PISMO PRZYRODNICZE ORGAN POLSKIEGO TOWARZYSTWA ...

Nr. 1 WSZECHŚWIAT 21
stu wepchnięta pomiędzy mięśnie, łączy
się więc z tułowiem tylko za pośrednictwem
narastającej tkanki łącznej, ale
brak jej stawu. Dlatego też skurcz tych samych
mięśni może prowadzić do innych ruchów
T, niż W, która jest całkowitą kończyną
normalną.
Jeśli położenie T względem tułowia jest
to.samo, co położenie W, to obie kończyny
wykonywują ruchy ściśle równoległe
i jednoczesne, Jeśli natomiast położenie T
jest jakiekolwiek inne, to ruchy transplantatu
stają się niecelowe i dziwaczne: kończyna
np, może być skierowana ku górze
i poruszać się w powietrzu. Zwłaszcza, gdy
orjentacja T różni się o 180" od orjentacji
W, obie kończyny w każdym ruchu wprost
przeciwdziałają sobie, utrudniając ruchy
całego zwierzęcia w najwyższym stopniu.
Nigdy nie zaobserwowano, aby funkcja T
z czasem ulegała zmianie, aby zachodziło
jakiekolwiek „uczenie się" kończyny.
W tych przypadkach, gdy wszczepiano
przednią kończynę na miejsce usunięte]
tylnej, zachodził zupełny powrót do zwykłej
funkcji. Kończyna spełnia sprawnie
swoje zadanie i tylko niektóre szczegóły
anatomiczne, np. obecność 4 palców, zamiast
5, jak na kończynie tylnej, zdradzają,
że mamy do czynienia z kończyną przednią.
Tak dokładną zgodność ruchów W i T
można obserwować tylko w specjalnych
warunkach: gdy obie są nieobciążone, lub
gdy obie są obciążone jednakowo. Gdy
kończyna W porusza się, unosząc tułów
zwierzęcia, to spoczywa na niej ciężar ciała,
a więc ten sam stopień skurczu jej
mięśni doprowadzi do ruchów o mniejszym
rozmachu, niż ruchy T, sterczącego wolno
w powietrzu. Jeśli unieruchomić sztucznie
kończynę W, np. trzymając ją mocno w ręku,
to salamandra próbuje się uwolnić za
pomocą energicznych skurczów różnych
mięśni. Wysiłki jej nie mogą oczywiście
przezwyciężyć oporu i nazewnątrz ruchy
pozostają niewidoczne. Ale teraz T staje
się jakby manometrem: jego żywe ruchy
wykazują wyraźnie, jakie napięcia istnieją
w kończynie W.
Wszystkie ruchy kończyn, o których mówiliśmy
dotąd, były to ruchy „dowolne".
Znamy jednak bardzo wiele ruchów obowiązujących,
wypływających z samego mechanizmu
ciała, a nazwanych odruchami lub
refleksami. Jednym z najbardziej pospolitych
odruchów tego rodzaju jest t, zw.
refleks kompensacyjny, polegający na tem,
że mięsień biernie rozciągany ma dążność
do przeciwdziałania ruchowi biernemu,
a więc do kurczenia się. Jeśli unieruchomimy
całą kończynę W, prócz jej części
stopowej i jeśli będziemy zginali stopę, to
będziemy jednocześnie rozciągali mięśnie
rozginające stopy. Mięśnie te będą się kurczyły,
przeciwdziałając naszemu ruchowi.
Ponieważ salamandra nie może oprzeć się
eksperymentatorowi, wysiłek jej wyrazi
się tylko we wzroście oporu zginanej części.
Ale jednocześnie dostrzegamy, że napięstek
T wykonywa energiczny ruch rozginania,
czyli odtwarza napięcie, panujące
w W, Więc również i w odruchach mamy
dokładną odpowiedniość ruchów kończyny
własnej, a transplantowanej.
Dziwne zaiste zjawisko! Ruchy kończyn
salamandry są przecie „dowolne", t, zn, zależne
od wyższych ośrodków nerwowych.
Nie zdołamy przewidzieć, jak w każdym
poszczególnym przypadku będzie się zwierzę
zachowywało i jakie ruchy wykona.
Ale jednocześnie możemy przewidzieć
z całą dokładnością, że ruchy T będą
ścisłym odpowiednikiem ruchów W. Najwidoczniej
mamy tu do czynienia z jakimś
prostym mechanizmem, skoro jego działanie
jest tak prawidłowe. Jesteśmy przyzwyczajeni
tłumaczyć funkcję, wychodząc
z budowy, sprowadzać czynności do określonych
mechanizmów ciała, W naszym
przypadku sama przez się nasuwa się myśl,
że jednakowość ruchów W i T ma swoją
przyczynę w jednakowem unerwieniu obu
kończyn. Widocznie te same włókna nerwowe
uruchamiają odpowiadające sobie
mięśnie W i T i dlatego też „rozkaz"
ośrodków nerwowych, wysłany do W, wywoła
tę samą reakcję ze strony T. Ciekawe
też było sprawdzić, jak przedstawiają
się te stosunki w rzeczywistości.