pARTisan_32
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Калгасьніца й<br />
лецішча<br />
У выніку, калі калгасьніца ўсё ж «даможацца посьпеху» —<br />
трапіць у горад і замацуецца там, — то ёй, вядома, абавязкова<br />
спатрэбіцца лецішча. Прычым лецішча не як месца для<br />
букалічнага адпачынку ў традыцыі XIX стагодзьдзя, але<br />
дача як асабістая рэінкарнацыя калгасу, месца вяртаньня да<br />
аграрных, калгасных традыцыяў. Ува ўсім гэтым кантэксьце<br />
становяцца зусім зразумелыя абсурдныя самі па сабе рэчы:<br />
чаму для сельскагаспадарчых работ на лецішчы гарадзкой<br />
калгасьніцы нельга наняць работнікаў (парабкаў), але ў<br />
той жа час неабходна займацца гэтымі працамі ўсёй сям’ёй<br />
(калектыўная гаспадарка), не зважаючы на сумніўны<br />
эканамічны эфэкт ад такой дзейнасьці (дзяржплян, а ня<br />
фэрмэрства).<br />
Выдатна апісваюць дачную спэцыфіку Марыя Чаракова й<br />
Марта Чарнова ў сваёй кнізе «Heta Belarus, Dzietka»: «Калі вы<br />
апынецеся ў межах Менску цёплай вясновай пятніцай,<br />
дык заўважыце інтэнсіўны рух у напрамку з гораду. Гэта<br />
пачатак вялікага “Сыходу на лецішча”. Многія гараджане,<br />
асабліва пэнсіянэры, зьяжджаюць далей ад сваіх кватэр і<br />
практычна жывуць на лецішчы да сярэдзіны восені. Сваякі,<br />
якія засталіся ў горадзе, наведваюць бацькоў і дзядоў, каб<br />
дапамагчы тым з агародам» 1 .<br />
У гэтай цытаце згаданы важны момант: для многіх калгасьніц<br />
лецішча зьяўляецца баўленьнем часу ня толькі на сьвяты й<br />
выходныя. Калі дазваляе адсутнасьць працы (гэта значыць<br />
пэнсія) і вольны час пашыраецца, пажаданай формай<br />
баўленьня часу для калгасьніц становіцца сэзонная міграцыя<br />
на дачу. Тут можна правесьці далёкую, але цікавую паралель з<br />
заваёўнікамі-манголамі, якія часта заставаліся ў заваяваных<br />
і новазбудаваныя гарадах толькі на зімы, а калі дазваляла<br />
надвор’е — аддавалі перавагу таму, каб качаваць па стэпе й<br />
жыць у юртах. У гэтак далёкіх гістарычна й сацыяльна групаў<br />
можна выявіць падобную лёгіку й матывы: пасьпяхова<br />
заваяваныя гарады ўсё адно заставаліся ім культурна і<br />
мэнтальна чужымі.<br />
Калгасьніца й<br />
«Дажынкі»<br />
Праявай культурнага коду калгасьніцы можна небеспадстаўна<br />
лічыць «Дажынкі». Гэтае «сьвята працаўнікоў вёскі» зьмяшчае<br />
ў сабе ўвесь набор элемэнтаў, арыентаваных на калгасьніцу.<br />
Па-першае, гэта ўслаўленьне адпаведнага культурнага<br />
героя, калгасьніцы. Як я адзначаю ў артыкуле, прысьвечаным<br />
перафарматаваньню «Дажынак» 2 , «пабудова любой<br />
ідэалягічнай сыстэмы ўключае ў сябе й выбар культурных<br />
герояў, вобразаў, аж да архетыповых, да якіх людзям<br />
прапануюць імкнуцца. Гэта і амэрыканская мара, і савецкія<br />
шахтары-стаханаўцы. Улічваючы размах «Дажынак», у пэўнай<br />
ступені такім культурным героем для сучаснай Беларусі<br />
можна назваць аграрыя, які сабраў шмат ураджаю».<br />
Па-другое, гэта фармат правядзеньня івэнту: выязны<br />
«народны» гандаль, немудрагелістая культурная праграма,<br />
вулічныя кавярні зь недарагім алькаголем. Поўная назва<br />
«Дажынак» — рэспубліканскі фэстываль-кірмаш —<br />
справядліва адсылае нас да кірмашу як галоўнай<br />
сацыякультурнай падзеі для народнай масы ў часы<br />
фэадалізму. Сымбалічна, што менавіта такія практыкі<br />
апынуліся актуальнымі сёньня ў Беларусі — і для ўлады,<br />
што выдаткоўвае на гэта калясальныя грошы (да 2014 году,<br />
пакуль была магчымасьць), і для калгасьніц, якія знайшлі ў<br />
гэтым свой культурны «прадукт».<br />
Трэцяе — гэта антыўрбаністычны патэнцыял «Дажынак».<br />
Як адзначае Тацяна Вадалаская, суаўтар дасьледаваньня<br />
«“Дажынкі” ў трансфармацыі культурнага ляндшафту<br />
беларускіх гарадоў» 3 , «за гады існаваньня фэстываль-кірмаш<br />
“Дажынкі” стаў зьявай, значэньне якой не вычэрпваецца<br />
ідэалягічным зьместам, стылістыкай і эстэтыкай сучасных<br />
беларускіх сьвятаў або роляй у разьвіцьці сельскай<br />
гаспадаркі... Дзеяньні, якія ажыцьцяўляюцца ў рамках<br />
падрыхтоўкі да правядзеньня “Дажынак”, сёньня выходзяць<br />
далёка за межы “генэральнай уборкі” да прыезду гасьцей.<br />
Маштабы й характар пераўтварэньняў дазваляюць<br />
разглядаць іх у рамках гарадзкога разьвіцьця».<br />
Як адзначаюць далей дасьледчыкі, гэтая антыўрбанізацыя<br />
зводзіцца да стандартызацыі й уніфікацыі, «не<br />
прадугледжвае разьвіцьця ўнікальнасьці кожнага гораду,<br />
а таксама разьвіцьця падставаў для фармаваньня такой<br />
унікальнасьці». Гарады ўсё яшчэ застаюцца чужымі<br />
калгасьніцы, інтарэсы гарадоў і гарадзкога асяродзьдзя<br />
ў разьлік не бяруцца, паўсюль выкарыстоўваецца тыпавы<br />
аграглямурны набор, пасьля часьцяком незапатрабаваны<br />
горадам.<br />
Нарэшце, гэта ўласна культурны зьмест «Дажынак»,<br />
які імкнецца да папсы, безгустоўшчыны й трэшу. Для<br />
вызначэньня гэтага міксу ў беларускім мастацтвазнаўстве<br />
можна лічыць устойлівым тэрмін «аграглямур», этымалягічна<br />
блізкі калгасьніцы.<br />
56
Change language