Współczesne problemy ekonomiki leśnictwa - Instytut Badawczy ...

70
WSPÓŁCZESNE PROBLEMY EKONOMIKI LEŚNICTWA
Znaczenie kontroli wewnętrznej
w jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych
i nowoczesnym przedsiębiorstwie
Monika Starosta*, Piotr Szyszko**
* Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ** Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Poznaniu
W literaturze przedmiotu kontrolowanie wymieniane jest zazwyczaj jako ostatnia z funkcji
zarządzania. Nie oznacza to jednak, że jest najmniej ważne. Kontrola powinna być
prowadzona nie tylko w odniesieniu do produktu finalnego (kontrola końcowa, ex post),
ale także na każdym etapie jego realizacji (kontrola bieżąca) – również w początkowej
fazie. Powinna odbywać się także przed rozpoczęciem zadania (kontrola wstępna, ex
ante), by mieć pewność, że wszystko jest odpowiednio zaplanowane. Spełnia ona swoje
zadanie wówczas, gdy „sprawdzenie” zostało przeniesione na „sterowanie”.
Kontrola rozumiana jako kontrola instytucjonalna, w jednostkach organizacyjnych
Lasów Państwowych, odgrywa ważniejszą rolę niż w jednostkach sektora prywatnego
m.in. ze względu na wielkość i zakres działań PGL LP. Lasy Państwowe poprzez
wyspecjalizowane komórki i stanowiska, zobligowane transparentnością wydatkowania
środków finansowych, kładą duży nacisk na kontrolę ex post. Komórki kontroli LP zazwyczaj
nie zajmują się zdarzeniami przyszłymi, lecz ograniczają się do sprawdzenia
podstaw podjętych decyzji, w ramach realizowanych przez jednostki lub stanowiska
działań. Zdarzeniami przyszłymi zajmują się wydziały, w których obszarze działania
znajduje się tematyka planowania i analiz oraz wydziały merytoryczne w ramach kontroli
funkcjonalnej.
W jednostkach sektora prywatnego kontrola ukierunkowana jest na działanie
ex ante i rozumiana bardziej przez pryzmat celu, jaki jednostka sobie postawiła. Dlatego
każde działanie z kontrolą włącznie, służy realizacji tego celu, a ten z reguły ma
swoje przełożenie na konkretny efekt ekonomiczny i wyraża się poprzez maksymalizację
wartości firmy. Kontrola w nowoczesnym przedsiębiorstwie utożsamiana jest
często z pojęciami: budżetowanie i prognozowanie kosztów, optymalizacja kosztów,
planowanie nakładów z uwzględnieniem dostępnych metod rachunku inwestycyjnego,
procedura SOX (Sarbanes-Oxley Act), identyfikacja i zarządzanie wąskimi gardłami,
etc. Zatem w jednostkach tych zagadnienie kontroli dotyczy przede wszystkim działalności
ekonomiczno-finansowej.
W jednostkach Lasów Państwowych działalność ekonomiczno-finansowa stanowi
tylko jeden z 15 działów wyróżnionych w metodyce kontroli kompleksowej. W załączniku
do zarządzenia nr 38/2008 dyrektora generalnego Lasów Państwowych „Zasady
funkcjonowania kontroli instytucjonalnej w jednostkach organizacyjnych Lasów Pań-