metody, formy i programy kształcenia - E-mentor

metody, formy i programy kształceniaWarto w tym miejscu podkreślić, że w postępowaniachhabilitacyjnych rozstrzygające znaczeniema podsumowująca ocena recenzenta, która w jednoznacznysposób przesądza o tym, czy dany kandydatma osiągnięcia stanowiące znaczny wkład autoraw rozwój określonej dyscypliny naukowej. Na tym tle rodzisię uzasadnione pytanie: według jakich miernikówmożna dokonać obiektywnej, rzetelnej i sprawiedliwejoceny faktu, czy zdobyty dorobek naukowy może byćuznany za znaczny wkład w rozwój danej dyscyplinynaukowej? Bardzo ważnym elementem jest rozumieniesłów „wkład” oraz „znaczny”, które w pewnychdyscyplinach naukowych mogą być subiektywniepostrzegane, niedookreślone i wieloznaczne.Wydaje się, że w pierwszej kolejności należy sięodwołać do rozumienia terminu nauka 9 . Może byćona pojmowana jako system wiedzy gwarantującyobiektywne poznanie rzeczywistości 10 . Jerzy Apanowiczdodaje, że nauka w aspekcie czynnościowym(funkcjonalnym) obejmuje również przedstawianietwierdzeń i praw naukowych za pomocą metod badawczychzapewniających prawdziwe, zasadne, pełne, ścisłei uporządkowane poznanie danego przedmiotu lub obszarubadań. Oznacza to, że tworzenie i rozwijanienauki można utożsamiać z działalnością badawcząprzybliżającą do wyjaśnienia i lepszego zrozumieniabadanych zjawisk oraz procesów, które występująw rzeczywistości. Nauka w aspekcie treściowym jestsystemem należycie uzasadnionych pojęć, twierdzeń i hipotezzawierających możliwie obiektywną i adekwatną nadanym etapie rozwoju poznania naukowego oraz praktykispołeczno-gospodarczej wiedzę o zjawiskach, procesach,strukturach, zależnościach i prawidłowościach w określonejdziedzinie nauki 11 . Wynikiem dociekań naukowychbędzie m.in. formułowanie nowych twierdzeń,które będą odzwierciedlały zdiagnozowane związkii dostrzeżone wzajemne współzależności pomiędzybadanymi elementami, zjawiskami, procesami 12 . Napodstawie zacytowanych poglądów można uznać, żewkładem w rozwój nauki są osiągnięcia badawcze orazpublikacje, które systematyzują i wzbogacają wiedzęteoretyczną, a także zawierają konkretne rozwiązania(wskazówki, zalecane metody działań) dla praktykigospodarczej – istotne i przydatne z punktu widzeniazakresu problematyki badawczej, która jest domenądanej dyscypliny naukowej.Podobnego zdania jest Bogdan Nogalski, któryw sporządzanych recenzjach habilitacyjnych formułujenastępujące rekomendacje – postępowanie habilitacyjnema odpowiedzieć na pytanie: czy habilitant osiągnął poziomrozwoju naukowego i posiadł sprawność badawcząumożliwiającą samodzielne wyznaczanie celów naukowobadawczychi realizowanie badań naukowych. W dalszejczęści autor stwierdza, że dorobek naukowy kandydatado stopnia doktora habilitowanego można ocenić z punktuwidzenia jego wkładu w rozwój teorii i/lub praktykina podstawie jego przydatności do rozwiązywania – nagruncie określonej teorii naukowej – ważnego problemupraktycznego 13 . W praktyce oznacza to, że recenzencirównież oceniają umiejętności habilitanta w zakresiesamodzielnego formułowania problemów badawczychoraz planowania i realizowania procesów badawczych,których efektem jest wygenerowanie wiedzymającej istotne walory teoriopoznawcze, jak równieżaplikacyjne. Istotnym elementem oceny osiągnięćnaukowych kandydatów jest zdolność zauważaniaaktualnych przeobrażeń zachodzących w realnymświecie, wytyczania interesujących problemów badawczych,trafność identyfikacji i diagnozy elementówtworzących wybrany fragment opisywanej rzeczywistościoraz podejmowania wszechstronnych analiz,przybliżających do lepszego poznania badanychzjawisk. Biorąc pod uwagę dostarczenie konkretnychargumentów, które stanowią potwierdzenie spełnieniawymagań określonych w art. 16 ust. 1 (tj. znaczącegowkładu w rozwój dyscypliny naukowej), B. Nogalskiw swoich recenzjach najczęściej podaje m.in. takiemerytoryczne przesłanki:• wskazanie nowych obszarów i możliwości badawczych,• dostarczenie nowych narzędzi do identyfikacjii diagnozowania danej problematyki,• dostarczanie nowej wiedzy na temat danejproblematyki,• dzieło stanowi ważny głos w dyskusji nad istotąi kierunkami rozwoju określonej koncepcji,• nowatorstwo dzieła.Można sądzić, iż zacytowane fragmenty stanowiądobry przykład konkretyzacji i uszczegółowieniamerytorycznych przesłanek, wyrażających obiektywnąi rzeczową argumentację dla rozpatrywania znaczącegowkładu w rozwój danej dyscypliny naukowej. Jest9Według definicji przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne PAN: nauka, obejmująca swoim zakresem nauki ścisłe, przyrodnicze,społeczne i ekonomiczne, stanowi usystematyzowaną wiedzę uzyskiwaną przez obserwację i eksperymentowanie, badaniei rozmyślanie. Przyjmuje się, że mimo występujących pomiędzy poszczególnymi dyscyplinami nauki istotnych różnicw zakresie stosowanych metod, jak i przyjętych praktyk, wszystkie nauki posiadają podstawową cechę wspólną: opierająsię na racjonalnej argumentacji i przedstawianiu sprawdzalnych dowodów materialnych lub rozumowych, a więc polegają naobserwacji przyrody lub ludzi oraz badaniu ich działań i wytworów. Zob. Kodeks etyki pracownika naukowego, załącznik douchwały nr 10/2012 z 13.12.2012 r., Warszawa 2012, s. 4.10J. Apanowicz, Charakterystyka wiedzy o zarządzaniu, [w:] B. Nogalski, J. Apanowicz, R. Rutka, A. Czermiński, M. Czerska,Zarządzanie organizacjami, Dom Organizatora TNOiK, Toruń 2002, s. 20.11Tamże, s. 19–21.12J. Apanowicz, Metodologiczne elementy procesu poznania naukowego w teorii organizacji i zarządzania, Wyższa SzkołaAdministracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia 2000, s. 21.13Zob. szerzej: Centralna Komisja ds. Stopni i Tytułów, http://www.ck.gov.pl/index.php/postepowania-awansowe/postepowania-habilitacyjne/dziedzina-nauk-ekonomicznych, [04.09.2013].6 e-mentor nr 4 (51)