April 2016

ÓffSXJaOX AüSX ´fd›¸f fa¦ffÕX I e Àfe¸ffAûa ÀfZ ÀfMXZ
WXbE WX`a, þWXfa VfSXff ´fSX I ûBÊ ´fffaQe ³fWXea WX`. ·ffSX°f
AüSX ³fZ´ffÕX IZ fe¨f 1,800 dI ¸fe ÕXafe AüSX
JbÕXe ÀfSXWXQ ´fSX BÀfZ ÕXf¦fc I SX³ff JfÀff ¸fbdVI ÕX
WXû¦ff, þWXfa Af³fZ-þf³fZ IZ A³fd¦f³f°f JbÕXZ SXfÀ°fZ
WX`a.
BÕXZ¢MÑfgd³f¢Àf ÀfZ ÕXZI SX ³fVfeÕXe QUfAûa AüSX
VfSXff °fI , faQcI ûa ÀfZ ÕXZI SX ³fI ÕXe ¸fbQif °fI -
AüSX WXfÕX IZ dQ³fûa ¸fZa QWXVf°f¦fQÊ °fI ·fe-BÀfe
ÀfSXWXQ ÀfZ QfdJÕX WXû°fZ SXWXZ WX`a.
VfSXfffaQe °fÀI SXûa IZ dÕXE BÊäSX IZ USXQf³f ÀfZ
I ¸f ³fWXea WX`. EZÀfZ ¸fZa dfWXfSX ´fbdÕXÀf ÀfZ BÀfI e
³ffI ffaQe I SX³fZ I e CX¸¸feQ I SX³ff, ¹fWXfa °fI dI
Àfe¸ff ÀfVfÀ{ fÕX IZ ÀfdIi ¹f ÀfWX¹fû¦f IZ Àff±f
·fe, £¹ffÕXe ´fbÕXfU ´fI f³ff WXe WXû¦ff. WXI eI °f ¹fWX
WX` dI ³fVfffaQe QZVf ·fSX ¸fZa Af¸f °füSX ´fSX ³ffI f¸f
SXWXe WX` AüSX BÀfI e UþWX WX` ·fiá AR ÀfSXûa,
´fbdÕXÀf, °fÀI SXûa AüSX AU`²f VfSXff IZ
I fSXûffdSX¹fûa I e ÀffaNX¦ffaNX, dþ³WXûa³fZ Af´fÀf ¸fZa
WXf±f d¸fÕXfI SX ½¹fUÀ±ff I û °ffI ´fSX ²fSX dQ¹ff WX`.
QZÀfe VfSXff ´fSX ´fffaQe ÀfZ ÀfZWX°f I û ÕXZI SX ·fe
¦fWXSXe d¨fa°ffEa ´f`Qf WXû ÀfI °fe WX`a, ¢¹fûadI
VfSXffJûSXûa I e fOÞXe °ffQfQ Af dUI »´f IZ °füSX
´fSX °ffOÞX IZ SXÀf I û ÀfOÞXfI SX f³ffBÊ ¦fBÊ V°ffOÞXeйf
(WXfÕXfadI BÀfI e dfIi e ´fSX ´fffaQe ÕX¦ff Qe ¦fBÊ
WX`) AüSX QcÀfSXe I ¸f d³f¦fSXf³fe UfÕXe QZÀfe VfSXff
AüSX °ffOÞXe I f ÷ J I SX ÀfI °fe WX`. WXfÕXfadI
ÀfSXI fSX ³fZ °ffOÞXe I e ÀffUÊþd³fI dfIi e ´fSX ·fe
´fid°ffa²f ÕX¦ff dQ¹ff WX`.
´fWXÕXZ ·fe ÕX¦fe ´fffaQe
dfWXfSX ¸fZa VfSXfffaQe I f ¸füþcQf QüSX ³fVfffaQe IZ
Àff±f SXfª¹f I e QcÀfSXe ¸fbNX·fZOÞX WX`. ´fWXÕXe ffSX
1976 ÀfZ 1979 IZ fe¨f dQUa¦f°f Àf¸ffþUfQe
¸fb£¹f¸fa{e I ´fÊcSXe NXfIb SX IZ I f¹fI ÊfÕX ¸fZa ´fffaQe
ÕX¦fe ±fe. CX³fIZ ffQ ¸fb£¹f¸fa{e f³fZ SXf¸f ÀfbaQSX QfÀf
³fZ Rb °fÊeÊ ÀfZ UWX R` ÀfÕXf Uf´fÀf ÕXZ dÕX¹ff ±ff. CXÀf
Uö VfSXfffaQe UfadL°f AÀfSX OXfÕX³fZ ¸fZa ³ffI f¸f
SXWXe ±fe ¢¹fûadI ´fiVffÀf³f BÀfIZ dÕXE °f`¹ffSX ³fWXea
±ff.
ÕfJûa I e °ffQfQ ¸fZa VfSffe
dfWXfSX ¸fZa VfSXff ´fe³fZ UfÕXûa I e d¦f³f°fe I f I ûBÊ
Afd²fI fdSXI OXfMXf °fû ¸füþcQ ³fWXea WX` ´fSX 2010-
11 IZ ·ffSX°f IZ ÀffÕXf³ff ÀUfÀ±¹f ÀfUÊZ
(EE¨fEÀf) ÀfZ þø SX Ib L þf³fI fSXe d¸fÕX°fe WX`.
BÀfIZ ¸fb°ffdfI , dfWXfSX IZ 9.5 R eÀfQe U¹fÀI
VfSXff ´fe³fZ IZ AfQe ±fZ, dþ³f¸fZa 15 ÀffÕX ÀfZ D ´fSX
IZ Af¹fb Àf¸fcWX I e AüSX°fZa ·fe Vffd¸fÕX ±fea. BÀf¸fZa
VfSXff ´fe³fZ IZ AfQe AfQd¸f¹fûa (15 ÀffÕX AüSX
CXÀfÀfZ Ad²fI Af¹fb Àf¸fcWX IZ ) I e °ffQfQ ÀffÀfZ
ª¹ffQf 18.1 R eÀfQe ±fe. IZ UÕX 0.7 R eÀfQe
AüSX°fZa VfSXff I e AfQe ±fea. 2011 I e þ³f¦f¯f³ff
IZ AfaI OÞXûa IZ ¸fb°ffdfI , dfWXfSX ¸fZa 15 ÀffÕX
AüSX CXÀfÀfZ D ´fSX IZ Af¹fb Àf¸fcWX IZ
2,49,45,051 ´fb÷ ¿f WX`a. BÀfIZ fSXA¢Àf A¦fSX
ÀUfÀ±¹f ÀfUÊZ IZ AfaI OÞXûa I û SXJI SX QZJZa
dfWXfSX ¸fZa °fI SXef³f 44 ÕXfJ ÕXû¦f VfSXff IZ
AfQe WX`a. A±fVfÊfÀ{ IZ ÀfZUfd³fUÈØf ´fiûRZ ÀfSX OXfg.
E³f.IZ . ¨ff`²fSXe I WX°fZ WX`a, ´fe³fZ UfÕXûa I e °f¦fOÞXe
¸füþQc¦fe, Àff±f WXe R eIZ ´fOÞX ¨fbIZ Àff¸ffdþI
¸fc»¹fûa AüSX SXûI ±ff¸f IZ I ¸fþûSX °fa{ I f ¸f°fÕXf
¹fWX WX` dI Ad²fI fdSX¹fûa I û Àf¸fÓff³fZ-fbÓff³fZ AüSX
I OÞXfBÊ fSX°f³fZ IZ d¸fÕXZ-þbÕXZ CX´ff¹fûa I f ÀfWXfSXf
ÕXZ³ff ´fOÞXZ¦ff.
VfSfffaQe I e dÀf¹ffÀf°f
Ib ÕX d¸fÕXfI SX, BÀf R` ÀfÕXZ ÀfZ ³fe°feVf I û A´f³fe
þfd°f¦f°f ffOÞXZfaQe ÀfZ d³fSX´fZÃf þf³f ´fOÞX°fe ¸fdWXÕXf
¸f°fQf°ffAûa I f Àf¸f±fʳf f³ffE SXJ³fZ ¸fZa ¸fQQ d¸fÕX
ÀfI °fe WX`. ¹fWX UûMX f`aI CX³WXûa³fZ 2005 ¸fZa ÀfØff
¸fZa Af°fZ WXe I f¹f¸f I SX dÕX¹ff ±ff AüSX ffQ ¸fZa
°f¸ff¸f ¨fb³ffUe CX°ffSX-¨fPÞXfUûa IZ QüSXf³f ·fe BÀfZ
Jcf ´ffÕXf-´fûÀff. ³fe°feVf UfI BÊ dfWXfSX IZ ´fWXÕXZ
dÀf¹ffÀf°fQfa WX`a, dþ³WXûa³fZ EI JfÀf °ffIZ IZ °füSX
´fSX ¸fdWXÕXfAûa IZ ffSXZ ¸fZa Àfû¨ff AüSX CX³WXZa AfUfþ
AüSX ´fWX¨ff³f Qe. ÀfØff ¸fZa Af³fZ IZ ffQ ÀfZ WXe
³fe°feVf ³fZ dfWXfSX IZ ´fb÷ ¿f ÀfØff°¸fI Àf¸ffþ I û
ffI f¹fQf ¨fb³fü°fe Qe WX` AüSX ´fa¨ff¹f°fûa ¸fZa AüSX°fûa
I û 50 R eÀfQe AfSXÃf¯f I e Àfü¦ff°f Qe.
³fVff¸fbö dfWXfSX I e ´fZVfI Vf VfSXff IZ VfüI e³fûa
I û ³ffSXfþ I SX ÀfI °fe WX` ÕXZdI ³f þfd°f¹fûa I e
ffOÞXZfaQe ¸fZa faMXZ dfWXfSX ¸fZa BÀfI e I ûBÊ Àfa·ffU³ff
³fWXea WX` dI I ûBÊ ·fe ´fb÷ ¿f ¸f°fQf°ff dÀfR Ê BÀfdÕXE
EI ´ffMXeÊ IZ dJÕXfR ¹ff WXI ¸fZa UûMX QZ¦ff ¢¹fûadI
CXÀf³fZ VfSXfffaQe I f UfQf dI ¹ff WX`.
VfSXffJûSXe I e ¢¹ff Àff¸ffdþI I e¸f°f ¨fbI f³fe
´fOÞX°fe WX`, BÀfZ ´fMX³ff ¸fZa ³ffÕXaQf ¸fZdOXI ÕX I fgÕXZþ
IZ ³fVff¸fbdö IZ aQi ¸fZa QZJf þf ÀfI °ff WX`. ´f¨¨feÀf
ÀffÕX I f §f³fV¹ff¸f CXÀfZ ffWXSX þf³fZ ÀfZ SXûI SXWXZ Qû
ÀfbSXÃff ¦ffOXûÊa I û ²f¸fI f SXWXf WX`.
´fWXÕXZ OXfMXf EaMÑe Afg´fSXZMXSX I f I f¸f
I SX SXWXf §f³fV¹ff¸f 15,000 ÷ . ¸fWXe³ff I ¸ff°ff
±ff. ¸f¦fSX ¨ffSX ¸fWXe³fZ ´fWXÕXZ VfSXff I e ÕX°f I e
UþWX ÀfZ CXÀfI e ³füI SXe ¨fÕXe ¦fBÊ. VffQeVfbQf AüSX
Qû f¨¨fûa IZ BÀf d´f°ff I û CXÀfI f ´fdSXUfSX
þfSXQÀ°fe BÀf IZ aQi ¸fZa ÕXf¹ff. þf IZ aQi IZ ³fûOXÕX
AR ÀfSX OXfg. Àfa°fû¿f CXÀfZ QUfBÊ I e JbSXfI QZ SXWXZ
±fZ, UWX CX³fÀfZ fÀf AfdJSXe ffSX ±fûOÞXe-Àfe VfSXff
QZ³fZ I e ¦fbþfdSXVf I SX SXWXf ±ff.
IZ aQi ¸fZa EZÀfZ 21 ¸fSXeþ WX`a. CX³WXZa feMXf AUSXû²fI
°fû
I ½fS ÀMûSe
QUfB¹ffa Qe þf SXWXe WX`a °ffdI CX³WXZa ³feaQ Af þfE
AüSX CX³fI e ¸ffaÀf´fZdVf¹fûa AüSX dQ¸ff¦f I û Ib L
AfSXf¸f d¸fÕXZ, þfdI UZ ¸fdQSXf ¨ffWX°fZ WX`a, ¸fbdö
³fWXea. ³fe°feVf IZ dfWXfSX ¸fZa BÀf ¸fdQSXf I f d¸fÕX³ff
WXe Af ¸fbdVI ÕX WXû³fZ þf SXWXf WX`.
·ffS°fe¹f C´f¸fWfõe´f ¸fZa VfSff
´fS I Wfa-I Wfa AüS dI °f³fe
´fffaQe Õf¦fc W`
·ffSX°f ¸fZa VfSXff I f I fR e dQÕX¨fÀ´f Bd°fWXfÀf SXWXf
WX` ÕXZdI ³f SXfª¹f IZ VfSXff IZ ÀfZU³f AüSX CX°´ffQ³f
´fSX d³f¹fa{¯f I e UI fÕX°f I SX³fZ UfÕXûa AüSX
VfSXfffaQe I e °fSXR QfSXe I SX³fZ UfÕXûa IZ fe¨f
fWXÀf Afþ IZ QüSX ¸fZa WXe Vfbø WXbBÊ WX`. ÀffÀfZ ´fWXÕXZ
1878 ¸fZa ffg¸fZ ´fiZdÀfOXZaÀfe ¸fZa AI fSXe I f³fc³f IZ
°fWX°f AffI fSXe d³f¹f¸f³f ÕXf¦fc dI ¹ff ¦f¹ff ±ff
dþÀfI f CXïZV¹f, þ`Àff dI EI dUõf³f f°ff°fZ WX`a,
VfSXff IZ ³¹fc³f°f¸f ÀfZU³f IZ þdSXE Ad²fI °f¸f
SXfþÀU CX¦ffWX³ff ±ff. AfþfQe ÀfZ ´fWXÕXZ Aa¦fiZþe
WXbIc ¸f°f I û BÀfIZ þdSXE þû SXfþÀU d¸fÕX°ff ±ff,
CXÀfIZ ¸fïZ³fþSX ¹fWX ÕXfdþ¸fe WXe ±ff dI 1905
IZ QüSX ¸fZa VfSXff I f fdWX¿I fSX I SX³ff ÀUQZVfe
AfaQûÕX³f I f ¸fWX°U´fc¯fÊ dWXÀÀff f³f ¦f¹ff.
VfSXfffaQe I e BÀfe ¸ffa¦f I û Af¦fZ fPÞXf¹ff ·ffSX°fe¹f
SXfáie¹f I fa¦fiZÀf IZ ´fWXÕXZ ´fifa°fe¹f ¸fa{fÕX¹fûa ³fZ.
1930 °fI I BÊ ´fifa°fûa ¸fZa d³f¿fZ²f fûOXÊ AüSX
Àfd¸fd°f¹ffa f³f ¨fbI e ±fea þû BÀf I f³fc³f I û ÕXf¦fc
I SX°fe ±fea AüSX dþ³WXûa³fZ VfSXff IZ ÀfZU³f I e
A³fb¸fd°f IZ UÕX ¦f`SX-EdVf¹ffBÊ ¹ff Àf`³¹f fÕXûa IZ
ÀfQÀ¹fûa (ffg¸fZ, ¸f²¹f ´fifa°fûa AüSX fSXfSX) ¹ff dR SX
CX³f ÕXû¦fûa I û Vþû ¸fbÀfÕX¸ff³f ³fWXea ±fZ (dfWXfSX IZ
Ib L dWXÀÀfûa ¸fZa) QZ SXJe ±fe.
ÀU°fa{ ·ffSX°f ¸fZa, A³fZI SXfª¹fûa ³fZ VfSXfffaQe ÕXf¦fc
I SX Qe AüSX ¹fûþ³ff Af¹fû¦f ³fZ QcÀfSXe ´fa¨fU¿fÊe¹f
¹fûþ³ff IZ °fWX°f A´fi`ÕX 1958 °fI ´fcSXZ QZVf ¸fZa
³fVfffaQe I f ÕXùf °f¹f dI ¹ff. CXÀf D a¨fZ ÕXùf IZ
CXÕXMX ª¹ffQf°fSX SXfª¹fûa ³fZ VfSXff I e J´f°f ´fSX
ÕX¦fe ´fffadQ¹ffa WXMXf Qea.
Afþ ¦fbþSXf°f IZ AÕXfUf dfWXfSX ·fe VfSXff ´fSX
´fc¯fÊ ´fid°ffa²f UfÕXf SXfª¹f f³f ¨fbI f WX`. ³f¦ffÕX`aOX ¸fZa
QVfI ûa ÀfZ ¹fWX ´fid°ffa²f ÕXf¦fc WX` ÕXZdI ³f ¹fWX I f³fc³f
¹fWXfa I OÞXfBÊ ÀfZ ÕXf¦fc WXe ³fWXea WXû SXWXf WX`. ´fid°ffa²f °fû
¸fd¯f´fbSX ¸fZa ·fe WX` ÕXZdI ³f BÀfIZ ´fWXfOÞXe dþÕXûa I û
BÀf I f³fc³f ÀfZ LcMX d¸fÕXe WXbBÊ WX`. d¸fþûSX¸f ¸fZa IZ UÕX
500 ÷ . °fI I e VfSXff JSXeQe þf ÀfI °fe WX`,
fa¦ffSXf¸f I û LûOÞXI SX ´fcSXZ ÕXÃfõe´f ¸fZa VfSXff ´fSX
´fid°ffa²f WX` AüSX IZ SXÕX I f QfUf WX` dI SXfª¹f ¸fZa
(°ffOÞXe AüSX 27 ´ffa¨f dÀf°ffSXf ffSXûa I û LûOÞXI SX)
¨fSX¯ffð VfSXfffaQe ÕXf¦fc I e þf SXWXe WX`.
Àfb³ff¸fe MfBʸÀf 10
A´fi`»f 2016