubannu nu barsiisa.Kanaafuu, Roomaae 4:11 akka barsiisa itti aane kana barsiisuttihubannoo haa godhannu.Abrihaam utuu dhaqna hin qabatiin (dinqii dhaqna qabaa hafuuraaisa fayyinaa) ni chaappeffame (mirkanfate) qajeelumma amantiidhaan argate (kirstoos)…Hubannoo kanaan, waa’ee fayyinaa isa Macaafa Qulqulluubarsiisu wajjn waldhugeeffata akka qabu baruu dandeenyeera.36

YARTUUSHEE, HIIKKAAN SIRRACHUU QABAWalii galatti, hiikkaa kiingi Jamesii Macaafa Qulqulluu amanuuni dandeenya, hiikkaale jiran keessaa isa baayyee amanamaa dha; innihiikkaa isa qulqulluu afaan Giriikii fi afaan Ibrootaa irraa gara afaanIngiliffaatti deebi’e eisa bareedaa dha. Haa ta’u ti, akka namootaqulqulluu Waaqayyoo ti kan Waaqayyoon ta’e miti. Isaan suni sagaleeWaaqayyo isa afaan Waaqayyoo irra kallatiin argatani dha. Kanaafis,warri hiikkaa kana hiikan waa xiqqo dogoggoruun saani hin oolle, wayitaqo’annus. Lakkoofsa muraasni waa’ee fayyinaa dubbatan, akka sirrachuuqaban irratti argina yaadadhaa, hiikkaatu sirrachu qaba malee isa afaanGiriikii fi afaan Ibrootaan jirutu sirraata miti.Akka fedha keenyaatti barroo Macaafa Qulqulluu kana walisimsiisanii arguuf, rakkoon hiikkaa Macaafa Qulqulluu keessa jiran nisaaxilamu. Dhugumaan hiiktonni Macaafa Qulqulluu, kessatti hiikkaanMacaafa Qulqulluu kiingi Jeemsi, hanga dand’ame barroo isa bu’uuraaafaan Ibrootaaf isa Kakuu Moofaa fi afaan Giriikii isa Kakuu Haaraafbaayyee amanamaa dha.Haa ta’u, lakkoofsii muraasni Macaafa Qulqulluu keessa jiranhaala itti hiikkamanii qixaan wal dhugeeffachuu yaa yaalan malee,dhugumaan garuu, hanga ergaa Waaqayyo isa karaa fayyinaa irrattiwalxaxa jabaa qabatani jirani. Yaada fayyinaa akkaata itti amanti wajjiinwal hidhatu kaasu. lakkoofsa kanatti aanani jiraan haalitti walii galanirratti xiyyeeffadhaa.Seera uma 15:6 Abraaham Waaqayyotti amanee, inni mooqajeeluma ti ni lakka’ameefi.Roomaa 4:3 Caaffanni qulqullaa’an waa’ee isaa maal jedharee?Abraaham Waaqayyoon amanatee, kunis qajeelummattilakka’ameef.Rommee 4:9 Amantiin Abrihaamiif qajeelummatti lakkaa’ameefjenna’o, gammachuun kuni warruma dhaqna qabatanduwwaadhaaf moo yookis warra dhaqna hin qabatinfis in ta’a ree?Galaatiyaa 3:6 Abrhaamin yoollee “Inni Waaqayyoon amantateekunis qajeelummaatti lakkaa’ameef”Lakkoofsa, kunneen adduma adda fayyinni nam tokkoo akkumainni Yesuus fayyisaa ta’uusaa amanateen kan dhufuuf ta’uu saa barsiisa.37

Dhubbiin gulaallii kun barumsa bu’uura hundee amantii (doktiriina)isawaldaalee fi dinoomineeshina adda addaa keessatti saganta fayyinaWaaqayyo barsiifamu ta’uu danda’e.Yeroo fedhe yoo abboomii Macaafa Qulqulluu guunne,Kiristoositti amanachuu dabalatee, hojii nuyi hojjinne dhaGaruu dubbiin gulaallii kuni goolabbi hin taane dha. Yesuusittiamanuun hojii hojjechu qabnu dha. Yaadadha yeroo fedhe yoo abboomiiMacaafa Qulqulluu guunne, Kiristoositti amanuu dabalatee, hojiihojjechuu keenya dha. Akkuma ammaan dura baranne hojiin namafayyisuudhaa karaa Kiristoos hojjitameera. Kanaafu, hojiin nuyi ofiikeenya hojjenne fayyina keenya fidnu ykn kakaafnu homtuu hin jiru.Amanuun amantii qabaachuu dha. Macaafa Qulqulluu amantiin hojiita’uusaa ifatti kaa’ee jira.1 Tasaloonqee 1:3 keessatti akkas jedhaFuula Waaqayyoo keenyaa fi abbaa keenyaa duratti hojii amantiikeessanii, jaalalaaf dadhabuu keessan gooftaa keenya Yesuuskiristoosiin abdachuutti jabaachuu keessanis in yaadanna.2 Tasaloonqee 1:11 keessatti mooKanaafis Waaqaayyoo keenya waamichasaaf warra malan akka isingodhuuf, Gaarummaadhaafis hawwa gaarii hundumaa, hojiiamantiis humna isaatiin fiixaan akka baasuuf yeroo hundumaaisiniif in kadhanna.Dubbiin goolabbii salphaa dhumatti Kiristoos itti amanuu dhaanfayyinni ni argama jedhuu guutummaatti hin danda’amuKanaafuu, dubbiin goolabbii salphaa dhumatti Kiristoosittiamanuu dhaan fayyinni ni argama jedhu guutummaatti hin danda’amu.Egaan barsiifni inni amantiin hanga ta’e sagantaa fayyina keenyaa nisaffisiisa jedhu, akkuma namicha isa Seera lakkoofsaa boqonnaa 15keessatti guyyaa sanbataa qoraan cabseen qixxee dha. kanaafu ,abboomii Waaqayyoon, namichis akka dhagaadhaan waqarame du’u38

taasifame. Guyyaan torbaffaa Sanbanni guyyaa itti hojiin homtuu akkahin hojjetamne itti dhowwame ta’u hin dagatiinaa. Kuni moo suuraaqajeelfama hojiin nuuf hojjennu homtuu akka fayyina keenyaaf hingargaarre kan agarsisu dha.Battala kan, dubbii walxaxa jabaa waldaalee keessa jiruu haailaallu. Akkuma namicha guyyaa Sanbataan qoraan cabseen sanaanqixxee sababa Kiristoositi amaneef sagantaa fayyinaa isaan yaadankeessa akka galani jiran ni barsiisu. Namni kuni garuu ammalledheekkamsa Waaqayyoo jala jira. Maali dubbiin jibbisaan dhalatee jirukunii?Akkamitti, egawoo, lakkoofsi kuni hiikkameeti jiraa? Amantiinhojii ta’uu saa sammuutti qabanne mee hikkaalee jiran kana sakattaana.ABRAAHAM WAAQAYYOON AMANATEE, FAYYINAARGATEE?Jalqaba, Seera Uma 15:6 ilaalla, Hiikkaan Macaafa Qulqulluukiingi Jamsi keessa jiru akkana jedha.Gooftaatti amanatee; qajeelummaattis lakkaa’ameef. Lakkoofsikuni, amantiin Abraaham akka lakkaa’ame ykn sababa inni amaneef,Waaqayyo isa fayyise jedha.Amantiin hoji nuyi hojjennu dha. Hojiin keenya moo qaamafayyina keenya gonkumaa ta’u hin danda’uGaruu akka barannetti, goolabbin sun hin danda’amu sababni saaamantiin hojii nuyi hojjennu dha. Hojiin keenya moo qaama fayyinakeenyaa gonkumaa ta’uu hin danda’u. Qabiyyeen lakkofsa kuni keessattiargamu kan nutti himu amantiin Abraaham amanti namni fayyina argatetokkooti. Wayita Waaqayyo ni fayyisu, waan garii dalagna, garuu karaakamiinuu hojiin Keenya kuni, inni amantii dabalatu kun, akka fayyinuwaan gargaaru hin qabu. Yeroo marayyu bu’aa fayyinaa, ta’uu saa hindagannu.39

Afaan Ibrootaa keessatti gudunfituun “fi” jettu yeroo tokko tokko“-f ti hiikkamti. Kanaafu, lakkoofsa kana keessatti gudunfituun kuni “---f” ti hikkamteerti.Rakkoon lammeesso, hubanna maq dhaale “inni” jedhu dha.Maqdhaalli “inni” jedhu sirritti hiikkameera. Garuu maqaa maaliiagarsiisaa? Maqdhaalli “inni “ jedhu kuni amanti Abbraaham agarsiisuufi dhaa? Sababoota gurguddoo lamaaf ta’uu hin danda’u . Inni duraaamantiin Abraaham gonkumaa qajeelummaa hin lakka’amu.Gama kaaniin, jechi “qajeelummaa” jedhu maqaa dhaloominaqabu fi sirritti lakkoofsa kanatti galu dha. Kanaafis Seer uma 15:6hubachuu nurra jiraata.Innis (Abrihaanm) gooftaatti amane (Jahoovaa) f (“fi “miti). Inni(Waaqayyo ) ni lakkaa’en (qajeelummaa Waaqayyo) isatti (Abrihaam)qajeelummaaf (fayyina Abrihaam).Haaluma walfakkaataan, Roomaae 4:3, Galaatiya 3:6 fi Yaaqob2 :23 inni hiikka Macaafa Qulqulluu kiingi Jemsii keessaa “AbrihaamWaaqayyo tti amanate, fi ni fudhatameef (lakka’ame) qajeelummaaisaatti” jedha. Akka hiikkaa kanaatti lakkoofsi kuni kan barsiisu amantiinAbrihaam sababa ykn mala, ykn meeshaa ittin Waaqayyo isa fayyiseakka ta’e dha. Garuu kuni akkuma irra deddeebine jenne hin daanda’amukanaafu, lakkoofsi kunneen akka sirritti hiikkaman irra deebinemirkanfachuu qabna.Hiikkaa kana keessa jechoonni sirrachuu qaban lama ni jiran,yoo kun ta’e akka qajeelfama Macaafa Qulqulluu ti hojiin fayyisuu achikeessa jiran hindii wal dhugaata ni argatu. Ammas jechi jalqaba achikeessaa jirriiramu qabu gudunfituu “fi” jettu dha. Gara “---f” ti deebi’uqabdi. Akkuma afaan Ibrootaa keessatti jirutti ta’e inni afaan Giriikiikeessa jiru “fi “ fi “ ---f “ ti hiikkammeera.Jechi lammeessa sirreeffamu qabu jecha maqdhaala “inni” jedhudha. Akka seer lugaatti, nama sadeesso baaqqee dha. Qabiyyee kanakeessatti “inni” kan jedhu “Isa” jedhee hiikkamu qaba. Kanaaf Roomaae4:3, Galaatiya 3:6 fi Yaaqob 2:23 keessa inni jiru “Abrihaam Waaqayyonamanate (ni fayye) Innis(Waaqayyo) isaaf (Abrihamiif) ni lakka’ame,qajeelummaaf ( fayyina Abrihaamif).YOMMUU KIRISTOOS ITTI AMANNU, NU FAYYISA TA’AAmma, hojiin fayyinaa hundi karaa Yesuus fayyisaa akkahojjetame raawwatame baranneerra. Karaa kamiinu hojiin nuyi hojjennu40

fayyina keenyaaf gargaarsa homaa akka hin qabaanne amanneera,caalaattis lakkoofsi muraasa barsiisani ni laalla.Fkn, Galaatiyaa 2:16 keessattiWaaqayyo akkas jedhe utuma ta’uyn namni tokkolle YesuusKiristoositti amanuudhaan malee, wanta seerri isarraa barbaadugochuudhaan Waaqayyo duratti qajeela ta’ee akka hin lakka’amnein beekna. Nuyis waan seerri namarra barbaadu hojjechuudhaanutuu hin ta’iin Kiristoositti amanuu dhaan qajeeloota taanee akkalakk’amnuuf Kiristoos Yesuusitti amanneerra; wanta seerrinamarra barbaadu gochuudhaan namni tokkollee qajeelaa ta’ee hinlakka’amu.Kutaan jalqaba lakkoofsa kanaa ifaa dha. Abboomii MacaafaQulqulluu kamuuf ajajamuun hin fayyinu (sunis seera eeguudhaanjechudha) garuu amantiindhaan (hojii amantiin) isa Yesuus warra filateittin fayyiseen malee .Garuu kutaan lammeesso lakkoofsa kanaa, salphaa dhumattidogoggore, yoo Kiristoos itti amanne, Waaqayyo qulqulleessa (fayyisa)jedhe barsiisa. Waaqayyo kutaa xumura lakkoofsa kana keessatti hangasirreessetti dogoggorichis ni danda’ame “seericha guuttachuu dhaanislubbuun qulqulloofte homtuu hin jirtu”jedha : Amantin hojii seerichaa ti.Eegi amantiin hojii seerichaa ta’ee moo akkamin “Yesuusittiamannee, feetu ni qulqulloofna “ jenne hubanna? Akka seerluga afaanGiriikitti jechamni “feetuu ni qulqullaa’a “jedhu haala lallaafaa dha.Afaan Giriik keessatti haalli laaffina qabu afaan Ingilifattile kanumaakka ta’uu danda’atu carraa gaariin jiraachu agarsiisa. Gochi lallaafaaafaan Giriik inni Macaafa Qulqulluu haaluma kana kan dhugoomsu dha.Haa ta’u, afaan Giriiki keessatti, akeeka ykn abboomiiagarsiisuufille ni fayyadu. Fkn, gochi gosa kanaa Kakuu Haaraakeessattis raajiin bara Kakuu Moofaa raawwachuusaa agarsiisuuf hojiirraooleera. Kanaafu, Barroon feetu ni raawwatama” jenne (Maatwoos 4:14,8:17, 2:17) dubbifanna.Gochi “feetu ni raawwatama jedhu kuni gochalallaaftu dha. Haala kanaan, shakkiin ykn mamii kanatti fayyadamuuttiuumame hin jiru. Raajichi raawwatameera,Yommu Galaatiyaa 2:16 ti fuula deeffannu, hanga amantiin hojiita’uusaa beeknutti, hojiin keenya fayyin keenya hin mirkansu. Amantiinkeenya feetu abboommii Macaafa Qulqulluuf ajajamuun akka fayyinaargannuuf feetu haala mijeessa ta’a, kadhachuun, qalbii jijjiirrachuunkanaaf kan fakkatu garuu fayyinni keenya guutumaatti Waaqayyotti41

hirkata, innis nu filachuu isaa fi cubbuu keenyaaf gatii baasuu isaa irrattihirkata.Fayyinni keenya guutummaatti Waaqayyo tti hirkata, innis nufolachuu saa fi gatii cubbuu keenyaa baasuu isaa irratti hirkataKanaafuu, gochi lallaaftuu “feetu ni qulqullaa’a” jedhuqulqullinni (fayyinni ) carraa ta’u hubatamu qaba garuu karaa kamiinuuwarra hojii isatti amanaanii hojjettanif wabii ta’uu hin danda’u. WarriNannawee Yonaas 3 keessa jirnu dhugumatti Waaqayyo guyyaa 40keessatti akka isaan daguugu amanani. Kanaafis, abboomii Waaqayyoofudhatanii qalbi jijjiirratan (Yonaas 3:8-10) Garuu moo kana haa godhanmalee haraarri Waaqayyoo akka isaanif ta’e wanni beekanii fi dhiisanhomtuu hinjiru. Feedhu, Waaqayyo isaan ni fayyisa, carraanduguggannu jalaa isaan hambisu ni jiraata ta’a, kanaafi, Galaatiya 2: 16keessatti nuyi, akka nama fayyina hin argatiintti garuu moo seeraWaaqayyo kabajuuti, gariin keenya carraan itti Waaqayoo nu fayyisu nijiraata ta’a.Dhugaa wal fakkaataa isa Yoo’el 2:13-14 keessa jiru, eenyullehanga fayyina Waaqayyoo argatutti filatamuu saa wanna beekuu danda’uhomaa hin qabu jedhu dagachuu hin barbaachisu.“Egaa garaa keessan tarsaasa malee uffata keessan hin tarsaasinaa.Gara Waaqayyo gooftaa keessani deebi’aa. Inni haraara qabeessaawaan ta’eef dheekkamsatti hin ariifatu, gaarummaansaas baayyeedha. Wanta hamaa namatti erguu irraas uf in qusata. Maaltu beeka,tarii Waaqayyo gooftaan keessan isa yaade in dhiisa, in oo’askennaa mudhaanii fi kennaa dhugaatii akka isaaf dhiieessudandeessanitti isiin ni eebbisa ta’a.Sofoniyaas 1:3 keessatti cimsee dubbataGuyyaa dheekkamsa isaa sanatti inni isin golboobe isin in oolchata’a isin moo qajeelina fi gaarummaa barbaada dha.Dubbii akka 2 Qorontoos 2:4 fi 2 Qorontoos 11:7 keessattiWaaqayyo gocha lallaaftu akkuma seerluga “ feetu ni qulqulleessa “jedhun caaseffame isa Galaatiya 2:16 keessatti kaa’e as keessas kaa’eera.2 Qorontoos 2:4 keessatti gochi “isin gaddisiisuuf” fi 2Qoronxoos 11:742

keessatti gochi”feetu ol ol qabamtaniif”jedhutti hiikkamera. Iddoolameenitti gochichi carraa ta’ufi jiru agarsiisuf malee mirkansuuf kanhiikkame miti.JECHA “AMANTII” JEDHUUF HUBANNO XAXAMAAWanni guddaan nuyi barachaa jirru Waaqayyo waa’ee sagantaafayyina saa akkuma salphaatti akka beeknuuf hin tolchine. Waaqayyojecha amantii (believe )jedhu fi amantaa (faith) jedhu lakkoofsa danuukeessatti itti fayyadameera. Kanaafu akka qajeelfama Borroo ti wal cinaqabanii of eeggannoo qorachuu fi ogummaa Waaqayyoo kadhachuun kanarganu malee lakkoofsa kunneen waldhugeffachiisuun hin danda’amu.Sagantaa fayyina akka haalluma salpha dhaan hubatamuudandau Waaqayyo hin tolchineQajeelfama heddu amantaa dha keessa jajjaboonni1 gochi “amantii” jedhuu fi maqaan “Amantaa” jedhuakka hojii hoggayu hojjetamutti hubatamu qaba.Sababnisaas Yesuus namoota filataman fayyisuuf hojiihojjetamu waan dursee hojjetee fi maqaan saas kan“amaname” (Mul’ata 19:11) waan ta’eefidha. Innimoo keessa dubbii hojii amantichaati.2 Yommuu namni amanu, sadarkaa kamittuu,amantiinsaa hojii inni hojjetu malu malee kan sagantaafayyinasaaf isarraa barbaadamu miti.Yommuu amanu,feetu qalbii saatu akka amanu isa godhe, yknWaaqayyotu keessatti hojjete ta’a. Haata’u, karaaninni itti carraa sana beekuu danda’u, yoo fayye malee,hin jiru, garaan saa jallaa waan ta’eef, garaasaaguutuu dhaan amanuu hin danda’u.3 Eegi fayyina argateen booda yommuu namni amanuammalle hojii saa hojjetaa jira. Haata’u garuuamantiinsaa garaa guutuudhaan ta’uu ni danda’a.Sababa yommuu Waaqayyo isa fayyise lapheeeen43

haarawaan isaaf fennameeni dha.Garaa guutuudhaanamanuun(fayyina argachuun) jechuun amantin saaxumura addunyaa irratti ni guuttamti, yommuu sanalubbuun haarawaa bara baraa ni kennamtiif suni kanta’e sababa Kiristoos hojii fayyina keenyaa hojjeteefifayyina namooma keenyaa nuuf mirkaneessee fi dha.Kanaafu, Macaafa Qulqulluu jechoota “amantii”fi“amantaa”jedhu qocha namootaaf fayyadama maleekaraa, mala ykn meeshaa gargaarsa fayyina keenyaagodhee hin dhiyeessu,4 Sagantaan fayyinaa kammu qajeelfama kana hinhordofne, akkuma namicha guyyaa sanbataan qoraancabsee (Seera Lakkoofsa 15) karaa sanarra isa buusa.Innis ni ajjeefame. Karaan itti daandi rifaasisaajireenya namaa gara xumuraatti geessudhabamsiifamuu danda’u dandi gara sagantaa fayyinaagaafa Waaqayyo hojii nama fayyisaa namaaftolchuutti eegudha, Waaqayyo moo ni godha.SEEXANNI AKKA ERGAMAA IFAATTI DHUFAAmma, Macaafa Qulqulluu irra, sagantaa fayyinaa isa MacaafaQulqulluu keessatti kenname malee, eenyullee akka nu barsiisaa jiruhaallan of eeggachaa, sanaa ala hordofuun waan jibbisisaa akka nuttifidu barannee jirra. kuni iddotti seexanni akka ergamaa ifaatti dhufee fibarsiifnisaa akka barsiisa qajeelaatti (2 Qoronxoos 11:13-15) nuufdhiiyeessedha.Lallabdoonni fi hojjettonni wangeelaa hedduun MacaafaQulqulluuf amanamoo ta’uu saaniif baayye dubbatu. Guddaas nikabajamu.Akka hojjettoota Waaqayyoottis dhugabaate ni qabu. MacaafaQulqulluu sagalee Waaqayyo qixxee hin qabne akka ta’e ni barsiisu.Barsiifni isaanis Macaafa Qulqulluu keessa waraabama waa’eebarbaachisummaa fayyinaa fi eebba fayyina waliin dhufu irratti “Har’agalgalaayuu , fayyuu ni dandeessa. Yesuus ilma Waaqayyoo ta’uu saa fifayyisaa ta’uu saa amani” jedhu. Wantoonni kunis jaalaala fi qananii ta’uagarsiisu. Isaanis tajaajiltoota Waaqayyo ta’uu saaniif ragaalee gosagosa dhiyeessu maqaa Waaqayyoon sagaleesaa lallabu mitiree?Sagantaa fayyinaa badinsa . saanii mirkansu hordoffudhaan gowwomfamanii 44 jiru

Kanaafis, sagantaaan fayyinaa isaan dhiiyeessan bareedaafakkaata. Sababnisaas namoonni waan “Ana dabalabtee, cubbuun kooakka naaf dhiisame fi Kiristoosin bara baraaf akkan eeggamattin ofbeeka.” Kanaaf, namonni barsiisoota Macaafa Qulqulluu kana amananiiwaliin kallatti isaanirra bu’an hundinu akka eegumsa Kiristoos jalagalanitti of lakka’anii jiru. Sagantaa fayyinaa badnsasaanii mirkanneessuhordofuudhaan gowwoomfamani jirani, wangeela kijibaaamanachuudhaan of gowwomsaa jiru. Wanni gaddisiisu, isanis akkumanamicha isa sanbataan qoraan cabseeti.2 Qoronxoos 11:14 keessatti Waaqayyo seexani akka ergamaattidhufu akeekkachiseera. Kiristoos qofaatu ergamaa ifaati. Garuuseexanni, karaa barsiisota isaa qajeeltoota, Kiristoosin fakkaate nidhiyaata. Barsiisonni kuni faalla- Kiristoosidha, kan Kiristoosiinqoraniidha.Akka Kiristoosiin tajaajilaa jiranitti of beeku, dhugaatti garu,gooftaansaanii farra Kiristoos, seexana dha.Lallabni akka saanii kuni, warren barsiisoota MacaafaQulqulluu kabajaman, iddoo argetti ni argamu. Garuu haala hundumattu,dhugaa Kiristoos danuu cabsuu dhaan waan nama fayyisu hojjenna, isaodoo namni suni hin dhalatiin hojjetame xumurame. Kiristoos cubbuusaa hundaaf gati baaseera. Wanni Macaafa Qulqulluu nu barsiisu isakana dha. Wanni Macaafa Qulqulluu dhaggeeffachuudhan fidhugeeffannu ulfinni fayyina keenya hundi gara Kiristoos kan dhaquufhomaf kan nuuf hafu miti.Lallabdoonni fi hojjettonni wangeelaa kunneen gaheessoota,tajaajiltoota amanamoo Kiristoos, akka ta’an amanuu garuu isaan“hojjetoota qajeeloo” kan seexaanaa ti (2Qoronxoos 11:15). MaqaaYesuus Kiristoosiin dhufan, garuu hojiidhaan tajaajiltoota seexanaa isaakka ergamaa ifaa ta’ee dhufee ti. (2Qoronxoos 11:14) Sagantaa fayyinasaanii ofii kee hojjedhu keessatti sababa gooftaa saanii seexanaa kijibaguddaa fidan dhufu. Inni abbaa sobaati (Yohaannis 8:44). Akkamjibbisiisa! Mee warren isaan dhaggeeffatanii fi isaan amanan yaadaamee, yommuu isaan kijiba kana dhugaa godhani fudhatan, karaa abdiihomaa hin qabnetti qabamani jiru.Kanaafuu, kuni baayyee barbaachisaa dha, waggoota dheeraaakka fayyina argatanii jirtaniitti of lakkaa’aa turtanitu ta’a. sababni saasyoo Yesuusin akka fayyisaa ti “fudhattan”fayyitanitu waanjedhamtanittaniif. Feetu akka dhugabaatee waldaatti tajaajiltanitu ta’a,kanaaf waggootaa, fayyitani akka ciqilee Yesuus keessa turtani ofamansiiftaniitu ta’a.45

Amma, akka namicha gaafa guyyaa sanbataan qoraan cabsee tihaala sana keessa akka jirtan argitan badinsa keessani eeggachaa jirtu,yeroo badinsa keessani eeggachaa jirtu. Inumaawu, yoo barsiisaawangeelaa taatanii namoota baayyedha barsiiftaniittu ta’e fi sagantaafayyinaa ofi kee hojjedhu, jala galchitanii, karaa badinsatti geessuu irraqajeelchitanitu ta’e kanarra hammaata.Kanaaf, gaaffiin “Abdiin wayii anaaf jiraayii? Waaqayyocubbuu koo hundumaa anaaf dhiisee ana fayysa ta’aa? “jedhugaafachuun isin hindhiisu.Deebiin kanaa Macaafa Qulqulluu keessa jiru, Kiristooscubbamootaa dhufe. Abdi hamma namni fayyina hin argatiin qabu sanagahu abdi fayyinaa ni qabdu. Wangeela isa dogoggoraa hordofuukeessaniif qalbii jijjiirrachu qabdu kadhadha, abdadhaa feetu Waaqayyoaraara saatiin gara fayyinaatti isin yaamuu ni danda’a.Wanti dinqisinsaan, sagantaan fayyinaa ofi kee hojjedhu jedhuukuni waldaalee hunda kessa ni jira. Akkamiin kana ta’ee? Rakkinniwaldaalen kunneen Macaafa Qulqulluu guutummaatti hin fayyadamaniakkaata isa qajeelfama Macaafa Qulqulluu barro fi borroo wal cinaqabanii xinxaluu hin godhani. Caalaatti moo, Macaafa Qulqulluu afaanbiyya lafaatiin barreeffamu isaa dagatu.Garuu hanga barsiisa hafuuraa isa dubbi biyya lafaa kanakeessaan dubbatame kana hubachuu dandeenyuti ergaa MacaafaQulqulluu isa guddaa gonkumaa hubachu hin dandeenyu. Afaan biroon,hiikkaa dogongorraa, mala dogongoraa ni qabu (Maarqoos 4:33-34).Haa ta’u, sababni qabatama biroo, maliif wangeelli sobaa, sagantaanfayyinaa al-Macaafa Qulqulluu ta’e, waldaale keessa baayyateef ni jira.WALDAALEEN QULQULLINAAN EEGGAMANII?Waldaalen hundi sobdoota jalatti kufaniiru. Kanafu ta’e Feetuhoggantoonni waldaalee hafuuraa hundinu hanga danda’an waldaaqulqullinaan eeguuf yaalii gadhaniiru namoonni dhugumatti fayyinaargatan qofti akka isaan miseensa ta’an godhaniiru ta’a. kanas gochuuakka isaan dandeechisuuf caasaa, toftaa ykn karoora baasuun haala ittiyaada saanii dhugoomfatan godhaniiru. Caasaan ykn karoora saani,hanga sadarkaa itti amantoonni miseensa isaaniif ta’an dhuga baateesalphaa isaan irraa eeggamu, ykn Kiristoos fayyisaa ta’uu saa amananiidhuga bahanitti kan tolfame dha, kana malees hoggantooni waldaanamni amane suni bishaaniin cuuphame, miseensa waldaa sanaa ta’uusafi barsiisaa fi seera waldatti eegu isa kaksiisu.46

Tilmaammi malee, caasaan ykn toftaan waldaaleen tolfatan,qajeelfama Macaafa Qulqulluu hin dabalanne, sunis, abboomi Waaqayyokamiifu yommuu ajajamnu fi abboomin fayyina guyyaa sanbataan qorancabsee (Seera Lakkoofsa 15) taane jechuu dha. Ammalle dheekkamsaWaaqayyoo jala jirra. Kanaafuu, caasaan isaan dagaagfatan ykn adeemsiisaan fayyina dhugoomfachuuf diriirfatan bu’aa faallaa ta’e isaanitti fide.Namoonnis haala saani hin fayyine keessa akka turan isaan godhe.Caasaan isaan dagaagsani ykn adeemsi isaan fayyinadhugoomfachuuf hordofan bu’aa faallaa ta’e isaanitti fideHaalli gaddisiisaan kuni bara keenya kana keessatti waldaaleehunda keessatti, ummanni irra caalaansaa isa amma seexanni bulchaajiruutti homaa quba hin laannee. kanaafis waldaalee irraa yaa’uu dhaanseexana tajaajiluu dhaabuu hin dandeenye. Akeekkachisa xumura barriaddunyaa gahuusaaf kennamee gurra hin laanne.Bakka sagantaa fayyinaa al-Macaafa Qulqulluu ykn sagantaafayyina waldalee, namoonni lakkoofsa yartuu ta’an bara waldaaleekeessa carraa fayyinaa argatanii jiran, Isaan hubannoo barsiisa waldaaleexinnoo qabu ykn hin qaban garuu sababa Waaqayyo isaan filatee fi isanfayyiseef jecha fayyina argatan. Macaafa Qulqulluu dhaggeeffachu jalajiran, Waaqayyos isaan fayyise. Kanaaf, barsiisa Macaafa Qulqulluuhundaaf abboomamtoota ykn fedha guddaa ni qaban, kuni hundibeekkomsi isaan Macaafa Qulqulluu qaban odoo maddee ta’ee jiruu ti.Sanyiin namaa fayyina hin argatiin jiran wayita akka sagantaafayyinaa Waaqayyoo keessatti akka feetu makamaniifabdatanii fi kadhatan seera Waaqayyot ajajamu akka yaalanbarsiifnaWaldaaleen hundi hubannoo caasaa ykn karoora namaan tolfamuhomtuu, oduma gaddeebi’ani hordofanilee akka fayyina namootaamirkansuu hin dandeenye argchuu dadhaban. Kufaatiin saaniiakkekkachisa guddaa nuf ta’eera. Yommuu wangeela gara addunyaattierginu caasaa ykn karoora nam –tolchee homaatuu gonkumaa hin erginu.Yoo karoorri kuni haalaan hordofame fayyina argamsiisa hin jennu.Sanyiin namaa fayyina hin argatin jiran, wayita akka sagantaa fayyinaa47

Waaqayyoo keessatti akka feetu makamaniif abdatanii fi kadhatan seeraWaaqayyof ajajamuu akka yaalan barsiifna.JIJJIIRAMA HUMNAAAmma gaaffiin ka’uu malu ni jira: Akkamiin fayyiin jireenyanamaa miidhuu danda’aa? Lammatta dhalachuu jechuu noo maal jechuudhaa?Yaadadhu, namni tokko odoo hin fayyiin dura, eenyummaa saaguutuudhan akkuma nama hin filatamnee fi hin fayyine ti. Qaamaa filubbuu dhaanis cubbu jala badeera, Waaqayyo irratti farra ta’eefincileerraa.Amma garuu, yomuu fayyetti, lubuun haarawaa isaafkennameera. Namooma isaa sanaan , Kiristoositi dhaloota haarawa dha.Yommuu qaamaan dhalatu, daa’ima foonii fi lubbuu baate dhalate dha.Yommuu fayyinaa moo, lammata dhalatu, lubbuu haarawaa argateera.Waa’ee kanaa sammu namoomaan hubachu dadhabuu fi ragaa jiijiiramaqaamaa argachu dhabuun dinqii Waaqayyo ti.Haata’u, jijjiiramni dinqii lubbuu saa mul’achuu ni danda’a,sunis, lubbuun mallatto haarawaa qaama namicha hin jijjiiramne irraqubate jireenya saa fi amala saa yommuu jijjiru mul’ata.Kuni dubbi Waaqayyo 1 Yohaannis 3:9 keessatti;Namni mucaa Waaqayyo ta’e hundinuu, sanyi Waaqayyoo waanta’eefis cubbutti qabamee jiraachuu hin danda’u.Wayita fayyinni ta’utti, namooma namaa irratti jijjiiramnidanuun akka dhalatu Waaqayyo ni barsiisaLakkoofa kana keesssatti, wayita fayyinni ta’utti namoomanamaa irratti jijjiiramni danuun akka dhalatu Waaqayyo nu barsiisa.Lubbuu saa haarawa ta’e keessatti, hin cubbu, Cubbuun hanga seeraWaaqayyo cabsuu ta’etti, lubbuun eenyumaa saa jechu, cubbuukakaasuu hin danda’u. Lubbuun eenyumaa saatiin, Waaqayyoon nijaalata, seerasaas ni kabaja jechuu dha. Abboomii Macaafa Qulqulluuhundaa fi fedhaa fi kaka’umsa ajajamuu guddaa ni qaba jechuu dha.Kana jechuun lubbuusaa haarawaa kanaan, hafuuraan jiraachaa jirajechuu dha.Eegi Waaqayyoo fayyina saaf (isa filatee, gatii cubbuu saakafalee fi lubbuu haarawaa kenneefin warren fayyan hundumaaf waan48

godhamu qabu) waan hundaa godheef namni sun fayyinni isaa akka jalaahin fudhatamne mirkanfachuu ni danda’a. Sanyiin isatti hafu kiristooidha (Galaatiyaa 3:16 )Takka fayyina argannaan, eegumsa bara baraaniqaba. Waaqayyo jireenya bara baraa isaaf kennuuf waan barbaachisuhundumaa isaaf godheera. Kanaaf, amantaa dhugaan fayyinasaagonkumaa dhabuu hin danda’u. Akka Macaafa Qulqulluu jedhutti sanabooda cubbuun hin jiru, wanni amantoota jaalala Waaqayyoofi addabaasu homtuu hin jiru ( Roomaa 8:35-39)NAMNI FAYYEE QAAMA HIN FAYYINEEN JIRAATALubbuu haarawaa fudhateen namni fayye tokko foonsaa durigonkumaa hin jijjiiramne keessaa jiraata. Kanaafu, fedhii lameen walifhin galamne giddu jiraata. Gama tokko, yeroo hunduumaa seeraWaaqayyoof ajajamu barbaada gama kaaniini moo cubbuu foonii jalabada. Waaqayyo haala rifachisaa kana karaa ergamaa Phaawuloos,Hafuura Qulqulluu jala ta’ee, Roomoota ittiin barsiiseen agarsiiseera(Roomaae 7:21-24)Egaa ana isa waan garii hojjechuu barbaadutti wanti hamaan harkakootti dhufun seera ta’uu saanan arga, Ani keessa namummaakootiin seera Waaqayyootti nan gammada, seerri kan biraa moobu’aa dhaqna kootii keessa seera isa yaadni gara kootti fudhatewajjiin utuu wal loluu nan arga, lola kanaanis seera cubbuu isabu’aa dhaqan kootii keessatti hojjettaa jiru jalatti na boojisiisa. Ananama gadadamaa foon isaa gara du’aatti na geessu kana harkaaeenyutu na baasaa?Foon keenya cubbamaa jalaa bahuuf fedhi nama amantaa dhugaahundumaati. Haa ta’u waraanni nama fayyiina argatee keessatti qabateskan dhaabatu miti. Nama lubbuu haarawaa argate sanaaf garuuinjifannoon dabalee dhuma deema. (2 Pheexiroos 3:18) kuni dhugaasababnis lubbu haarawaa argachuu saan alatti. Isa yeroo fayyinattinamicha keessatti dhalateen, jireenya nama sanaa keessa HafuurriQulqulluu Waaqayyo jiraachuu eegaluu saati. Roomaae 8:9 keessattiinni dubbifamu, yoo hafuura Waaqayyoo hin qabaatin, nuyi “isaa ala”dha.Akkaataa itti Waaqayyo guddaan jireenya nama fayyee keessajiraatu nuyi hubachuu hin dandeenyu icciti ta’uusaa fudhachu qabna.49

Sababa Macaafa Qulqulluu guutummaati amannuuf dhugaa fi icciitiita’uu saa ni beekna. Sababa jireenya Waaqayyo jiraataa jireenya namafayyee keessa caalaatti akka Waaqayyoof ajajamuuf waan Waaqayyoongammachiisu gochuuf isa kakaasa.Namni fayye abboomii seexanaa jalaa baafameeti lammimootummaa Kiristoos isa bara baraa taasifamaCaalaatti, namni fayyee abboomii seexanaa jalaa baafametilammi mootummaa Kiristoos isa bara baraa ni taasifama. Waaqayyowaa’ee kanaa Qolaasiyaas 1: 12-13 keessatti dubbateera. Akkana jedha.Abbaa keenya isa ifa waaqaa irraatti qooda warra isaafqulqullaa’anii keessaa hirmaachuu isin dandeessiseef galatadhiyeessa. Inni aboo dukkanaa jalaa nu baasee gara mootummaailmasaa isa jaallatamaatti nu dabarse.Filiphoosiyaas 3: 20 keessatti, ”walga’insi”keenya inni caalaatti“lammuummaa” biyya waaqaati hikkame dubbifana. Kuni nama fayyehundumaaf waan dhugaadha.FEDHII NAMA FAYYINA ARGATEEWayita fayyinaatti, jireenya nama fayyina argate keessatiwantoota hedduutu walga’a. sunis jijjirama amalaa fi fedhaatu mul’ata .Akkuma isa Faarsaa 119 keessatti fi iddoo biro Macaafa Qulqulluukeessatti dubbatame sanaa adda baafatee hubata.Kanneen armaan gadi fkn muraasa afaan bareedaan Faarsaa 119keessatti akka amantan dhugaan farfatu Macaafa Qulqulluu keessaaagarsiisani dha.Lak 10 Garaa koo guutuudhaan sin barbaadadha abboomii kee irraakkan kaadhu nagodhi.Lakk 11 Akkankaa’adheera.sin yakkineef waan ati jette garaa koo keessaLakk 16 Seerranni kee garaa na ciibsa, dubbii kees hin irraanfadhu.50

Lakk 24 Abboommonni siif dhugaa ba’an garaa na ciibsu, isaangorsiituu kooti.Lakk 47 Abboommiin kee inni ani jaalaadhu garaa na ciibsa.Lakk 77 Seerri kee waan garaa na ciibsuuf, lubbuun akka anattideebi’uuf araarri kee anaaf haa dhufu.Lakk 97 Ani seera kee attaman jaaladhaa! Guyyaa guutuu irradeddeebi’en nan yaadadha.Dubbiin akkanaa kuni Macaafa Qulqulluu guutuu keessa guuteejira. Namni dhugumatti fayyina argate jireenya saa keessatti fedhii fikaka’umsa kana shaakala. Kanaaf waan 1 Yohaannis 2:3-5 keessattidhugaa caaffame jiru sana qalbeeffachaa fi adda baafachaa jiraata.Akkana jedha.Abboomii isaa eguu dhaan isa beekuu keenya in hubanna.Namni”ani isa beeka “jedhee abboomii saa moo hin eegne sobduudha, dhugaanis isa keessa hin jiru.Amantoonni dhugaan abboomiin Waaqayyoo akka MacaafaQulqulluu guutummaa dabalatu ni beeku. Wayita fedha foonsaatti ofkennee cubbu irratti kufu waan isatti dhagahamu ni beeka.Akkuma namaWaaqayyoo, Daawiti gargarsa Hafuura Qulqulluun gadda garaasaa ittidhagahame sana isa Faarsaa 51 dubbifannu sana ta’a.SODAA FI RIFAATUU DHAANAmalli nama fayyina argate tokkoo qulqullumaa fi qajeelummaWaaqayyoo arguu fi murtoosaa biyya lafaa hundaa irratti ta’uuf jedheqalbeeffachuu saati, Filiphisiyoos 2:12 keessatti…Wangeela ballisuuf ba’eessa godhee hojjechuu akka beektaniif”Fayyinni amanaan “hojjechuuf ” jedhu bara jireenya saaf fayyinaWaaqayyo isaaf kennedha. Garuu hamma araara Waaqayyoon (2Pheexroos 3:18) guddateen ulfina Waaqayyoon dabalaa bula, cubbuufoonsaa hin fayyineen godhamu irraa goraa sodaa fi rifaatuudhaantajaajila.51

Ammalle Waaqayyo fulduratti sodaa fi rifaatuun dhiyaachuunwaan dinqii namni fayyina argate sun ittii dhiyaatu wal simataDubbii dinqisiisaa dha. Sababin isaa gatii fayyina keenyaa waansodaan Waaqayyo hundi ta’e nutty fakkaata. Amalle Waaqayyofulduratti sodaa fi rifaatuun dhufaachuun waan dinqii namni fayyinaargate sun ittin dhiyaatu dha. Fkn, akka Waaqayyo gatii cubbuu saaguutuu kafalee fi carra dugugaminsa dhumaan hin haxaa’amne ni beeka.Namni fayyina argate Hafuura Qulqulluun akka jiraatu dagachuhin qabdan. Amantoonni dhugaa waan Macaafa Qulqulluu barsiisuhundumaa ni jaalatu, ni kabaju. Kanaafu guddina Waaqayyo caalaattibarachaa fi beekaa deema. Waaqayyo guddaan addunya guddaa kanagara uumamuutti akka fide ni beeka. Waaqayyo guddaan cubbuunamoota isee madde nama keessaa hundalle akka beeku ni beeka.Cubbuu xiqqonillee akka isheen dheekkamsa Waaqayyo jala namagattulle inni qajeelaa ta’uus ni beeka. Amanaa dhugaan, ammalle akkacubbuu qabu beekeef, caalaatti seera Waaqayyoof abboomamullee, isadura caala eeggata. Yoo araaraa fi ulfina Waaqayyoon ta’e malee, akkaduguugamsi isaaf ta’u ni beeka.Karaa gama tokkoo, sababa jaalalaa fi amanamummaa MacaafaQulqulluu amanaa dhugaan bara baraaf Kiristoosin tikfamuu saa, akkabadinsaaf hin malle ni beeka. Cubbuun saa hundi kiriistoosin akkahaguugameef ni beeka. Gama kaaniini moo hanguma caalaatti barsiisaMacaafa Qulqulluu ti maxxanaa deemu gatiin cubbuu saa akkadheekkamsa Waaqayyoo isa ta’e caalaatti hubataa adeema jechu dha.Akka araarri fi ulfinni Waaqayyoon yoo ta’e malee fayyinni isaaf hinmallees ni beeka. Kanaafis, sodaadhan hurgufama Waaqayyo durattidhiyaata fayyinni saas akka isaaf hin malle ni beeka.Kanaafis, Macaafa Qulqulluu namni dhugumatti fayye sunWaaqayyoon ni sodaata, lakkoofsa itti aanu keessatti Faarsaa 34:9Warri Waaqayyoon sodaatan homaa hin dhaban kanaaf isin warriisaaf qulqullooftan isa safeeffadhaFaarsaa 112:1 Waaqayyoon jajadhaa! Namni Waaqayyoon sodaatuinni abboomiinsaa guddaa itti tolees haa gammadu52

Fakkeenya 3:7 Ani ogummaa qaba ofiin hin jedhiin, Waaqayyoonsodaadhu, wanta hamaattis fagaadhu.Qajeelfamni kuni warreen sagalee Waaqayyoo hin dhageenyesodaa Waaqayyoo akka isaan hin qabne cimsee agarsiisa, MacaafaQulqulluu kana barra kanatti aanee jiru keessatti ni agarsiisa.Ermiyaas 44:9-10 Isiin jalliina isa abbonni keessan mootonnikeessanii fi niitonni isaanii biyya Yihudaa keessatti hojjetan, jallinaisaanii ofii keessani hojjettani fi isa niitonni kessan biyya Yihudaafikaraa mandara Yeruusaalem keessatti hojjetan ni irraanfattani ree?Isin wanta hojjettan kanaaf hamma har’aattiyu hin gaabbine anashin sodaannee, karaa keessan irraa deebitanii abboomii koo fiseeroota koo isan isiniif, abboota keessanifis kenne hin eegne.Ermiyaas 5:24-25 Isaan garaa saanii keessattille, koottaa Waaqayyogoofta keenya isa yeroo yeroo saatti bokkaa arfaasaa fi bokkaabirraa nuuf kennuu isa midhaan yeroo saatti akka sassaabnu nugodhu ni soodaanna, ni kadhanna hin jedhani. Yakka keessan kanaisinirraa ni deebisa. Sababii cubbuu keessaniifis wanata gaarii kanain dhabdan.Isaayyaas 57:11-12 Akka isin sobdaniif warri akkas isin sodaachisan,isin naasisan kun eenyu fa’ii? Isin ana in irraanfattani, waa’ee koosyaadatti hin qabanne. Sababi ani yeroo dheeraadhaaf callumajedheef ana sodaachuu dhiifani? Ani hojii keessan isa isinqajeelummaatti lakkaa’atan nan mul’isa isaan si’achi homaa waa’eeisiniif hin baasani.Lallaba 8: 13 Namni hamaan garu Waaqayyoon sodaachaa fuula saadura waan hin deddeebineef bara saa akka gaaddisaa dheereffachaahin adeemu.JAALLALLI SIRRIN SODAA HAMBISAAkka jaalalli sirriin sodaa hambisu Macaafa Qulqulluu barsiisadhugaa dha. 1Yohaannis 4: 18 keessatti inni dubbifnuJaalala keessa sodaan hin jiru jaalalli inni iddoo ga’e sodaa gadibaase hin gata, sodaan adabatti hidhamee waan jiruuf, namnisodaatu jaalalli saa iddoo hin geenye.53

Sababa amantoonni dhugaa jaalala Kiristoositti shaakalaniif kanabooda sodaa hin qabani. Karaa tokkoon dhuguma, jecha ”sodaa” jedhuakka sodaa isa badinsa bara baraa keessa jiru akka ta’etti hubanna,Jaalalli sirri kan Waaqayyo sodaa amantoota dhugaa keessa ni haxaa’a.Abdiin fayyinaa inni guddaan bara baraaf Kiristoosin tikfamuu dha.Haa ta’u, ammalle barsiisa amantoo dhugaa keessatti, inni isaWaaqayyo sadaatu dha jedhu. Hojii Ergamoota 9:31, 10:35,Filphosiyaas 2:12, 1Pheexroos 2:14, Fakkeenya 1:7, Lallaba 8:12-13keessatti ni argina. Akkamiin 1Pheexroos 4:18 isa jaalalli sirriin sodaa nihambisa jedhu hubannaa? Furmaanni yommuu hiikkaa MacaafaQulqulluu jaalalaaf kennu barannu dha. Yohaannis 14:21 akkasdubbifama;Namni abbomii koo qabu, inni isa raawwatus isa kan najaallatu,nama na jaallattu moo abbaan koo isa jaallachuuf jira, anis isa nanjaalladha; ofii koos isatti mul’isuufan jira jedha.Seerri Waaqayyoo kuni Yohaannis 14: 23 keessattiYesuus deebisee “eenyullee yoo na jaallate dubbii koo ni raawwata,abbaan koo moo isa ni jaallata, nuyis isa bira ni dhufna, iddoojireenyaas isa bira ni godhanna.Afaan biroon, jaalalli abboomii Waaqayyoof ajajamu dhaan addabaha, Macaafa Qulqulluu ajajamuun. Namni tokko jaalalli Kiristoosifqabu hangam akka ta’e amansiisuuf dubbatullee, qorumsi litimas,qorumsi dhugaa, odoo hin tane jaalala saa kan beekanu abbomamumacaafa seera Waaqayyooni, Macaafa Qulqulluu dha.Jaalalli sirriin abbomamuu sirrii gaafataGaruu sana jechuun jaalalli sirriin abbomamuu sirrii gaafatajechuu dha. Abbommi sirriin hanga lubbuu haarawaa du’aa ka’eargaranitti fiduun hin danda’amu. Inni moo hanga gaafa guyyaabutamuuitti hin kennamu. Lubbuu keenya haarawaa ka’een isa yeroofayyinaa arganneen, qaama hanga amma cubbu jala baduun jiraachaajirra. Kanaafu, yeroo ammaa, jaalala sirrii hin qabnu. Sodaa maleesjiraachuu hin dandeenye.54

Barnoota keenya darbe keessatti maaliif akka sodaannuu firifannu sababa tokko barannee jira garuu caalaatti waa’een sanaadubbatamuu ni danda’a yommuu Daawitti, namni akka fedha garaaWaaqayyoo ta’e, namni Waaqayyoon baayye jaallatame cubbuu dalage,Waaqayyo waa’e rifaatuu garaa nama kanaa Faarsaa 51 keessatti nuttidubbate. Guutummaan Faarsaa gochaa Daawit qabateera. Garuu nuyimoo Faarsaa tokko qofa fudhanna. Faarsaa 51: 11 akkas jedha;Fuula kee duraa ana hin balleessiin,hafuura kee isa qulqullu anaduraa hinfudhatiin.Daawit jireenya bara baraa argateera. Inni mootummaaWaaqayyo keessatti tikfameera. Akkamiti jechoota Faarsaa kanadubbatee, isa Waaqayyo Hafuura Qulqulluun akka dubbatu isaa kennee?Deebiin saa yommuu adaba cubbuu danuu arginu dhufa. Cubbuun hundigatii barbaada. Kanaafu, yommuu amanaan dhugaa cubbamu namoomasaa guutuu dhugaa lamatu isa fudhata.Gooftaa Yesus cubbuu keenya hundaaf gatii baahuu qaba,cubbuu amanaan eegi fayyina argateen booda hojjete dabalatetiDhugaan jalqabaa Gooftaa Yesuus Kiristoos cubbuu keenyaahundaaf gatii baasuu qaba; cubbuu amanaan eegi fayyina argateen boodahojjetelee ni dabalata. Waaqayyo jalqaba irraa eegalee amanaan dhugaanakkanni cubbuu kunneen dalagu fi Waaqayyo moo Yesuusitti akka isaangatee fi Yesuusi moo dur fagoo gatii akka isaaniif baase beekuun saadhugaa dha. Garuu suni dhugaa jiraataa cubbuun kunneen kan dalagamannama cubbun maal ta’uu beekuun ta’uunsaa fi gatiin danuun cubbuusanaaf Waaqayyoon gaafatame murtaa’un saa jijjiiruu hin danda’u.Kanaafuu, amanaa dhugaan wayituma cubbuu dalage isaa beeke hundattisodaa fi rifaatuun isa hudha, cubbuu kuni harka fayyisaa keenyaeebbifamaa irratti kan gatamu ta’a jechuu dha.Dhugaan lammataa, amantoonni dhugaan cimina cubbutticaalaatti beekkachaa fi adaba hamaataa Waaqayyo barbaadu sanashubataa dhufu. Wayituma cubbuu dalagan hunda fayyisaa saanii tifincilaa akka jiran ni beeku . Gama kaaniin, cubbuun saanii dhiigaYesuusin kan haqameef kan deebi’es hin lakka’amne ta’uu saas ni beeku.Gama biroon moo dhiifamni cubbuu saanii sababa araaraa fi ulfina55

Waaqayyo isa hin malle ta’us ni beeku. Kanaafu, cubbuu irra fagachuunakka sodaa fi rifaatuun Waaqayyoo dura deddebi’an isaan taasisa. Sunimoo akka fedhii faana bu’ani hin cubbunee fi seera kan Waaqayyoohundaaf abboomamaa akka jiraatan isaan taasisa.Kanaafu, namni fayyina argate jireenya saa guutuun jireenyaaddaa fi amala addaa cubbuu ti Waaqayyo tti, Macaafa Qulqulluu tiqabaata, akkuma isa amala hin fayyineetti jiru.ABDIIN ANAAF JIRAA?Hanga ammaa wanni baranne, carraan fayyina abdii maleessajechuu dhaa? Eeyye, yoo kan carraaqqi keenyatti, amantaa keenyatti,fedha keenya fi ajajamuu keenyatti, fayyina keenyaaf waan xinnogumaachuuf yoo ta’e abdi maleessa dha. Kuni sababa nuyi akka waanfayyina keenyaaf gumaata ni ta’a jennee yaadnu ragaa nuyi of tulummaabarsiisa Macaafa Qulqulluu qabnu fi dhuyeessi Waaqayyootti qabnu kanagarsiisu dha. Kuni jechuun sagantaa fayyinaa isa homaa hin fayyifneamanuu keenya,fi sagantaa fayyinaa sirrii kan Waaqayyoof raafamu fida.Yeroo itti Waaqayyo ummata jamaa guddaan isa eenyullelakkaa’u hin dandeenye fayyisu kessa jiraachaa jirraGaruu wayita sagantaa fayyinaa Waaqayyo hubannu, yommuuhojii fayyina keenyaaf barbaachis hundaa kan hojjetu isa qofa ta’uhubannu, yoo kana abdi qabna, abdi hin cinne. Yeroo itti Waaqayyoummata jamaa guddaa isa eenyullee lakkaa’u hin dandeenye fayyisukeessa jiraacha jirra (Mul’ata 7:9) caalaatti, Macaafa Qulqulluu akkajedhutti Waaqayyo namoota muraasa filatee akka dabarse Kiristoosifkenne, fi keristoosis cubbu saanii gatii baaseera, suni moo abdii danuunamoota hin fayyineef dhiyaate dha.Namni hin fayyinee fi fedhii fayyinaa qaban fi akka Waaqayyottiqofa kan fayyu danda’n feetu nama carra fayyinaa argate ykn filatamedha. Hanga sagantaan filannoo Waaqayyoo namooma keenya walinhomaa walirra hin qabnetti (homaa hin qabu) hangam jabaa fi rifaasisaata’ulle cubbuun namaa, akkuma nama fayyina argate filannoo Waaqayyotokkootti of qopheessuu qabani.Sagantaan filannoo Waaqayyo warra hinfayyineef jajjabina ni kenna, warreen ni fayyina jedhanii fedhii guddaaqabanii fi.56

Warren cubbuun saanii dhugumatti dhiiga Yesuusiinhaguuggameef dhugaan Macaafa Qulqulluu keessa jiran toorba bakkaguddaa qaban ni jiran. Dhugaa kunneen keessaa muraasa ragaagodhanne jirra. Haa ta’u ti, barbaachiso ta’anillee irra deebinee ilaalla.Akkana dha.1. Amma, guyyaa fayyinaa ti; Waaqayyo kana booda gochaawaldaalee, hoggantoota fi ummata saaniin akka hin fayyifne baranneerra.Haa ta’u, barsiifni Macaafa Qulqulluu nama naasisuu fi dhiigsu dhugaata’us, Waaqayyo makara jabaa ummataa gara mootummaa Waaqayyo tiakka fidu dhugaa dha. Dhugaa kana dagaagsuun fedhii barroo kanaa alata’ulle, lakkoofsa muraasa dhugaa agarsiisan waraabbachuu nidandeenya.Yoo’eel 2:24 keessattiObdiin midhaanii ni guuta, iddoon wayni itti cuunfanis daadhiiwayinitti fi dhadhaa ejersaa ni guuta (fayyina)Mul’ata 7: 9 keessatti, Macaafa Qulqulluu kan jedhuKana boodas ilaaleen tuuta sonaan baayyee saba hundumaa keessaa,gosa hindumaa keessaa, nama hundumaa keessaa dhufan warrahomtinuu lakkaa’uu hin dandeenye nan arge, isaan uffata adiiuffatanii damee muka meexxi harka saanitti qabatani teessicha durahoolicha duras ni dhaabbatu turan.Mul’ata 7: 13 -14 jiru mooErgasi maanguddoota keessaa inni tokko “warri uffata adii uffatankuni eenyu fa’ii eessaa dhufaniis? Jedhee na gaafata. Ani moo“gooftaa koo, situ beeka!” jedheen deebissef. Inni moo, isaan kunwarra rakkina guddaa keessaa ba’anii dhufani dha. Uffata saaniidhiiga hoolichaatiin miccatanii addeeffataniiru.Anbaaqom 2:14 keessatti kan dubbifnuAkkuma galaannii bishaaniin guutamu, akkasuma lafti ulfinaWaaqayyo beekuudhaan guutamti.Ermiyaas 33: 22 keessatti moo57

Akkuma sanyiin luboota anaaf hojjettanii, akka urjoota waaqakeessaa warra lakka’amnuu hin dandeenye fi akka cirracha galaanaqarqaraa isa safaramuu hin dandeenye nan baayyisa.Lakkoofsa kunneenii fi baayyonni hafanii jiran hundi abdiiguddaa warra hin fayyine gara Waaqayyoo dhaquudhaan gadi jedhaniifkan kennani araaraa isaafis garaa raasani dha.Kanaafu, har’a jamaan guddaan fayyusaa ni mirkanfanna.Namni jabaan hin fayyin jamaa kana keessaa isa tokko dha. Wayitanamonni baayye fayyaa jiranitti, addunyaa mara irraa, yeroo dhagahamukana keessa jiraachuun akkam waan eebbifamaa dhaa.2. Yoomessi ykn naannoon itti Waaqayyo fayyisu sagaleeWaaqayyo, Macaafa Qulqulluu caqasuu dha. Macaafa QulqulluuRoomaa 10:17 keessatti akkas jedha.Egaa amantiin dhagahuu irraa in dhufa, wanti dhaga’uun ta’u moodubbin Kiristoosin beekkama.Har’a isa durii caalaa seenaa addunyaa keessatti namni irraguddaan barateera, Macaafa Qulqulluu afaansaaniin isaaniif dhiyaatejira. Maali wanni nama jajjabeesan akka kanaa, eenyulle ofis ta’enamoota miseensa maatiisaa fayyanii fi hin fayyine dhageetti MacaafaQulqulluu jala galchuu danda’eera. Jechuu dha. Innilee MacaafaQulqulluu dubbisuufi dhaan kana gochuu ni danda’a. Haala baayyeenisMacaafa Qulqulluu dubbifamu ykn moo raadiyoo dhaan tamsaafamukanneen akka Raadiyo Faamilii caqasuu ni danda’a. Haalli fayyisuuWaaqayyo ummataaf qabu jabaa fi kandura caalaa seenaa keessattiabdachiisaa ta’aa dhufeera. kanaaf, nuyi maatiin ijoolloni keenya akkasagalee Waaqayyo dhageeffachu gochuun nurra eeggama. Kanaafraadyoon meeshaa barbaachisaa fi gati qabeessa wangeela hawaasahundaaf tamsaasuuf addunya maraaf kan barbaadamu kan ta’e argame.3. Kiristoos cubbamoota fayyisuuf dhufe: Kiristoos warra ofiinqajeeloota fayyisuuf hin dhufne; warren amala qabeessa, haamileeqaban, ummanni isaan amanuuf se’an fi Waaqayyo isaanii looga se’anifhin dhufne. Kiristoos cubbamoota fayyisu dhufe.58

Waa’ee yakkamaa Yesus faana fannifamee dubbisuunakkam nama jajjabeessaaWaa’ee nama yakkamee Yesuus faana fannifame dubbisuunakkam nama jajjabeessaa. Jalqaba, namni kuni qoruma Yesuusif qabuagarsiise. Maatwoos 27: 41 -44 keessa jiru akkana jedha.Luboonni warra angafonni moo barsisoota seeraa fi manguddootaawajjiin akkasuma isatti ga’iisani. Inni namoota biroo oolcheera ofiisaa moo oolchu hin danda’u. Inni mootii Israa’el eega ta’ee meeamma fannoo irraa gadi haa bu’u nuyis isatti ni amanna. InniWaaqayyon amanateera, Waaqayyo moo yoo isatti gammade isahaa oolchu, inumtuu ani ilma Waaqayyo ti jedheera jedhan. Warrisaamtonni isa wajjin fannifamaniyyu akkasuma isa in arrabsuturani.Amalle, haala dinqiin, daqiiqa ykn sa’a muraasa dura odoofannifame hin du’iin dura Yesuusiin araara kadhate ture, deebii isaafmiirkanessee fi nuyifis ta’e isa yeroo fi iddoo hin yaaddamneetti fayyinaargate sana fide. Luqaas 23: 39-43 ti.Warra hamaa godhanii achitti fannifaman lamaan keessaa innitokko “ati Kiristoos isa abdachiifame miti moo? Egaa’o of oolchii,nuunis oolchi! jedhe isa arrabse. Inni kaan garuu isa ifatee“Namana akkuma isaa firidiidhan dhiphachaa utuu jirtuuWaaqayyoni hin sodaattu moo? Nuyi qajeelootootti nuttifaradameeti hojii keenyaa nyaane, inni kun garuu homaa hinyakkine” jedheen. Yesuusin moo “yaa Yesuus mootummaa keetinyommuu dhuftu na yaadadhu jedhe. Yesuusi moo dhuguman sittihima har’a ana wajjiin jannta keessatti in argamta” jedheen.Namni cubbamaan gaddisisaan sagalicha caqasu, jala sababatureef, Yesuusi Maariyaamitti dubbatu dhagahe, ergama Yohaannis fiWaaqayyo ti dubbatu dhagaheen.Yeroo sanatti cubbamaan kun jireenyabara baraa argate. Kanaaf, eenyulle hanga ammaa hin fayyiin, cubbuunsaa hangam ta’us, Yesuus cubbamootaf dhufeera. Maali jajjabinihangana ulfaatu.59

4. Yesuus Kabajaa Namootaa Miti. Kana jechuun gareen namootaisa kanaa, isa kaan caalaa kan fayyina argatu miti. Namni tokkohawaasaan caalchifamuu fi akka waan “hin tuqamneetti” ilaallamu nidanda’a, garuu Macaafa Qulqulluu keessatti Waaqayyo waa’ee namootafayyina argatanii, bara waldaale Yesuus keessatti dhiibame fi tuffatamanidubbata. Fkn waa’ee dubartiitti samaariyaa (Yohaannis 4:4-42) fi,qaraxxicha Zakkiyoos (Luqaas 19: 2-8). Lamxicha (Luqaas 17:12-19),yakkamticha yakka saaf ajjeefame (Luqaas 23:39-43) fi dubarti ejjitu(Yohaaniis 8:1-11) Isaan kuni akka harcaate hawaasaatti ilaallamangaruu Waaqayyo hunda saanii fayyise. Kanaafu, akka inni kabajaanamoota hin taane argina. Nama hin fayyine hundaaf akkam dinqii dha.5. Waaqayyo araara qabeessa. Dhugumaadha araarri kanacaalaa waldaale naanno keessatti hin argamu iddootti paastaronni,jaarsolii , daaqaonni fi barsiisonni hiyyassatti lallaban hin jiraatu.Malii dhugaan rakkisaan akkanaa! Garru moo waldaalee dhaanala, addunya mara keessatti, Waaqayyo araara saa hin herregamneagarsiisu ittuman fufee jira. Waaqayyo waaqa araaraa ti.Faarsaa 103:8 keessaa kana dubbifna:Waaqayyo oo’a qabeessaa fi araara qabessa dha, aariitti suutajedha gaarummaan saa gudda dhaFaaruu 3: 31 -32 jiru mooWaaqayyo bara baraan isa hin gatu. Waaqayyo gadda yoo namattifideyyu, akka baay’ina gaarummaa isaatti deebi’ee moo in araaramaWaaqayyo Yoo’el 2:13 keessatti bareechee dubbataEgaa garaa keessan tarsaasaa malee uffata keessan hin tarsaasinaa.Gara Waaqayyo gooftaa keessanitti deebi’aa! Inne araara qabeessaafi oo’a qabeessa waan ta’eef dheekkamsatti hin ariifatugaarummaan saas baayyee dha wanta hamaa namatti fidu irraas ofhin qusata.6. Waaqayyooti fedhii keenya jabaa fayyinaaf qabnu ni beeksifna;Waaqayyoon kadhachuu, garaa dhaan gaafachuu fi fayyina Waaqayyofdhangala’u dha. Waaqayyoon kadhachun hojii nuyi hojjennu dha,60

kanaafu, fayyina keenyaaf Waaqayyoon kadhachun keenya akkahomaa hin buufne ni beekna.Garuu, akka Waaqayyotti boonyu, fayyinaaf fedhis akka qabnuni beeka Yesuus ummata araara Waaqayyo of kadhatu. Luqaas 18:13-14 keessatti nu agarsiiseera.Inni qaraxa fuudhuu sun garu; achi fagaatee dhaabatee, ija isaanillegara waaqaatti ol hin laalle qomasaa rukutachaa, yaa Waaqayyoana nama cubbamaatti araarami”jedha ture malee. Egaa isaFaarsicha sana irraa namichi qaraxa fuudhu kun Waaqayyo durattiqajeelaa ta’ee gara manasaatti akka deebi’e isaanittan hima kan olof qabu hundinuu qadi in deebifama kan gad of deebisu moo ol hinqabama.7. Abdii fayyinaa gonkumaa buusuu hin qabnu yoo Waaqayyo nufayyisuuf karoora ni qaba ta’e yeroo saa eeggatee ni godha, jireenyakeenya ganama keessatti ykn du’a keenya dura sa’a muraasatti nufayyisata’a. Nuyi yeroo itti fayyinni keenya ta’u tokkolle Waaqayyoti himnu hinqabnu, nu fayyisuun fedha Waaqayyoo ti.Yoo nu fayyisuuf karoora qaba ta’e Waaqayyo yerooisaatti ni hojjeta!Faaruu 3: 26 keessatti akkas jedhaCaal jedhanii fayyisuu Waaqayyo eeggachuun gaarii dha.Waaqayyoagarsiisa.Faarsaa 62:5-8 keessatti tolasaa gaarii kenneLubbuun koo gab jettee Waaqayyoon duwwaa ni eeggatti.Abdii kooisarra nan kaa’a dha. Inni kophaa saa kattaa koo garagaarsa kooda’oo kootis egaa ani iddo kootti hin mittiqu waan oolfamu kootii fiulfina kootii Waaqayo harka jira kattaan koo inni aangoo qabeessiiddoon ani kooluu itti galus Waaqayyo bira jira . Isin yaa warrasaba isaa taatanii yeroo hundumaa isa amanadhaa! Wanta garaakeessanitti yaaddan isa duratti dhangalaasaa. Waaqayyo isa nuyikooluu itti gallu dha.61

Akka namaatti obsaan Waaqayyoon eeguudha, inni xiiqiijabaadhaan hin guuta. Fayyina argachuun waan barbaachisaa fi hinqoosamne dha. Fayyina malee turuun jebbisiisaa dha.Waaqayyo abdii Filiphisyoos 4:6 keessatti kenneen tolasaaarigna.Waan hunndumaatti kadhataa fi himataan galata wajjiin wanta isinbarbaachisu Waaqayyo duratti akka beekkamu godhaa malee,waanuma tokkotti yaaddoo hin qabaatiinaa.Waaqayyo Filphis 4: 7 keessatti wabii inni ta’eNagaan Waaqayyo inni hubannaa nama hundumaa irra caalus,karaa Kiristoos Yesuus garaa keessanii fi yaada keessan in eega.Kanaafu Waaqayyo isarratti of gannee totallee akka boqonnu nujajjabeessa. Akka waa’ee of eeggano keenyaa itti himnuuf nu jajabeessa.Fedha saa hunda guutuuf inni amanamaa fi abdatamaa dha. Harkagooftummaa isaarra boqochuuf ni jirra.Yommuu ofeggannoo fi kadhataan Macaafa Qulqulluu keenyaitti fufne dubbifnu Waaqayyo irraa numa dhageenya yeroo hunda xiqiinni kakaasaa, amma amatti gara teessoo ulfina Waaqayyootti dhiyaachuunwaa’ee saa hundumaa Waaqayyoof himnuuf jirra. Waaqayyo akkamaraara qabeessadhaa!Waaqayyo warra hin fayyineef Sofoniiyaas 2:3 keessattijajjabina guddaa kennaaf. Akkas jedha:Isin warri gadi deebi’oon biyycha keessa jirtan warri isa durattiwanta qafeelaa ta’e hojjettan hundinuu Waaqayyoon barbaadaadha.Guyyaa dhekkamsa isaa sanatti inni isin golboobee isin in oolchata’a isin moo qajeelina fi garraamummaa barbaaddadha.”Diqqa, kanaafis Waaqayoo isin fayyisa ta’a.62

Baafata BarroSeera Uma 9:6, 18Seera Uma 15:6, 38, 40Seera Uma 22, 20Seera Ba’u 31:13-14, 21Seera Lakk 15, 22, 39, 44Seera Lakk 15:32-36, 22Seera Lakk 22:12-13, 17, 24Boqonaa Lakk 22 Fi 23, 19Seera Keessa Deebi 4: 29, 29Seera Keessa Deebi 28: 1, 28: 15,30: 6-16, 241 Saamu’el 10 :9-12, 23, 241 Seenaaa 10: 13, 24Faarsaa 34: 9, 53Faarsaa 51, 54, 55Faarsaa 51:11, 56Faarsaa 62 5-8 , 62Faarsaa 103:8, 61Faarsaa 112:1, 53Faarsaa 119 , 51Faarsaa 119: 60, 51Faarsaa 119:11, 51Faarsaa 119 :16, 51Faarsaa 119: 24, 51Faarsaa 119:47, 51Faarsaa 119:77, 51Faarsaa 119 97, 52Faarsaa 138:2, 3Faarsaa 139:23-24, 23Fakkeenya 1:7, 55Fakkeenya 3:7, 53Lallaba 8:12-13, 55Lallaba 8:13, 54Isaayyas 53:6, 6Isaayyas 57:11-12, 54Isaayyas 63:5, 6Isaayyas 66:24, 18Ermiyaas 5:24-25, 54Ermiyaas 17:9, 33,35Ermiyaas 24:10, 18Ermiyaas 29:11-13, 28Ermiyaas 29:17-19, 2663Ermiyaas 29:18-19, 27Ermiyaas 31:8-9, 26Ermiyaas 33:22, 58Ermiyaas 36:1-4, 3Ermiyaas 44: 9-10, 54Faruu 3:26, 62Faruu 3:31-32, 61Hizqi’eel 22:30, 6Hizqi’eel 33:11, 18Hizqi’eel 36:24-27, 33Hizqi’eel 36:25-27, 23Hizqi’eel 36:26, 17, 33Hizqi’eel 37, 17, 34Hizqi’eel 37:1-2, 10Hizqi’eel 37:1-14, 17Yoo’el 2:12-14, 26Yoo’el 2:13, 61Yoo’el 2:13-14, 43Yoo’el 2:24, 58Yoonaas 3, 42Yoonaas 3:5, 37Yoonaas 3:8-10, 42Yoonaas 3:9, 31, 28Yoonaas 3:10, 15Anbaaqom 2:14, 58Sofoniyaa 2:3, 63Maatwoos 4:14, 8:17, 12:17, 42Maatwoos 5:22, 18Maatwoos 7:22, 15Maatwoos 9:16, 11Maatwoos 9:17, 11Maatwoos 15:19, 9, 33Maatwoos 27:41-44, 60Maarqoos 4:33-34, 47Maarqoos 7:21, 28Maarqoos 13:13, 31Luqaas 13:24, 19Luqaas 17:12-19, 61Luqaas 18:13, 25Luqaas 18:13-14, 62Luqaas 19:2-8, 61Luqaas 19:41, 18Luqaas 18:9-43, 5Luqaas 23:39, 61

Yohaannis 3:3, 13Yohaannis 3:3fi 7, 10Yohaannis 3:5, 13Yohaannis 3:16, 34Yohaannis 4:4-42, 61Yohaannis 4:10-15, 13Yohaannis 6:37, 5Yohaannis 6:44, 17, 19Yohaannis 7:38, 13Yohaannis 8:1-11, 61Yohaannis 8:9, 17, 24Yohaannis 8:44, 46Yohaannis 11, 11Yohaannis 11:39, 10, 17, 34Yohaannis 14:21, 55Hojii Ergamoofa 8:13-23, 33Hojii Ergamoofa 9:31, 10:35, 55Hojii Ergamoofa 16:31, 34Roomaa 2:11, 5Roomaa 2:13-15, 1Roomaa 2:14-15, 17, 24Roomaa 2:15, 18Roomaa 3, 34Roomaa 3:10-12, 5, 17Roomaa 4:3, 38, 40, 41Roomaa 4:9, 38Roomaa 4:11, 36, 37Roomaa 7:21-24, 50Roomaa 8:9, 50Roomaa 8:35-39, 49Roomaa 9:15, 5Roomaa 9:31-32, 25Roomaa 10:9-10, 32Roomaa 10:13, 28, 30Roomaa 10:17, 13, 27, 591 Qoronxoos 2:13, 281 Qoronxoos 15, 311 Qoronxoos 15: 52, 112 Qoronxoos 2:4, 432 Qoronxoos 5:8, 122 Qoronxoos 5:17, 112 Qoronxoos 11:7, 432 Qoronxoos 11:13-15, 452 Qoronxoos 11:14, 462 Qoronxoos 11:15, 462 Qoronxoos 13:5, 22Galaatiyaa 2, 35Galaatiyaa 2:16, 15, 35, 41, 42Galaatiyaa 3, 35Galaatiyaa 3:2, 35, 36Galaatiyaa 3:11, 23Efesoon 1:3-5, 4Efesoon 1:4, 5Efesoon 1:13, 36Efesoon 2:1-3, 12Efesoon 2:3, 9Efesoon 2:8, 36Efesoon 2:8-9, 15Efesoon 6:9, 5Filiphosiiyas 2:12, 52, 55Filiphosiiyas 3:20, 51Filiphosiiyas 4:6, 63Filiphosiiyas 4:7, 63Qolaasiyaas 1:12-13, 51Qolaasiyaas 3:25, 51 Tasalonqe 1:3, 21, 381 Tasalonqe 4, 122 Tasalonqe 1:11, 15, 39Ibroota 4:11, 191 Pheexroos 1:5, 311 Pheexroos 1:23, 101Pheexroos 2:17, 551Pheexroos 4:17, 552 Pheexroos 1:21, 92 Pheexroos 2:15-16, 242Pheexroos 3:18, 52, 561Yoohannis 2:3-5, 521Yoohannis 2:3-6 , 231Yoohannis 3:9, 491Yoohannis 4:18, 54, 55Mul’ata 7:9, 57, 58Mul’ata 7:13-14, 58Mul’ata 13:8, 9, 16Mul’ata 19:11, 35, 44Mul’ata 20:14-15, 1064

Toora Interneetaa keenya Dowwadhaa!www.familyradio.comRaadiyoon Faamiliin sagantaa Macaafa Qulqulluu gidduugalleessagodhate toora interneetaa irraa sa’atii 24 f guyyaattoo, torbeeguutuu ni dhiyyeessa.Toorrii interneeta keenyaa unka sagantaa ,tartiiba yeroo dambalii gabaaba, Qo’annoo Macaafa Qulqulluu fiakkasumas warraabbilee fi akkaakuu Macaafa Qulqulluu afaanootagaraagaraa qabatee jira.Sagantaalee Raadiyoo Faamilii dhaggeeffachuu yknbarreeffamoota Raadiyoo Faamilii irraa buufachuu ni dandeessuakkasumas sagalee fi barroo Macaafa Qulqulluu barreeffachuu nidandeessu toora interneetaa keenya irraa.Barreeffamooa wangeelaa keenya fi kitaaboota gatii malee bilisaanfudhachuu yoo feetan nuu barreessaa:Family RadioOakland, CA 94621, USATessoon e-mail keenyaa: International@familyradio.com.65