PISMO PRZYRODNICZE ORGAN POLSKIEGO TOWARZYSTWA ...

Nr. 1 WSZECHŚWIAT
mamy aż 92 naboje jądra, dokoła którego,
jak planety dokoła słońca, krążą 92 elektrony.
Widzimy tu już system bardzo
skomplikowany, układ planetarny, o wiele
bardziej zawiły od naszego układu słonecznego.
Z powyższego wynika, że zawsze jeden
pierwiastek chemiczny różni się od innego
pierwiastka nabojem jądra i liczbą ujemnych
elektronów, Liczba nabojów i elektronów
określa ściśle własności atomu.
Z tego stanowiska można rólwnież zrozumieć
fakt istnienia t, zw, izotopów. Chodzi
o to, że pierwiastki chemiczne mogą występować
w różnych postaciach, zgodnych
ze sobą co do większości swoich cech, ale
różnych pod względem ciężaru atomowego.
Tak np. znamy dwa rodzaje ołowiu.
Na zasadzie prac badacza monachijskiego
O, Honigschmidta, wiemy, że ciężar
atomowy ołowiu, otrzymanego z minerałów
radowych i uranowych, wynosi 206,
gdy ołów zwykły ma ciężar atomowy równy
207. We wszystkich innych właściwościach
obydwa rodzaje ołowiu są identyczne.
Fakt ten można wytłumaczyć, zakładając,
że obydwie odmiany, ołowiu posiadają
jednakowe naboje jądrowe i równą liczbę
elektronów, ale różnią się ciężarem jąder.
Łącznie z wodorem i uranem teoretycznie
możliwe jest istnienie 92 pierwiastków
chemicznych i jest też rzeczą bardzo ciekawą,
iż chemikom udało się odnaleźć ich
87, Tylko 5 pierwiastków pozostało jeszcze
do odkrycia.
Wielka liczba elektronów układa się
w określony sposób dokoła jądra. I o tem
posiadamy już bliższe wiadomości. Wiemy,
że właściwości pierwiastków zależą nie
tylko od liczby elektronów, ale także i od
ich rozmieszczenia dokoła jądra. W przypadku
wodoru sprawa jest bardzo prosta,
gdyż mamy wszystkiego tylko jeden elektron,
Hel zawiera dwa elektrony, mniej
więcej równoznaczne pod względem rozmieszczenia,
Dla litu, z trzech elektronów
dwa są równoznaczne, położone bliżej jądra,
natomiast elektron trzeci krąży
w znacznie większej odległości od jądra,
niż poprzednie dwa, W atomach następ-
nych pierwiastków zawsze dwa elektrony
są równowartościowe i pozostają bliżej jądra,
gdy pozostałe zakreślają szersze tory
kołowe lub eliptyczne. Stosunki te powtarzają
się aż do neonu, którego atom posiada
10 elektronów. Z nich znowuż dwa
znajdują się bliżej jądra, zaś 8 pozostałych
krążą w większej odległości, mniej więcej
równej dla wszystkich, jakby na powierzchni
jakiejś powłoki zewnętrznej.
Przechodząc do sodu, znajdujemy nowy
układ, Z jedenastu elektronów dwa krążą
w pobliżu jądra, 8 znajduje się nieco dalej
i wreszcie elektron jedenasty zakreśla stosunkowo
bardzo szeroką elipsę, krąży
w odległości daleko większej, niż wszystkie
pozostałe. Zwracając się do pierwiastków
coraz cięższych, przychodzimy do atomu
argonu, posiadającego 18 elektronów. I tu
nie wszystkie elektrony są równowartościowe:
rozmieszczone są one na różnych „powłokach",
dwa na wewnętrznej, 8 na bardziej
odległej i 8 na orbicie zewnętrznej.
W jeszcze cięższych atomach znamy takie
powłoki o 18 i o 32 elektronach, W atomie
uranu 92 elektrony rozmieszczone są
wszystkie na podobnych powłokach 1 ),
Dotąd uważaliśmy jądro za punkt, dla
którego podawaliśmy jedynie liczbę za-
*) Zaznaczyć należy, że obrazom, którcmi posługujemy
się w próbach wyjaśnienia budowy atomów,
przypisujemy dziś inne znaczenie, niż czyniliśmy
to w dobie powstawania i pierwszych świetnych
sukcesów teor ji B o h r a, Sądziliśmy wtedy,
że jesteśmy w posiadaniu prawdziwego modelu
atomowego, modelu, który jest wprawdzie utworem
myślowym, ale który możemy sobie jasno uzmysłowić,
i który powinien posiadać wszystkie własności
atomu rzeczywistego, Dziś natomiast wiemy
7. całą pewnością, że prawa, stosujące się. do
wnętrza atomu, są odmienne od tych praw, które
rządzą zjawiskami, bezpośrednio dostępnemi
doświadczeniu, że zatem obmyślenie dokładnego
modelu atomowego jest rzeczą zasadniczo niemożliwą.
Nie należy jednak sądzić, że modele Bohra
stały się bezużyteczne. Są one niedoskonałe, to
prawda; zawierają jednak część prawdy, to znaczy,
że przy ich pomocy możemy uzmysłowić ze
znacznym stopniem przybliżenia wiele rzeczywistych
własności atomu, Zastrzeżenie to jest konieczne
przy czytaniu niniejszego artykułu.
Wszystkie wywody, polegające na twierdzeniu,
że atomy „są zbudowane" w ten czy inny sposób,
należy rozumieć w znaczeniu, że zachowują się
one tak, jakby w ów sposób były zbudowane.