PISMO PRZYRODNICZE ORGAN POLSKIEGO TOWARZYSTWA ...

Nr. 1 WSZECHŚWIAT 17
rysunkowej (rys. 2), otrzymamy wykres
charakteryzujący kilka z głównych własności
wytrzymałościowych badanego metalu,
a mianowicie:
1") Lin ja wykresu jest zrazu prosta aż
do punktu (1), który nazywamy granicą
proporcjonalności (albo granicą ważności
prawa Hookea) materjału.
2") Od tego punktu linja zakrzywia się
lekko wypukłością ku osi P i dochodzi do
punktu (2), w którym niepodobna ustalić
jednoznacznej odpowiedzialności P i X,
czyli nie można wytworzyć stanu równowagi,
gdyż X rośnie z czasem przy stałej
A wydłużenia
0 T 2 3 V|£ W /dl jednostkowe)
ii Cjfanica proporcjonalności.
2-2 granica plastyczności.
kA wytrzymałość doraźna .
Rys, 2.
-wartości P, Ten punkt wykresu nosi nazwę
granicy plastyczności (dawniej „płynności",
lub „ciastowatości"), ponieważ odkształcenia
od tego punktu począwszy, aż
do ponownego ustalenia się równowagi mają
charakter odkształceń plastycznych
(trwałych) w przeciwieństwie do odkształceń
sprężystych cechujących pierwsze stadjum
rozciągania, od 0 aż w pobliże granicy
proporcjonalności.
3°) Od chwili ustalenia równowagi po
znacznem odkształceniu plastycznem (punkt
3 wykresu) pojawia się dodatkowy opór
wewnętrzny materjału, dzięki któremu
można uzyskiwać dalsze stany równoWagi
przy rosnących wartościach siły P i wydłużenia
X.
Otóż tę własność ponownego zwiększania
oporu przeciw dalszym odkształceniom
po pierwszem wydłużeniu plastycznem nazywamy
zdolnością materjału do twardnienia
lub wzmacniania się. Dzięki tej zdolności
wytrzymałość doraźna materjału mie-
P
rzona granicą wyższą naprężenia § = = r
(przyczem F oznacza pole przekroju poprzecznego
próbki w stanie nieobciążonym),
jakie pręt znosi zanim zo'stanie rozerwany
(punkt 4 wykresu), jest znacznie
większa od naprężenia na granicy plastyczności,
którego każe unikać pierwszy „szczegółowy
warunek wytrzymałości".
Tutaj wypada zaznaczyć, że odkształcenie
badanego pręta próbnego w całym obszarze
zmienności P od 0 do punktu 4 jest w normalnych
warunkach „jednorodne", t, zn.
każda jednostka długości pręta wydłuża
się w tym samym stosunku co cała długość
pomiarowa 1. (Wydłużeniu towarzyszy jednakowe
w każdym przekro'ju skurczenie
poprzeczne), Dopiero poza stanem odpowiadającym
punktowi (4) wytwarza się
(w normalnych warunkach w pobliżu środka
długości 1) miejscowe większe zwężenie
przekroju, czyli t. zw. „szyjka 11 . Tutaj koncentruje
s'ię dalsze odkształcenie przy
zmniejszającej się wartości obciążenia, aż
w końcu przy wydłużeniu i sile odpowiadającym
punktowi (5) wykresu pręt pęka
w szyjce,
Własność twardnienia wskutek dużych
odkształceń plastycznych przypomina od
dawien dawna znaną zdolność niektórych
metali do twardnienia pod wpływem termicznego
procesu hartowania. Dlatego najstosowniejsza,
być może, nazwa obu własności
byłaby „hartowność", w pierwszym
przypadku hartowność mechaniczna, w drugim
zaś h. termiczna.
Co się tyczy wreszcie wymienionego pod
(e) znużenia czyli zmęczenia materjału, to
rozumiemy przez to własność pękania przy
obciążeniach niższych od wytrzymałości doraźnej,
jeżeli te obciążenia są okresowo
zmienne, jak to np. zachodzi u wielu części
składowych maszyn.
Od wytrzymałości doraźnej odróżniamy
jeszcze mniejszą od niej wytrzymałość
trwałą, mierzoną wyższą granicą naprężę-