Rocznik Administracji i Prawa rok IX 2009 - Wyższa Szkoła Humanitas

Paulina GwoździewiczOGRANICZENIAPRAWA WŁASNOŚCI ZABYTKÓW1. WprowadzenieZabytki zajmują szczególną pozycję w życiu społeczeństw, stanowią o dorobkukulturalnym narodu i jako takie podlegają ochronie. Stąd też bierze się inny charakterprawa własności w odniesieniu do tej kategorii przedmiotów. Obwarowanelicznymi ograniczeniami regulacje prawne prowadzą często do wniosku, iżz prawa własności zabytku pozostaje niewiele. Znacznemu ograniczeniu ulegająius utendi, ius fruendi et abutendi a także ius disponendi. Rodzi się zatem pytanieo trzon prawa własności, zasadniczy jego kształt gwarantowany przepisamiKonstytucji RP. Czy wprowadzone ustawowo obowiązki właściciela zabytku niepozbawiają go właściwej prawu własności swobody dysponowania rzeczą, korzystaniaz klasycznej triady uprawnień właścicielskich? Czy własność zabytku nieokazuje się być w praktyce bardziej ciężarem niż przywilejem?Z drugiej jednak strony należy wskazać na szczególną pozycję i wartość zabytku,często nieporównywalną z wartością „zwykłych” rzeczy. Przedmiot zabytkowyinkorporuje w sobie elementy dziedzictwa narodowego. W interesie społecznymleży zatem zabezpieczenie zabytków przed zniszczeniem. System ochrony nakładanyinstrumentami administracyjnymi oraz ograniczenia z niego wynikającetemu właśnie mają służyć.Rozważania dotyczące prawa własności zabytków, a konkretnie – jego ograniczeń,zostaną poprzedzone ogólnymi uwagami dotyczącymi pojęcia zabytku orazprawa własności. Podstawę prawną stanowi ustawa z 23.07.2003 r. o ochronie zabytkówi opiece nad zabytkami1 oraz ustawa o muzeach z 21.11.1996 r.22. Pojęcie zabytkuPotoczne definiowanie zabytku jako dzieła sztuki czy dobra kultury z punktuwidzenia znawcy sztuki nie budzi wątpliwości. Nie jest jednak wystarczającew aspekcie prawnym, a w szczególności stosowania odpowiednich środkówochrony. Ustawowe określenie przedmiotu ochrony winno w wyczerpujący i precyzyjnysposób definiować katalog dóbr tej ochronie podlegających. Tego wy-1 Dz.U. Nr 162, poz. 1568.2 Dz.U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24 ze zm.111