c○ MIM UW, 2010/11 73Twierdzenie 4.71 (okresowość exp na C). Dla każdej liczby z ∈ C i każdego k ∈ Z\{0}zachodzi równośćexp(2πik + z) = exp(z) ,tzn. 2πik jest okresem funkcji wykładniczej. Ponadto, jeśli liczba T jest okresem funkcjiwykładniczej, to T = 2πik dla pewnego k ∈ Z.Dowód. Jeśli T = 2πik, gdzie jest całkowite, to wtedy dla każdej liczby <strong>zespolonej</strong> z mamyexp(z + T ) = exp(z) exp(T ) = exp(z) exp(2πi) k = exp(z) ,gdyż exp(2πi) = exp(πi) 2 = (−1) 2 = 1. Dlatego każda liczba T = 2πik, gdzie k ∈ Z, jestokresem funkcji wykładniczej.Pozostaje wykazać, że innych okresów nie ma. Jeśli exp(z+T ) = exp(z) dla wszystkichz ∈ C, to z pewnością exp T = 1. Niech T = t + is, gdzie t, s ∈ R. Wtedy1 = | exp T | = | exp(t + is)| = exp t,a zatem t = 0 i T = is dla pewnego s ∈ R \ {0}.Przypuśćmy, że s nie jest całkowitą wielokrotnością 2π. Ponieważ suma okresów funkcjijest okresem tej funkcji, więc z pierwszej części dowodu wynika, że dla każdego k ∈ Zliczba i(s + 2πk) też jest okresem exp. Dobierzmy k ∈ Z tak, aby s ′ = (s + 2kπ) ∈ (0, 2π).Oczywiście,exp(is ′ ) = cos s ′ + i sin s ′ = 1 .Stądcos(s ′ /4) + i sin(s ′ /4) = exp(is ′ /4) ∈ {1, −1, i, −i},gdyż innych pierwiastków czwartego stopnia z jedynki nie ma. Ponieważ jednak 0 cos(s′ /4) > 0 i sin(s ′ /4) > 0. To jest sprzeczność, bo w {1, −1, i, −i}nie ma żadnej liczby, która spełniałaby naraz obie nierówności Re z > 0 Im z > 0.Uzyskana sprzeczność dowodzi, że s musi być całkowitą wielokrotnością 2π. To kończydowód całego twierdzenia. □Zauważmy, że dowodząc ostatniego twierdzenia, wykazaliśmy także następujący fakt.Wniosek 4.72. Równośćexp(iξ) = 1,ξ ∈ Czachodzi wtedy i tylko wtedy, gdy ξ = 2πk dla pewnego k ∈ Z.□Wniosek 4.73 (okresowość funkcji trygonometrycznych). Jeśli T = 2πk, gdzie k ∈Z \ {0}, to T jest okresem obu funkcjisin, cos: C → C.Ponadto, jeśli T jest okresem cosinusa (lub sinusa), to T jest całkowitą wielokrotnością 2π.Dowód. To, że każda liczba T = 2πk, gdzie k ∈ Z \ {0}, jest okresem zarówno sinusa, jaki cosinusa, wynika z poprzedniego twierdzenia i wzorów Eulera.
74 wersja robocza z dnia: 1 czerwca 2011Wykażemy drugą część twierdzenia. Niech T będzie okresem cosinusa (lub, odpowiednio,sinusa). Ponieważ exp(±iπ/2) = ±i, więc ze wzorów Eulera otrzymujemycos(z + π/2) = ei(z+π/2) + e −i(z+π/2)2Podobnie sprawdzamy, że= ieiz − ie −iz2= − sin z dla każdego z ∈ C . (4.19)sin(z + π/2) = cos z dla każdego z ∈ C. (4.20)Z obu tych wzorów 10 wynika, że T jest także okresem sinusa (lub, odpowiednio, cosinusa).Zatem dla dowolnego z ∈ C jestexp(i(z + T )) = cos(z + T ) + i sin(z + T ) = cos z + i sin z = exp(iz),tzn. liczba iT jest okresem exp: C → C. Na mocy poprzedniego twierdzenia, iT jest całkowitąwielokrotnością 2πi, tzn. T = 2πk dla pewnego k ∈ Z. □Wniosek 4.74. (i) Jedynymi zespolonymi rozwiązaniami równania sin z = 0 są liczbyz = kπ, gdzie k ∈ Z.(ii) Jedynymi zespolonymi rozwiązaniami równania cos z = 0 są liczby z = (k + 1 2 )π,gdzie k ∈ Z.Dowód. Jeśli sin z = 0, to cos z = ±1, więc exp(iz) = ±1 + i· = ±1, a stąd exp(2iz) = 1. Namocy Wniosku 4.72 otrzymujemy2z = 2kπ, gdzie k ∈ Z.Zatem tylko liczby z = kπ, gdzie k ∈ Z, mogą być rozwiązaniami równania sin z = 0. Naodwrót, jeśli z = kπ i k ∈ Z jest dowolne, toexp(ikπ) = ( exp(iπ) ) k = (−1) k = (−1) k + 0 · i = cos kπ + i sin kπ,więc sin z = 0. To kończy dowód pierwszej części wniosku. Druga część wynika z pierwszeji z tożsamości cos(z + π/2) = − sin z. □4.7 Wzór de Moivre’aOdnotujmy prostą konsekwencję związków między funkcją wykładniczą i funkcjami trygonometrycznymi.Stwierdzenie 4.75 (wzór de Moivre’a). Jeśli α ∈ R, to wówczas dla każdego n ∈ Ncos nα + i sin nα = (cos α + i sin α) nDowód. Z własności exp i wzorów Eulera wynika, że lewa strona to, inaczej, exp(inα) =exp(iα) n = (cos α + i sin nα) n . □10 Wzory (4.19), (4.20) bywają nazwywane wzorami redukcyjnymi.
- Page 4: c○ MIM UW, 2010/11 45Jednak ln (
- Page 8 and 9: c○ MIM UW, 2010/11 49Proszę zauw
- Page 10 and 11: c○ MIM UW, 2010/11 51gdyż pierws
- Page 12 and 13: c○ MIM UW, 2010/11 53Intuicja zwi
- Page 14 and 15: c○ MIM UW, 2010/11 55Szereg ∑
- Page 16 and 17: c○ MIM UW, 2010/11 57Lemat. Jeśl
- Page 18 and 19: c○ MIM UW, 2010/11 59gdzie A k =
- Page 20 and 21: c○ MIM UW, 2010/11 61• środek,
- Page 22 and 23: c○ MIM UW, 2010/11 63dla wszystki
- Page 24 and 25: c○ MIM UW, 2010/11 65Korzystając
- Page 26 and 27: c○ MIM UW, 2010/11 67Portret exp,
- Page 28 and 29: c○ MIM UW, 2010/11 69Z definicji
- Page 30 and 31: c○ MIM UW, 2010/11 71Zatem s n (y
- Page 34 and 35: c○ MIM UW, 2010/11 75Wniosek 4.76