Rocznik Administracji i Prawa rok IX 2009 - Wyższa Szkoła Humanitas

Roczniki Administracji i Prawa. Rok IXktóre zmierzają do udowodnienia winy oskarżonego12. Zdaniem M. Lipczyńskiejobrona jako funkcja procesowa to całokształt czynności procesowych, zmierzającychdo obalenia oskarżenia, złagodzenia odpowiedzialności karnej13. Takżezdaniem P. Hofmańskiego, E. Sadzika i K. Zgryzka obrona w rozumieniu art. 6k.p.k. to całokształt czynności procesowych podejmowanych w procesie karnymw interesie oskarżonego (zarówno przez niego jak i inne osoby), które zmierzajądo odparcia oskarżenia lub odpowiedzialności cywilnoprawnej albo do odpowiedniegozmniejszenia jego odpowiedzialności, jak i do zmniejszenia wszelkichuciążliwości procesowych14. Najszerszą definicję prawa do obrony zaproponowałW. Grzeszczyk, według którego obroną w postępowaniu karnym jest każde celowezachowanie podejmowane w interesie oskarżonego. Natomiast P. Wiliński dokonujepodziału na prawo do obrony w sensie abstrakcyjnym oraz w sensie konkretnym.W sensie abstrakcyjnym byłby to generalnie pomyślany i ogólny zespółreguł określających uprawnienia oskarżonego. Z kolei w sensie konkretnym byłbyto zespół norm prawnych, określających uprawnienia procesowe przysługująceoskarżonemu i służące ochronie jego interesów w procesie karnym. Natomiastz punktu widzenia zasad, jako dyrektyw, możemy mówić o normie nakazującejzapewnienie oskarżonemu prawa do obrony w procesie karnym.Prawo do obrony zostało podniesione do rangi zasady konstytucyjnej. Zgodniez art. 42 ust. 2 Konstytucji RP: „Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowaniekarne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może onw szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystaćz obrońcy z urzędu”. Prawo do obrony należy wiązać z określoną w art. 42 ust. 3zasadą domniemania niewinności, które trwa aż do prawomocnego wyroku.Przepisy zawarte w ust. 2 i 3 art. 42 służą realizacji dyrektywy zawartej w ustępiepierwszym artykułu 42 Konstytucji RP, zgodnie z którą odpowiedzialność karnamusi wynikać z ustawy obowiązującej w czasie popełnienia czynu. Ustrojodawcaakceptuje zatem reguły nullum crimen sine lege i nulla poena sine lege anteriori.W najogólniejszym ujęciu oznacza to, iż nie ma przestępstwa bez ustawy obowiązującejw czasie popełnienia przestępstwa, nie ma kary bez przewidującej jąustawy oraz że prawo z zasady nie działa wstecz.Przepis art. 42 ust. 2 Konstytucji RP przyznaje prawo oskarżonemu do obronyosobiście lub przez ustanowionego obrońcę. Gwarantuje zatem prawo do obronyw sensie materialnym poprzez prawo oskarżonego do uczestniczenia w każdymstadium postępowania, a w związku z tym możliwość wpływania na prowadzonepostępowanie dowodowe. Gwarantuje także formalne prawo do obrony, poprzezkorzystanie przez oskarżonego z pomocy obrońcy wybranego przez niego albo powołanegoz urzędu. Jednakże oskarżony z prawa tego nie może korzystać w sposóbdowolnie ustalony przez siebie. Może np. zmienić obrońcę, może też powoływać12 A. Dąb, Prawo do obrony, PiP 1954, z. 3, s. 444.13 M. Lipczyńska, Stanowisko oskarżonego w procesie karnym Polski Ludowej, Warszawa 1956, s. 166.14 P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I, Warszawa 2004, s. 49.92