PISMO PRZYRODNICZE ORGAN POLSKIEGO TOWARZYSTWA ...

10 WSZECHŚWIAT Nr. t
działach fizjologji — obecnie raczej widzę,
że nie panuję nawet nad jednym. Obawiałem
się, że to starcze zmniejszenie sprawności
inteligencji, liczby zaś podane przez
K r o g h a pozwalały mi trochę otrząsnąć
się z tych czarnych myśli.
Na zasadzie danych powyższych wysuwa
K r o g h pogląd słuszny, że nikt obecnie
z fizjologów nie może się interesować całością
nauki, nie może zdawać sobie sprawy
ze wszystkich zagadnień fizjologji, cóż
dopiero twórczo pracować we wszystkich
dziedzinach tej nauki. To też obecnie
wydzielamy często biochemję, a nawet
biofizykę, jako oddzielne gałęzie nauki.
Podział ten oparty jest na metodach badania;
ale cóż wtedy stanie się z fizjologją?
Przecież niema prawie zagadnienia w fizjologji,
które nie musiałoby być badane z pomocą
metod i fizycznych i chemicznych
i operacyjnych. Mnie się zdaje, że fizjologją
stanowi jedną całość — bo ma przed
sobą jedno zagadnienie: proces życiowy,
który jest kompleksem złożonym, ale jednolitym.
Wobec powstania fizjologji na tle
potrzeb medycyny, a obecnego jej emancypowania
się jako nauki samodzielnej,
K r o g h pragnie widzieć w niej dwa kierunki,
niemal dwie fizjologje. Jedną blisko
związaną z kliniką, patologją i t. p, a drugą
raczej zoofizjologję, czy też fizjologje
porównawczą. Protestuje K r o g h przeciw
tak powszechnie używanemu terminowi
„fizjologji ogólnej", twierdząc—słusznie
pod wielu względami, że na nią przyjdzie
czas, kiedy poznamy różne przejawy fizjologiczne
u wszystkich zasadniczo zwierząt.
Rzeczywiście, jeżeli mówimy o ogólnej teorji
przemiany materji, to myślimy właściwie
o ssakach, gdyż w stosunku do niższych
nawet kręgowców, a cóż dopiero bezkręgowców,
nasze ,,ogólne" zasady na pewno
stosować się nie dadzą.
Trudno mi się jednak pogodzić z temi
ideami K r o g h a. W mojem przekonaniu
ta część fizjologji, która będzie skierowana
ku zagadnieniom medycyny, rozpłynie
się w patologji ogólnej, farmakologji, obserwacjach
klinicznych i t. p., o ile znowuż
tych wszystkich nauk nie będziemy z po-
wrotem wtłaczali do jednej wspólnej przegródki.
Sądzę, że daleko większą będzie
miała korzyść medycyna, czerpiąc pomoc
dla siebie z rozwijającej się samodzielnie fizjologji,
niż starając się ją zgóry skierować
na tory dla siebie pożyteczne, Gdyby przypuśćmy,
istniał taki stosunek fizyki do medycyny,
jaki ma być fizjologji według
Krogha — a taki pogląd mógłby być
w swoim czasie dyskutowany, boć wszystkie
nauki przyrodnicze początkowo były
związane z medycyną, —• to na pewno dziśnie
byłoby nawet promieni Rontgenar bez których lekarz współczesny nie wyobraża
sobie swej działalności,
Z drugiej strony identyfikowanie fizjologji,
powiedzmy teoretycznej, z zoofizjologją,
czy też fizjologją porównawczą jest
to zwężanie, a nawet może hamowanie
rozwoju naszej nauki. Zoofizjologja jest
obecnie w stadjum rozwoju pierwotnem,
opisowem; stawia sobie pytania, charakterystyczne
dla początków wogóle fizjologji
— pytania, do czego dany organ służy,
ewentualnie czy i jak różni się on
od analogicznego tworu u ssaka. Kto wie
nawet, czy metoda porównawcza nie będzie
wymagała zawsze takiego zasadniczopytania,
może tylko rozszerzonego co dozakresu.
Ale pozatem przecież istnieje
cała dziedzina badań, gdzie staramy się:
zjawiska fizjologiczne sprowadzić do praw
ogólnych, do praw wspólnych dla całej,
przyrody, jak to się zwykle mówi, staramy
się zjawisko fizjologiczne wytłumaczyć na.
zasadzie praw fizyki i chemji. W koncepcji
Krogha, z trudem dadzą się pomieścić
choćby tak popularne obecnie prace nad.
termodynamiką i chemją skurczu mięśnia.
Prawda, mają one i mieć muszą niekiedy
odcień porównawczy, ale on pomaga tylko'
do wyłuskania rzeczy zasadniczych z czysto
przypadkowych osłonek. Mnie się zdaje,
że nie dzielić, a łączyć fizjologje trzeba.
Wszak chyba niema fizyka, któryby wewszystkich
zagadnieniach fizycznych z jednakową
łatwością się obracał. A jednak
istnieje jedna, wielka, niepodzielna fizyka.
Niech przyszły fizjolog przez czas swoich
studjów zajmuje się tylko fizjologją