c○ MIM UW, 2010/11 51gdyż pierwszą cyfrę różną od dziewiątki, niezerową, można wybrać na 8 sposobów, a każdąz N − 1 kolejnych na 9 sposobów. Zatem∑( )1n ≤ 8 · 1 9 N−1 9N−1 ·10 N−1 = 8 .10n∈A NSumując te nierówności, nietrudno stwierdzić, że S ≤ 80 = 8 ∑ q j , gdzie q = 9/10 ∈ (0, 1),a indeks j = N − 1 przybiera wartości 0, 1, 2, . . . □Podamy, na zakończenie tego podrozdziału, jeszcze jedno bardzo ogólne kryteriumzbieżności szeregów o wyrazach dodatnich.Stwierdzenie 4.26 (kryterium Kummera). Załóżmy, że a n > 0 dla wszystkich n > n 1 .Wówczas szereg ∑ a n jest zbieżny wtedy i tylko wtedy, gdy istnieje taka liczba θ > 0 orazliczby nieujemne b n , żeb n ·a na n+1− b n+1 ≥ θ dla wszystkich n ≥ n 0 . (4.7)Dowód. Jeśli szereg ∑ a n jest zbieżny, to przyjmujemy b n = (1/a n )·∑∞k=n+1 a k dla n > n 1 .Wtedy1 · a ∑n∞ ∑∞b n ·a na n+1− b n+1 =a n · a n+1k=n+1a k − 1a n+1k=n+2a k = a n+1a n+1= 1,więc warunek (4.7) zachodzi dla θ = 1 i n ≥ n 1 . Na odwrót, stosując (4.7) dla n ≥ n 2 =max(n 0 , n 1 ), otrzymujemya n b n − a n+1 b n+1 ≥ θa n+1 > 0 (4.8)więc począwszy od miejsca n 2 ciąg a n b n jest malejący i ma wyrazy dodatnie, tzn. ma granicęskończoną. Przeto szereg o wyrazach θ −1 (a n b n − a n+1 b n+1 ) jest zbieżny: jego sumyczęściowe to s N = θ −1 (a 1 b 1 − a N b N ). Z kryterium porównawczego i nierowności (4.8) wynikateraz zbieżność szeregu ∑ a n . □Przykład 4.27. Kładąc w (4.7) b n = n, otrzymujemy łatwo tzw. kryterium Raabego: 6Jeśli a n > 0 i istnieje taka liczba s > 1, że( )ann − 1 ≥ s dla wszystkich n ≥ n 0 , (4.9)a n+1to szereg ∑ a n jest zbieżny.(Uwaga: Czytelnik może sprawdzić, że wykorzystując warunek (4.9) i własności funkcjiwykładniczej, można wykazać, że dla r ∈ (1, s) i wszystkich dostatecznie dużych n jesta n+1 /a n ≤ b n+1 /b n , gdzie b n = 1/n r . Szereg ∑ 1/n r jest zbieżny dla r > 1. Zatem, niezależnieod kryterium Kummera, każdy szereg ∑ a n spełniający warunek (4.9) jest zbieżnyna mocy ilorazowej wersji kryterium porównawczego, patrz Stw. 4.14.)Ćwiczenie 4.28. Proszę sprawdzić, jaki wniosek otrzymamy, biorąc w kryterium Kummerab n ≡ 1 dla wszystkich n.6 A raczej: tę jego cześć, która służy do uzasadniania zbieżności szeregów, patrz np. książka Fichtenholza.
52 wersja robocza z dnia: 1 czerwca 2011Czytelnik, który zetknął się z powyższymi kryteriami i przykładami, a także samodzielnierozwiązał pewną liczbę zadań, może zadać sobie pytanie: czy istnieje jakiś idealny,wzorcowy szereg, którego zawsze można byłoby używać w kryterium porównawczym?Odpowiedź jest negatywna: dla każdego szeregu zbieżnego istnieje szereg, któryjest zbieżny wolniej. . .Przykład 4.29. Załóżmy, że b n > 0 dla n ∈ N i szereg ∑ b n jest zbieżny. NiechR n =∞∑j=n+1oznacza różnicę między sumą szeregu ∑ b n i jego n-tą sumą częściową. Wtedy oczywiścieR n maleje do 0, gdy n → ∞. Przyjmijmy a n = √ R n−1 − √ R n dla n ≥ 2. Mamyb ja 2 + a 3 + · · · + a n = √ R 1 − √ R n(suma liczb a j jest teleskopowa), a więc szereg ∑ n≥2 a n jest zbieżny i ma sumę równą√R1 . Jednak√a n Rn−1 − √ R n 1== √b n R n−1 − R n Rn−1 + √ −→ +∞,R nczyli zbieżności szeregu ∑ a n nie można wywnioskować ze zbieżności ∑ b n i kryteriumporównawczego!4.2 Interludium: zbieżność ciągów i szeregów zespolonychDo tej pory mówiliśmy wyłącznie o ciągach i szeregach w R. Wiele obserwacji i wniosków,dotyczących takich ciągów i szeregów, można przenieść na ciągi i szeregi liczb zespolonych.7 Nam w najbliższym czasie takie ciągi i szeregi przydadzą się do trzech rzeczy:• określenia exp(z) dla z ∈ C,• ścisłego wprowadzenia funkcji trygonometrycznych,• wskazania jasnego związku funkcji trygonometrycznych z funkcją wykładniczą.Zacznijmy ponownie od definicji. Są one prostym uogólnieniem tego, co już znamy. Założymy,że Czytelnik zna (np. z wykładów algebry liniowej) pojęcie liczby <strong>zespolonej</strong> i jejmodułu.Definicja 4.30. Ciąg (z n ) ⊂ C jest zbieżny do granicy z ∈ C wtedy i tylko wtedy, gdy dlakażdego ε > 0 istnieje n 0 ∈ N takie, że |z n − z| < ε dla wszystkich n > n 0 .7 Użycie takich ciągów i szeregów jest rzeczą wygodną, nawet wtedy, gdy koniec końców interesują naswyłącznie obliczenia mające fizyczny lub praktyczny sens. Podczas studiów matematycznych Czytelnik przekonasię wielokrotnie, że liczby zespolone są niezwykle użytecznym narzędziem obliczeniowym; często bywatak, że najkrótsza droga do nietrywialnego wzoru czy twierdzenia dotyczącego liczb rzeczywistych prowadziprzez dziedzinę zespoloną.
- Page 4: c○ MIM UW, 2010/11 45Jednak ln (
- Page 8 and 9: c○ MIM UW, 2010/11 49Proszę zauw
- Page 12 and 13: c○ MIM UW, 2010/11 53Intuicja zwi
- Page 14 and 15: c○ MIM UW, 2010/11 55Szereg ∑
- Page 16 and 17: c○ MIM UW, 2010/11 57Lemat. Jeśl
- Page 18 and 19: c○ MIM UW, 2010/11 59gdzie A k =
- Page 20 and 21: c○ MIM UW, 2010/11 61• środek,
- Page 22 and 23: c○ MIM UW, 2010/11 63dla wszystki
- Page 24 and 25: c○ MIM UW, 2010/11 65Korzystając
- Page 26 and 27: c○ MIM UW, 2010/11 67Portret exp,
- Page 28 and 29: c○ MIM UW, 2010/11 69Z definicji
- Page 30 and 31: c○ MIM UW, 2010/11 71Zatem s n (y
- Page 32 and 33: c○ MIM UW, 2010/11 73Twierdzenie
- Page 34 and 35: c○ MIM UW, 2010/11 75Wniosek 4.76