Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Libër mësuesi për<br />
klasën e katërt<br />
Brisida Çekrezi<br />
Ilda Alushaj<br />
Artan Xhaferaj<br />
Tatjana Nebiaj<br />
Anila Londo<br />
Emira Lako<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Botimet shkollore <strong>Albas</strong><br />
1
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Botues:<br />
Latif AJRULLAI<br />
Rita PETRO<br />
Redaktore:<br />
Natasha PEPIVANI<br />
Redaktore letrare:<br />
Vasilika DINI<br />
Arti grafik:<br />
Eva KUKALESHI<br />
Emanuela LUMANI<br />
© <strong>Albas</strong>, Tiranë<br />
Botimi i parë, 2007<br />
Ribotim i përmirësuar, 2008, 2010<br />
Shtëpia Botuese <strong>Albas</strong><br />
Në Tiranë: Rr. Budi, Pall. “Classic Construction”, zyra nr. 2<br />
Tel/Fax: ++ 355 4 2379184<br />
e-mail: albas_tr@yahoo.com<br />
Në Tetovë: Rr.Ilindenit, nr.105<br />
Tel: 044 344047<br />
e-mail: albas_te@yahoo.com<br />
Në Prishtinë: Rr.Eqrem Çabej, nr.47<br />
Tel: 038 5457139<br />
e-mail: albas_pr@yahoo.com<br />
2
Përmbajtja<br />
Gjuha shqipe 4 4-189<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Matematika 4 190-322<br />
Dituri natyre 4 323-438<br />
Edukimi muzikor 4 439-455<br />
3
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Për tekstin<br />
“Gjuha shqipe 4”<br />
Përgatitur nga:<br />
Brisida Çekrezi<br />
Ilda Alushaj<br />
Artan Xhaferaj<br />
4
Kritere të përgjithshme<br />
Teksti Gjuha shqipe 4 vjen si vazhdimësi e teksteve të shtëpisë botuese <strong>Albas</strong>, Gjuha shqipe 2 dhe Gjuha shqipe<br />
3. Kjo ka ndikuar pozitivisht në dhënien e njohurive për nxënësit në mënyrë të shkallëzuar. Në tekstin Gjuha shqipe 2<br />
synimi kryesor është që nxënësi të mësojë të lexojë rrjedhshëm dhe me kuptim, ndërsa njohuritë gjuhësore t’i marrë<br />
intuitivisht; në tekstin Gjuha shqipe 3 është rritur shkalla e vështirësisë në lidhje me leximin e vëmendshëm të tekstit<br />
dhe analizën e thjeshtë të tij, ndërsa njohurive gjuhësore u është shtuar elementi shpjegues teorik; në tekstin Gjuha<br />
shqipe 4 është rritur shkalla e vështirësisë që lidhet me analizën e strukturës së tekstit dhe të elementeve të tij, dallimin<br />
e llojeve të ndryshme të teksteve etj., ndërsa njohuritë gjuhësore jepen me më shumë shpjegime teorike, si dhe me<br />
shembuj më të ndërlikuar se në dy vitet e mëparshme.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Në secilën nga rubrikat e tekstit janë ndërthurur Njohuritë letrare me Njohuritë gjuhësore, të cilat zhvillojnë te nxënësit:<br />
Shprehitë e të lexuarit<br />
Shprehitë e të dëgjuarit<br />
Shprehitë e të folurit<br />
Shprehitë e të shkruarit<br />
Secili nga objektivat e mësipërm realizohet nëpërmjet tematikave të ndryshme që pasurojnë fjalorin e nxënësit dhe<br />
zhvillojnë shprehitë e sipërpërmendura. Këto tematika përfshihen në rubrikat përkatëse:<br />
• Tema e jetës së përditshme te rubrika Çdo ditë së bashku.<br />
• Tema e paqes dhe e tolerancës te rubrika Mirësi dhe paqe.<br />
• Tema e lojërave dhe imagjinatës fëminore te rubrika Lojëra dhe fantazi.<br />
• Tema e së shkuarës te rubrika E shkuara në përralla dhe tregime.<br />
Linja Të lexuarit 52 orë<br />
Në tekstin Gjuha shqipe 4 nxënësi aftësohet të lexojë dhe të dallojë elementet e veçanta të tekste të ndryshme letrare<br />
dhe joletrare:<br />
TEKSTE LETRARE<br />
Tregimi<br />
realist (aktual, historik) fantastik fantastiko-shkencor<br />
Poezia<br />
tregimi me figura<br />
tregimi humoristik<br />
Poezia e peizazhit poezia personale poezia patriotike gjëegjëza në vargje<br />
Përralla<br />
(Përralla humoristike) Fabula Miti Drama<br />
TEKSTE JOLETRARE<br />
Rregullorja<br />
Letra: personale, zyrtare, publike<br />
• Ditari<br />
• Mesazhi<br />
• Thirrja<br />
• Teksti udhëzues<br />
• Teksti shkencor (enciklopedi)<br />
• Teksti informativ<br />
• Dokumente historike<br />
• Biografia<br />
• Autobiografia<br />
5
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Nëpërmjet teksteve të zgjedhura nxënësi merr njohuri për:<br />
- Strukturën e tekstit<br />
(hyrja, zhvillimi, mbyllja)<br />
- Elementet përbërës<br />
(Koha, vendi, personazhet, elementet reale apo fantastike)<br />
- Tema dhe ideja (mesazhi)<br />
- Pikat e planit etj.<br />
Është bërë kujdes që njohuritë e reja të rimerren gjatë gjithë lëndës në situata të ndryshme, me qëllim përforcimin e tyre.<br />
Linja Të dëgjuarit<br />
Kjo linjë nuk ka orë të veçanta, po është ndërfutur te orët e Leximit. Gjatë gjithë orës së gjuhës e leximit nxënësi<br />
ushtrohet në të dëgjuar, por për të përforcuar objektivat e saj, në tekst ka disa rubrika që fillojnë me fjalët Lexon<br />
mësuesja (në mungesë të mjeteve elektronike). Kjo është bërë me qëllim që të drejtohet vëmendja e duhur e nxënësit<br />
ndaj të dëgjuarit të vëmendshëm. Duhet patur kujdes, se në këtë rast synimi është që nxënësi të bëhet i vëmendshëm<br />
ndaj hollësive në tekst dhe kjo të mos ngatërrohet me të kuptuarin e pjesës. Prandaj, pas çdo dëgjimi, kërkohet që<br />
nxënësi t’u përgjigjet atyre pyetjeve që janë në tekst. Përveç pjesës së zgjedhur në tekst, vetë mësuesja mund të zgjedhë<br />
një pjesë të re, të panjohur për nxënësit dhe të zhvillojë me ta ushtrime të të dëgjuarit; ku ka mundësi dhe nëpërmjet<br />
magnetofonit. Po gjithnjë duke e shoqëruar këtë dëgjim me ushtrimet përkatëse, që nxënësi të mund t’i plotësojë.<br />
Pasi nxënësi është njohur me llojet e ndryshme të teksteve (nga ana e përmbajtjes dhe ana grafike), kërkohet që<br />
nëpërmjet intonacionit të mësueses (F. 109 e tekstit), ai t’i dallojë ata edhe nga intonacioni, nëpërmjet të dëgjuarit.<br />
Është mirë që mësuesi të sjellë në klasë materiale me tekste të ndryshme për t’i ushtruar nxënësit në të dëgjuar.<br />
Linja Të folurit 26 orë<br />
Nxënësi vihet të flasë në situata të caktuara që lidhen me tema aktuale, historike apo me tema që i zhvillojnë atij<br />
fantazinë e imagjinatën. Këto tema realizohen në tekst nëpërmjet fotove dhe ilustrimeve, pyetjeve dhe përgjigjeve,<br />
bisedave dhe diskutimeve në klasë.<br />
Gjithashtu, në këtë linjë nxënësit i shtohet një element i ri, që ai të jetë i aftë të flasë e të diskutojë për llojet e ndryshme të<br />
teksteve, strukturën e një teksti, figurat letrare etj. Pra, kërkohet nga ai një e folur që ngrihet mbi atë të gjuhës së përditshme.<br />
Linja Të shkruarit 26 orë<br />
Në këtë linjë përforcohen njohuritë e marra në vitet e kaluara, që lidhen me shkrimin e letrës, ditarit, përshkrimin<br />
e personit apo peizazhit etj. Nga ana tjetër, shtohen elemente të reja (p.sh., te peizazhi tingujt e ngjyrat; te personi<br />
cilësitë fizike dhe të karakterit etj), autobiografia, biografia etj., që e aftësojnë nxënësin për një shkrim me një shkallë<br />
më të lartë vështirësie, me një pasuri më të madhe fjalori dhe me një strukturë më të ngritur sintaksore.<br />
Shoqërimi me Fletoren e punës do ta përforcojë tekstin dhe do ta ndihmojë nxënësin për një punë më të kualifikuar<br />
e të pavarur.<br />
Organizimi i njësisë mësimore<br />
Në tekst njësia mësimore është parashikuar të zhvillohet në 3-4 orë mësimore. Për këtë ndihmon raporti 2 me 1 që<br />
kanë orët e Leximit (52) me të Shkruarin (26) dhe të Lexuarin (26).<br />
Pikënisja e njësisë mësimore është pjesa e leximit (nëse është e gjatë mund të zhvillohet në 2 orë). 1 orë zhvillohet<br />
Të folurit ose Të shkruarit dhe 1 orë (ose 2 orë) Njohuritë gjuhësore. Në këtë mënyrë realizohet integrimi i të gjitha<br />
objektivave të programit në lëndën e Gjuhës shqipe 4 për të realizuar synimin e përgjithshëm, që nxënësi të mos i<br />
marrë njohuritë të shkëputura, të fragmentarizuara, por ta ndiejë dhe ta shohë gjuhën amtare në të gjitha funksionet<br />
e saj stilistike, gramatikore, si dhe të funksionimit të saj si gjuhë e përditshme.<br />
6
PLANI MËSIMOR I LËNDËS SË GJUHËS SHQIPE KLASA IV<br />
OBJEKTIVAT E PËRGJITHSHËM<br />
Mësimi i gjuhës shqipe në klasën e katërt synon:<br />
· Ta aftësojë nxënësin të përdorë gjuhën amtare përmes kërkimit, shkëmbimit të ideve dhe<br />
informacioneve; të tregojë, të raportojë, të argumentojë e të zhvillojë ndjenjën e identitetit<br />
kombëtar.<br />
· Të zhvillojë mendimin e pavarur të nxënësit, duke e nxitur për të zbuluar ide, për të mbajtur<br />
qëndrim, për të klasifi kuar, për të krahasuar, për të vlerësuar dhe për të ngritur hipoteza.<br />
· T’i nxisë nxënësit për të shprehur ndjenja nëpërmjet të folurit, të lexuarit dhe të shkruarit.<br />
· T’i aftësojë nxënësit për të mbajtur qëndrim ndaj vlerave të veta dhe të shokëve, në marrjen e<br />
vendimeve, në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve etj.<br />
· T’i aftësojë nxënësit për të shkruar shkrime të thjeshta dhe të larmishme në përshtatje me<br />
natyrën dhe moshën e tyre, të tilla si: përshkrime, urime, kartolina, porosi, njoftime, këshilla,<br />
kërkesa, telegrame, lajmërime etj.<br />
· T’i aftësojë nxënësit të dallojnë dukuritë gjuhësore dhe të përdorin gjuhën me gojë e me shkrim,<br />
sipas rregullave drejtshkrimore dhe drejtshqiptimore.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
STRUKTURA SINTETIKE E PROGRAMIT<br />
35 javë x 5 orë në javë = 175 orë<br />
7
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
8
9<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
10
11<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
12
13<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
14
15<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
16
17<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
Në mes të shtatorit<br />
ÇDO DITË SË BASHKU<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë rrjedhshëm, me intonacionin e duhur duke respektuar teknikën e të lexuarit dhe shenjat e<br />
pikësimit në mënyrë të vetëdijshme dhe të qartë.<br />
• Të tregojë çfarë ndien për fi llimin e shkollës në përgjithësi dhe për ditën e parë të shkollës në<br />
veçanti.<br />
• Të vërë në dukje ndryshimet që kanë ndodhur.<br />
• Të përshkruajë natyrën në vjeshtë.<br />
• Të recitojë me zë të lartë vjershën.<br />
• Të pasurojë fjalorin me fjalë e shprehje të reja.<br />
Metoda mësimore:<br />
Mjetet mësimore:<br />
Fjalë kyç:<br />
Stuhi mendimesh, bisedë e kombinuar me lexim, punë me tekstin dhe punë<br />
me grupe.<br />
Pamje nga natyra në vjeshtë, fotografi të nxënësve nga pushimet verore.<br />
Shtator, gjethe, shkollë, klasë, çantë, mësuese, zhurmë, ndryshim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh.<br />
Hapi I. Nxiten nxënësit të tregojnë e të sjellin mbresat e tyre për ditën e parë të shkollës. Mësuesi/ja plotëson<br />
skemën në dërrasë:<br />
takojmë shokët<br />
e shoqet<br />
çanta plot me<br />
libra<br />
fl et drejtori i<br />
shkollës<br />
shkolla e<br />
zbukuruar<br />
Dita e parë e<br />
shkollës<br />
kanë ardhur<br />
shumë prindër<br />
nxënësit me<br />
uniformë shkollore<br />
takojmë<br />
mësuesen<br />
oborri gumëzhin<br />
tingujt e ziles na<br />
rreshtojnë<br />
2. Realizimi i kuptimit: Bisedë e kombinuar me lexim, punë me tekstin.<br />
Hapi I. Lexohet vjersha nga mësuesi/ja me intonacionin e duhur.<br />
Hapi II. Sqarohen fjalët e shprehjet e reja:<br />
zagushi – vapë e madhe mbytëse<br />
surpriza – të papritura<br />
Hapi III. Bashkëbisedohet me nxënës të niveleve të ndryshme për fi gurën e tekstit.<br />
Hapi IV.<br />
Ndalesa e parë. Lexohet strofa e parë nga një nxënës dhe pyeten të tjerët:<br />
- Për çfarë fl et kjo strofë?<br />
18
- Si i kaluat pushimet verore?<br />
- A keni pasur vapë? A keni bërë plazh?<br />
- Po tani a është shumë vapë?<br />
- Në çfarë stine jemi?<br />
- Pse u zbehet ngjyra gjetheve?<br />
- Çfarë punësh bëhen në vjeshtë?<br />
Ndalesa e dytë. Lexohet strofa e dytë nga një nxënës dhe bëhen keto pyetje:<br />
- Në ç’datë fi lloi shkolla?<br />
- A u rëndojnë çantat?<br />
- A jeni pajisur të gjithë me tekste, fl etore e mjete të tjera mësimore?<br />
Ndalesa e tretë. Lexohet nga një nxënës tjetër strofa e tretë dhe bëhen këto pyetje:<br />
- A biseduat me shokët dhe shoqet?<br />
- A kanë ndryshuar shokët e shoqet?<br />
- Çfarë ndryshimesh kanë ndodhur te shokët dhe shoqet tuaja?<br />
- Po te mësuesi/ja juaj a vutë re ndryshime?<br />
- Pse mësuesi/ja sapo hyn në klasë thotë: “Mos bëni zhurmë!”<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
3. Reflektimi: Punë me grupe:<br />
Bisedo me shokët për të papriturat e ditës së parë të shkollës.<br />
Në fund bëhet përmbledhja e orës së mësimit, vlerësimi për cilësinë e arritjes së objektivave, sipas niveleve<br />
dhe vlerësimi i motivuar me notë i nxënësve të ndryshëm.<br />
Detyrë shtëpie. Mësoni vjershën përmendsh dhe recitojeni bukur.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Të shkruajmë<br />
Dita e parë e shkollës<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të përshkruajë me gojë dhe me shkrim ditën e parë të shkollës.<br />
• Të shkruajë sipas modeleve të dhëna për punë me shkrim të tipit: një fl etë ditari, një letër që ia dërgon mikut<br />
ose mikes, një përshkrim të shkurtër.<br />
• Të shkruajë mbi bazën e fi gurave dhe imagjinatës së tij.<br />
• Të shkruajë saktë dhe drejt fjalët.<br />
• Të përdorë si duhet shkronjën e madhe dhe shenjat e pikësimit.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
Bisedë, shkrim i drejtuar, punë me grupe, paraqitje grafi ke.<br />
Fotografi të nxënësve, kaseta të filmuara, albume të ndryshme, kartolina.<br />
Takime, biseda, tekste, mësime, detyra.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Bisedë.<br />
Hapi I. Mësuesi/ja e fi llon mësimin me paraqitjen e një tabele, ku do të shkruhen fjalë që lidhen me ditën e<br />
parë të shkollës, të cilën e plotëson bashkë me nxënësit e të gjitha niveleve. Kjo do të ndihmojë për të pasuruar<br />
fjalorin, që nxënësit do të përdorin gjatë punës me shkrim.<br />
19
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Dita e parë e shkollës<br />
pushimet, shtator, çantë, uniformë, tekste, takime, përqafi me, mall, bankë, shok, shoqe, zhurmë, zile,<br />
rresht, qetësi, mësuese, mësim, detyra, studim, regjim ditor, lule, prindër etj.<br />
Mund të jepet ndonjë fi lmim për ditën e parë të shkollës.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Shkrim i drejtuar.<br />
Hapi I. Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të lexojnë fjalët kyç dhe fjalët e shkruara në tabelë.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të tregojnë mbresat e tyre për ditën e parë të shkollës.<br />
Hapi III. Nxënësit do të përshkruajnë ditën e parë të shkollës duke u mbështetur edhe në pyetjet e tekstit<br />
në fund të faqes 13. Në fl etore nxënësit janë të lirë të vendosin ndonjë fotografi a pamje ose të bëjnë ndonjë<br />
vizatim.<br />
3. Reflektimi: Punë me grupe.<br />
Hapi I. Pasi mbaron detyra, nxënësit në çift shkëmbejnë fl etoret dhe bëjnë vlerësimin e ndërsjellë të<br />
përshkrimit.<br />
Udhëzohen ta përqendrojnë vëmendjen në bukurinë e shkrimit, në shkrimin e drejtë të fjalëve, në përdorimin<br />
e shkronjës së madhe dhe të shenjave të pikësimit.<br />
Hapi II. Bëhet vlerësimi i orës së mësimit.<br />
4. Detyrë shtëpie. Punohet faqja 4 e Fletores së punës.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
Një diskutim në klasë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë për kënaqësi.<br />
• Të pasurojë fjalorin me fjalë dhe shprehje të reja.<br />
• Të diskutojë për jetën në fshat dhe në qytet.<br />
• Të lexojë tregimin në role.<br />
Metoda dhe teknika: Biseda, lexim në role, diagrami i Venit, grafi ku organizues i tregimit të ngjarjes.<br />
Materialet:<br />
Fotografi me pamje nga vendlindjet e fëmijëve.<br />
Fjalë kyç:<br />
Shpërngulem, modern, miratoj, diskutim, debat.<br />
20<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Bisedë me nxënësit.<br />
Nëse në klasë ka ardhur një nxënës i ri, biseda fillon me të. Pyetjet që drejtohen nga mësuesja mund të jenë:<br />
- Nga cili vend vjen shoku /shoqja juaj?<br />
- Si ndihet tani në klasën tuaj?<br />
- Cilët kanë qenë shokët/shoqet e tij? etj.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Lexim i drejtuar.<br />
Hapi I. Lexohet tregimi nga mësuesja. Gjatë leximit nxënësit mbajnë shënim fjalët dhe shprehjet që nuk ua<br />
dinë kuptimin. Shpjegohen bashkërisht fjalët e reja.<br />
Hapi II. Mësuesja orienton nxënësit të punojnë me grafi kun organizues të ritregimit të ngjarjes.<br />
Hapi III. Lexohet tregimi me role. Mësuesja duhet të shfrytëzojë sa më mirë këtë pjesë të orës së mësimit,<br />
në mënyrë që të përfshihen sa më shumë nxënës në lexim.
3. Reflektimi: Diagrami i Venit.<br />
Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të bëjnë dallimin ndërmjet fshatit dhe qytetit.<br />
Punohet me diagramin e Venit ose plotësohen kërkesat te rubrika Plotëso.<br />
Detyrë shtëpie. Të mësojnë të lexojnë rrjedhshëm tregimin dhe të ritregojnë përmbajtjen.<br />
* Grafikët organizues janë vendosur në fund të mësimeve model. Mësuesi/ja mund t’i shfrytëzojë sipas rastit dhe<br />
mundësive, duke i fotokopjuar ose duke i paraqitur në dërrasën e zezë.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Të flasim<br />
Diskutimi, biseda, dialogu<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë ndryshimin ndërmjet fjalëve: diskutim, bisedë, dialog në pjesë dhe situata të ndryshme.<br />
• Të realizojë një diskutim, një bisedë dhe një dialog.<br />
• Të marrë pjesë në veprimtaritë në grup.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materialet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Stuhi mendimesh, punë e drejtuar, punë në grupe, diskutim.<br />
Pjesë të ndryshme që kanë në përmbajtjen e tyre dialogun, bisedën dhe<br />
diskutimin. (mësuesi/ja shfrytëzon tekstet pasardhëse)<br />
Diskutim, bisedë, dialog.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh.<br />
Duke përdorur metodën Stuhi mendimesh nxënësit japin mendimet e tyre rreth fjalëve: DISKUTIM, BISEDË,<br />
DIALOG. Mësuesi/ja pranon çdo mendim, ide apo interpretim të tyre.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar, punë në grupe<br />
Hapi I. Punohet rubrika: Kthehu te tregimi Një diskutim në klasë.<br />
Pyetje<br />
Përgjigjja e pritshme<br />
- Cila ishte tema e diskutimit? "Ku është më mirë të jetosh, në fshat apo në qytet?"<br />
- Kush e udhëhiqte diskutimin? Mësuesja.<br />
- Cilët morën pjesë në diskutim? Ermali, Dritoni, Artini, Elona, Berti.<br />
- Ç’gabime bënë gjatë diskutimit Flisnin me zë të lartë, përdornin fjalë fyese.<br />
Elona dhe Berti?<br />
Hapi II. Lexohen rregullat që janë zbatuar gjatë diskutimit. Ky lexim mund të bëhet zinxhir.<br />
Hapi III. Punohet rubrika Bëj dallimin.<br />
Për të sqaruar dialogun dhe bisedën mësuesja mund t’i referohet një pjese nga leximi, p.sh.: Ana Flokëkuqja f. 52.<br />
Hapi IV. Punë në grupe. Klasa ndahet në tri grupe. Secili grup zgjedh një temë për diskutimin, bisedën dhe<br />
dialogun. Temat që mund t’u sugjerojmë:<br />
Grupi I. Pushimet verore.<br />
Ku është më mirë t'i kalosh pushimet brenda vendit apo jashtë tij?<br />
Grupi II. Bukuria e mësimit dhe pushimit.<br />
Cila periudhë është më e bukur për ju: e mësimit apo e pushimit?<br />
Grupi III. Kafshët shtëpiake.<br />
A mund dhe duhet të mbajmë kafshë shtëpiake në shtëpi?<br />
3. Reflektimi: Diskutim.<br />
Rikujtohen rregullat e një diskutimi, bisede dhe dialogu.<br />
Detyrë shtëpie. Nxënësit porositen të shkruajnë nga një tekst me një temë sipas dëshirës.<br />
21
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë fjalinë nga teksti.<br />
• Të tregojë nga se përbëhet teksti.<br />
• Të krijojë një tekst duke radhitur fjalitë e dhëna.<br />
• Të krijojë një tekst duke u bazuar në fi gurat e dhëna.<br />
• Të argumentojë në cilat raste disa fjalë të dhëna përbëjnë një tekst.<br />
• Të njihet me forma të veçanta fjalësh dhe fjalish, që në kontekste të caktuara kanë kuptimin e një teksti të plotë.<br />
Metoda dhe teknika: ERR,<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Teksti dhe fjalia<br />
punë në çifte, punë e drejtuar<br />
Punimet e nxënësve të dhëna detyrë shtëpie, etiketa me fjalët dhe fjalitë<br />
(Qetësi, Mbyllur, Nuk punon, Shtëpia shitet)<br />
Tekst, fjali, kuptim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokim: Punë në çifte.<br />
Hapi I. U kërkohet nxënësve të paraqitin tekstet që kanë përgatitur në shtëpi. Më pas udhëzohen të plotësojnë<br />
në çifte kërkesat e mëposhtme:<br />
-Sa fjali ka teksti?<br />
-A e jep të plotë informacionin?<br />
Nxënësit këmbejnë punimet me njëri-tjetrin. Lexohen disa nga përgjigjet e nxënësve.<br />
2. Realizim i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapi I. Lexohet nga nxënësit në heshtje teksti a dhe b. Më pas nxënësit plotësojnë rubrikën Kujto.<br />
-Sa fjali ka teksti a?<br />
Teksti a ka 8 fjali.<br />
-Sa fjali ka teksti b?<br />
Teksti b ka 1 fjali.<br />
-A e jep teksti a informacionin e plotë? Po.<br />
-Po teksti b?<br />
Po<br />
Lexohet rregulli për tekstin.<br />
Hapi II. Paraqiten etiketat me fjalët dhe shprehjet: Qetësi, Mbyllur, Nuk punon, Shtëpia shitet.<br />
Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të tregojnë se ku i kanë parë këto etiketa.<br />
- Nëse etiketa Shtëpia shitet do të ishte në një vend ku s’ka shtëpi, si mendoni, a do të ketë kuptim?<br />
Mësuesi/ja shpjegon duke iu referuar rubrikës Kujdes.<br />
Hapi III. Punimi i ushtrimit 1. Është një ushtrim i njohur ku nxënësit do të renditin fjalitë për të krijuar tekstin,<br />
si dhe do të heqin fjalinë që nuk i përket tekstit.<br />
3. Reflektimi. Punimi i ushtrimit 2. Plotëso tabelat mbi fi gurat.<br />
Në fi gurën e parë nxënësit do të plotësojnë tabelën me fjalën Xhami i thyer .Në fi gurën e dytë do të plotësojnë<br />
tabelën me fjalët Qetësi.<br />
Së bashku me pamjen e fi gurës krijohet teksti për secilën fi gurë.<br />
Për fi gurën e dytë një variant mund të jetë:<br />
Era dhe Drini janë në bibliotekë. Drini po fl et me zë të lartë.<br />
- Qetësi! - i tha Era.<br />
22<br />
Detyrë shtëpie. Shkruaj tekstin që do të krijosh me fjalitë e ushtrimit 2 të Fletores së punës f. 4.
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat : Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë rrjedhshëm dhe me intonacionin e duhur të dyja letrat.<br />
• Të krahasojë letrën drejtuar Kryetarit të Bashkisë me letrën drejtuar shoqes.<br />
• Të dallojë letrën zyrtare nga letra e thjeshtë.<br />
• Të mbajë qëndrim ndaj problemeve që shqetësojnë komunitetin.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh.<br />
Të lexojmë<br />
Letër drejtuar Kryetarit të Bashkisë<br />
Stuhi mendimesh, punë e drejtuar, diskutim, diagrami i Venit.<br />
Teksti i nxënësit, letra zyrtare dhe të thjeshta.<br />
Letër zyrtare, letër e thjeshtë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Hapi I. Mësuesja pyet nxënësit:<br />
- Cili është problemi që ju shqetëson më shumë në lagjen ku ju banoni?<br />
- Si mund të zgjidhet ky problem?<br />
- Të rriturit kërkojnë që shumë probleme të zgjidhen nga organet që kryejnë shërbimet ndaj qytetarëve.<br />
Po ju si do të vepronit për zgjidhjen e problemit?<br />
Nxënësit shprehin mendime të ndryshme.<br />
Në tregimin e sotëm ne do të njihemi me një letër që një grup nxënësish të klasës IV A të shkollës "Gjergj<br />
Fishta", i kanë dërguar Kryetarit të Bashkisë.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Grafi k organizues, punë e drejtuar.<br />
Hapi I. Mësuesja paraqet para nxënësve organizuesin grafi k dhe kërkon që ata ta lexojnë në heshtje. Mbani<br />
parasysh ato që kërkohen në këtë grafi k.<br />
Hapi II. Pasi lexohet letra e parë dhe e dytë, nxënësit lexojnë njëri pas tjetrit.<br />
Hapi III. Më pas fi llon plotësimi i grafi kut.<br />
Për nxënësit që kanë vështirësi në plotësimin e tij, mësuesja sugjeron punimin në libër.<br />
3. Reflektimi: Diagrami i Venit.<br />
Nxënësit plotësojnë diagramin e Venit dhe gjejnë të përbashkëtat dhe dallimet midis letrës zyrtare dhe letrës<br />
së thjeshtë, si p.sh.:<br />
Një letër zyrtare dallohet nga një letër e thjeshtë:<br />
Në një letër zyrtare:<br />
Në një letër të thjeshtë:<br />
Në hyrjen e letrës përdoren shprehjet e<br />
mirësjelljes: I nderuar zoti ... ose zonja...<br />
Në fund të letrës përdoren shprehjet: me<br />
respekt, me nderime, sinqerisht etj.<br />
Në hyrje përdoren fjalë miqësore, i /e<br />
dashur, i/e shtrenjti/a,<br />
Në fund përdoren fjalë që shprehin dashuri,<br />
përkëdheli: të përqafoj, të puth etj.<br />
Detyrë shtëpie. Të lexojnë rrjedhshëm tekstet.<br />
23
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë strukturën e një letre (hyrjen, zhvillimin, përfundimin, fjalët e mirësjelljes)<br />
• Të shkruajë një letër duke iu referuar strukturës së mësuar.<br />
• Të shkruajë kuptueshëm dhe lexueshëm.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
Të shkruajmë<br />
Struktura e letrës<br />
Bisedë, punë e drejtuar, punë në grupe<br />
Letër<br />
Strukturë, hyrje, zhvillimi, përfundim, fjalët e mirësjelljes dhe dërguesi<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Bisedë me nxënësit.<br />
Hapi I. Bisedë me nxënësit e drejtuar nga mësuesja.<br />
-Kujtoni strukturën e një tregimi: Hyrja, zhvillimi, mbyllja.<br />
-Po një letër çfarë strukture ka?<br />
Nxënësit japin përgjigje të ndryshme.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapi I. Lexohet struktura e letrës drejtuar Kryetarit të Bashkisë. Mësuesja jep shpjegimet e nevojshme.<br />
Hapi II. Në libër nxënësit plotësojnë strukturën e letrës së dytë.<br />
Hapi III. Punohet pika e dytë e rubrikës Detyrë.<br />
Nxënësit ndahen në dy grupe sipas radhës. Nxënësit me numër 1 do të shkruajnë përgjigjen e letrës së parë.<br />
Nxënësit me numër 2 do të shkruajnë përgjigjen e letrës së dytë.<br />
Nxënësit shkruajnë për një kohë 15 minuta.<br />
Mësuesja është mirë të ketë përgatitur dhe ajo një variant përgjigjeje, si p.sh.:<br />
Letër drejtuar nxënësve të klasës IV-A të shkollës “Gjergj Fishta”.<br />
Tiranë, më 25.03.2007<br />
Të dashur fëmijë,<br />
Shqetësimin që ngrinit në letrën që më kishit drejtuar, e lexova. U takova me punonjësit e qarkullimit rrugor<br />
dhe i vura në dijeni të shqetësimit tuaj.<br />
Punonjësit erdhën në shkollën tuaj dhe u informuan se shqetësimi juaj ishte i drejtë. Në përfundim u vendos<br />
që të ngrihet një semafor në rrugën ku kaloni ju. Unë jam i sigurt që shoferët do ta respektojnë semaforin dhe<br />
tabelën që i paralajmëron ata për kalimin e fëmijëve.<br />
Ju uroj të gjithëve suksese në mësime.<br />
Me dashuri<br />
Kryetari i Bashkisë<br />
Tiranë, më 27.03.2007<br />
E dashur Rina,<br />
Të falënderoj për letrën tënde. Më vjen mirë që të kanë ndodhur gjëra të këndshme.<br />
Këto ditë kam qenë e gëzuar. Mami më bleu një qen të vogël. Ti e di sa e dëshiroja një qen të vogël. Emrin<br />
ia vura Tomo.<br />
Mami më ka treguar se dhe ajo, kur ka qenë e vogël, ka pasur një qen me emrin Tomo. Mami u kënaq shumë<br />
që dhe unë i vura qenit tim të njëjtin emër.<br />
Në klasë iu tregova miqve të mi se si kishit vepruar ju për problemin që kishit me rrugën. Miqve të mi iu duk<br />
një zgjidhje shumë e mirë. Mendojmë se dhe ne duhet të veprojmë në të njëjtën mënyrë për problemin që kemi,<br />
për ndërtimin e një mjedisi sportiv në shkollë.<br />
Pres të më shkruash prapë.<br />
Të puth fort<br />
Mira<br />
24<br />
3. Reflektimi: Hapi I. Nxënësit përcaktojnë strukturën e letrës së saposhkruar.<br />
Detyrë shtëpie. Ndahet klasa në dy grupe, njëri grup shkruan një letër të thjeshtë, ndërsa tjetri një letër zyrtare.
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë shenjat e pikësimit në dialog.<br />
• Të përdorë saktë shenjat e pikësimit në dialog, diskutim, bisedë.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
Njohuri gjuhësore - Drejtshkrim<br />
Shenjat e pikësimit në dialog<br />
pyetje-përgjigje, shpjegim, punë e pavarur.<br />
teksti, Fletorja e punës.<br />
shenjë pikësimi, pikë, pikëpyetje, dy pika, presje, pikëçuditje.<br />
Zhvillimi mësimit<br />
1. Evokimi: Pyetje-përgjigje.<br />
Hapi I. -Kujtoni shenjat e pikësimit që njihni. Pse janë të rëndësishme ato?<br />
-Çdo të ndodhte nëse një tekst nuk do të kishte fare shenja pikësimi?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
2. Realizimi i kuptimit: Shpjegim, punë e pavarur.<br />
Hapi I. Punohet shembulli i dhënë në libër. Mësuesi/ja duhet të sqarojë saktë dhe qartë shenjat e pikësimit.<br />
Hapi II. Punohet ushtrimi 1 i rubrikës Ushtrohu. Nxënësit do të rrethojnë shenjat e pikësimit që përdoren në<br />
dialog. I rëndësishëm në dialog është përdorimi i vizës dhe dy pikave.<br />
Hapi III. Punohet ushtrimi 2. Nxënësit vendosin shenjat e pikësimit ku mungojnë.<br />
Të gjithë nxënësit po shkruanin për pushimet verore. Shpendi nuk po shkruante. Besimi e pyeti:<br />
-Pse nuk po shkruan?<br />
-Nuk di çfarë të shkruaj, - u përgjigj Shpendi. -Të lutem ma shkruaj ti, - iu lut Shpendi…<br />
Duke shpërndarë hartimet mësuesja tha:<br />
-Hartimet i keni bërë mjaft të bukura, por më i bukuri është hartimi i Shpendit.<br />
-Të lumtë, Shpendi, - i tha mësuesja. - Tani do të lexoj hartimin më të dobët.<br />
Dhe lexoi hartimin e Besimit.<br />
- Më mërzite shumë, Besi. Nuk u besoja syve për hartimin tënd! - tha mësuesja.<br />
-Po, - belbëzoi Besi, kurse Shpendi u skuq dhe uli kokën.<br />
3. Reflektimi:<br />
Hapi I. Punimi i ushtrimit 3. Dallo fjalët e autorit dhe të bashkëbiseduesve.<br />
Vendos shenjat e pikësimit ku duhen.<br />
Një ditë në parfumeri hyri një grua dhe pyeti shitësen:<br />
- Zonjë, ju lutem, më thoni, keni furçë dhëmbësh për fëmijë?<br />
- Po, kemi, - iu përgjigj shitësja.<br />
- Më jepni, ju lutem, një furçë, një pastë dhëmbësh dhe një sapun.<br />
- Me kënaqësi, - tha shitësja, - i kemi shumë të mira. Shitësja shënoi në kompjuter çmimet e artikujve<br />
dhe i dha blerëses faturën. Gruaja pagoi të hollat dhe u largua.<br />
Fjalët e autorit janë shënuar me ngjyrë gri.<br />
Detyrë shtëpie. Zgjidhni një pjesë me dialog në tekstin Një diskutim në klasë dhe rrethoni shenjat e pikësimit<br />
në dialog dhe nënvizoni fjalët e autorit.<br />
25
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë paragrafët në një tekst të caktuar.<br />
• Të renditë si duhet paragrafët e një teksti.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Teksti dhe paragrafi<br />
stuhi mendimesh, punë e drejtuar, diskutim, diagrami i Venit.<br />
grafi k organizues.<br />
paragraf, kryeradhë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh.<br />
Kujtohen njohuritë e marra në klasën e tretë mbi paragrafi n.<br />
- Ç’është paragrafi ?<br />
Paragrafi është pjesë e tekstit nga një kryeradhë në tjetrën, që shpreh një mendim pak a shumë të plotë.<br />
- Si shkruhet një paragraf?<br />
Paragrafi fillon me kryeradhë, pra, fjalia e parë e paragrafit shkruhet e zhvendosur në të djathtë. Por paragrafët<br />
mund të ndahen nga njëri-tjetri edhe nga një hapësirë ndërmjet tyre.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar<br />
Hapi I. Kthehu te tregimi "Gentiana" dhe numëro paragrafët.<br />
Hapi II. Lexohet udhëzimi i dhënë në libër.<br />
Hapi III. Punohet ushtrimi 1. Nxënësit plotësojnë numrin e fjalive për secilin paragraf.<br />
Hapi IV. Punohet ushtrimi 2. Nxënësit lexojnë tekstin. Gjejnë numrin e paragrafëve. Fjalitë e nënvizuara i<br />
shkruajnë në fl etore.<br />
3. Reflektimi: Shkrim sipas fi gurave.<br />
Hapi I. Punohet ushtrimi 3. Nxënësit shikojnë fi gurat dhe shkruajnë një tekst me tre paragrafë me titull<br />
“Ditëlindja e mamit”.<br />
Detyrë shtëpie. Nxënësit do të shkruajnë historinë e emrit të tyre (mund të përdorin edhe një grafi k<br />
organizues).<br />
Sqarohet detyra. E rëndësishme në realizimin e kësaj detyre është dallimi i paragrafëve.<br />
Paragrafi I. Hyrja e shkrimit Kush ma ka vënë emrin?<br />
Paragrafët II –III Zhvillimi i ngjarjes Pse kanë zgjedhur këtë emër?<br />
Domethënia e emri tënd.<br />
Paragrafi IV. Mbyllja<br />
Gjithashtu, porositen të sjellin në klasë një fjalor me emra shqip.<br />
26
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Të dëgjojmë dhe të flasim<br />
Emri im<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dëgjojë një tekst për të mbajtur mend sa më shumë gjëra të rëndësishme.<br />
•Të tregojë historinë e emrit të Gentianës.<br />
• Të dallojë lidhjet ndërmjet emrave dhe origjinës së tyre.<br />
• Të përdorë Fjalor emrash.<br />
• Të marrë pjesë në diskutim.<br />
• Të dëgjojë dhe të fl asë duke respektuar rregullat e të folurit në grup.<br />
• Të vlerësojë dhe të respektojë mendimet dhe idetë e shokëve duke e plotësuar me informacion shtesë<br />
planin e grupit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
rrjet diskutimi, punë në grup, punë me fjalorin.<br />
Grafi k organizues.<br />
emër, origjinë, ilir, prejardhja e emrit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Rrjet diskutimi.<br />
Po A është i rëndësishëm emri për njeriun? Jo<br />
Përfundimi: ................................................................................................................................<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë në grup<br />
Hapi I. Nxënësit plotësojnë grafikun organizues me të dhënat për emrin e tyre. Paraqiten punimet e nxënësve.<br />
I lihet kohë shumicës së tyre për të lexuar historinë e emrit të vet. Kjo orë mund të vazhdohet në veprimtarinë<br />
ekstrakurrikulare.<br />
Një grafi k të tillë ka plotësuar dhe mësuesja, e cila e lexon para nxënësve.<br />
Hapi II. Nxënësit plotësojnë tabelën. Gjejnë lidhjet ndërmjet emrit dhe origjinës së tij.<br />
Emri Emër ilir Emër vendi Fjalë e shqipes<br />
Agim<br />
Rozafë<br />
Bamir<br />
Besnike<br />
+<br />
+<br />
+<br />
+<br />
Drin<br />
Dardan<br />
Valbonë<br />
Fatijonë<br />
Genc<br />
Korab<br />
Jon<br />
Urim<br />
Teutë<br />
+<br />
+<br />
+<br />
+<br />
+<br />
+<br />
+<br />
+<br />
+<br />
+<br />
27
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Hapi III. Punohet rubrika Punë në grup.<br />
Diskutoni se cilin nga emrat e mësipërm e kanë të afërmit tuaj apo personazhet e librave që keni lexuar.<br />
3. Reflektimi: Hapi I. Punë me Fjalorin e emrave shqip.<br />
Nxënësit punojnë me fjalorin. Ata gjejnë dhe lexojnë emra shqip.<br />
Hapi II. Nëse ka kohë, mësuesja mund të plotësojë një shembull të tillë:<br />
Cilësitë e mia sipas shkronjave që ka emri.<br />
Agim<br />
Ai është shumë i sjellshëm.<br />
Gëzon respektin e të gjithëve.<br />
I pëlqen të ndihmojë të tjerët.<br />
Miku i tij më i mirë është libri.<br />
Mund të realizojë një rrjet të dytë diskutimi:<br />
Po<br />
A do të të pëlqente të kishe një emër<br />
tjetër apo të pëlqen emri që ke?<br />
Jo<br />
Përfundimi: .............................................................................................................................<br />
Të gjitha këto janë veprimtari të sugjeruara që mund të punohen edhe në orën e veprimtarisë ekstrakurrikulare.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Emri<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë emrin në tekstet e dhëna.<br />
• Të dallojë emrat që tregojnë edhe ndjenja, ide, mendime etj.<br />
• Të dallojë emrat e përgjithshëm dhe të përveçëm.<br />
• Të analizojë emrin sipas: llojit, gjinisë, numrit.<br />
• Të shkruajë saktë emrat e përveçëm duke përdorur shkronjën e madhe.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
stuhi mendimesh, punë në çifte, punë e pavarur, punë e drejtuar.<br />
teksti.<br />
emër, i përgjithshëm, i përveçëm, ndjenja, ide, mendime.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Kjo është një orë përsëritjeje e njohurive, që tashmë nxënësit kanë marrë gjatë klasës së dytë dhe të<br />
tretë.<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh.<br />
Hapi I. Ora e mësimit fillon me një stuhi mendimesh, ku nxënësit kujtojnë të gjitha njohuritë që kanë marrë<br />
për emrin.<br />
28<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapi I. Nxënësit lexojnë në heshtje materialin e paraqitur në tekst. Pasi lexojnë, plotësojnë sipas<br />
kërkesave.<br />
Hapi II. Punohet ushtrimi 1, ku nxënësit nënvizojnë emrat dhe shkruajnë në fl etore se çfarë tregojnë (njerëz,<br />
kafshë, sende, vende dhe gjëra të tjera). Mësuesi i drejton të thonë emri tregon edhe mendim, ndjenjë, ide etj.<br />
Në mësimet pasardhëse nxënësit do të bëjnë ndarjen e emrave në konkretë dhe abstraktë.
Hapi III. Punohet ushtrimi 2 në fl etore, ku nxënësit i klasifi kojnë në një tabelë emrat në të përgjithshëm dhe<br />
të përveçëm.<br />
3. Reflektimi: Hapi I. Punohet ushtrimi 3 në libër, ku nxënësit duhet të shtojnë nga një emër të përveçëm<br />
përbri emrave të përgjithshëm.<br />
Detyrë shtëpie. Punohen ushtrimet e Fletores së punës, f. 10.<br />
Rubrika: Të lexojmë<br />
Tema: Gramatika është një këngë e bukur (ora I)<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Objektivat : Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë një tregim me nota humori duke ilustruar me leximin e tekstit.<br />
• Të analizojë personazhet e tregimit.<br />
• Të shprehë ndjenjat e tij për mësuesin/en.<br />
• Të dallojë kuptimin e drejtpërdrejtë dhe të fi gurshëm të fjalëve.<br />
• Të pasurojë fjalorin me fjalë me kuptim të fi gurshëm.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
lexim i drejtuar, shkrim i lirë, përmbledhje e strukturuar.<br />
teksti, tabak letre, grafi k (lule margarita).<br />
gramatikë, inspektor, mësuese, me zë të prerë,<br />
e merr me nge.<br />
cilësitë e<br />
mësueses<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Shkrim i lirë.<br />
- Listo në një fletë të bardhë disa nga cilësitë që ti mendon se e bëjnë një mësues/e të përkryer ose më të<br />
mirin/ën. Mund të përdorim grafi kun e lules.<br />
Mësuesi/ja e përkryer ka këto cilësi: e dashur, e qeshur, e aftë, e qetë etj.<br />
Mësuesja është për mua: ndihmësja ime, këshilluesja ime, mikja ime, një prind i dytë etj.<br />
Hapi II. Mësuesja plotëson te petalet e lules, vizatuar në një tabak të madh letre ose në tabelë, disa nga cilësitë<br />
e mësueses që thonë nxënësit.<br />
2. Realizim i kuptimit: Përmbledhje e strukturuar.<br />
Hapi I. Mësuesja bën një parapërgatitje të nxënësve për tekstin që do të marrin.<br />
-Sot ne do të lexojmë një tregim shumë të këndshëm. Me këtë tregim ne tashmë hyjmë në një rubrikë<br />
Thumbojmë dhe qeshim. Në këto pjesë goditen të metat e njerëzve, po jo në mënyrë të drejtpërdrejtë,<br />
por nëpërmjet humorit, të qeshurës. Ne qeshim, por qëllimi nuk është vetëm ky. Qëllimi i vërtetë është<br />
të vihen në dukje të metat dhe të përmirësohen njerëzit që i kanë ato. Ky është edhe mesazhi i pjesës<br />
me titull “Gramatika është një këngë e bukur”.<br />
Hapi II. Punohet me metodën e veprimtarisë së leximit të drejtuar.<br />
Mësuesja udhëzon nxënësit të jenë të vëmendshëm ndaj fjalëve të nënvizuara në tekst.<br />
Ndalesa e parë. Çdo të martë dhe të enjte..., deri te ... pak thinja.<br />
- Ku zhvillohet ngjarja?<br />
- Cila është mësuesja?<br />
- Si përshkruhet ajo?<br />
- Si mendoni, kush mund të jetë gruaja me thinja?<br />
- Përse mund të ketë ardhur ajo?<br />
29
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Ndalesa e dytë. Mirëdita… deri te... borë të bardhë.<br />
- A ishte i saktë parashikimi juaj për zonjën me thinja?<br />
- Si fi lloi të shpjegonte mësuese Lorencina?<br />
- Cilat kategori gramatikore shpjegonte ajo?<br />
- Të pëlqen kjo mënyrë shpjegimi?<br />
- Si mendoni ju, inspektores i pëlqeu kjo mënyrë shpjegimi?<br />
Ndalesa e tretë. Inspektorja... deri te... mësueses.<br />
- A ishte i saktë parashikimi juaj mbi inspektoren?<br />
- Me çfarë mund ta krahasosh shpjegimin e mësuese Lorencinës?<br />
- Si mendoni ju, cila mënyrë e të shpjeguarit i pëlqente inspektores?<br />
- Po mësuese Lorencina, si mendoni se do të vazhdojë të zhvillojë mësimin pas fjalëve të inspektores?<br />
Ndalesa e katërt. Ua e shkreta mësuese … deri në fund.<br />
- A ishte i saktë parashikimi juaj?<br />
- Si ju duket përgjigja e mësuese Lorencinës?<br />
- Po nxënësit e saj janë dakord me të?<br />
- Si mendoni, kush kishte të drejtë, mësuesja apo inspektorja? Pse?<br />
Hapi III. Punohet fjalori me fjalë dhe shprehje.<br />
Reflektimi: Hapi I. Nxënësit plotësojnë rubrikën Plotëso. Nxënësit mund të zgjedhin të gjitha alternativat e<br />
dhëna në ushtrim.<br />
Detyrë shtëpie. Të lexojnë saktë, rrjedhshëm e të ritregojnë brendinë e tregimit.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Të lexojmë<br />
Gramatika është një këngë e bukur (ora II)<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë rrjedhshëm, me intonacion tregimin.<br />
• Të tregojë brendinë e tregimit duke përdorur grafi kun e ngjarjes.<br />
• Të luajë në role tregimin.<br />
• Të analizojë tiparet e personazheve duke u bazuar në pjesën e lexuar.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
lexim në role, dramatizim, analizë personazhesh, diskutim.<br />
teksti.<br />
personazh, cilësitë e personazhit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Lexohet tregimi nga disa nxënës. Ritregohet përmbajtja me grafik organizues ose thjesht me gojë.<br />
Grafi k organizues - harta e ngjarjes (shih te grafi kët - grafi ku i ritregimit).<br />
2. Realizimi i kuptimit: Lexohet tregimi në role. Dramatizohet nga nxënës që i kanë mësuar fjalët e<br />
personazheve. Mund të zhvillohet dhe një veprimtari tjetër.<br />
3. Reflektimi: Analizë e dy personazheve.<br />
Mësuese Lorencina<br />
e aftë, e talentuar<br />
e dashur<br />
e re<br />
Inspektorja<br />
e prapambetur<br />
e rreptë<br />
e vjetër<br />
30
- Riktheju cilësive që ti shënove për mësuesen e përkryer në punimin e një ore më parë.<br />
Sa nga këto cilësi i ka mësuesja jote? A ka nevojë të përmirësohet ajo?<br />
Ndoshta kjo është një veprimtari që mësuesja nuk ka dëshirë ta bëjë. Megjithatë nxënësit dinë ta vlerësojnë<br />
mësuesen e tyre.<br />
Detyrë shtëpie. Vizato mësuesen tënde. Nxirr në dukje në vizatimin tënd cilësitë që ka ajo.<br />
Rubrika: Të shkruajmë<br />
Tema: Përshkruajmë një person<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të përshkruajë me shkrim shoku/shoqen ose të afërmit.<br />
• Të pasurojë fjalorin me mbiemra.<br />
• Të përdorë mbiemra të nyjshëm dhe të panyjshëm në përshkrim.<br />
• Të shkruajë qartë, saktë duke përdorur sa më shumë fjalë të reja.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
Shkrim i lirë, Turi i galerisë.<br />
Teksti, letër format A4, lapsa me ngjyra.<br />
Përshkrim, pamje fi zike, karakter, sjellje.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Shkrim i lirë.<br />
Hapi I. Në një fletë letre përshkruajnë një shok/shoqe të klasës pa i vënë emrin. Nxënësit punojnë pak<br />
minuta.<br />
Hapi II. Lexohen disa nga punimet e nxënësve dhe në bazë të përshkrimit nxënësit gjejnë se për kë bëhet<br />
fjalë.<br />
2. Realizimi i kuptimit.<br />
Hapi I. Mësuesja shkruan në dërrasën e zezë se çfarë kishin pasur parasysh nxënësit gjatë përshkrimit. Shton<br />
në listë dhe elemente të tjera, që janë të nevojshme për t’u përdorur gjatë një përshkrimi.<br />
Hapi II. Nxënësit lexojnë fjalët që përdoren për përshkrimin e pamjes fi zike të një personi. Mësuesja orienton<br />
nxënësit të qarkojnë ngjyrën dhe llojin e flokëve që ka secili nxënës. Vazhdohet me leximin e fjalëve që përdoren<br />
për përshkrimin e tipareve dhe shprehjeve të fytyrës.<br />
Mësuesja i orienton nxënësit se në përshkrimin e një personi është shumë i rëndësishëm përshkrimi i karakterit<br />
dhe sjelljes së tij. Lexohen fjalët që përcaktojnë karakterin.<br />
Hapi III. Fillon puna me shkrim e nxënësve. Nxënësve me nivel të ulët u kërkohet të përshkruajnë mësuesen<br />
ose inspektoren, nxënësve të tjerë u kërkohet të përshkruajnë shokun, një i afërt, personazh fi lmi, libri, nga<br />
bota e artit, sportit etj.<br />
Mësuesi/ja i ndihmon nxënësit duke u shpërndarë fl etë të përgatitura ose i shkruan kërkesat në dërrasë.<br />
31
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Emri i personazhit<br />
____________________________________<br />
Ngjyra dhe lloji i fl okut ____________________________________<br />
Tiparet dhe shprehja e fytyrës ____________________________________<br />
Balli _______________________________________________________<br />
Sytë _______________________________________________________<br />
Shprehja_____________________________________________________<br />
Zëri _______________________________________________________<br />
Trupi _______________________________________________________<br />
Qëndrimi i trupit_______________________________________________<br />
Karakteri ____________________________________________________<br />
Një model përshkrimi mund të jetë:<br />
Erion Bogadani është një futbollist i ekipit kombëtar shqiptar. Ai luan me një ekip italian. Është shumë i<br />
gjatë, me fl okë kafe, që i kreh në një mënyrë të veçantë.<br />
Ka një ballë të lartë, sy kafe. Është i shkathët, i fortë, krenar që përfaqëson Shqipërinë në ndeshjet<br />
ndërkombëtare.<br />
Turi i galerisë. Punimet e nxënësve ekspozohen në një kënd të klasës. Nxënësit lexojnë punimet e njëri-tjetrit.<br />
3. Reflektimi: Rrjet diskutimi.<br />
PO A është shumë e rëndësishme që një njeri JO<br />
të jetë i bukur nga ana fi zike?<br />
Përfundimi: ................................................................................................................................<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore - Drejtshkrim<br />
Përdorimi i shkronjës së madhe<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të përdorë me korrektësi shkronjën e madhe te emrat e përveçëm.<br />
• Të përdorë shkronjën e madhe në fi llim të fjalisë.<br />
• Të shkruajë qartë shkronjat e alfabetit të mëdha e të vogla.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
pyetje-përgjigje, bisedë, punë e drejtuar, punë e pavarur<br />
teksti i nxënësit, fl etore, lapsa me ngjyra<br />
shkronjë e madhe, emër i përveçëm, emër i përgjithshëm, thonjëza<br />
32<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Pyetje-përgjigje.<br />
- Si fi llon shkrimi i fjalisë?<br />
- Ç’tregojnë emrat e përveçëm?<br />
- Si shkruhen ata?<br />
Theksohen dy rregullat për shkrimin e shkronjës së madhe.
2. Realizimi i kuptimit. Punë e drejtuar.<br />
Hapi I. Punohet ushtrimi 1. Nxënësit shkruajnë emra të përveçëm për emrat e përgjithshëm të pjesëtarëve të<br />
familjes. Për mësuesit që kanë mundësi mund të shfrytëzojnë dhe grafikun organizues për pemën e familjes.<br />
Hapi II. Punohet ushtrimi 2. Nxënësit shkruajnë emra të përveçëm për emrat e përgjithshëm.<br />
Hapi III. Punohet ushtrimi 3, ku nxënësit shkruajnë emrat dhe mbiemrat e gjashtë shokëve dhe shoqeve të klasës.<br />
Hapi IV. Punohet ushtrimi 4. Nxënësit shkruajnë emra vendesh.<br />
Reflektimi: Punë e pavarur.<br />
Punohet ushtrimi 5, i cili është në formën e një vetëdiktimi.<br />
Vlerësohen nxënësit për punën e tyre.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 5 i librit dhe ushtrimet e Fletores së punës, f. 12.<br />
Rubrika:<br />
Tema :<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Emrat konkretë dhe abstraktë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë emrat në fjalitë e dhëna.<br />
• Të dallojë emrat abstraktë dhe konkretë.<br />
• Të krijojë çifte antonimike.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
Veprimtari e drejtuar, punë e pavarur.<br />
Teksti, fl etore, Fletore pune.<br />
Emër konkret, emër abstrakt, antonimi.<br />
Zhvillimi mësimit<br />
1. Evokimi: Hapi I. Veprimtari e drejtuar.<br />
Mësimi fi llon me rubrikën e parë. Nxënësit orientohen të lexojnë kërkesën dhe ta plotësojnë atë. Lexohen dy<br />
rregullat mbi emrat konkretë dhe abstraktë.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapi I. Punohet ushtrimi 1. Nxënësit vendosin tek emri konkret shkronjën e shqisës përkatëse. Nxënësit<br />
lexojnë punën e tyre.<br />
Hapi II. Nxënësit punojnë ushtrimin 2. Vendosin K për emrat konkretë dhe A për emrat abstraktë.<br />
Emra abstraktë janë: lodhja, ndershmëria, mësimi, drejtësia, vështirësia, liria, suksesi,<br />
Hapi III. Punohet ushtrimi 3. Nxënësit formojnë emra abstraktë nga mbiemrat e nyjshëm dhe nga emrat<br />
konkretë.<br />
mik<br />
fëmijë<br />
plak<br />
i varfër<br />
miqësi<br />
fëmijëri<br />
pleqëri<br />
varfëri<br />
i gëzuar<br />
i pasur<br />
i dëshpëruar<br />
gëzim<br />
pasuri<br />
dëshpërim<br />
Hapi IV. Punohet ushtrimi 4.<br />
33
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Nxënësit shkruajnë antonimet e emrave abstraktë.<br />
mirësi<br />
frikë<br />
varfëri<br />
ligësi<br />
guxim<br />
pasuri<br />
2. Reflektimi: Punë e pavarur.<br />
Nxënësit shkruajnë nga tre emra konkretë dhe abstraktë.<br />
Detyrë shtëpie. Punohen ushtrimet e Fletës së punës, f.18.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Të lexojmë<br />
Ani pianistja<br />
gëzim<br />
lumturi<br />
drejtësi<br />
hidhërim<br />
dëshpërim<br />
padrejtësi<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të pasurojë fjalorin me fjalë dhe shprehje të reja.<br />
• Të demonstrojë nëpërmjet pyetjeve sa e ka kuptuar tregimin.<br />
• Të analizojë personazhet e pjesës.<br />
• Të vlerësojë cilësitë pozitive të shokut/shoqes.<br />
• Të krahasojë personazhet e tregimit me një personazh nga jeta, fi lmi, libri.<br />
• Të dallojë kuptimin e drejtpërdrejtë dhe të fi gurshëm të fjalëve.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
Pyetje-përgjigje, veprimtari e leximit të drejtuar, harta e personazheve.<br />
Teksti, fl etore, Fletore pune.<br />
Pianiste, truphedhur, ra si bombë, dirigjent, i gërryente nga brenda.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Pyetje-përgjigje.<br />
Mësuesja iu drejton nxënësve pyetjet:<br />
- A ju ka ndodhur të keni pasur zili dikë? Kur? Kë dhe për ç’arsye?<br />
Nxiten nxënësit të sjellin përvojat e tyre.<br />
Realizimi i kuptimit: Veprimtari e leximit të drejtuar.<br />
Hapi I. Ndalesa I. Ani erdhi ..., deri tek ... ishte e jashtëzakonshme.<br />
- Si e përshkruan Anin autori?<br />
- Si mendoni do të ketë konfl ikt më poshtë apo…..?<br />
Ndalesa II. Një ditë Anin..., deri tek... u bënë ziliqare.<br />
- Si paraqiten Ela dhe Eni?<br />
- Në cilin fjali e mbështetni mendimin tuaj?<br />
Ndalesa III. Salla ishte mbushur ... deri te....nuk e uruan?<br />
- Si mendoni, çfarë do të kishte dashur Eni dhe Ela që të ndodhte?<br />
- Po klasa a mbajti të njëjtin qëndrim si Ela dhe Eni?<br />
- Si mendoni Ela dhe Eni do të vazhdojnë të mbajnë këtë qëndrim?<br />
34<br />
Ndalesa IV. Në pushimin e madh… deri te... shumë keq.<br />
- Si mendoni a kemi të bëjmë me një konfl ikt?
- A ishte i saktë parashikimi juaj i fi llimit?<br />
- Çfarë skene sajuan dy vajzat?<br />
- Nëse do të ishe në vend të tyre, çfarë do të të kishte vajtur në mendje të bëje? Pse?<br />
- Çfarë cilësie të Anit zbulojmë në këtë paragraf?<br />
- Gjejeni në paragrafi n që lexuat dhe lexojeni me zë të lartë.<br />
- Si mendoni, vajzat do të vazhdojnë të sillen keq me Anin apo….?<br />
Ndalesa V. Kaloi një javë… deri te... një pako në dorë dhe ikën.<br />
- Si mendoni çfarë do të ketë në pako?<br />
- Pse vajzat nuk hynë brenda?<br />
• Kishin frikë?<br />
• Ju vinte turp për veprimin e tyre?<br />
• S’donin të përballeshin me Anin?<br />
- Mendoni se konflikti po shkon drejt zgjidhjes?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Ndalesa VI. Lexoni paragrafi n e fundit.<br />
- Si mendoni a u zgjidh konfl ikti?<br />
- Në cilën fjali shprehet kjo zgjidhje? “Ani je e madhe!”<br />
Hapi II. Punohen fjalët e fjalorit.<br />
2. Reflektimi: Harta e personazheve.<br />
Ani<br />
Ela dhe Eni<br />
pianiste e talentuar e padjallëzuar zemërgjerë pianiste egoiste ziliqare<br />
Nuk tregoi se kush ia punoi rengun<br />
Donin të ishin ato më të mirat<br />
Detyrë shtëpie. Parashikoni se çfarë mund të bëjë Ani në situatën e mëposhtme.<br />
Pas një viti Eni dhe Ela bëhen pianistet më të mira. Përshkruani se çfarë mund të bëjë Ani?<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Të lexojmë<br />
Ani pianistja (Ora II)<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë rrjedhshëm tregimin.<br />
• Të tregojë përmbajtjen me fjalët e tij.<br />
• Të punojë në grup.<br />
• Të shprehë mendimin e tij/e saj për situatat e caktuara.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
Punë në grupe, diskutim, veprimtari e drejtuar.<br />
Teksti.<br />
Ritregim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Lexohen detyrat e shtëpisë, ku nxënësit kanë sjellë parashikimet e tyre për fundin e ngjarjes, të<br />
cilat nuk duhet të gjykohen, por të pranohen ashtu siç janë.<br />
35
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
2. Realizimi i kuptimit: Veprimtari e drejtuar.<br />
Hapi I. Leximi dhe ritregimi i pjesës nga disa nxënës. Nëse mësuesja e ndien të nevojshme, mund të përdorë<br />
grafi kët e ritregimit.<br />
Hapi II. Punohet rubrika Po ti?<br />
Si duhet të sillesh me një mik:<br />
• që ka arritur sukses (E përgëzon atë)<br />
• që është i ndrojtur (Përpiqu ta afrosh për t’u bërë dhe ai pjesë e grupit.)<br />
• që humbet një garë (Çdo garë ka fi tues dhe humbës, po të stërvitet më shumë me siguri do të<br />
arrijë sukses.)<br />
• që të ka bërë një të keqe (Përpiqu ta falësh atë, po pasi t’i kesh thënë në sy se veprimi i tij ishte<br />
i padrejtë.)<br />
Kjo rubrikë lihet të punohet në dyshe nga nxënësit. Dëgjohen disa dyshe.<br />
3. Reflektimi: Punë në grupe.<br />
Nxënësit bisedojnë në grupe për pasionet që kanë. Secili shkruan pasionin e tij. Më pas, nxënësit që kanë<br />
të njëjtin pasion, grupohen në grupe të reja dhe diskutojnë se si mund ta arrijnë sukses në pasionin e tyre.<br />
Nxënësit mund të formulojnë shprehje inkurajuese.<br />
• Ne jemi më të mirët.<br />
• Ne mund t’ia dalim mbanë.<br />
Detyrë shtëpie. Gjeni tregime, poezi që shprehin përpjekjet që bëjnë njerëzit për të arritur sukses.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Të flasim<br />
Ndërtimi i tregimit<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të diskutojë për tregimet.<br />
• Të diskutojë për strukturën e një tregimi: Hyrja, zhvillimi, mbyllja.<br />
• Të dëgjojë dhe të fl asë duke respektuar rregullat e të folurit në grup.<br />
• Të dallojë hyrjen, zhvillimin dhe mbylljen në pjesë të reja.<br />
• Të gjejë idenë dhe temën e një tregimi të dhënë.<br />
Metoda dhe teknika: Kllaster, bisedë, diskutim, punë në dyshe.<br />
Materiale: Teksti, grafi k.<br />
Fjalë kyç:<br />
Ndërtim i tregimit, hyrje, zhvillim, mbyllje.<br />
Zhvillimi i mësimit.<br />
1. Evokimi: Kllaster.<br />
realist<br />
fantastiko-shkencor<br />
Llojet e tregimit<br />
Personazhet<br />
Tregimi<br />
Struktura<br />
hyrja<br />
zhvillimi<br />
mbyllja<br />
Ideja<br />
Tema<br />
36
2. Realizim i kuptimit: Bisedë, diskutim.<br />
Hapi I. Analizohen elementet e strukturës së tregimit. Lexohen etiketat që shpjegojnë hyrjen, zhvillimin dhe<br />
mbylljen.<br />
Hapi II. Nxënësit i rikthehen tregimit "Ani pianistja" dhe diskutojnë në bazë të ndarjes që është dhënë e<br />
gatshme.<br />
Në hyrjen e tregimit ne njihemi me Anën, e cila është transferuar në një shkollë tjetër, tre muaj pasi ka fi lluar<br />
shkolla. Autori përshkruan pamjen fi zike dhe karakterin e Anit.<br />
Në pjesën e zhvillimit të tregimit ne njihemi me ngjarjen dhe atë çka ndodh, problemet, konfl iktin me Enin<br />
dhe Elën, rrengun që i punojnë ato, pendimin e tyre.<br />
Në pjesën e mbylljes kemi zgjidhjen e problemit (konfl ikt).<br />
Hapi III. Mësuesja i orienton nxënësit në dy elemente të tjera të rëndësishme: tema dhe ideja e pjesës.<br />
Lexohen sqarimet që janë dhënë në libër.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
3. Reflektimi: Punë në dyshe.<br />
Nxënësit punojnë rubrikën Kthehu te teksti. Orientohen të hapin librat në tregimet e mëparshme: Një diskutim<br />
në klasë, Gentiana, Gramatika është një këngë e bukur.<br />
Nxënësit diskutojnë për temën dhe idetë e këtyre tregimeve.<br />
Vlerësohen nxënësit.<br />
Detyrë shtëpie. Në një tregim që keni lexuar në librat jashtëshkollorë dalloni strukturën, temën dhe idenë<br />
e tij.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Lakimi i emrit<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë lakimin e emrit duke u bazuar te mbaresa.<br />
• Të gjejë rasën e emrit me anë të pyetjeve.<br />
• Të dallojë lakimin e emrit nga zgjedhimi i foljeve.<br />
• Të lakojë emra të dhënë në të gjitha rasat.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
Veprimtari, punë e drejtuar, diskutim, manipulim fjalësh në fjali.<br />
Teksti, fl etore, lapsa me ngjyra, Fletorja e punës.<br />
Lakim, rasë, nyjë, parafjalë<br />
Zhvillimi i mësuesit.<br />
1. Evokimi: Hapi I. Veprimtari e drejtuar.<br />
Mësuesja orienton nxënësit të lexojnë shembullin e dhënë në libër.<br />
-Lexoni fjalitë dhe shiko si ndryshon emri me të kuqe.<br />
Nxënësit lexojnë në heshtje rregullën. Më pas në kor lexojnë rregullën e futur në etiketë.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Hapi I. Mësuesja u shpjegon nxënësve dallimin: folja zgjedhohet dhe emri lakohet.<br />
Lexohet nga nxënësit lakimi në fjali i emrit libër dhe bibliotekë.<br />
Lexohet rregulla. Mësuesja kërkon që nxënësit të përsëritin atë që lexuan.<br />
Hapi II. Punohen ushtrimet e rubrikës Ushtrohu.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit lakojnë emrin liqeni duke u ndihmuar nga pyetjet.<br />
37
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit lidhin me shigjetë rasën me pyetjen dhe emrin.<br />
Në ushtrimin 3, nxënësit plotësojnë fjalitë me emrin televizor në rasën e duhur.<br />
3. Reflektimi: Diskutim.<br />
Në ushtrimin 4, nxënësit nënvizojnë emrin që përsëritet. Bëjnë pyetjen dhe gjejnë rasën e emrit.<br />
Në ushtrimin 5, nxënësit vendosin në rasën e duhur emrat në kllapa.<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi numër 6 dhe ushtrimet e Fletores së punës, f.15-16<br />
Shënim: Kjo temë mund të zhvillohet në dy orë. Mësuesi/ja mund të shfrytëzojë orët në dispozicion. Sugjerohet<br />
që për nxënësit shumë të mirë të plotësohen ushtrimet e nivelit të lartë.<br />
Të punohen ushtrimet e Fletores së punës, f.17-18.<br />
Rubrika :<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
A keni ngrënë ndonjëherë libra?!<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të pasurojë fjalorin me fjalë dhe shprehje të reja.<br />
• Të tregojë kuptimin e fjalëve të reja.<br />
• Të diskutojë për dobinë që sjell të lexuarit e librave.<br />
• Të ritregojë përmbajtjen e tregimit me fjalët e tij/saj.<br />
• Të nxjerrë temën dhe idenë e tregimit.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
pyetje-përgjigje, parashikim për titullin<br />
teksti,<br />
televizor, libër, pasion (për leximin e librave)<br />
Zhvillimi i mësimit.<br />
1. Evokimi: Pyetje-përgjigje.<br />
Hapi I. Mësuesja u drejton nxënësve pyetjet:<br />
- Si e kaloni kohën e lirë?<br />
- Sa kohë harxhoni për të parë televizor?<br />
- Sa kohë harxhoni për të lexuar libra?<br />
- Cilat janë vërejtjet që iu bëjnë prindërit, kur shihni shumë televizor?<br />
Vazhdojmë të jemi në rubrikën Thumbojmë dhe qeshim.<br />
Sot do të njihemi me një ngjarje që iu ka ndodhur moshatarëve tuaj në një provincë të Italisë.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Parashikim për titullin.<br />
Mësuesja lexon titullin A keni ngrënë ndonjëherë libra?! dhe u drejton nxënësve pyetjen.<br />
- Sapo lexoni titullin, çfarë iu vjen ndërmend.<br />
- A mendoni se mund të hahen librat?<br />
Nxënësit japin mendimet e tyre dhe mësuesja i shënon në tabelën e zezë.<br />
Hapi II. Lexohet tregimi nga mësuesja. Nxënësit orientohen të dëgjojnë me kujdes. Pas leximit të tekstit<br />
punohet rubrika Kupto tekstin.<br />
38<br />
Hapi III. Punohet rubrika Fjalorth. Duhet theksuar se në këto tregime nxënësit gjejnë shumë shprehje<br />
frazeologjike e shprehje me kuptim të fi gurshëm. Mësuesi/ja shpjegon kuptimin e tyre.
3. Reflektimi: Ditari dypjesësh.<br />
Zgjidh paragrafi n që të pëlqen dhe komentoje atë. Nënvizo shprehjet që të bëjnë për të qeshur dhe të duken<br />
të çuditshme. Komentoji ato me shokun/shoqen e bankës.<br />
Detyrë shtëpie. Mësoje ta lexosh rrjedhshëm tregimin. Ritregojua përmbajtjen e tregimit prindërve duke<br />
përdorur humorin. Mbaj shënim komentet që do të bëjnë ata.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Emrat që mbarojnë me -ës, -ër<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lakojë saktë emrat që mbarojnë më -ës, -ër.<br />
• Të shkruajnë saktë emrat që mbarojnë më -ës, -ër.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materialet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Përmbledhje e strukturuar, veprimtari e drejtuar, diskutim, punë në dyshe.<br />
Libri, Fletore pune.<br />
Lakim, drejtshkrim, emra që mbarojnë me -ës, -ër.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokim: Përmbledhje e strukturuar.<br />
Hapi I. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të gjejnë emra që mbarojnë më: -ës, -ër, si:<br />
nxënës, blerës, shitës, pjekës, emër, letër.<br />
Sot do të njihemi me lakimin e këtyre emrave. Të shohim se ç’ndodh me ta gjatë lakimit.<br />
2. Realizim kuptimit: Veprimtari e drejtuar.<br />
Hapi I. Lakoni emrat që janë në tabelë. Nxënësit lihen të lirë të punojnë.<br />
Pas përfundimit, detyra lexohet nga disa nxënës.<br />
Mësuesja lexon rregullën.<br />
Hapi II. Punohet ushtrimi 1. Nxënësit shkruajnë emrat e vendeve në trajtën e shquar.<br />
Gjirokastër Gjirokastra Kukës Kukësi<br />
Dibër Dibra Mallakastër Mallakastra<br />
Durrës Durrësi Progër Progri<br />
Qukës<br />
Qukësi<br />
Nxënësit korrigjojnë njëri-tjetrin.<br />
Hapi III. Punohet ushtrimi 2. Nxënësit do të shkruajnë në rasën kallëzore të shquar ose të pashquar<br />
emrat në tabelë.<br />
Emërore<br />
Kallëzore<br />
kodër mjeshtër metri shitësi blerës nxënës rrobaqepësi<br />
kodër mjeshtër metrin shitësin blerës nxënës rrobaqepësin<br />
Nxënësit orientohen që të shohin në ç’trajtë është emri i rasës emërore. Gjatë plotësimit të rasës kallëzore<br />
të ruajnë trajtën. Nxënësit formulojnë një rregull.<br />
Emrat që mbarojnë me -ër gjatë lakimit nuk ndryshojnë vetëm në rasën emërore<br />
dhe kallëzore në trajtën e pashquar, kurse në rasat e tjera po.<br />
Emërore kodër<br />
Kallëzore kodër<br />
Emrat që mbarojnë me -ës, gjatë lakimit në trajtën e pashquar e të shquar e ruajnë ë-në.<br />
39
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Hapi IV. Punohet ushtrimi 3. Nxënësit do të shkruajnë emra në rasën dhanore, trajta e shquart në tabelë.<br />
Mësuesi orienton nxënësit që në fi llim emrat e trajtës së pashquar t’i kthejnë në trajtën e shquar dhe, më pas<br />
t’i vendosin në rasën dhanore.<br />
E.<br />
E. e shq.<br />
Dh. e shq.<br />
emër ketër metër dhelpër blerëse kandërr gurgdhendës<br />
emri ketri metri dhelpra blerëseja kandrra gurgdhendësi<br />
emrit ketrit metrit dhelprës blerëses kandrrës gurgdhendësit<br />
3. Reflektimi: Punë në dyshe.<br />
Nxënësit orientohen të nxjerrin fl etoret. Krijojnë dyshe me shokun/shoqen. Secili do t’i japë shokut të lakojë<br />
në trajtën e pashquar dhe të shquar një emër që mbaron më: -ës, -ër. Orientohen të përdoren fjalët e ushtrimit<br />
2, 3.<br />
Detyrë shtëpie. Punohet ushtrimi 4.<br />
40<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Drejtshkrim<br />
Tema: Emra që mbarojnë në shumës me -e<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të përdorë saktë shumësin e emrave mashkullorë të tipit: dyqan, tregim, telegram.<br />
• Të shkruajnë saktë emrat që në shumës mbarojnë me -e.<br />
• Të përshtatë saktë mbiemrin me emrin në grupe fjalësh dhe në fjali.<br />
Metoda dhe teknika: Punë e drejtuar, diskutim, manipulim fjalësh në fjali, veprimtari e pavarur.<br />
Materiale:<br />
Teksti, fjali të shkruar nga mësuesja në tabakë letre.<br />
Fjalë kyç: Emra mashkullorë, shumës, mbaresa e.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Shpjegimi i temës nëpërmjet shembujve.<br />
Hapi I. Në tabelë janë shkruar fjalitë:<br />
Dje isha në një panair.<br />
Këtë vit janë zhvilluar disa panaire.<br />
Mira mori një telegram nga gjyshja.<br />
Postieri shpërndau disa telegrame.<br />
Le t’i analizojmë emrat e nënvizuar. Çfarë vini re?<br />
një panair - emër, numri njëjës; disa panaire - emër, numri shumës<br />
një telegram - emër, numri njëjës; disa telegrame - emër, numri shumës<br />
Mësuesja pret që nxënësit të gjejnë ndryshimin që ndodh në numrin shumës ku emrat marrin mbaresën -e.<br />
(Emrat e gjinisë mashkullore, në numrin shumës dalin me mbaresën - e, si emrat e gjinisë femërore)<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapi I. Lexohet nga nxënësit zinxhir rubrika Mbaj mend.<br />
Hapi II. Punohet ushtrimi 1. Nxënësit kthejnë në numrin shumës në trajtën e pashquar emrat.<br />
një tekst<br />
disa tekste<br />
një personazh disa personazhe<br />
një element<br />
disa elemente etj.<br />
Hapi III. Punohet ushtrimi 2. Kthe në numrin njëjës emrat dhe mbiemrat.<br />
disa dete të thella një det i thellë<br />
disa lloje të ndryshme një lloj i ndryshëm
Lexohet rregulli i paraqitur.<br />
Emrat e gjinisë mashkullore që marrin e, në shumës janë të gjinisë femërore, prandaj edhe mbiemrat i marrin<br />
të gjinisë femërore.<br />
3. Reflektimi: Veprimtari e pavarur.<br />
Punohet ushtrimi 3. Nxënësit kthejnë në shumës emrat dhe mbiemrat. Ata do të lexojnë dhe tregojnë se çfarë<br />
ndryshon te emrat dhe mbiemrat.<br />
Detyrë shtëpie. Punohen ushtrimet e Fletores së punës.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
Vjeshta<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë vjershën me intonacion, sipas kërkesave të teknikës së recitimit.<br />
• T’u përgjigjet pyetjeve për të treguar se e ka kuptuar brendinë.<br />
• Të shprehë me fjalë ndjenjat dhe emocionet që i shkakton dëgjimi dhe leximi i vjershës.<br />
Materialet: Pamje nga stina e vjeshtës, fotografi të bëra nga fëmijët gjatë stinës së vjeshtës,<br />
gjethe të thata.<br />
Fjalë kyç:<br />
Vjeshtë, begati, e artë, bistak, kuqojnë.<br />
Metoda dhe teknika: Pyetja e ditës, parashikim, vizatim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Pyetja e ditës:<br />
- Çfarë të vjen në mendje kur themi stina e vjeshtës?<br />
Stina e vjeshtës<br />
Përgjigjet mund të jenë të ndryshme, si: ikjen e zogjve, rënien e gjetheve, fi llimin e shkollës, pjekjen e frutave,<br />
kohë më e freskët, stina e pëlqyer nga piktorët etj.<br />
Nxënësit lihen të shprehin mendimet e tyre. Më pas mund të plotësojë dhe mësuesja.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Parashikim.<br />
Hapi I: Parashikim për fi gurat. Lexohet titulli.<br />
Menjëherë ne e kuptojmë që poezia flet për stinën e vjeshtës. Le të shohim sesi poeti i njohur shqiptar Xhevahir<br />
Spahiu e përshkruan vjeshtën.<br />
Hapi II. Lexohet poezia me një intonacion të qetë e melodioz nga mësuesi/ja.<br />
Hapi III. Mësuesi/ja pyet nxënësit:<br />
- Si ndiheni pasi keni dëgjuar vjershën? Nxënësit shprehin emocionet dhe përfytyrimet e tyre.<br />
- Përfytyroj zogjtë shtegtarë që nisen për shtegtim etj. Imagjinoj gjethet e pemëve që bien,<br />
frutat që piqen, njerëzit që i vjelin ato.<br />
Hapi IV. Punohet rubrika Kupto tekstin.<br />
Hapi V. Nxënësit gjejnë të ç’lloji janë emrat me të cilët tregohen ndjenjat e poetit.<br />
(emra abstraktë)<br />
3. Reflektimi: Vizatim.<br />
Vizato peizazhin e vjeshtës.<br />
Detyrë shtëpie. Mësoni vjershën përmendsh.<br />
41
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë llojet letrare të poezisë dhe të prozës.<br />
• Të krahasojë poezinë me prozën.<br />
• Të dallojë elementet e poezisë (strofa, vargu, rima).<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materialet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Të flasim<br />
Poezia dhe proza<br />
Bisedë, punë në dyshe, veprimtari e pavarur.<br />
Teksti i nxënësit, një poezi, një prozë e zgjedhur nga mësuesi/ja.<br />
Poezi, prozë, strofë, varg, rimë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi:<br />
Hapi I. Bisedë.<br />
- Ç’është poezia?<br />
- Është një tekst në vargje që shpreh ndjenjat dhe emocionet e poetit.<br />
- Ç’është proza?<br />
- Tekst jo në vargje. Fjalitë vijnë njëra pas tjetrës.<br />
Kjo është një mënyrë e fi llimit të orës së mësimit. Një fi llim tjetër mund të ishte:<br />
Lexohet një vjershë. Lexohet dhe një tekst në prozë. P.sh.:<br />
Poezi<br />
Prozë<br />
Gjuha jonë sa e mirë, Gjuha shqipe është një nga gjuhët më të vjetra<br />
Sa e ëmbël, sa e gjerë të Ballkanit. Ajo e ka prejardhjen nga ilirishtja.<br />
Sa e lehtë, sa e dlirë,<br />
Sa e bukur, sa e vlerë.<br />
Lihen nxënësit të gjejnë vetë ndryshimin.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapi I. Nxënësit lexojnë në kor etiketën.<br />
Hapi II. Elementet e një poezie janë: strofa, vargu dhe rima.<br />
Poezia Vjeshta është e përbërë nga tri strofa. Strofa e parë ka 4 vargje. Vargjet që rimojnë janë vargu<br />
i parë dhe i tretë. Fjalët rimuese janë vera dhe era. Vargu i dytë rimon me vargun e katërt, ku fjalët rimuese<br />
janë larg dhe park .<br />
Hapi III. Mësuesja iu shpjegon nxënësve se një poezi mund të kthehet dhe në prozë. Lexohen dy paragrafët.<br />
Hapi IV. Punohet rubrika Kthehu te teksti.<br />
Nxënësit do të gjejnë cilat janë strofat, vargjet dhe rimat te poezia Vjeshta.<br />
3. Reflektimi: Veprimtari e pavarur.<br />
Nxënësit do të analizojnë:<br />
- Titullin e vjershës<br />
- Sa strofa ka?<br />
- Cilat janë vargjet?<br />
- Cilat janë rimat e saj?<br />
Detyrë shtëpie. Gjej një poezi nga një libër jashtëshkollor dhe analizoje atë.<br />
42
Rubrika: Shkruajmë<br />
Tema: Përshkruajmë tingujt dhe ngjyrat e vjeshtës<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të përshkruajë stinën e vjeshtës.<br />
• Të përdorë fjalë dhe shprehje që i përkasin kësaj stine.<br />
• Të shprehë ndjenjat dhe emocionet e tij/saj në përshkrim.<br />
• Të përshkruajë duke u bazuar në imagjinatën dhe fantazinë e tij/saj.<br />
Metoda dhe teknika: Përmbledhje e strukturuar, veprimtari shkrimi.<br />
Materialet:<br />
Lapsa, fletë të bardha, gjethe të thata të pemëve, shkopinj, degë të vogla drurësh,<br />
grafi k organizues (gjethja).<br />
Fjalë kyç:<br />
Vjeshtë, tinguj, ngjyra, fëshfëritje, kërcitje, mërmëritje.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimi<br />
1. Evokimi. Përmbledhje e strukturuar.<br />
Mësuesja i orienton nxënësit për veprimtarinë që do të realizojnë.<br />
-Sot do të përshkruajmë stinën e artë të vjeshtës. Më dëgjoni me kujdes! Pjesa që do të lexoj është shkëputur<br />
nga përralla “Bambi”, jam e sigurt që e keni parë edhe fi lm. Bëhuni gati!<br />
2. Realizimi i kuptimit: Veprimtari e drejtuar.<br />
Hapi I. Lexohet nga mësuesja pjesa. Leximi duhet të jetë i qetë dhe shprehës.<br />
-A e përfytyruat skenën?<br />
-Si mendoni, cilët janë tingujt e vjeshtës? (kërcitja e degëve, fëshfëritja e pemëve, shirat që bien,<br />
melodia që krijojnë ato).<br />
- Po ngjyrat e vjeshtës?<br />
Nxënësit orientohen të lexojnë thesin e fjalëve.<br />
Hapi II. Veprimtari shkrimi.<br />
Nxënësit bëjnë përshkrimin e vjeshtës në një kohë 20-25 minuta. Ju mund t’iu sugjeroni të vizatojnë një gjethe<br />
të madhe në fl etore dhe të shkruajnë brenda saj. Më pas ta ngjyrosin gjethen. Ne mund t’ju sugjerojmë dhe<br />
disa grafi kë në formën e gjethes, të ketrit, të lajthisë, të misrit. (Shiko grafikët). Nxënësit le të zgjedhin njërin<br />
prej tyre. Mendojmë se do ta bënte dhe më interesant përshkrimin.<br />
Në fund lexohen punimet e nxënësve.<br />
3. Reflektimi: Me mjetet e sjella nxënësit formojnë një pemë me gjethe të rëna.<br />
Detyrë shtëpie. Formo një pesëvargësh me fjalën Vjeshtë.<br />
43
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore - Drejtshkrim<br />
Tema: Emrat që mbarojnë me -i<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lakojë saktë emrat që mbarojnë me -i të tipit: shtëpi, çati, kuti.<br />
• Të dallojë gjininë e emrave që mbarojnë me -i.<br />
• Të shkruajë saktë emrat që gjatë lakimit marrin -a.<br />
Mjete:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Teksti, shkumësa me ngjyra, tabelë për lakimin e emrave që mbarojnë me -i.<br />
Gjini femërore, trajtë e shquar, e pashquar, rasa, emrat: liri, qershi, kuti.<br />
Të dalluarit, të shkruarit, të menduarit.<br />
Struktura ERR Metoda Koha<br />
Evokimi<br />
Mendo, vëzhgo, diskuto<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Punë e drejtuar<br />
Reflektimi<br />
Shkrim i drejtuar<br />
Zhvillim i mësimit<br />
Evokimi: Mendo, vëzhgo, diskuto.<br />
Shkruhen në tabelë emrat: shtëpi, qershi, kajsi, lumturi.<br />
- Në ç’gjini dhe në ç’trajtë janë emrat më lart?<br />
- Kthejini në trajtën e shquar njëjës.<br />
(Shtëpia, qershia, lumturia dhe jo shtëpija, qershija, lumturija)<br />
- Si mund të lakohet emri shtëpi, qershi në trajtën e shquar dhe pashquar njëjës?<br />
Paraqitet tabela me lakimin e këtyre emrave.<br />
Realizim i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti në faqen 45.<br />
Lexohen shembujt drejtshkrimorë të emrave femërorë që mbarojnë me -i të theksuar.<br />
Kalohet në rubrikën Ushtrohu.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit ndajnë sipas gjinisë emrat që mbarojnë me -i.<br />
Emra të gj. femërore<br />
shtëpi, shtëpisë, kajsi,<br />
qershi, shami, kuti<br />
Emra të gj. mashkullore<br />
piktori, mure, kopshtin, lisi<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit i kthejnë emrat e dhënë në trajtën e shquar, rasa emërore.<br />
shtëpi- a kusi-a lumturia- a shëndetësi-a<br />
tepsi-a liri- a fatkeqësi-a bujqësi -a<br />
Në ushtrimin 3, nxënësit lakojnë emrin qershi në trajtën e shquar dhe pashquar, sipas shembullit të dhënë.<br />
Rasa E pashquar E shquar<br />
Emërore<br />
një qershi<br />
qershia<br />
Gjinore<br />
Dhanore<br />
Kallëzore<br />
i,e një qershie<br />
një qershie<br />
një qershi<br />
i, e qershisë<br />
qershisë<br />
qershinë<br />
Rrjedhore<br />
prej një qershie<br />
prej qershisë<br />
44
Në ushtrimin 4, nxënësit shkruajnë si duhet në trajtën e shquar, rasa kallëzore emrat: kuti, liri, Shqipëri, lumturi.<br />
nxënësi I nxënësi II nxënësi III nxënësi IV<br />
kutinë lirinë Shqipërinë lumturinë<br />
Reflektimi: Shkrim i drejtuar.<br />
- Shkruani 6 fjali ku të përdorni emrat:<br />
liri, Shqipëri, kënaqësi, fatkeqësi, ëmbëlsi, dituri<br />
P.sh.: Liria është e çmuar për këdo.<br />
Vendlindja ime është Shqipëria.<br />
Ëmbëlsirat janë kënaqësia ime.<br />
Xhoi buzëqeshte me një ëmbëlsi të madhe.<br />
Dituria fi tohet me punë të madhe.<br />
Lexohen dhe vlerësohen fjalitë e krijuara nga nxënësit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Detyrë shtëpie. Formoni fjali me emrat: kajsi, shtëpi, shëndetësi, kuti, shami duke i përdorur në trajtën e<br />
shquar, në rasën emërore.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Lakimi i emrave në numrin shumës<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lakojë emrat e gjinisë femërore e mashkullore në numrin shumës.<br />
• Të dallojë rasën e emrave të dhënë në tekst.<br />
• Të drejtojë pyetjet e duhura për gjetjen e rasave të emrave mashkullorë. (Cilët?, Cilëve?, Prej cilëve?)<br />
Mjete:<br />
Fjalë kyç:<br />
Teksti, tabela, fletore klase, stilolaps, tabak letre me tekst.<br />
Emra femërorë, mashkullorë, shumës, rasë, pyetjet: cilët?, cilëve?, prej cilëve?<br />
Struktura ERR Metoda Koha<br />
Evokimi<br />
Diskutimi i ideve<br />
Realizimi i kuptimit Punë e drejtuar<br />
Reflektimi<br />
Punë e pavarur. Zbatim i njohurive të marra<br />
Aftësitë:<br />
Zhvillim i mësimit<br />
të dalluarit, të menduarit, të shkruarit.<br />
Evokimi: Diskutimi i ideve.<br />
- Thoni disa emra në numrin shumës:<br />
mësuesit<br />
mësueset<br />
luleve emra në shumës vallet<br />
disa nxënës<br />
fl etoret<br />
45
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Paraqitet një tekst i shkruar në tabak letre ose është shkruar që më përpara në dërrasë të zezë. U kërkohet<br />
nxënësve të gjejnë emrat e numrit shumës dhe rasën e tyre.<br />
- Në ç’rasë janë përdorur emrat e numrit shumës?<br />
Kujtesë. Për të gjetur rasën e emrave të gjinisë mashkullore<br />
në numrin shumës përdoren pyetjet:<br />
Emërore → cilët?<br />
Gjinore → i cilëve?<br />
Dhanore → cilëve?<br />
Kallëzore → cilët?<br />
Rrjedhore → prej cilëve?<br />
Realizim i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti në f. 46.<br />
Lexohet teksti. Emrave me të kuqe u tregohet rasa, duke përdorur pyetjet: Cilët?, Cilëve?, Cilëve?, Cilët?,<br />
Prej cilëve?<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit gjejnë fjalën që përsëritet në tekstin e dhënë (bretkosa) dhe thonë rasën në të<br />
cilën është përdorur.<br />
Bretkosat → emërore → cilat?<br />
i bretkosave → gjinore → i cilave?<br />
Bretkosave →rrjedhore → prej cilave?<br />
bretkosa t → kallëzore → cilat?<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit u përgjigjen pyetjeve me emrin bretkosë duke e vendosur në rasën e duhur. Ata<br />
duhet të shkruajnë me laps emrin bretkosë në rasa të ndryshme. (bretkosat, i bretkosave, bretkosave, bretkosat,<br />
prej bretkosave)<br />
Reflektimi: Punë e pavarur. Zbatim i njohurive të marra.<br />
Nxënësit lexojnë tekstin e dhënë në ushtrimin 3 dhe gjejnë rasën e emrave me shkronja të zeza.<br />
djem→ rasa kallëzore, shkopinj → rasa kallëzore<br />
e shkopinjve → gjinore, shkopinjtë → kallëzore<br />
shkopinjve → dhanore , shkopinjtë →emërore<br />
Bëhet vlerësimi i punëve të nxënësve.<br />
tyre.<br />
Detyrë shtëpie. Zgjidhni në librin tuaj një tekst, nënvizoni emrat e numrit shumës dhe tregoni rasën e<br />
46
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë rrjedhshëm, me intonacion dhe të respektojë në mënyrë të vetëdijshme shenjat e pikësimit.<br />
• Të japë detaje shtesë rreth pjesës, duke e pasuruar më tej atë.<br />
• Të bëjë pyetje rreth tekstit që lexon.<br />
•Të tregojë brendinë e pjesës që lexon.<br />
• Të gjejë temën dhe idenë e pjesës.<br />
• Të analizojë mesazhin e pjesës dhe personazhin kryesor.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Lexojmë<br />
Andi Gjellëbërës<br />
Stuhi mendimesh, leximi me ndalesa, lexim zinxhir, rrethi i koncepteve.<br />
Pamje nga mjedise të ndryshme, restorante, familja gjatë drekës,<br />
foto të kuzhinierëve.<br />
Gjellë, gatuan, gjellëbërës, kuzhinë.<br />
Të lexuarit, të menduarit, të ritreguarit, të analizuarit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimi (brainstormimg).<br />
veshje e posaçme<br />
gjellë<br />
gjellëbërësi<br />
gatuan<br />
enë<br />
kuzhinë<br />
Mësuesi u kërkon nxënësve të thonë shpejt e shpejt çdo gjë që u vjen në mendje për gjellëbërësin.<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë titullin e tregimit “Andi gjellëbërës” dhe pyet nxënësit:<br />
- A keni gatuar vetë ndonjëherë?<br />
- Ç’lloj gjelle keni gatuar?<br />
- Trego para shokëve si ke vepruar?<br />
- Cila është gjella që të pëlqen më shumë?<br />
1. Realizimi i kuptimit: Leximi me ndalesa.<br />
Lexohet tregimi me ndalesa.<br />
Ndalesa e parë: Makina qepëse ... deri te ...ju duhet të hani diçka.<br />
- Pse u shqetësua Andi?<br />
- Ç’po bënte zonja Fink?<br />
- A ju ka rastisur të shqetësoheni ndonjëherë si Andi?<br />
Ndalesa e dytë: Andi shkoi ... deri te ... duket vetja sikur ç’po bën.<br />
- Ç’fi lloi të bënte Andi?<br />
- Pse mendoi të gatuante vetë?<br />
- Ç’mjete dhe perime përdori ai?<br />
- Si i dukej puna e gatimit?<br />
Ndalesa e tretë: Ngriti kapakun ... deri te ...kaq të shijshme.<br />
- Si u bë gjella e Andit?<br />
- Pse i pëlqeu zonjës Fink?<br />
- A ju pëlqen mbyllja e tregimit? Pse?<br />
- Ç’do të bëje ti, po të ishe në vend të Andit?<br />
Lexohet pjesa zinxhir nga nxënësi, sqarohen fjalët apo shprehjet e pjesës.<br />
47
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Paraqiten në tabelë cilësitë e Andit dhe mesazhi i pjesës:<br />
punëtor<br />
i dashur<br />
i shkathët<br />
3. Reflektimi: Rrethi i koncepteve.<br />
Pse?<br />
Si?<br />
Andi<br />
i zellshëm<br />
Rrethi i<br />
koncepteve<br />
Ku?<br />
Kush?<br />
Kur?<br />
Çfarë?<br />
i dhembshur<br />
Plotësohet rrethi i koncepteve me mendimet e secilit nxënës rreth pjesës.<br />
Lexohet rrethi i koncepteve nga nxënësit dhe dallohen ata që janë përgjigjur më saktë.<br />
Shënim.<br />
Këtë pjesë mësuesi/ja mund ta realizojë në dy orë, duke shfrytëzuar një orë nga dispozicioni.<br />
Më poshtë po japim një model të dytë, si mund të zhvillohet kjo temë në dy orë.<br />
Rubrika: Të lexojmë<br />
Tema: Andi gjellëbërës (ora I)<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë me interes, dëshirë e ndjenjë.<br />
• Të lexojë duke treguar se kupton përmbajtjen dhe merr informacion.<br />
• Të shpjegojë kuptimin e fjalëve të reja dhe të formojë fjali me to.<br />
• Të tregojë brendinë e pjesë që lexon.<br />
• Të diskutojë në grup për mënyrën e gatimit të gjellëve të ndryshme.<br />
Metoda dhe teknika: Stuhi mendimesh, bisedë, punë me grupe, organizues grafi k.<br />
Materiale:<br />
Albume për gatimin, librat “Si të gatuajmë”<br />
dhe “Si të ushqehemi”, letër të bardhë.<br />
Fjalë kyç:<br />
Kuzhinë, gatim, ndez gazin, gjellëbërës, gjellëtore.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh.<br />
Hapi I. Stuhi mendimesh për llojet e gjellëve që përdorim në familje.<br />
Llojet e gjellëve<br />
48
2. Realizimi i kuptimit: Organizues grafi k.<br />
Hapi I. Lexohet teksti nga mësuesi/ja dhe nxënësit i mbajnë librat mbyllur.<br />
Hapi II. Lexohet teksti pjesërisht nga mësuesi/ja, pastaj vazhdohet leximi nga nxënës që lexojnë bukur. Nxënësit<br />
ndjekin leximin dhe nënvizojnë fjalët e panjohura për ta.<br />
Bëhet në dërrasë shpjegimi i fjalëve e shprehjeve të reja duke marrë edhe mendimin e nxënësve e duke<br />
u mbështetur në fjalorthin e tekstit. Bashkë me nxënësit formojmë fjali me fjalët e shprehjet e reja ose të<br />
panjohura.<br />
Hapi III. Lexohet përsëri teksti nga nxënës të niveleve të ndryshme, sipas paragrafëve për të kuptuar më<br />
mirë përmbajtjen e për të marrë më shumë informacion.<br />
Ndërkohë nxënësit bëjnë vërejtje dashamirëse për përmirësimin e cilësisë së leximit.<br />
3. Reflektimi: Nxënësit nxiten të punojnë në grupe dyshe sipas grafikut organizues Dora e pyetjeve. Orientohen<br />
nxënësit të punojnë me dorën e majtë dhe vizatojnë formën e saj. Në secilin gisht ata shkruajnë pyetjet si më<br />
poshtë: Kush? Çfarë?, Ku?, Pse? Si?.<br />
Duke lexuar tekstin dhe duke u mbështetur te përvoja e tyre ata shkruajnë me fjali të plota përgjigjen e<br />
pyetjeve të bëra.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
4. Bëhet vlerësimi i orës së mësimit.<br />
Detyrë shtëpie. Renditni veprimet gjatë gatimit të një gjelleje.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Të lexojmë<br />
Andi gjellëbërës (ora II)<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë në mënyrë shprehëse dhe në heshtje.<br />
• Të lexojë në praktikim të njohurive rreth gjuhës standarde shqipe.<br />
• Të përcaktojë kohën dhe vendin e ngjarjes.<br />
• Të dallojë dhe të analizojë personazhet sipas gjykimit të tij.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Pyetja e ditës, grafi ku organizues: harta e ngjarjes,<br />
diskutim, praktikë e drejtuar, punë me shkrim, punë me grupe.<br />
Tabak letre A4 me grafi kun organizues, tabelë e mësueses<br />
sipas rubrikës Plotëso, por e paplotësuar për përgjigjet.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Pyetja e ditës.<br />
Hapi I. Tre nxënës të nivelit të lartë dhe mesatar lexojnë bukur pjesën.<br />
Kërkohet që nxënës të tjerë të niveleve të ndryshme të sqarojnë kuptimin e fjalëve të panjohura duke formuar<br />
dhe fjali me to.<br />
Më pas mësuesi/ja dhe nxënësit dëgjojnë me vëmendje përgjigjen për pyetjen e ditës: “Cilat janë veprimet<br />
e Andit gjatë gatimit?<br />
2. Realizimi i kuptimit: Grafik organizues, praktikë e pavarur.<br />
Hapi I. Realizohen ushtrimet e rubrikës Kupto tekstin.<br />
Nxënësit lexojnë në heshtje pjesën për të kuptuar më mirë përmbajtjen.<br />
49
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Hapi II. Ritregohet pjesa nëpërmjet grafi kut organizues: Harta e ngjarjes. Mësuesi/ja parapërgatit në një<br />
karton hartën e ngjarjes. Nxënësit orientohen të punojnë me grupe për të plotësuar hartën e ngjarjes me letër<br />
format A4. Pasi plotësohet grafi ku nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson grafi kun në dërrasë të zezë me mendimet<br />
më të mira të nxënësve.<br />
Hapi III. Praktikë e pavarur sipas rubrikës Plotëso.<br />
3. Reflektimi. Praktikë e pavarur për të matur rendimentin e orës së mësimit (minitest): Shkruani shkurt<br />
veprimet e Andit gjatë gatimit.<br />
Bëhet vlerësimi i motivuar i punës së nxënësve.<br />
Detyrë shtëpie. Shkruani bukur mendimin e Andit për gatimin.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Të shkruajmë:<br />
Përshkruajmë aromat<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të përshkruajë aromat duke përdorur mbiemra të ndryshme.<br />
• Të përshkruajë një lloj gatimi, duke përshkruar dhe aromën e këtij gatimi.<br />
• Të shkruajë me ndjenjë për përvoja vetjake.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Përvijim i të menduarit, punë e drejtuar, shkrim i lirë.<br />
Teksti i nxënësit, fi sha me mbiemra që të tregojnë si janë aromat,<br />
libri “Si të gatuajmë”.<br />
Kuzhinë, aroma, përshkrim, mbiemra.<br />
Të përshkruarit, të shkruarit, të menduarit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Përvijim i të menduarit.<br />
Mendoni tregimin “Andi gjellëbërës”.<br />
- Shkruani sa më shumë fjalë që lidhen me gatimin:<br />
kuzhinë<br />
sobë<br />
aromë<br />
tigan<br />
tenxhere<br />
gatimi<br />
kripë<br />
perime<br />
ujë<br />
lugë<br />
Veçoni aromën që ju pëlqen gjatë gatimit në familje.<br />
- Si është ajo? (e këndshme, ngacmuese etj...)<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapen librat e Gjuhës shqipe 4 në f. 49.<br />
Lexohen linjat orientuese të përshkrimit të aromave të dhëna dhe me fi gura.<br />
Lexohen mbiemrat te thesi i fjalëve.<br />
Lidhen fi gurat me fjalët.<br />
3. Reflektimi: Shkrim i lirë.<br />
Nxënësit shkruajnë një gatim të veçantë, duke mos harruar të përshkruajnë edhe aromën që përhapet gjatë gatimit.<br />
Veçohen përshkrimet më të mira para klasës.<br />
Detyrë shtëpie. Shkruaj aromat e disa gjellëve që të pëlqejnë.<br />
50
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të gjejë mbiemrat në një tekst të dhënë.<br />
• Të dallojë mbiemrat e nyjshëm nga mbiemrat e panyjshëm.<br />
• Të tregojë vendqëndrimin e mbiemrit në fjali të ndryshme.<br />
• Të përshtatë mbiemrat në gjini, numër me emrat shoqërues.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Mbiemri i nyjshëm dhe i panyjshëm<br />
Pema e mendimit, punë e drejtuar, punë e pavarur.<br />
teksti, tabak letre ku shkruhen mbiemra të nyjshëm dhe të panyjshëm.<br />
mbiemër i nyjshëm, i panyjshëm, nënvizo, dallo, lidh, shtyllë.<br />
të njohurit, të menduarit, të dalluarit, të analizuarit, të krahasuarit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Pema e mendimit.<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë disa mbiemra: e vogël, madhështore, i lartë, simpatike etj.<br />
Pyetën nxënësit: -Ç’mbani mend për mbiemrin?<br />
Plotësohet pema.<br />
tregon cilësitë e emrit që e shoqëron<br />
njëjës<br />
numër<br />
shumës<br />
mbiemri<br />
gjini<br />
mashkullore<br />
femërore<br />
Mësuesi/ja, pasi u kërkon nxënësve të shoqërojnë mbiemrat e dhënë më lart me disa emra, si: vajzë e vogël,<br />
vepër madhështore, mur i lartë, grua simpatike, i pyet:<br />
- Ç’gjë të veçantë vini re te mbiemrat e nënvizuar? (Disa e kanë nyjën i/e; disa nuk e kanë.)<br />
- Ç’emërtim do të përdorim për t’i dalluar ata nga njëri – tjetri?<br />
i nyjshëm (i, e, të, së) mbiemri i panyjshëm<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapen librat e Gjuhës shqipe 4 në f. 50.<br />
Lexohet teksti i dhënë, ndihmuar edhe nga fi gura përkatëse. Mësuesi/ja pyet:<br />
- Ç’tregojnë mbiemrat me ngjyrë blu? (të nyjshëm)<br />
- Po mbiemrat me ngjyrë të kuqe? (të panyjshëm)<br />
- Nga i dalluat?<br />
Mbiemrat e nyjshëm kanë përpara nyjat i, e, të, së.<br />
Mbiemrat e panyjshëm s’kanë përpara nyja.<br />
Punohen ushtrimet e tekstit.<br />
Ushtrimi 1. Nënvizo me të kuqe mbiemrat e nyjshëm, me blu mbiemrat e panyjshëm.<br />
Ushtrimi 2. Lidh mbiemrin me emrin. (p.sh., aromë e këndshme etj.)<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur.<br />
Shkruaj në dy shtylla mbiemra të nyjshëm dhe të panyjshëm.<br />
Vlerësimi i punëve të nxënësve.<br />
Përzgjedhja e punës më të mirë.<br />
Shënim: Kjo temë mund të zhvillohet edhe si modeli më poshtë.<br />
51
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë mbiemrat e nyjshëm dhe të panyjshëm.<br />
• Të formojë fjali me mbiemra të nyjshëm e të panyjshëm.<br />
• Të krijojnë një tekst të shkurtër, në të cilin të përdorë mbiemra të nyjshëm e të panyjshëm.<br />
• Të lidhë mbiemrin me emrin në një grup emrash dhe mbiemrash.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Mbiemri i nyjshëm dhe i panyjshëm<br />
Bisedë e kombinuar me shpjegim, punë vetjake, punë në çift.<br />
Fisha të përgatitura nga mësuesi/ja me fjali, ku të ketë mbiemra të nyjshëm<br />
e të panyjshëm.<br />
Emër, mbiemër, mbiemër i nyjshëm, mbiemër i panyjshëm.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi:<br />
Hapi I. Stuhi mendimesh për ngjyrën, llojet dhe formën e fl okëve.<br />
të rënë të kuq<br />
të paqethur<br />
të qethur<br />
të drejtë<br />
fl okë<br />
të verdha<br />
të zinj<br />
gështenjë<br />
të bardhë<br />
të dredhur<br />
të butë<br />
të shkurtër<br />
të gjatë<br />
të ashpër<br />
Hapi II. Nxënësve u shpërndahen fi sha për të dalluar mbiemrat.<br />
2. Realizimi i kuptimit:<br />
Hapi I. Hapen librat. Lihen nxënësit 2-3 minuta të shikojnë fi gurat e tekstit. U kërkohet që të flasin për ngjyrat<br />
e fl okëve të fëmijëve. Aktivizohen më shumë nxënësit e nivelit bazë për të siguruar gjithëpërfshirjen në mësim<br />
e për të mënjanuar braktisjen e fshehtë.<br />
Hapi II. Lexohet pjesa në fi llim të faqes 50 dhe kërkohet nga nxënësit të thonë se çfarë janë fjalët e ngjyrosura<br />
me të kuqe dhe blu.<br />
- Me cilën fjalë lidhen mbiemrat? (Me emrin)<br />
- Ku qëndrojnë mbiemrat, para apo pas emrave?<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë:<br />
Mbiemri qëndron zakonisht pas emrit dhe tregon cilësinë e tij.<br />
Mbiemri e bën më të qartë kuptimin e emrit.<br />
Hapi III. Plotësohen rreshtat me mbiemra të nyjshëm e të panyjshëm.<br />
52
Hapi IV. Diskutohet me nxënësit rreth tabelave për gjininë dhe numrin e mbiemrave.<br />
Përqendrohet vëmendja te dallimet midis tyre.<br />
Hapi V. Nxënësit punojnë në çifte rubrikën Ushtrohu. Gjysma e nxënësve punon ushtrimin 1, faqe 50, sipas<br />
kërkesës. Gjysma tjetër punon ushtrimin 2, faqe 50 sipas kërkesës.<br />
Grupet vlerësojnë punën në mënyrë të ndërsjellë.<br />
3. Reflektimi: Praktikë e pavarur.<br />
Ushtrimi 3, faqe 50 sipas kërkesës.<br />
Nxënësit shkëmbejnë fl etoret për të vlerësuar punën e njëri-tjetrit.<br />
Bëhet përmbledhja e vlerësimi i orës së mësimit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Detyrë shtëpie: Punohen ushtrimet në faqen 25-26 të Fletores së punës.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore - Drejtshkrim<br />
Ndarja e fjalëve në fund të rreshtit<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të ndajë fjalët në fund të rreshtit sipas rregullave drejtshkrimore.<br />
• Të ndajë saktë fjalët në fund të rreshtit në disa mënyra.<br />
• Të dallojë fjalët e ndara saktë nga fjalët e ndara gabim në fund të rreshtit.<br />
Metoda dhe teknika: Stuhi mendimesh, praktikë e drejtuar, praktikë e pavarur, veprimtari shkrimi.<br />
Mjetet:<br />
Teksti i nxënësit, tabakë letre me fjalë të ndara në fund të rreshtit, zanore, bashkëtingëllore.<br />
Aftësitë:<br />
Të drejtshkruarit, të menduarit, të vepruarit, të shkruarit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh, praktikë e drejtuar.<br />
- Mendoni secili nga një fjalë.<br />
- Sa rrokje ka fjala që menduat?<br />
Vendosen fjalët e menduara nga nxënësit sipas rrokjeve në tabelë.<br />
njërrokëshe dyrrokëshe trerrokëshe katërrokëshe<br />
- Si mund të ndahet secila fjalë kur rreshti përfundon? (Nxënësit japin variante të ndryshme)<br />
2. Realizimi i kuptimit: Praktikë e drejtuar.<br />
Hapen librat e Gjuhës amtare 4 në f. 51.<br />
Lexohen me kujdes rregullat e ndarjes së fjalëve në fund të rreshtit.<br />
- Fjalët në fund të rreshtit ndahen sipas rrokjeve, kur dy bashkëtingëllore kanë në mes një zanore:<br />
pula = pu - la; makina = ma - ki - na<br />
Kur ndërmjet dy zanoreve ndodhen dy ose më shumë bashkëtingëllore, ndarja është e lirë.<br />
53
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
lodra = lo - dra ose lod - ra<br />
ekskavator = ek - skavator ose eks - kavator<br />
Fjalët: korrje, marrje, ndahen:<br />
korr – je, dhe jo ko – rrje; marr- je dhe jo ma – rrje.<br />
Punohen ushtrimet e f. 51 dhe diskutohen me njëri – tjetrin.<br />
3. Reflektimi: Praktikë e pavarur.<br />
Ndani në fund të rreshtit fjalët e dhëna në fl ipçart: dhëmb, ndjell, kalendari, sjellje, përkthyes, i padobishëm,<br />
torta, stilolapsi.<br />
Vlerësohen detyrat e nxënësve.<br />
Dallohen punët më të mira para klase.<br />
Detyrë shtëpie. Ndani në fund të rreshtit fjalët e dhëna (jepen nga mësuesja)<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Të lexojmë<br />
Ana Flokëkuqja (ora e parë)<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë me interes, emocion dhe dëshirë tregimin.<br />
• Të pasurojë fjalorin me fjalë e shprehje, duke i përdorur ato në lidhje me fushën e leximit.<br />
• Të krijojë lidhje ndërmjet pjesës së lexuar dhe fi lmit “Ana Flokëkuqja”.<br />
• Të përshkruajë personazhin kryesor të tregimit.<br />
• Të lexojë në mënyrë të dramatizuar pjesën.<br />
• Të përshkruaj si kujdeset Ana për fl okët.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Mendo – shkëmbe mendime, lexim i drejtuar, lojë me role, lexim zinxhir,<br />
punë e pavarur.<br />
Teksti, libri “Ana Flokëkuqja” pamje nga koleksione “Në fl oktore”.<br />
Flokë, mbeti me gojë hapur, kujdes, ngjyra e fl okut.<br />
Të lexuarit, të diskutuarit, të menduarit, të përshkruarit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mendo – shkëmbe mendime.<br />
Pyeten nxënësit ç’dinë rreth fjalës fl oktore.<br />
Nxënësit japin mendime të ndryshme rreth ngjyrës, gjatësisë dhe llojit të fl okëve që ju pëlqen.<br />
- Pse duhet të kujdesemi për fl okët?<br />
- Ku i pritni apo i rregulloni fl okët tuaj zakonisht dhe në raste festash?<br />
(Paraqiten para klase nxënësit me lloje të ndryshme fl okësh.)<br />
2. Realizimi i kuptimit: Lexim i drejtuar, lojë me role.<br />
Nxënësit njihen me përmbajtjen e pjesës duke e lidhur dhe me fi lmin për fëmijë me të njëjtin titull.<br />
Lexohet pjesa nga mësuesja.<br />
Shpjegohen fjalët e vështira apo shprehjet që nxënësit nuk i kuptojnë.<br />
U drejtohen nxënësve pyetjet:<br />
- Cilat janë personazhet e tregimit?<br />
- Pse ishte e mërzitur Ana?<br />
- Si e imagjinoni Marilën kur e pa Anën?<br />
54
- Ç’këshillë i dha ajo Anës?<br />
- Cili prej jush e ka ndier veten keq kur ka prerë fl okët?<br />
Hapet libri dhe lexohet pjesa zinxhir nga nxënësi.<br />
- Lexohet pjesa me role (autori, Ana, Marila, Xhozi)<br />
- Punohet rubrika Kupto tekstin.<br />
3. Reflektimi: Kllaster.<br />
Përshkruaj Anën (pamjen fi zike, sjelljen)<br />
Detyrë shtëpie: Vizato Anë Flokëkuqen dhe përshkruaje me fjalë personazhin.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Të lexojmë<br />
Ana flokëkuqja (Ora e dytë)<br />
sjellja<br />
Ana<br />
pamja fi zike<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të tregojë brendinë e pjesës me fjalët e veta.<br />
• Të analizojë sjelljen dhe veprimin e Anës.<br />
• Të dramatizojë pjesën në role.<br />
• Të gjejë temën dhe idenë e pjesës.<br />
• Të përzgjedhë fragmentin më të bukur duke treguar pse - në.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Përvijim i të menduarit, ditari dypjesësh, lojë me role, rrjeti i diskutimit,<br />
punë e pavarur.<br />
Teksti, fl etë të bardha, kaseta fi lmike “Ana Flokëkuqja”, lapustila.<br />
Ritrego, përzgjidh, mesazh, dramatizo.<br />
Të dramatizuarit, të analizuarit, të diskutuarit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Përvijim i të menduarit.<br />
Pyeten nxënësit:<br />
- Ç’ju pëlqen te Ana?<br />
- A veproi mirë që leu fl okët me ngjyrë jeshile?<br />
- Po ju a ju pëlqen të ndërroni ngjyrën e fl okëve?<br />
- Po modelin e fl okëve?<br />
- Ç’cilësi të Anës ju pëlqejnë?<br />
2. Realizimi i kuptimit: Ditari dypjesësh, lojë me role.<br />
Nxënësit tregojnë me fjalët e tyre përmbajtjen.<br />
Nxënësit zgjedhin një fragment nga pjesa dhe e komentojnë. (mund të ndihmohen edhe me pyetjet: Pse e<br />
zgjodhët? Çfarë të kujtoi? Pse të vjen për të qeshur? etj.)<br />
Fragmenti<br />
Komenti<br />
- Mirë, eja poshtë në kuzhinë... Kujdesi për më të vegjlit është i domosdoshëm.<br />
Askush në shkollë nuk u tall me - Këshillat e më të rriturve duhen dëgjuar.<br />
- Dashuria dhe respekti për njëri – tjetrin është<br />
fl okët e shkurtër të Anës. -<br />
reciprok.<br />
55
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Nxënësit lexojnë fragmentet dhe komentet para klase.<br />
Interpretojnë me grupe pjesën.<br />
Mesazhi i pjesës: “Ëndërro, por kurrë mos guxo më shumë se sa duhet.”<br />
3. Reflektimi: Rrjeti i diskutimit.<br />
Në qendër të fl etës çdo nxënës shkruan pyetjen:<br />
PO A veproi mirë Ana që i leu fl okët JO<br />
me jeshile? Pse?<br />
Përfundimi: .............................................................................................................................<br />
Nxënësit argumentojnë përgjigjet rreth pyetjes së shtruar.<br />
Lexohen përgjigjet e nxënësve dhe grupohen.<br />
Detyrë shtëpie. Përshkruaj personazhin e Anës: pamjen fi zike dhe sjelljen.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Shkruajmë<br />
Përshkruajmë personazhin<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dëgjojë me vëmendje pjesë të zgjedhura nga libri “Pipi Çorapegjata”.<br />
• Të përshkruajë personazhin e Pipi Çorapegjatës, pamjen fi zike dhe sjelljen: ecjen, cilësitë e karakterit.<br />
• Të pikturojë Pipin sipas fantazisë së tij.<br />
• Të përshkruajë një personazh.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Mjetet:<br />
Fjalët kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Stuhi mendimesh, punë e drejtuar, shkrimi i lirë, Turi i galerisë.<br />
Teksti, libri për fëmijë “Pipi Çorapegjata”, fl etë të bardha, lapustila.<br />
Përshkrim, të dhëna personale, pikturo, krahaso.<br />
Të dëgjuarit, të përshkruarit, të vizatuarit, të krahasuarit,<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh (brainstorming).<br />
Pyeten nxënësit: - Çfarë duhet të përmendim kur përshkruajmë një personazh?<br />
të dhënat personale<br />
sjellja<br />
Personazhi<br />
ecja<br />
marrëdhëniet me të tjerët<br />
pamjen e jashtme<br />
(fytyra, trupi, fl okët)<br />
karakteri<br />
- Ç’ju sjell në mendje personazhi i Pipit?<br />
tekanjoze<br />
vajzë e shkujdesur<br />
Pipi<br />
e dashur<br />
çapkëne<br />
56
1. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Mësuesja lexon pjesën “Pipi Çorapegjata”.<br />
Nxënësit dëgjojnë me vëmendje. Më pas, nxënësit përshkruajnë portretin e Pipit duke përdorur fjalë nga<br />
teksti.<br />
Të dhënat personale (9 vjeç, e vetme, jeton në një shtëpi të vjetër, s’ka as nënë, as baba).<br />
Përshkruhet pamja fi zike e Pipit (vajzë e shëndetshme, fl okët ngjyrë karote, me dy gërsheta, hundë në formë<br />
patate të vockël, me quka të mëdha, dhëmbë të fortë e të bardhë).<br />
Ecja (e pakujdesshme, duke kënduar, me lëvizje të pakontrollueshme).<br />
Cilësitë e karakterit e të sjelljes (e dashur, e gëzuar, çapkëne, e sakrificës, e fortë, e paqëndrueshme, nervoze,<br />
optimiste, tekanjoze, krenare).<br />
3. Reflektimi: Turi i galerisë.<br />
Nxënësit punojnë në grupe: “Pikturoni Pipin sipas imagjinatës suaj”. Pasi e përfundojnë pikturën, atë e ngjitin<br />
në murin e klasës. Nxënësit që nuk mund ta pikturojnë, ta përshkruajnë me shkrim.<br />
Nxënësit krahasojnë punimet e tyre me njëri-tjetrin dhe i komentojnë.<br />
Një juri prej tre vetash përzgjedh punimet e realizuara më bukur.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Detyrë shtëpie. Lexoni pjesë të ndryshme nga libri “Pipi Çorapegjata”.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Mbiemri përshtatet me emrin<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
- Të përshtatë mbiemrat me emrat në gjini, numër dhe rasë.<br />
- Të dallojë shumësin apo njëjësin e mbiemrave në lidhje me emrat përkatës.<br />
- Të dallojë gjininë e mbiemrit duke e përshtatur me atë të emrit.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Mjetet:<br />
Fjalët kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Mendo – reflekto, punë e drejtuar, punë e pavarur.<br />
Teksti, tabela, fl etore klase, stilolaps.<br />
Mbiemër, emër, gjini mashkullore/ femërore, numri njëjës/shumës, rasë, grup fjalësh.<br />
Të përshtaturit, të shkruarit, të vepruarit, të menduarit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mendo – refl ekto.<br />
U paraqiten nxënësve fi gura me pamje të ndryshme. Nxënësit gjejnë grupet e fjalëve që i përkasin çdo<br />
fi gure.<br />
U drejtohen nxënësve pyetjet:<br />
- Në ç’gjini janë mbiemrat e çdo grupi fjalësh?<br />
- Në ç’numër janë përdorur mbiemrat.<br />
Mbiemrat përshtaten me emrin në gjini, numër dhe rasë.<br />
Mbiemri ka dy gjini: femërore dhe mashkullorem, si dhe dy numra: njëjës dhe shumës, ashtu si dhe emri.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapen librat e gjuhës në f. 55. Lexohen me kujdes shembujt e dhënë në tekst.<br />
Punohen ushtrimet e tekstit dhe diskutohen ato me njëri – tjetrin.<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur.<br />
Nxënësit punojnë në fl etoren e klasës. Përshtatin mbiemrin me emrat përkatës.<br />
57
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Mace (e shkathët, të shkathëta, i shkathët )<br />
Laps (e gjatë, të gjatë, i gjatë)<br />
Kthe këto grupe fjalësh në numrin shumës, trajta e shquar :<br />
Trup i fortë .........................................................................<br />
Punëtor i mirë .........................................................................<br />
Kthe këto grupe fjalësh në numrin shumës, trajta e pashquar:<br />
Mollë e pjekur .........................................................................<br />
Vizatim i bukur .........................................................................<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Të lexojmë<br />
Beni ecën vetë<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë rrjedhshëm, me intonacion dhe të respektojë shenjat e pikësimit në mënyrë të vetëdijshme dhe<br />
të qartë.<br />
•Të krijojë lidhje ndërmjet pjesës së lexuar dhe fi lmit për fëmijë “Beni ecën vetë”.<br />
• Të dallojë dialogun nga monologun që është përdorur në pjesën letrare.<br />
• Të tregojë përmbajtjen e pjesës me fjalët e veta.<br />
• Të analizojën Benin, personazhin kryesor të pjesës.<br />
Metoda dhe teknika: Diskuto – reflekto, lexim me ndalesa, lexim zinxhir, rrjeti i diskutimit, punë e pavarur.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, pamje të ndryshme nga filmi “Beni ecën vetë”, libri “Beni ecën vetë” i Kiço Blushit,<br />
pamje nga fshati.<br />
Fjalë kyç:<br />
Purtekë, lëmenjtë, samar, kapistall, duaj.<br />
Aftësitë:<br />
Të lexuarit, të ritreguarit, të dalluarit, të diskutuarit, të analizuarit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Diskuto – refl ekto.<br />
Pyeten nxënësit: - Si e kuptoni shprehjen: “çun mamaje”.<br />
frikacak<br />
nazeli<br />
çun mamaje<br />
i përkëdhelur<br />
s’bën gjë pa ndihmën e prindërve<br />
Diskutohet me nxënësit:<br />
- Ku i kaloni zakonisht pushimet?<br />
- Keni qenë ndonjëherë në fshat? Ku? Me kë?<br />
- Trego ç’gjëra ke parë dhe ke mësuar gjatë pushimeve?<br />
- Të ka rastisur ndonjëherë të jesh mburrur para kohe?<br />
“Beni ecën vetë” është roman i Kiço Blushit. Mbi bazën e këtij romani me skenar të shkruar nga vetë shkrimtari,<br />
është realizuar fi lmi me të njëjtin titull. Regjisore e fi lmit është Xhanfi se Keko, dhe aktor kryesor është Herion<br />
Spiro (Beni).<br />
2. Realizimi i kuptimit: Lexim me ndalesa.<br />
Lexohet tregimi me ndalesa.<br />
58
Ndalesa e parë: Tani zbresim ..., deri te ... o dembel ysh, ysh!<br />
- Ku do ta çonte Beni gomarin e ngarkuar?<br />
- Ç’mendonte Beni kur ecte rrugës?<br />
- A duhet të mburremi para kohe? Pse?<br />
- Si e mendoni vazhdimin e ngjarjes?<br />
Ndalesa e dytë: Në bishtin e gomarit ..., deri te .... nuk di ç’të bëj.<br />
- Pse çuditet Beni?<br />
- Kur bëhet më i madh gëzimi i Benit?<br />
- Ç’ndodhi më tej me gomarin?<br />
- Si do të përfundojë tregimi? Pse mendoni kështu?<br />
Ndalesa e tretë: Pa e kuptuar ..., deri tek ... unë të jap fjalën.<br />
- Pse u frikësua shumë Beni?<br />
- Kujt i kërkoi ndihmë?<br />
- Ç’i premtoi xhaxhi Thomait?<br />
- Si ndihet tani Beni?<br />
- Ç’mësuat nga kjo pjesë?<br />
Lexohet pjesa zinxhir nga nxënësit e klasës. Shpjegohen fjalët që nxënësit s’ua dinë kuptimin.<br />
Paraqiten cilësitë e Benit nga çdo nxënës.<br />
çun mamaje mburravec<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
punëtor<br />
dembel<br />
Beni<br />
frikacak<br />
trim<br />
Dallohen në tekst:<br />
Fjalët e autorit, dialogu (fjalët e personazheve) dhe monologu (fjalët që personazhi fl et me vete).<br />
Mesazhi i pjesës: Mos u mburr para kohe se më pas e pëson.<br />
Diskutohet rreth pjesës dhe fi lmit “Beni ecën vetë”.<br />
3. Reflektimi: Rrjeti i diskutimit.<br />
Në qendër të fl etës nxënësit shkruajnë pyetjen dhe argumentojnë rreth saj:<br />
PO - A veproi mirë xhaxhi Thomai që e JO<br />
mori me vete Benin në fshat? Pse?<br />
Përfundimi: ..................................................................................................................................<br />
Nxënësit grupohen sipas përgjigjeve të tyre.<br />
Detyrë shtëpie. Shikoni me kasetë fi lmin “Beni ecën vetë”. Përshkruani personazhin e Benit.<br />
59
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të shkruajë duke përshkruar ndjenjat e një personazhi të përzgjedhur.<br />
• Të shkruajë duke shprehur ndjenja dhe emocione të ndryshme.<br />
• Të shkruajë një ditar për gjënë më interesante që i ka ndodhur.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Të shkruajmë<br />
Përshkruajmë ndjenjat<br />
Stuhi mendimesh, punë e drejtuar, punë në grupe.<br />
Teksti, modele ditarësh të ndryshme, fl ipçarte me fjalë që shprehin ndjenja<br />
të ndryshme.<br />
Dita, ndjenja, antipati, trishtim, kapitje<br />
Të përshkruarit, të shkruarit, të menduarit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh.<br />
Pyeten nxënësit:<br />
- Kush nga ju mban shënime për gjërat që i ndodhin gjatë ditës?<br />
- Ju pëlqen të mbani ditar? Si është ai?<br />
- Gjej disa fjalë që shprehin ndjenja dhe gjendje shpirtërore.<br />
mirënjohje<br />
gëzim<br />
antipati<br />
ankth<br />
frikë<br />
dashuri<br />
respekt<br />
ndjenjë<br />
lumturi<br />
kënaqësi<br />
mirësi<br />
inat<br />
lëndim<br />
gjendje<br />
shpirtërore<br />
dyshim<br />
turp<br />
fyerje<br />
Ndjenjat dhe gjendjen shpirtërore mund t’i përshkruajmë në një poezi, tregim, ditar.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapen librat e gjuhës me në f. 58.<br />
Lexohen me kujdes fjalët që shprehin ndjenjë apo gjendje shpirtërore.<br />
Këto fjalë ndihmojnë për të përshkruar personazhet.<br />
Plotësohet ditari i nisur në tekst duke imagjinuar vetëm sikur të ishe në vend të Benit, në çastin kur gomari<br />
bënte veprime të çuditshme.<br />
3. Reflektimi: Punë në grupe.<br />
Ndahet klasa në grupe. Çdo grupi i caktohet detyra përkatëse.<br />
Grupi I. Përshkruani se si e ka ndierë veten Ermali në klasën e re.<br />
Grupi II. Përshkruani se si e ka ndierë veten Ani pianistja pas suksesit të parë.<br />
Grupi III. Përshkruani se si e ka ndierë veten Ana kur ka parë fl okët e saj jeshilë.<br />
Dëgjohen përshkrimet e çdo grupi, diskutohen dhe vlerësohen përshkrimet më të mirat.<br />
60
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexim<br />
Një gërvishtje e lehtë<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë rrjedhshëm pjesën.<br />
• Të përdorë fjalët e fjalorit në ritregimin e pjesës.<br />
• T’u përgjigjet pyetjeve të tekstit duke përdorur organizues grafi k (Dora e pyetjeve).<br />
• Të tregojë raste të ngjashme me atë të Taulantit.<br />
• Të lexojë pjesën në role.<br />
Mjete:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Teksti, pamje të ndryshme spitali, ambulancë, kutia e ndihmës së shpejtë,<br />
pambuk, fasho, pomada, paracetamol, fl etë formati, laps.<br />
Mahis, laborator, mikroskop, mikrobe.<br />
Të lexuarit, të treguarit, të diskutuarit, të analizuarit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Struktura ERR Metoda Koha<br />
Evokimi<br />
Diskutimi i ideve<br />
Realizimi i kuptimit Të dëgjuarit e drejtuarit, lojë në role<br />
Reflektimi<br />
Dora e pyetjeve<br />
Zhvillim i mësimit<br />
Evokimi: Diskutim i ideve.<br />
Pyeten nxënësit:<br />
- Përse shërben kutia e ndihmës së shpejtë?<br />
- Ku mbahet kutia e ndihmës së shpejtë?<br />
(në klasë, shtëpi, makinë, në vendin e punës etj.)<br />
- Pse quhet kutia e ndihmës së shpejtë?<br />
U tregohen nxënësve disa nga sendet e kutisë së ndihmës së shpejtë.<br />
alkool<br />
betadinë<br />
pambuk kutia e ndihmës së shpejtë fasho<br />
pomada të ndryshme<br />
paracetamol<br />
Me sendet që kanë sjellë nxënësit, vendoset në këndin e klasës kutia e ndihmës së shpejtë.<br />
- Ju ka rastisur të vriteni lehtë në klasë, shtëpi, në lagje, si keni vepruar? (Tregoni ndonjë rast.)<br />
Realizim i kuptimit: Të dëgjuarit e drejtuarit, lojë në role.<br />
Shkruhet titulli i tregimit në tabelë “Një gërvishtje e lehtë”.<br />
- Lexohet nga mësuesja me intonacion dhe nxënësit porositen të nënvizojnë:<br />
- Çfarë u tregoi mjeku fëmijëve?<br />
- Shpjegohen fjalët e fjalorit: mikrobe, mahis, laborator, mikroskop.<br />
- Lexohet pjesa zinxhir nga nxënësit e klasës.<br />
- Ritregohet me fjalët e tyre duke përdorur dhe fjalët e fjalorit.<br />
- Lexohet pjesa në role (babai i Taulantit, Beni, Taulanti).<br />
- Punohet rubrika Po ti?. Nxënësit u përgjigjen pyetjeve të rubrikës.<br />
61
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
- Plotësohet në tekst me laps se çfarë ka në kutinë e ndihmës së shpejtë? (alkool, pambuk, pomadë, fashë,<br />
barna, ankerplast).<br />
Reflektimi: Dora e pyetjeve.<br />
Nxënësit plotësojnë grafi kun Dora e pyetjeve.<br />
- Vizatoni dorën tuaj në një fl etë formati dhe përgjigjjuni saktë pyetjeve në çdo gisht:<br />
- Ku ishte Taulanti?<br />
- Çfarë i kishte ndodhur Taulantit?<br />
- Kush u foli për mikrobet?<br />
- Kur u foli babai i Orionit?<br />
- Pse janë të rrezikshme mikrobet?<br />
- Si luftohen mikrobet?<br />
- Lexohet Dora e pyetjeve nga disa nxënës.<br />
Çfarë?<br />
Ku?<br />
Kur?<br />
Pse?<br />
Kush?<br />
Si?<br />
Detyrë shtëpie. Shkruani pjesën që ju pëlqen më shumë dhe komentojeni atë.<br />
Vizatoni kutinë e ndihmës së shpejtë.<br />
62
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojnë planin e tregimit.<br />
• Të fl asin për pikat e planit.<br />
• Të hartojë pika plani nga pjesët e leximit që ka studiuar deri tani.<br />
Mjete:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Flasim<br />
Pikat e planit<br />
Teksti, format, laps.<br />
Përmbajtje, plan, pikë plani, paragraf.<br />
Të folurit, të hartuarit, të krahasuarit.<br />
Struktura ERR Metoda Koha<br />
Evokimi<br />
Harta e mendjes<br />
Realizimi i kuptimit Lexo - Analizo<br />
Reflektimi<br />
Punë në grupe<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillim i mësimit<br />
Evokimi: Harta e mendjes.<br />
Kthehu te teksti “Një gërvishtje e lehtë”.<br />
- Sa paragrafë ka tregimi?<br />
- Ç’mund të nxjerrësh për çdo paragraf?<br />
- Përse të ndihmon pika e planit?<br />
Tregimi → disa paragrafë → pika plani → fjalia që përmban kuptimin kryesor të paragrafi t<br />
Realizim i kuptimit: Lexo-analizo.<br />
Hapet teksti në faqe 61.<br />
- Lexohet tregimi “Një gërvishtje e lehtë”, sipas paragrafëve (6 paragrafë – 6 nxënës).<br />
- Lexohen pikat e planit të nxjerra për çdo paragraf.<br />
- Pikat e planit janë fjali kyç që tregojnë shumë shkurt përmbajtjen e tregimit.<br />
Reflektimi: Punë në grupe.<br />
Ndahet klasa në tri grupe.<br />
Çdo grupi i caktohet e njëjta pjesë leximi nga ato që janë studiuar deri tani.<br />
- Lexohet pjesa me paragrafë.<br />
- Për çdo paragraf nxirrni nga një pikë plani (fjali kryesore).<br />
- Krahasohen pikat e planit.<br />
- Fiton ai grup që ka dhënë shkurt dhe në mënyrë të plotë përmbajtjen e pjesës.<br />
- Vlerësimi i punës së nxënësve në grupe.<br />
Detyrë shtëpie. Nxirrni pikat e planit të pjesës “A keni ngrënë ndonjëherë libra?”.<br />
63
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohim gjuhën tonë<br />
Përemrat pronorë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
- Të dallojë përemrat pronorë në një fjali apo në një tekst të dhënë.<br />
- Të përshtatë përemrat pronorë me emrat e dhënë.<br />
- Të drejtshkruajë pa gabime përemrat pronorë.<br />
- Të krijojë fjali duke përdorur saktë përemrat pronorë.<br />
Metoda dhe teknika: Mendo – reflekto, punë e drejtuar, plotëso – diskuto.<br />
Mjete:<br />
Teksti, flipçarte me përemra pronorë, mjete të ndryshme, tabela e përemrave pronorë.<br />
Fjalë kyçe:<br />
Përemër pronor, gjini, femërore, mashkullore, njëjës, shumës.<br />
Aftësitë:<br />
Të vrojtuarit, të menduarit, të dalluarit, të përshtaturit, të shkruarit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mendo – refl ekto.<br />
U tregohen nxënësve mjete që u përkasin nxënësve të ndryshëm dhe u drejtohen pyetjet:<br />
- Kujt i përket secili mjet?<br />
Nxënësi 1: lapsi im<br />
Nxënësi 2: çanta ime<br />
- Në ç’gjini janë emrat lapsi, çanta?<br />
ynë<br />
lapsi<br />
im<br />
jonë<br />
çanta<br />
ime<br />
juaj<br />
njëjës<br />
yt<br />
juaj<br />
shumës<br />
jote<br />
i atyre (tyre)<br />
e tij, (i saj)<br />
e atyre<br />
e tij, (e saj)<br />
lapsat<br />
çantat<br />
tanë<br />
e mi<br />
tona<br />
e mia<br />
tuaj<br />
e atyre<br />
njëjës<br />
e tu<br />
e tij, (e saj)<br />
tuaja<br />
e atyre<br />
shumës<br />
e tua<br />
e tij (e saj)<br />
Jepen shembuj të ndryshëm duke i përshtatur përemrat pronorë në gjini, numër me emrat përkatës (banka<br />
juaj, tabela jonë).<br />
Fjalët im, ime, yt, jote, e tij, i tij janë përemra pronorë.<br />
Ato tregojnë se kujt i përket ajo për të cilën fl asim.<br />
64<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapen librat e gjuhës në f. 62<br />
Lexohen me kujdes shembujt e dhënë në tekst nga nxënës të ndryshëm.<br />
Punohen ushtrimet e tekstit 1-5.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit me laps do të nënvizojnë përemrat pronorë në tekstin e dhënë (tonë, e tij, im...)<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit përshtatin emrat e dhënë me përemrat pronorë (libri yt, libri i saj, libri i tij).
Në ushtrimin 3, nxënësit vendosin përemrat pronorë aty ku duhet.<br />
Në ushtrimin 4, dallojnë përemrat pronorë të shkruar gabim.<br />
3. Reflektimi: Plotëso – diskuto.<br />
Nxënësit hapin Fletoren e punës.<br />
Lexohen kërkesat e ushtrimit të dhëna në tekst.<br />
Plotësohen nga nxënësit.<br />
Diskutohen zgjidhjet e tyre me njëri – tjetrin.<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 5 (në tekstin e nxënësve).<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Të flasim<br />
Portreti, autoportreti<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
- Të dallojë portretin nga autoportreti me anë të vizatimit.<br />
- Të diskutojë për portrete dhe autoportrete të ndryshme.<br />
- Të krahasojë portrete të ndryshme, duke treguar mesazhin që jep çdo portret.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Diskutim i lirë, punë e drejtuar, punë individuale.<br />
Teksti, portrete dhe autoportrete të ndryshme, fletë të bardha, lapustila, pasqyrë<br />
Portret, autoportret, tipar, shprehje e fytyrës, mesazh.<br />
Të folurit, të diskutuarit, të krahasuarit, të vizatuarit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1.Evokimi: Diskutim i lirë.<br />
U paraqiten nxënësve disa portrete të piktorëve të ndryshëm dhe u drejtohen pyetjet:<br />
- Ç’janë paraqitur në këto portrete?<br />
- Si janë paraqitur ato? (tiparet dhe shprehja e fytyrës)<br />
Piktori e pikturon portretin e dikujt në pozicionin që dëshiron (ballor, profi l, gjysmë profi l)<br />
- Ç’është autoportreti? (vizatim i vetvetes)<br />
- Cila na ndihmon për të pikturuar veten tonë? (pasqyra, fotografi a).<br />
2.Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapen librat e gjuhës amtare në f. 72.<br />
Vështrohen me kujdes portretet e autoportreti i tekstit. Diskutohet me nxënësit rreth tyre.<br />
Portreti i djalit, nga piktori A. Buza (pozicion profi l, është paraqitur pa deformime në fytyrë).<br />
Portreti i Majës me kukull, nga piktori P. Pikaso (pozicion ballor, me deformime në fytyrë, aspekt i shprehjes<br />
së fytyrës në një moment të caktuar).<br />
Autoportreti i vajzës me ndihmën e pasqyrës.<br />
-Krahasohen portretet e djalit dhe vajzës ndihmuar dhe nga pyetjet e tekstit.<br />
3. Reflektimi: Punë individuale.<br />
Nxënësit vihen të vizatojnë portretin e një shoku apo shoqeje të klasës, apo autoportretin e tyre.<br />
- Vizatimin mund ta përfundojnë në shtëpi.<br />
65
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë bukur dhe me intonacionin e duhur pjesën.<br />
• Të veçojë humorin e pjesës dhe shprehjet që i bëjnë për të qeshur.<br />
• Të tregojë histori të ngjashme me ndodhinë e pjesës.<br />
• Të shkruajë pyetje për të nxjerrë kuptimin e pjesës.<br />
• Të nxjerrë temën dhe mesazhin e pjesës.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Të lexojmë (Thumbojmë dhe qeshim)<br />
Kloteri ka vënë syze<br />
Përvijim i të menduarit, leximi me ndalesa, shkrimi i lirë.<br />
Teksti, pjesë të shkurtra me humor, pamje të fëmijëve në klasë apo te mjeku.<br />
Topa pingpongu, hopla, thumbojmë dhe qeshim, personazh, mesazh, interpretim.<br />
Të lexuarit, të diskutuarit, të kuptuarit, të interpretuarit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Përvijim i të menduarit.<br />
Nxënësve u drejtohen pyetje rreth pjesës:<br />
- Si mendoni ju, ç’kushte duhet të plotësosh për t’u bërë i pari i klasës?<br />
- A ka në klasën tonë nxënës shumë të mirë? Si janë ata?<br />
- Si bëhesh nxënës shumë i mirë:<br />
a) duke punuar shumë,<br />
b) duke imituar më të mirin në lëvizje, paraqitje?<br />
2. Realizimi i kuptimit: Leximi me ndalesa.<br />
Lexohet pjesa me ndalesa dhe pyeten nxënësit:<br />
Ndalesa I: Kur Kloteri ... , deri te... i fundit i klasës.<br />
- Pse u çuditën shokët e Kloterit?<br />
- Cila shprehje të bëri për të qeshur?<br />
- Çfarë u kishte thënë doktori prindërve të tij?<br />
- Ç’ndien Kloteri pas fjalëve të doktorit?<br />
- Si vazhdon ngjarja?<br />
Ndalesa II: Mua me çuditi ... , deri te... shok bote!<br />
- A ju çudit pak historia e syzeve të Kloterit? Pse?<br />
- Kush ishte Anjani?<br />
- Pse u gëzuan shokët e Kloterit?<br />
- A mendojnë mirë shokët për Kloterin?<br />
Ndalesa III: I pe syzet ... , deri te... Po ju si mendoni?<br />
- A ka të drejtë Kloteri? Pse?<br />
- Po Anjani?<br />
- Ku gabojnë ata?<br />
- Juve ju pëlqen thumbimi i autorit?<br />
- Si mendoni ju për Kloterin, shokët dhe Anjanin?<br />
Lexohet tregimi nga nxënësit, shpjegohen fjalët e vështira.<br />
Nxënësit tregojnë histori të ngjashme me pjesën.<br />
Tregojnë pjesë të ndryshme humoristike.<br />
Plotësohet rubrika Kuptojmë tekstin.<br />
2. Reflektimi: Shkrim i lirë.<br />
Nxënësit shkruajnë mendimet e tyre rreth shprehjes: “Përpiqu e mëso, kurrë mos imito”.<br />
Lexohen shkrimet para klase duke përzgjedhur më të mirin.<br />
66
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë me intonacion dhe me zë të lartë vjershën, për të tingëlluar sa më bukur.<br />
• Të dallojë vargjet e vjershës nga intonacioni, shenjat e pikësimit.<br />
• Të tregojë raste të përdorimit të pjesëzës “mos” nga të rriturit.<br />
• Të imitojë një të rritur duke përdorur fjalëzën “mos” në formë këshille.<br />
• Të recitojë bukur vjershën.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Të lexojmë<br />
Mos...<br />
stuhi mendimesh, punë në grupe, shkrimi i lirë.<br />
teksti, fl ipçarte me këshilla, libër me poezi.<br />
vjershë, strofë, vargje, kritiko.<br />
të lexuarit, të komentuarit, të treguarit, të imituarit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh.<br />
Pyeten nxënësit: - Ç’ju vjen menjëherë në mendje kur dëgjoni pjesëzën“mos”?<br />
- Nga kush e dëgjoni më shumë këtë fjalë?<br />
këshillë<br />
mos<br />
pjesëz mohuese<br />
qortim<br />
përdoret për të ndaluar një veprim<br />
3. Realizimi i kuptimit: Punë në grupe.<br />
Ndahen nxënësit në grupe prej 4 -5 vetash.<br />
Çdo grupi i caktohet një strofë e vjershës.<br />
Nxënësit do t’i lexojnë dhe do t’i renditin ashtu siç mendojnë.<br />
Lexohet vjersha nga një përfaqësues grupi.<br />
Lexohet nga mësuesja vjersha e tekstit. Nxënësit shohin renditjen e saktë të vjershës. Lexohet vjersha nga<br />
nxënësit dhe shpjegohen fjalët apo shprehjet që s’i kuptojnë.<br />
Plotësohen ushtrimet e rubrikës Kupto tekstin.<br />
3. Reflektimi: Shkrim i lirë.<br />
Shkruani disa nga këshillat e mëposhtme duke mos e përdorur pjesëzën mos. P.sh.<br />
- Mos kalo! Prit sa të hapet drita jeshile e semaforit, pastaj kalo. Kontrollo rrugën, pastaj kalo.<br />
- Mos u merr me thashetheme!<br />
- Mos fi llo!<br />
- Mos nxito! etj.<br />
Detyrë shtëpie. Shkruaj për kujdesin e prindërve tuaj ndaj jush.<br />
67
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë kuptimet e foljeve kam dhe jam në fjalitë e dhëna.<br />
• Të përdorë në fjali foljet kam dhe jam në kohë të thjeshta.<br />
• Të dallojë kohën e thjeshtë nga koha e përbërë.<br />
• Të formojë kohë të përbëra duke përdorur foljet ndihmëse kam, jam (kam mësuar, isha shtrirë).<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Mjetet:<br />
Aftësitë:<br />
Të njohim gjuhën tonë<br />
Foljet jam dhe kam<br />
Stuhi mendimesh, punë e drejtuar, punë në grupe.<br />
Teksti, tabela me folje në kohën e thjeshtë, tabelë me folje në kohën e përbërë,<br />
folje ndihmëse.<br />
Të dalluarit, të menduarit, të shkruarit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh.<br />
Shkruaj në tabelë foljet: kam, jam.<br />
foljet<br />
jam (ekzistoj apo gjendem në një vend)<br />
kam (zotëroj apo ndiej diçka)<br />
U kërkohet nxënësve të formojnë fjali me foljet kam, jam. Zgjidhen disa fjali dhe shkruhen në tabelë.<br />
- Ç’tregon folja kam, jam në fjalitë e formuara?<br />
- A mund t’i shoqërojmë foljet kam, jam me folje të tjera? (jepen shembuj) kemi ndërtuar, jemi ulur etj.).<br />
do të këndoj<br />
kam kënduar<br />
këndoja<br />
Kohët e thjeshta<br />
këndova<br />
këndoj<br />
do të<br />
kem<br />
kënduar<br />
Kohët e përbëra<br />
pata kënduar<br />
kisha<br />
kënduar<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapen tekstet me kujdes nga nxënësit.<br />
Veçohen foljet që janë përdorur në tekst.<br />
Tregohen kuptimet e foljeve që janë përdorur.<br />
Lexohen shembujt e dhënë për kohët e përbëra.<br />
Në ushtrimin përkatës nxënësit nënvizojnë foljet ndihmëse.<br />
Shkruani foljen në kohët e thjeshta.<br />
kam mësuar – mësoj<br />
kisha lexuar – lexova<br />
kishte blerë – blinte<br />
pata ëndërruar – ëndërrova<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur.<br />
Plotësohen ushtrimet e Fletores së punës, f. 33-34.<br />
Diskutohen zgjidhjet e ushtrimeve me njëri – tjetrin.<br />
Detyrë shtëpie. Formo fjali duke përdorur foljen kam dhe jam në kohë të thjeshtë dhe kohë të përbërë.<br />
68
Rubrika: Të flasim<br />
Tema: Tema dhe ideja e poezisë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
- Të dallojë temën dhe idenë e poezisë.<br />
- Të flasë rreth temës dhe idesë së përdorur në poezinë “Mos”.<br />
- Të shprehë hapur ndjenjat e tij për situatën e dhënë në tekst.<br />
- Të përgatitë disa këshilla për të rriturit duke përdorur pjesëzën “mos”.<br />
Metoda dhe teknika: imagjinatë e drejtuar, punë e drejtuar, shkrimi i lirë.<br />
Mjetet:<br />
teksti, fl etë A4, libra me poezi.<br />
Fjalë kyç:<br />
tema, ideja,<br />
Aftësitë:<br />
të folurit, të diskutuarit, të menduarit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Imagjinatë e drejtuar.<br />
- Recitohet me intonacion dhe ndjenja poezia: “Mos...” nga një nxënës i klasës.<br />
- Secili të imagjinojë veten të rrethuar nga pjesëza “Mos”. Çfarë ndien secili në këto çaste?<br />
Nxiten nxënësit të tregojnë se çfarë ndiejnë brenda vetes (frenim, hidhërim, ndrydhje, trembje.)<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti i gjuhës amtare në f. 69.<br />
Çdo poezi ka temën dhe idenë.<br />
Tema: anë e jetës (dukuri e rëndësishme) që pasqyrohet në një vepër (objekti i veprës).<br />
Ideja: mendimi kryesor që përshkon një vepër.<br />
Tema e poezisë: kujdesi i tepruar i të rriturve ndaj fëmijëve.<br />
Ideja: Mos e teproni kur e përdorni pjesëzën “Mos” me më të vegjlit.<br />
3. Reflektimi: Shkrim i lirë.<br />
Përgatitni disa këshilla për të rriturit, duke përdorur pjesëzën “Mos...”<br />
- Mos na i ndrydhni dëshirat.<br />
- Mos na fl isni me zë të lartë.<br />
69
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
Henriketa<br />
MIRËSI DHE PAQE<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë tregimin duke respektuar shenjat e pikësimit.<br />
• Të dallojë personazhet e tregimit.<br />
• T`iu përgjigjet pyetjeve mbi tregimin.<br />
• Të analizojë personazhet e tregimit duke u bazuar në veprimet e tyre.<br />
• Të diskutojë mbi situata të ngjashme me ato të personazheve të tregimit.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Metodologjia:<br />
teksti i nxënësit, Fletore pune.<br />
vajza, pastiçeri, pasta, vajzë e varfër, blej, dhuroj.<br />
të lexuarit, të shprehurit, të analizuarit.<br />
parashikim me terma paraprakë, lexim i drejtuar, mendo-përmblidh-argumento.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Parashikim me terma paraprakë.<br />
Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të formojnë një tregim të shkurtër me fjalët: dy vajza të pasura, pastiçeri,<br />
pastë, vajzë e varfër, dhuroj. Nxënësit punojnë disa minuta. Më pas, lexojnë krijimet e tyre. Leximi bëhet nga<br />
3-4 nxënës. Ata inkurajohen për punimet që kanë bërë.<br />
2. Realizmi i kuptimit: Lexim i drejtuar.<br />
Mësuesi/ja u prezanton nxënësve temën e re. Ai/ajo lexon pjesën sqaruese rreth autores së tregimit.<br />
Ana Franku ishte një vajzë izraelite. Ajo u bë e njohur në të gjithë botën për ditarin e saj, të<br />
cilin e shkroi gjatë viteve të luftës. Ana u vra nga nazistët fashistë, në një kamp përqendrimi gjatë<br />
Luftës së Dytë Botërore. Ajo ka shkruar tregime, të cilat janë përmbledhur në librin “Magjistari i<br />
mençur”. Tregimi “Henriketa” është marrë nga ky libër.<br />
Bazuar në ditarin e Ana Frankut, është realizuar dhe një fi lm, i cili tregon për fatin e saj dhe të shumë<br />
izraelitëve të tjerë, të cilët u vranë gjatë Luftës së Dytë Botërore.<br />
Ndalesa I. Donte dhe një çerek ore ... deri te ... po argëtohesha.<br />
- Ku po shkonte vajza?<br />
- Çfarë po shikonte ajo?<br />
- Si po silleshin dy vajzat?<br />
- Pse po i vështronte vajza?<br />
Ndalesa II. Nga biseda e tyre... deri te ... se ç’shije ka.<br />
- Ku po shkonin dy vajzat?<br />
- Çfarë blenë ato?<br />
- Kë panë vajzat në pastiçerinë tjetër?<br />
- Si veproi njëra prej tyre?<br />
- Po vajza tjetër çfarë do të bëjë?<br />
70<br />
Ndalesa III. Henriketa nuk u përgjigj... deri në fund.<br />
- Çfarë bëri Henriketa?<br />
- A u përputh parashikimi juaj me veprimin e saj?<br />
- Ç’cilësi e karakterit të Henriketës del në pah me veprimin e saj?
Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të dallojnë numrin e paragrafëve të tregimit.<br />
Lexohet tregimi sipas paragrafëve nga disa nxënës.<br />
Tregohet përmbajtja e tregimit nga dy nxënës.<br />
Punim i rubrikës Plotëso. - Ç’mendon ti, si janë ndier personazhet e tregimit?<br />
Nxënësit duhet të plotësojnë fjalitë.<br />
Henriketa është ndier e kënaqur.<br />
Shoqja e saj është ndier në faj, sepse nuk donte t’i jepte vajzës së varfër pjesë nga pasta e saj.<br />
Vajza e vogël: E lumtur që provoi pastën, sepse nuk kishte para ta blinte.<br />
Mësuesi/ja pranon mënyrën e të analizuarit të ndjesive të personazheve prej nxënësve.<br />
Nxënësit duhet të dallojnë që pjesa tregohet në vetën e parë.<br />
3. Reflektimi: Mendo-përmblidh-argumento.<br />
Mësuesi/ja iu kërkon nxënësve të zbulojnë mesazhin e tregimit.<br />
Nxënësit punojnë, lexojnë punën e tyre dhe vlerësojnë mesazhin më kuptimplotë.<br />
Njeriu ndihet i lumtur kur ndihmon të tjerët, që janë në nevojë.<br />
Henriketa u kënaq njëlloj sikur ta kishte ngrënë vetë pastën.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Detyrë shtëpie. Shkruaj për një rast kur je ndier i lumtur, sepse ke ndihmuar dikë.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Fjalët me kuptim të figurshëm<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë kuptimin e parë dhe kuptimin e fi gurshëm në fjalët e dhëna.<br />
• Të ndërtojë fjali ku fjalët të përdoren në kuptimin e parë dhe të fi gurshëm.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti i nxënësit, Fletore pune, grafi ku i kuptimit të fjalës.<br />
Fjalë, kuptim i parë, kuptim i fi gurshëm.<br />
Vëzhgo-diskuto, vëzhgo-zbulo, punë e pavarur.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Vëzhgo-diskuto.<br />
Mësuesi/ja paraqet në tabelë dy fjali:<br />
Enisës i dhembte gryka.<br />
Gryka e shishes ishte shumë e vogël.<br />
- Cila fjalë është e përbashkët në këto fjali? (Gryka)<br />
- Çfarë ndryshon në këto fjali? (Kuptimi)<br />
Pra, fjalët kanë ndërtim të njëjtë, por kanë kuptim të ndryshëm. Në rastin e parë, fjala, tregon pjesën e trupit<br />
të njeriut; ndërsa në rastin e dytë, tregon pjesën e një objekti. Në fjalinë e parë, themi se fjala grykë, është në<br />
kuptimin e saj të parë; në rastin e dytë, kjo fjalë ka kuptim të fi gurshëm.<br />
Nxënësit nxiten të sjellin fjalë, që përdoren në kuptime të ndryshme. Këto fjalë mësuesi/ja i shkruan në<br />
tabelë.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Vëzhgo-zbulo.<br />
Lexohet nga mësuesi/ja tema e rubrikës. Lexohet shembulli i dhënë nga nxënësit.<br />
Punohen ushtrimet e rubrikës Ushtrohu.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit gjejnë kuptime të tjera të fjalëve, duke u bazuar te modeli i dhënë.<br />
Në të gjitha këto raste, fjala nuk është në kuptimin e fi gurshëm, por emërton diçka konkrete:<br />
71
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
gryka e njeriut gryka e shishes gryka e malit<br />
këmba e njeriut këmba e tavolinës këmba e krevatit<br />
qafa e njeriut qafa e malit qafa e këmbës<br />
krahu i njeriut krahu i rrugës krahu i aeroplanit, i zogut<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit nënvizojnë me të kuqe fjalët që janë me kuptim të fi gurshëm.<br />
Më dhembte shumë koka.<br />
Prindërit e mbanin në majë të kokës. (e përkëdhelnin shumë)<br />
Koka e qengjit ishte e shijshme.<br />
Djali e mjekoi këmbën në qendrën shëndetësore.<br />
Këmba e karriges ishte thyer.<br />
Ti je këmba e urës. (i prapë)<br />
Ujku është kafshë grabitqare.<br />
Burri kishte qenë ujk i vjetër. (i rrahur me jetën, me përvojë)<br />
Djali është bërë qengj. (është urtësuar, është bërë i mbarë, i dëgjueshëm)<br />
Nxënësit kontrollojnë punën me njëri-tjetrin. Lexohen fjalët e gjetura.<br />
Në ushtrimin 3, nxënësit shkruajnë fjali ku fjalët faqe, dorë, vesh përdoren në kuptimin e parë dhe në<br />
kuptimin e figurshëm.<br />
Faqe: Faqet e vogëlushit ishin skuqur. Punimet ia ndryshuan faqen malit.<br />
Dorë: Mira mbështeti kokën në duart e nënës. I jep gishtin, të merr dorën.<br />
Vesh. Në vesh i gumëzhinin zhurma të çuditshme. Vëru veshin mësimeve! - i thoshte mamaja Erës.<br />
Nxënësit lexojnë fjalitë e formuara.<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur.<br />
Punimi i ushtrimeve të Fletores së punës, faqe 36.<br />
Mësuesi/ja i ndan nxënësit sipas vështirësisë së ushtrimeve.<br />
Detyrë shtëpie. Formoni gjashtë fjali me fjalët: sy, dhëmb, lepur ku fjalët të përdoren në kuptimin e parë<br />
dhe në kuptimin e fi gurshëm.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
Është fat të kesh një shoqe si Fatbardha<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të plotësojë fjalitë e dhëna duke u bazuar në dëgjimin e tregimit.<br />
• Të përzgjedhë alternativat e sakta, duke i ilustruar me leximin e pjesëve të tregimit.<br />
• Të nxjerrë mesazhin e tregimit, duke u bazuar në veprimin e Eneidës.<br />
• Të diskutojë për vlerat e miqësisë midis fëmijëve.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti i nxënësit, tregime të ngjashme të marra nga revista për fëmijë.<br />
Fat, shoqe, revistë, miqësi.<br />
Përzgjidh-argumento, veprimtaria e mendimit të drejtuar, të nxënit në bashkëpunim,<br />
shkrim argumentues.<br />
72<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Përzgjidh-argumento.<br />
Mësuesi/ja paraqet në tabelë disa cilësi të një personi.<br />
i zgjuar, i dashur, i këndshëm, i zeshkët, sytë jeshil, fl okët e verdha, mik i vërtetë.
Mësuesja i udhëzon nxënësit t’i shkruajnë në një fletë këto cilësi. Më pas, të qarkojnë cilësitë që ato mendojnë<br />
se janë më të rëndësishme për një njeri, që të jetë shok i mirë. Nxënësit lexojnë cilësitë që kanë qarkuar. Ata<br />
duhet të arrijnë në përfundimin:<br />
Cilësitë e karakterit janë më të rëndësishme se pamja e jashtme.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Veprimtaria e mendimit të drejtuar, të nxënit bashkëpunues.<br />
Prezantohet titulli i tregimit nga mësuesi/ja. Nxënësit udhëzohen të dëgjojnë leximin e tekstit.<br />
Pasi lexohet teksti, nxënësit plotësojnë rubrikën Dëgjojmë.<br />
Në këtë rubrikë, nxënësit plotësojnë shprehjet ose fjalitë pas leximit të parë, më pas kontrollojnë veten me<br />
pjesën e tregimit.<br />
Klasa ndahet në pesë grupe.<br />
Grupi I. Paraqitni shkurtimisht ngjarjen duke përdorur organizuesin grafi k për strukturën e tregimit: hyrja,<br />
zhvillimi, mbyllja.<br />
Grupi II. Pse prindërit nuk i linin fëmijët të shoqëroheshin me fëmijë rom?<br />
Grupi III. Për të pasur një shok ose shoqe të mirë, çfarë është e rëndësishme?<br />
Grupi IV. Lexoni me zë të lartë paragrafi n e fundit të letrës.<br />
Pse Eneida ia ka dërguar këtë letër revistës:<br />
Për t’i bërë qejfi n Fatbardhës?<br />
Për të treguar se di të shkruajë bukur?<br />
Për t’u dhënë një mesazh bashkëmoshatarëve të saj?<br />
Nxënësit përzgjedhin dhe japin argumentet e përzgjedhjes.<br />
Grupi V. Cili është mesazhi që Eneida u përcjell bashkëmoshatarëve?<br />
Përfaqësuesit e grupeve prezantojnë punët e grupeve dhe vlerësohen nga njëri-tjetri.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
3. Reflektimi: Shkrim argumentues.<br />
Mësuesi/ja shtron para nxënësve të argumentojnë një situatë, si p.sh.:<br />
Eneida mendon se është me fat që ka një shoqe si Fatbardha.<br />
Po ti, a je me fat që ke një shok/shoqe si___________________? Argumentoje.<br />
Nxënësit punojnë për pesë minuta, më pas lexojnë punët e tyre.<br />
Detyrë shtëpie. Lexoni tregimin dhe dalloni hyrjen, zhvillimin dhe mbylljen.<br />
Mund të gjejnë edhe temën dhe idenë e tregimit.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Shkruajmë<br />
Letër revistës<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë elementet ndihmues për shkrimin e një letre drejtuar revistës, duke u bazuar në modelin e tregimit<br />
“Është fat të kesh një shoqe si Fatbardha”.<br />
• Të shkruajë një letër për një revistë, jo më pak se gjashtë fjali, duke respektuar hapat e dhënë.<br />
• Të shkruajë duke respektuar rregullat e drejtshkrimit.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti i nxënësit, revista për fëmijë, adresa të revistave për fëmijë, letër, zarf.<br />
Revistë, letër, adresë, ngjarje.<br />
Lexim zinxhir, shkrim i drejtuar, shkrim i lirë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Lexim zinxhir.<br />
Lexim i tregimit nga nxënësit sipas paragrafëve ose zinxhir.<br />
73
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
2. Realizmi i kuptimit: Shkrim i drejtuar.<br />
Mësuesi/ja prezanton temën e rubrikës Të shkruajmë.<br />
Ashtu si Eneida i shkroi një letër revistës, edhe ju do shkruani një të tillë, për revistën që ju pëlqen. Tema<br />
shkruhet në dërrasën e zezë.<br />
Të gjithë jemi njëlloj, pavarësisht nga ngjyra e lëkurës, gjendja shëndetësore, prejardhja.<br />
Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit që para se të fi llojnë të shkruajnë duhet të ndjekin disa hapa.<br />
Lexohen hapat nga mësuesja. Nxënësit nxiten të kujtojnë raste të ngjashme, që u kanë ndodhur ose të<br />
japin mendime rreth këtij problemi.<br />
Nxënësit lihen të punojnë për 20 minuta. Pasi përfundojnë detyrën, nxënësit nxiten të lexojnë punimet e<br />
tyre pa ndrojtje.<br />
Vlerësohen nga shokët dhe mësuesja.<br />
3. Reflektimi: Shkrim i lirë.<br />
Punimi i rubrikës Mëso më shumë. Nxënësit përzgjedhin mënyrën e dërgimit të letrës. Ata që duan të dërgojnë<br />
një letër me postë, të rikujtojnë mënyrën e plotësimit të një zarfi .<br />
Nxënësit që dinë të dërgojnë letra me postë elektronike, e realizojnë këtë punë në shtëpi.<br />
Detyrë shtëpie: Lexoje letrën të prindërit e tu. Çfarë mendojnë ata për punimin tënd? A janë dakord me ty?<br />
Shkruaj në fl etore përgjigjet e tyre.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
Mirësi<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë vjershën me intonacion, duke bërë pauza pas çdo dy vargu.<br />
• Të dallojë strofat, vargjet dhe rimën në poezi.<br />
• Të diskutojë për vlerat e miqësisë duke i ilustruar me shembuj nga përvoja e tij.<br />
• Të përzgjedhë alternativat e dhëna duke argumentuar përzgjedhjen.<br />
Fjalë kyç:<br />
Mjetet:<br />
Metodologjia:<br />
Mirësi, paqe, dashuri, strofë, varg, rimë.<br />
Teksti i nxënësit, Fletore pune.<br />
Vrojto-komento, përzgjidh-argumento, diskutim argumentues.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Vrojto-komento.<br />
Mësuesja i udhëzon nxënësit të shikojnë fi gurën që ilustron poezinë.<br />
- Çfarë atmosfere shpreh figura?<br />
- A ka lidhje midis natyrës dhe botës së fëmijëve?<br />
- A mendon se dhe ti je pjesë e kësaj fi gure? Pse?<br />
Të ndihmuar nga pyetjet, nxënësit shprehin emocionet dhe ndjesitë që iu shkakton fi gura.<br />
74<br />
2. Realizimi i kuptimit: Përzgjidh-argumento.<br />
Prezantimi i titullit të poezisë “Mirësi”.<br />
Lexohet poezia nga mësuesi/ja dhe nga disa nxënës.<br />
Punim i rubrikës Kupto tekstin.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit duhet të argumentojnë pse sipas poetit nuk i mjafton:<br />
- Një kokërr mollë, për të mbushur një shportë.<br />
- Një pemë që të bëhet një pemishte.
- Një njeri i vetëm nuk i bën dot njerëzit të lumtur.<br />
Nxënësit japin argumentet e tyre duke e ilustruar me tekstin.<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit lidhin me shigjetë sipas kuptimit:<br />
Molla lumturinë<br />
Dy<br />
pemishte<br />
Njeriu përgjysmë<br />
Pema kanistrën<br />
Në ushtrimin 4, nxënësit dallojnë se emri mirësi është emër abstrakt.<br />
Në ushtrimin 5, përzgjedhin fjalët, që lidhen me mirësinë. Nxënësit duhet të përzgjedhin fjalët: dashurinë,<br />
shpirtmadhësinë, inatin, sakrifi cën, dashamirësinë, qeshjen, mirësinë.<br />
Në ushtrimin 6, nxënësit sjellin përvoja nëse janë ndier të lumtur kur iu kanë dhënë diçka apo kur kanë<br />
dhënë.<br />
Punimi i rubrikës Përgjigju me shkrim.<br />
Nxënësit do të dallojnë numrin e strofave, vargjeve dhe fjalët që rimojnë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
3. Reflektimi: Diskutim argumentues.<br />
Punohet pyetja 3.<br />
- Cili është më i lumtur?<br />
Ai njeri që ka gjithçka, por është i vetëm? Atij që i mungojnë shumë gjëra, por ka shumë shokë? Pse?<br />
Nxënësit bëjnë përzgjedhjen e tyre dhe japin argumentet e përzgjedhjes.<br />
Detyrë shtëpie. Mëso përmendsh i poezinë.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
Pëllumbi i bardhë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë poezinë me intonacion.<br />
• Të dallojë numrin e strofave, vargjeve dhe fjalët rimuese.<br />
• Të nxjerrë mesazhin e paqes duke u bazuar në vargjet e poezisë.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti i nxënësit, fl etë të bardha, lapsa me ngjyra, fotografi zogjsh.<br />
Pëllumb, paqe, fl uturon, ulli, glob.<br />
Pyetja sjell pyetjen, dora e fshehtë, vëzhgo-diskuto.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Pyetja sjell pyetjen.<br />
Mësuesja iu drejton nxënësve pyetjet:<br />
- Çfarë është një pëllumb? (Shpend)<br />
- Çfarë simbolizon pëllumbi dhe dega e ullirit? (Paqe)<br />
- Pse është e rëndësishme paqja për njeriun?<br />
- A mendoni se paqen mund ta simbolizoni me ndonjë kafshë, shpend apo bimë?<br />
Nxënësit përgjigjen, mësuesja i inkurajon për mendimet dhe idetë e tyre.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Dora e fshehtë.<br />
Prezantohet titulli i poezisë dhe autori i saj.<br />
75
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Nxënësve të ndarë në grupe u shpërndahen fi sha, në të cilat janë shkruar vargje. U kërkohet të formojnë<br />
strofat dhe t`i komentojnë ato. Lexohen strofat sipas radhës, në mënyrë që të formohet poezia e plotë. Nxënësit<br />
lexojnë poezinë në vargje njëri pas tjetrit.<br />
Dallojnë numrin e strofave, vargjet dhe fjalët rimuese.<br />
Punim i rubrikës Kupto tekstin.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit shprehin mendimet e tyre pse u pëlqen pëllumbi.<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit argumentojnë pse të rriturit e quajnë pëllumbin shpendin e paqes. Për nxënësit<br />
që nuk kanë ndonjë ide, inkurajohen të dëgjojnë shokët dhe të pyesin prindërit ose më të rriturit.<br />
Në ushtrimin 3, nxënësit dallojnë vargjet ku poeti krahason:<br />
Sytë e fëmijës me sytë e zogut. Ritmet e zemrës së pëllumbit me ato të fëmijës.<br />
3. Reflektimi: Vëzhgo-diskuto.<br />
Nxënësit vizatojnë një pëllumb me flatra të hapura. Ata duhet të orientohen nga figura e ilustruar në tekst.<br />
Detyrë shtëpie. Mëso vjershën përmendsh dhe recitoje me zë të ëmbël.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Sinonimet - fjalët me kuptim të kundërt<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë fjalë e shprehje që janë sinonime duke u bazuar në kuptimin e tyre të njëjtë ose të përafërt.<br />
• Të gjejë sinonimet e fjalëve të dhëna.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti nxënësit, Fletore pune.<br />
Sinonime, kuptim i njëjtë, kuptim i ngjashëm.<br />
Vëzhgo-dallo, mendo-zbulo, punë në grupe, konkurs.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Vëzhgo-dallo.<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë dy fjali dhe pyet nxënësit:<br />
Nxënësit e klasës sime janë të mençur.<br />
Nxënësit e klasës sime janë të zgjuar.<br />
- Ku ndryshojnë këto fjali?<br />
- Dalloni dy fjalët e fundit të fjalive.<br />
- Duke u nisur nga ndërtimi, si janë këto fjalë? (të ndryshme)<br />
- Po nga kuptimi, si janë këto fjalë? (të njëjta)<br />
- Rikujtoni nga klasa e tretë se, si quhen fjalë të tilla, që kanë kuptim të njëjtë ose të afërt (sinonime).<br />
2. Realizmi i kuptimit: Mendo-zbulo.<br />
Nxënësit orientohen të shohin fi gurat dhe të lexojnë shprehjet e tekstit.<br />
Punimi i rubrikës Ushtrohu.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit lexojnë fjalët dhe shkruajnë në fl etore grupet e sinonimeve.<br />
shikoj, vështroj, vërej, sodis<br />
mirëqenie, mbarësi, mirësi<br />
vajzë, çikë, cucë, gocë, çupë<br />
shtëpi, banesë, pallat, apartament, vilë<br />
dhomë, odë, konak<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit duhet t`u shtojnë sinonimeve të dhëna, sinonime të tjera.<br />
ëndje, qejf, kënaqësi, dëshirë, zbavitje, dëfrim etj.<br />
76
habit, çudit, mahnit lë pa mend, të lë me gojë hapur etj.<br />
ënjtem, gufatem, fryhem etj<br />
bisedë, kuvendim, ligjërim etj.<br />
i paarrirë, i papjekur, i pambaruar etj.<br />
Në ushtrimin 4, nxënësit të zëvendësojnë fjalën që përsëritet me sinonimet e tyre. P.sh.:<br />
Kalamajtë po luanin në oborr. Beni është kalama.(i papjekur)<br />
Fëmijët po luanin në oborr.<br />
Beni është fëmijë, çilimi etj.<br />
Në fjalinë e parë, fjala kalama është në kuptimin e parë. Në fjalinë e dytë, është në kuptimin e fi gurshëm.<br />
Në ushtrimin 4, nxënësit nënvizojnë me të kuqe sinonimet e mësipërme.<br />
3. Reflektimi: Punë në grupe, konkurs.<br />
Mësuesja jep dy-tre fjalë dhe iu kërkon grupeve të nxënësve të gjejnë sa më shumë sinonime. Shpallet<br />
fi tues grupi i nxënësve që ka gjetur më shumë fjalë sinonime.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimet te Fletorja e punës.<br />
Pyesni prindërit për ngjarjet, që kanë ndodhur gjatë luftës në Kosovë.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Flasim<br />
Gëzimi i lirisë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë pjesën me një qëllim të caktuar.<br />
• Të nxjerrë mesazhin e dëshirës për të qenë i lirë, duke u bazuar në leximin e tregimit.<br />
• Të diskutojë mbi figurat e dhëna.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti i nxënësit, informacione, ngjarje nga lufta në Kosovë, harta e Kosovës.<br />
Gëzim, liri, fitore, fl amur, dëshmor.<br />
Stuhi mendimesh, shiko-diskuto, punë në grupe, diskutim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh.<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë dy fjalë dhe pyet:<br />
- Çfarë iu vjen në mendje kur dëgjoni këto fjalë?<br />
luftë<br />
liri<br />
Nxënësit shprehin mendimet dhe idetë e tyre dhe mësuesja i shkruan në tabelë.<br />
Mësuesja mund të paraqesë dhe dy tablo, ku njëra paraqet pamje lufte dhe tjetra pamjet të një vendi të lirë,<br />
në mënyrë që nxënësit të jenë më të qartë në diskutimin e tyre.<br />
2. Realizimi kuptimit: Shiko-diskuto, punë në grupe.<br />
Hapi I. Mësuesi/ja prezanton temën e rubrikës së re. Ajo i udhëzon nxënësit të lexojnë se si e ka përjetuar<br />
një nxënëse nga Kosova, çastin e mbarimit të luftës dhe fi toren e lirisë.<br />
Nxënësit lexojnë në heshtje. Mësuesi/ja iu kërkon që të shprehin mendimin e tyre nëse iu pëlqen ky krijim?<br />
Pse?<br />
77
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Më pas nxënësit nxjerrin mesazhin duke u bazuar në pjesën e lexuar.<br />
Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të ndalen në fjalët, me të cilat vajza krahason lirinë (yll, diell). Ajo e shpirtëzon<br />
lirinë e jep si diçka të gjallë, që vjen e u troket në dyer shqiptarëve të Kosovës.<br />
Vlerësohen nxënësit që japin mesazhe kuptimplota.<br />
Hapi II. Punë në grupe. Nxënësit të ndarë në tri grupe diskutojnë për fi gurat.<br />
Grupi I. Diskuton për fi gurën e parë.<br />
Pushtuesit me tanke përzënë njerëzit nga vatrat e tyre. Të tmerruar ata largohen duke lënë pas shtëpitë,<br />
të cilave pushtuesit iu kanë vënë zjarrin.<br />
Grupi II. Diskuton për fi gurën e dytë.<br />
Vendi ka mbetur i shkretë, pa njerëz. Disa njerëz janë vrarë nga pushtuesit.<br />
Grupi III. Diskuton për fi gurën e tretë.<br />
Njerëzit po kthehen të gëzuar me fl amurin e lirisë në vendet e tyre. Kudo ndihet atmosfera e lirisë.<br />
Mbizotëron ngjyra e kuqe, që është simboli i gjakut të të rënëve për liri.<br />
Përfaqësuesit e grupeve diskutojnë mbi fi gurat.<br />
3. Reflektimi: Diskutim.<br />
Nxënësit tregojnë për ngjarjet, të cilat i mësuan nga prindërit mbi luftën në Kosovë. Mësuesja iu tregon<br />
nxënësve që Kosova, tashmë është një shtet i pavarur dhe i lirë. Ajo iu tregon atyre hartën e Kosovës, si<br />
dhe kartolina me pamje nga ky shtet. Nxënësit tregojnë përvoja të udhëtimeve në shtetin fqinj.<br />
Detyrë shtëpie. Vizato me imagjinatën tënde si e priti populli i Kosovës lirinë.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Antonimet - fjalët me kuptim të kundërt<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë antonimet e plota dhe ato të pjesshme.<br />
• Të gjejë antonimet e fjalëve të dhëna duke u ndihmuar nga parashtesat, që i japin fjalës kuptim të kundërt.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
teksti i nxënësit, Fletore pune.<br />
antonime, të pjesshme, të plota, parashtesë, kuptim i kundërt.<br />
vëzhgo-diskuto, punë e drejtuar, punë e pavarur.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Vëzhgo-diskuto.<br />
Mësuesja prezanton temën e re. I udhëzon nxënësit të shohin fi gurën dhe të lexojnë fjalitë e dhëna.<br />
Qumështi im është i ftohtë.<br />
Qumështi im është i nxehtë.<br />
Fjalët e nënvizuara tregojnë si është qumështi. Kuptimi i tyre është i kundërt, ato quhen antonime. Lexohen<br />
sqarimet e dhëna mbi antonimet e pjesshme dhe të plota.<br />
78<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Mësuesja shkruan në tabelë grupet e antonimeve të formuara me parashtesa, që u japin fjalëve kuptim të kundërt.<br />
lodh - çlodh<br />
vesh - zhvesh<br />
përbëj - shpërbëj
Nxënësit të udhëzuar nga mësuesi/ja punojnë ushtrimet e rubrikës Ushtrohu.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit shkruajnë fjalët e kundërta të mbiemrave të dhënë.<br />
i mirë - i keq<br />
i madh - i vogël<br />
i gjatë – i shkurtër<br />
i bukur - i shëmtuar<br />
i bardhë - i zi<br />
zemërgjerë - zemërngushtë<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit shkruajnë mbiemra të kundërt duke përdorur parashtesa.<br />
i ngrirë - i shkrirë<br />
i liruar - i robëruar<br />
i armatosur - i çarmatosur<br />
i veshur - i zhveshur<br />
i edukuar- i paedukuar<br />
i lodhur - i çlodhur<br />
i emëruar - i paemëruar<br />
Në ushtrimi 3, nxënësit duhet të kthejnë mbiemrat e mësipërm në folje dhe, më pas, të shkruajnë foljet me<br />
kuptim të kundërt.<br />
i veshur - vesh - zhvesh<br />
i edukuar - edukoj - çedukoj<br />
Në ushtrimin 4, nxënësit shkruajnë emrat abstraktë me kuptim të kundërt.<br />
gëzim - hidhërim<br />
zemërgjerësi - zemërngushtësi etj.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur.<br />
Nxënësit të ndarë sipas niveleve, plotësojnë ushtrimet e Fletores së punës, në faqen 38 ose zhvillojnë një<br />
konkurs si në rastin e sinonimeve.<br />
Vlerësohen nxënësit.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Shkruajmë<br />
Thirrja<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë thirrjen, si lloj shkrimi, nga forma e saj e veçantë.<br />
• Të krijojë një thirrje duke u bazuar në modelet e dhëna.<br />
• Të shkruajë thirrje duke u bazuar në modelet e dhëna.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti i nxënësit, Fletore pune.<br />
Thirrje.<br />
Mendo-diskuto, punë në çifte, shkrim sipas modelit të dhënë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mendo-diskuto.<br />
Mësuesi/ja paraqet para nxënësve thirrje, të cilat i dëgjojmë në radio, televizion ose i lexojnë në institucione,<br />
p.sh., Dhuro gjak, shpëto jetë.<br />
Në fakt, kjo është një thirrje, që iu drejtohet të rriturve për të dhuruar gjak.<br />
Nxiten nxënësit të tregojnë thirrje që ata kanë lexuar ose dëgjuar.<br />
79
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë në çifte.<br />
Leximi i thirrjes bëhet nga mësuesi/ja. Nxënësit udhëzohen të dëgjojnë me vëmendje. Mësuesja sqaron<br />
se nga është marrë kjo thirrje, dhe cili është qëllimi i saj. Nxënësit udhëzohen të hartojnë në çift një thirrje për<br />
fëmijët e braktisur dhe në nevojë, duke pasur parasysh hapat që duhen. P.sh.:<br />
Thirrje të gjitha familjeve, të cilat kanë<br />
mirëqenie dhe pasuri.<br />
Në shtëpitë e fëmijëve, të mbarë<br />
Shqipërisë, ndodhen foshnja, të cilat janë<br />
braktisur nga prindërit. Ata kanë nevojë<br />
të kenë familje, të rriten me ngrohësi dhe<br />
dashuri. Ndihmojini dhe bëjini pjesë të<br />
familjeve tuaja.<br />
Thirrje drejtuar nxënësve të shkollës<br />
“Musine Kokalari”.<br />
Një nxënëse e klasës së dytë u aksidentua<br />
në rrugë, kur po vinte në shkollë. Ajo duhet<br />
të bëjë një operacion të shtrenjtë. Të<br />
kontribuojmë sipas mundësive tona.<br />
Kontributi juaj do ta sjellë shumë shpejt<br />
pranë nesh.<br />
Nxënësit lexojnë punimet e tyre dhe vlerësohen nga njëri-tjetri.<br />
Lexim i poezisë “Globi”, nga mësuesja.<br />
Mësuesja i sqaron nxënësit se kjo poezi është shkruar në formën e një thirrjeje që poeti ia drejton të<br />
rriturve.<br />
3. Reflektimi: Shkrim sipas modelit të dhënë.<br />
Shkruaj një thirrje me katër fjali duke u bazuar në modelet e mësipërme. P.sh.:<br />
Na jepni dashuri, që bota të mbushet me gjelbërim.<br />
Na jepni ngrohtësi, që bota të jetë më e ngrohtë.<br />
Na jepni mirësi, që bota të lulëzojë.<br />
Na jepni paqe, që bota të jetojë.<br />
Lexim dhe vlerësim i krijimeve të nxënësve. Ekspozohen punimet më të mira, të cilat i zgjedhin vetë nxënësit.<br />
Detyrë shtëpie. Shkruaj një thirrje për prindërit, motrat ose vëllezërit e tu për mirëkuptimin dhe tolerancën.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Shkruajmë<br />
Mesazhi<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë mesazhin, si lloj shkrimi, nga modeli i dhënë.<br />
• Të diskutojë mbi mesazhin e dhënë.<br />
• Të shkruajë një mesazh bazuar në modelin e dhënë.<br />
Fjalë kyç:<br />
Mjetet:<br />
Metodologjia:<br />
Mesazh, fëmijë, buzëqeshje, miqësi, dashuri.<br />
Teksti i nxënësit, aparate telefonike që nxënësit të dallojnë shkrimin e mesazheve të thjeshta.<br />
Shkrim mesazhesh, marrëdhënie pyetje-përgjigje, rrjet diskutimi.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
80<br />
1. Evokimi: Shkrim mesazhesh.<br />
Mësuesi/ja iu kërkon nxënësve të shkruajnë një mesazh për mbajtjen pastër të mjedisit në shkollë.<br />
Një mjedis i pastër ndikon në një shëndet të mirë.<br />
Mjedisi është pjesë e jetës sonë, prandaj eja ta mbajmë pastër.
Nxënësit shkruajnë mesazhe me një fjali dhe i lexojnë ato. Vlerësohen nga mësuesi/ja.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Marrëdhënie pyetje-përgjigje.<br />
Prezantimi i titullit të rubrikës.<br />
Leximi nga mësuesja i mesazhit të shkrimtarit slloven Boris Novak.<br />
Fëmijëria e dritës dhe hijes.<br />
Mësuesi/ja pasi lexon mesazhin dhe u drejton nxënësve pyetjet:<br />
- Pse fjalët plaken kur i përdorin të rriturit?<br />
- Po kur i përdorin fëmijët ç’ndodh?<br />
- Vështroni fi gurën. Çfarë mesazhi u përcjell ajo?<br />
Nxënësit japin mendimet dhe idetë e tyre. Individualisht, nxënësit shkruajnë një mesazh të shkurtër duke<br />
imagjinuar sikur janë në ditën e 1 Qershorit (Festës së Fëmijëve) ose në një ditë tjetër të veçantë. Nxënësit<br />
punojnë. Lexojnë punimet e tyre.<br />
Vlerësohen nga mësuesi/ja si dhe nga shokët.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
3. Reflektimi: Rrjet diskutimi.<br />
Po<br />
A mendoni se të rriturit i dëgjojnë mesazhet e fëmijëve?<br />
Jo<br />
Nxënësit japin idetë e tyre.<br />
Përfundimi: ___________________________________________________________________<br />
Detyrë shtëpie. Shkruaj një mesazh për mësuesen tënde.<br />
TINGUJ DHE NGJYRA<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexim<br />
Peizazh. Dantellat e akullit<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë poezitë me intonacion.<br />
• Të dallojë strofat, vargjet dhe rimën në poezitë e dhëna.<br />
• Të dallojë fjalët që bartin kuptim fi gurativ në poezitë e dhëna.<br />
• Të krijojë peizazhin e një dite dimri sipas imagjinatës.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti i nxënësit, Fletore pune.<br />
Peizazh, pasdite, acar, akull, dantellë, dimër.<br />
Parashikimi me anë të fi gurës, lexo-diskuto, krijim sipas një teme të dhënë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Parashikimi me anë të fi gurës.<br />
Mësuesi/ja i orienton nxënësit të shohin dy fi gurat dhe u kërkon atyre t`i përshkruajnë me tri fjali fi gurat në<br />
një fl etë.<br />
Nxënësit lexojnë krijimet e tyre.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Të nxënit në bashkëpunim.<br />
Prezantohen nga mësuesi/ja titujt e dy poezive, “Peizazh” dhe “Dantellat e akullit”.<br />
Lexohet nga mësuesi/ja poezia e parë. Mësuesja prezanton autorin e poezisë, poetin e njohur spanjoll<br />
Gabriel Garsia Lorka.<br />
81
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Mësuesi/ja iu drejton nxënësve disa pyetje.<br />
- Si e paraqet pasditen autori?<br />
- Me çfarë është veshur ajo?<br />
- Ku qëndrojnë fëmijët?<br />
- Çfarë shohin ata?<br />
- Çfarë bën pasditja?<br />
- Po diellin me cilën e krahason?<br />
- Çfarë bën dielli mbi çati?<br />
- A nuk ju duket se pasditja dhe dielli, bëjnë veprime si njerëzit?<br />
Në këtë rast themi, se poeti i shpirtëzon dukuritë dhe objektet, pra u jep jetë dhe iu vesh tiparet e njerëzve.<br />
Lexohet nga disa nxënës poezia e plotë.<br />
Lexohet poezia e dytë nga mësuesi/ja. Ai/ajo i orienton nxënësit për të kuptuar përmbajtjen me anë të<br />
pyetjeve:<br />
- Ç`bëri fryma e ftohtë e dimrit?<br />
- Çfarë janë dantellat e akullit?<br />
Lexohet poezia nga disa nxënës.<br />
Nxënësit numërojnë nga 1-2. Formohen çiftet. Njëshat plotësojnë tabelën për poezinë e parë, dyshat për të dytën.<br />
Plotësohet tabela dhe lexohet nga nxënësit.<br />
3. Reflektimi: Krijim sipas një teme të dhënë.<br />
Punohet rubrika Po ti?.<br />
- Të ka ndodhur të vështrosh nga dritarja peizazhin e një dite dimërore?<br />
Rrëfeje sa më bukur.<br />
Nxënësit lihen për tre-katër minuta të mendohen, më pas tregojnë ose shkruajnë për temën e dhënë.<br />
Vlerësohen dhe inkurajohen nxënësit, që përdorin fjalë të fi gurshme.<br />
Detyrë shtëpie. Zgjeroje krijimin për ditën dimërore dhe shkruaje në fl etore.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Shkruajmë<br />
Një poezi me fjalë të zgjedhura<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të zbulojë fjalë të figurshme që i përshtaten temës.<br />
• Të shkruajë një poezi duke përdorur fjalët e gjetura.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
teksti i nxënësit, Fletore pune.<br />
poezi, zgjedhje fjalësh.<br />
stuhi mendimesh, krijim sipas një teme të dhënë, turi i galerisë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh.<br />
Plotësoni elementet e një poezie.<br />
strofa<br />
poezia<br />
vargje<br />
rimë<br />
fjalë të fi gurshme<br />
82<br />
2. Realizimi i kuptimit: Krijim sipas një teme të dhënë.<br />
Prezantohet titulli i rubrikës: Shkruaj një poezi me fjalë të zgjedhura.<br />
Mësuesi/ja lexon pjesën sqaruese mbi shkrimin e një poezie.
Nxënësit udhëzohen të zgjedhin individualisht temën e poezisë.<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit gjejnë emra, folje, mbiemra, ndjenja e emocione.<br />
Mbiemra Emra Folje Ndjenja e emocione<br />
nata e errët, misterioze degët, hijet, hëna mbështjell, errëson trishtim, qetësi, shqetësim<br />
shoku i mirë, gazmor i klasës, si mik luajmë, mësojmë gëzim, dashuri, miqësi<br />
deti i thellë, i kaltër, valë, dallgë, guaska gjëmon, buçet, thërret, kënaqësi, lumturi, frikë<br />
i pafund, i dallgëzuar<br />
notoj, lundroj<br />
shiu i ftohtë, i lehtë begati, freski, ujë bie, lag, pi, ujit freskon, gjallëron, lulëzon<br />
Nxënësit, pasi zgjedhin fjalët, shkruajnë poezinë duke i përdorur ato. Mësuesja i udhëzon të rimojnë fjalët e<br />
gjetura, në mënyrë që poezia të ketë rimë. Nxënësit inkurajohen të krijojnë një poezi qoftë kjo dhe pa rimë. Ata<br />
punojnë për 15 minuta.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
3. Reflektimi: Turi i galerisë.<br />
Ekspozohen punimet, lexohen dhe nxënësit japin mendimin e tyre, se cili ishte krijimi më i bukur.<br />
Vlerësohen të gjithë për kurajën e tyre.<br />
Ora II<br />
Në këtë orë, nxënësit punojnë duke zgjedhur një temë tjetër të sugjeruar nga mësuesi/ja ose sipas dëshirës së tyre.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Flasim<br />
Një panoramë dimërore<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të krijojë një panoramë dimërore duke përdorur kolazhin.<br />
• Të diskutojë rreth panoramës së krijuar.<br />
Mjete:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Karton me ngjyrë, stof jeshil, pambuk, letër alumini, gërshërë, ngjitëse.<br />
Panoramë dimërore, tekst udhëzues.<br />
Punë në grupe, mësimdhënie e drejtpërdrejt.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Punë në grupe.<br />
Klasa ndahet në grupe. Çdo grup është i pajisur me mjetet e nevojshme, të cilat do t’iu duhen për të përgatitur<br />
panoramën dimërore.<br />
Mësimdhënie e drejtpërdrejt:<br />
Hapi I. Mësuesi/ja iu drejton nxënësve pyetjen:<br />
- Nëse ne duam të përshkruajmë një panoramë dimërore, si mund ta realizojmë?<br />
Përgjigja mund të jetë:<br />
Me një krijim në prozë, poezi, vizatim, foto, pikturë, modelim me plastelinë.<br />
Në rastin e prozës dhe poezisë përdorim fjalët, në rastin e pikturës përdorim ngjyrat dhe format.<br />
Hapi II. Mësuesi/ja prezanton titullin e rubrikës dhe i fton nxënësit, të cilët janë ndarë në grupe, të fi llojnë<br />
punën. Paraprakisht ajo udhëzon nxënësit të ndajnë detyrat.<br />
Hapi III. Njëri nga anëtarët do të lexojë udhëzimet në tekst. Nxënësit e tjerë do të përgatitin format dhe do t’i ngjitin.<br />
Një nxënës do të përshkruajë me fjalë panoramën. Ky nxënës do të prezantojë punën para grupeve të tjera.<br />
Hapi IV. Pasi mbarojnë punën, nxënësit ngjitin punimet dhe i prezantojnë para shokëve.<br />
Hapi V. Nxënësit vlerësojnë njëri-tjetrin dhe shpallin punimet më të bukura.<br />
Nxënësve iu kërkohet të gjejnë dhe tekste të tjera të këtij lloji. Në fakt, fi gura e rubrikës Lojëra dhe fantazi,<br />
mund të punohet si më sipër, nëse koha është e mjaftueshme.<br />
Detyrë shtëpie. Nxënësit të përgatisin një panoramë vere. Ju duhet: rërë, guaska, çadra të vogla letre, një<br />
kopsë e verdhë etj.<br />
83
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexim<br />
Në pyllin e gështjenjave<br />
LOJËRA DHE FANTAZI<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë tregimin duke respektuar shenjat e pikësimit.<br />
• Të pasurojë fjalorin me fjalë të reja.<br />
• Të realizojë me gojë ose shkrim një përmbledhje të tregimit, duke u bazuar në veprimet e Markut.<br />
• Të nxjerrë mesazhin e tregimit, duke u ndihmuar nga fi gura e dhënë.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti i nxënësit, grafi k organizues i fjalorit.<br />
Udhëtim, gishto, këshilla, pyll i gështenjave, lirishte, shkurrajë, gaca.<br />
Mendo-diskuto, parashikim me anë të titullit, shkrim përmbledhës.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mendo-diskuto.<br />
Mësuesi/ja iu drejton disa pyetje nxënësve.<br />
- A ju ka ndodhur të ngacmoni gjallesa të ndryshme, si: macet, qentë, zogjtë, milingonat, fl uturat?<br />
- Pse keni vepruar kështu?<br />
- Cili ka qenë reagimi i tyre?<br />
2. Realizimi i kuptimit: Parashikim me anë të titullit.<br />
Mësuesi/ja: - Sot do të lexojmë një tregim fantastik për një djalë, që ngacmonte kosheret e bletëve. Në fund<br />
ato u hakmorën.<br />
- A mund ta parashikoni hakmarrjen e bletëve?<br />
Parashikimin tuaj shënojeni në një fl etë.<br />
Lexohet nga mësuesi/ja titulli i tregimit dhe pjesa hyrëse. Mësuesi/ja iu drejton nxënësve pyetjen:<br />
- A e parashikuat saktë hakmarrjen e bletëve?<br />
Nxënësit komentojnë parashikimet e tyre.<br />
Lexohet tregimi nga disa nxënës sipas paragrafëve, që iu cakton mësuesi/ja.<br />
Me grafikun organizues të fjalorit punohen fjalët e reja të rubrikës Fjalorth. Gjatë përdorimit në fjali të fjalëve<br />
të reja, nxënësit mund t`i ilustrojnë me fjalitë e tekstit.<br />
Punohet rubrika Kupto përmbajtjen.<br />
Nxënësit iu përgjigjen pyetjeve 1 - 4 duke ilustruar tekstin.<br />
Grafi ku: Shkrim përmbledhës.<br />
Në mënyrë të përmbledhur, nxënësit do të plotësojnë tabelën për udhëtimin e Markut në Pyllin e Gështenjave.<br />
Vendi<br />
Pylli i Madh i gështenjave.<br />
Në anë të një lirishteje.<br />
Shkurrajë e tharë<br />
Brinjë mali<br />
84<br />
Personazhet që takon<br />
Djaloshi me qeleshe<br />
Katër barinj<br />
Disa djem<br />
Veprimet që kryejnë<br />
Priste një dru gështenje.<br />
Kishin ndezur një zjarr<br />
bubulak<br />
Po mblidhnin çaj duke e<br />
shkulur me gjithë rrënjë.<br />
Këshillat që u jep Marku<br />
Të presësh një gështenjë është njëlloj si të<br />
vrasësh një qenie të gjallë.<br />
- Me lulet e saj ushqehen bletët.<br />
- Kokrrat e saj i hamë.<br />
- Drurët ruajnë tokën dhe pastrojnë ajrin.<br />
Kujdes! Zjarri të ngroh, por dhe të djeg.<br />
- Mblidhni vetëm gjethet e pjekura të çajit.<br />
- Mos e shkulë çajin me gjithë rrënjë, se e<br />
zhduk nga ai vend.<br />
84
Lexohet nga disa nxënës dhe vlerësohen ata, që e kanë përmbledhur më qartë tregimin.<br />
3. Reflektimi: Argumento.<br />
Punim i rubrikës Mesazhi. Nxirrni mesazhin e tregimit.<br />
- A ka lidhje ndërmjet mesazhit dhe fi gurës?<br />
Nxënësit nxjerrin mesazhin duke u bazuar në tabelën e mësipërme.<br />
Vendi Personazhet që takon Veprimet që kryejnë Këshillat që ti jep<br />
Pylli i Madh me pemë Një burrë Pret drurët e pyllit Mos prit drurët.<br />
Pema është shtëpia e zogjve<br />
dhe kafshëve të tjera. Pema<br />
na jep frute, na ruan tokën<br />
nga gërryerja, na pastron ajrin.<br />
Mesazhi: Ta ruajmë natyrën, siç ruajmë veten tonë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Detyrë shtëpie. Imagjino veten tënde sikur ngacmon milingonat. Një ditë ato hakmerren ndaj teje dhe të<br />
kthejnë në gishto, sa një milingonë. Imagjino udhëtimin tënd me to.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Flasim<br />
Tregimi realist dhe tregimi fantastik<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë tregimet për nga lloji: realist, fantastik.<br />
• Të dallojë elementet reale dhe fantastike në tregimet e dhëna (vendi, koha, personazhet, ngjarja, objektet).<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti i nxënësit, tekste realë dhe fantastikë.<br />
Tregim realist, fantastik, elemente realë dhe fantastikë.<br />
Mendo-diskuto, punë e drejtuar, përcakto.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mendo-diskuto.<br />
Mësuesi/ja iu drejton nxënësve pyetjet:<br />
- Sa lloj tregimesh kemi? (fantastike dhe realiste)<br />
- A e keni të vështirë të bëni dallimin kur lexoni tregime?<br />
- Çfarë ju ndihmon për t’i dalluar?<br />
Nxënësit renditin elementet që i ndihmojnë.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Mësuesi/ja paraqet titullin e rubrikës.<br />
Punohet rubrika e parë. Një nxënës lexon elementet reale të tregimit realist “Një gërvishtje e lehtë”.<br />
Më pas, bashkë me mësuesen, diskutojnë pse janë reale këto elemente.<br />
Vendi - Spitali është një ndërtesë reale (që ekziston vërtet), që ne shkojmë kur jemi të sëmurë.<br />
Koha - Paraditja është një kohë reale.<br />
Personazhet - janë reale.<br />
Ngjarja - është reale. Shumicës nga ne, i ka ndodhur të vritet dhe t’i infektohet vendi ku është vrarë,<br />
nëse nuk e ka mjekuar.<br />
Objekti - real. Mikroskopi është një mjet, që ndodhet në kabinetin e biologjisë, mësuesi/ja mund ta<br />
demonstrojë para nxënësve.<br />
85
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
- Punohet rubrika mbi tregimin fantastik.<br />
Një nxënës lexon të dhënat mbi tregimin fantastik.<br />
Plotësohen elementet e tregimit “Në pyllin e gështenjave”.<br />
Personazhi kryesor njeriu i kthyer në gishto real apo fantastik<br />
Veprimi Gishtoja që fl uturon real apo fantastik<br />
Personazhet e tjera Bletari, Bletëza real apo fantastik<br />
Djaloshi me qeleshe, barinjtë<br />
real apo fantastik<br />
Djemtë që mbledhin çaj<br />
real apo fantastik<br />
Vendi Pylli i Madh i Gështenjave real apo fantastik<br />
Koha Paradite real apo fantastik<br />
Lexohen nga nxënësit dhe komentohen elementet e plotësuara.<br />
Në detyrën e shtëpisë, që ata kanë punuar, mësuesja kërkon që nxënësit të analizojnë elementet e tregimit,<br />
sipas modelit të mësipërm.<br />
Nxënësit punojnë. Më pas, lexojnë tregimin dhe analizën e elementeve. Vlerësohen nxënësit me notë.<br />
Reflektimi: Përcakto.<br />
Mësuesja shkruan në tabelë disa tituj tregimesh dhe nxënësit shënojnë llojin e tyre:<br />
Titulli i tregimit Realist Fantastik<br />
Henriketa<br />
Kloteri ka vënë syze<br />
A keni ngrënë ndonjëherë libra?!<br />
Ani pianistja<br />
Detyrë shtëpie. Analizoni elementet e tregimit “Është fat të kesh një shoqe si Fatbardha”, sipas modelit të<br />
dhënë në libër.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Ndajfolja<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë ndajfoljet dhe shprehjet ndajfoljore duke përdorur pyetjet: Kur?, Ku?, Si? Sa?.<br />
• Të përcaktojë llojin e ndajfoljes nëpërmjet pyetjeve.<br />
• Të dallojë ndajfoljen nga mbiemrat në fjalitë e dhëna.<br />
• Të krijojë ndajfolje të kundërta me ndajfoljet e dhëna.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti, Fletore pune.<br />
Ndajfolje kohe, sasie, mënyre, vendi, pyetjet ku, kur, si dhe sa.<br />
Punë e drejtuar, punë e pavarur.<br />
86<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi I. Mësimi fi llon me punën në libër. Nxënësit orientohen të lexojnë fjalitë. Të drejtojnë pyetjen dhe të<br />
lexojnë llojin e ndajfoljes. Lexohet nga nxënësit rregulli i dhënë në kutizë. Lexohen llojet e ndajfoljeve dhe<br />
shprehjeve ndajfoljore.<br />
Hapi II. Punim i ushtrimeve të rubrikës Ushtrohu, nën drejtimin e mësueses.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit nënvizojnë ndajfoljet në tekst dhe tregojnë llojin e tyre.<br />
Hapi III. Punohet ushtrimi 2. Nxënësit vendosin në tabelë, sipas llojit ndajfoljet, që gjetën në ushtrimin 1.<br />
Hapi IV. Punohet ushtrimi 3. Nxënësit vendosin ku duhet ndajfoljet në kllapa.<br />
Hapi V. Punohet ushtrimi 4. Nxënësit duhet të dallojnë ndajfoljet nga mbiemrat. Mësuesi/ja saktëson se
mbiemri tregon një cilësi të emrit dhe zakonisht qëndron pas emrit, kurse ndajfoljet plotësojnë kuptimin e foljes<br />
dhe qëndrojnë zakonisht pas saj.<br />
Hapi VI. Punohet ushtrimi 5, nxënësit shkruajnë në fl etore ndajfoljen përbri mbiemrit.<br />
Detyrë shtëpie. Punim i ushtrimit 6. Nxënësit duhet të shkruajnë ndajfoljet me kuptim të kundërt.<br />
Ora II<br />
Tema: Ndajfolja<br />
Gjatë kësaj ore, nxënësit punojnë ushtrime të Fletores së punës.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexim<br />
Në bregun e pulëbardhave<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë tregimin në role.<br />
• Të punojë fjalorin me grafi kun organizues të fjalorit.<br />
• Të dallojë strukturën e tekstit: hyrja, zhvillimi dhe mbyllja.<br />
• Të dallojë llojin e tekstit duke u bazuar në elementet e tij.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti, pamje nga bota ujore, enciklopedia për fëmijë, atlase të botës ujore.<br />
Bregu i pulëbardhave, liman, pendët e notimit, fyza e frymëmarrjes, kep, algë,<br />
guaskë, iriqë, gjah, veprimtari.<br />
Stuhi mendimesh, të nxënit në bashkëpunim, ditari dypjesësh.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh.<br />
- Çfarë dini për botën ujore?<br />
Nxënësit japin idetë e tyre. Mund të plotësohet dhe një kllaster.<br />
Çfarë ka në brendësi të saj?<br />
Si është pamja e botës ujore? Bota ujore Llojet e peshqve dhe gjallesave.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Të nxënit në bashkëpunim, të dëgjuarit, punë në grupe dhe në çifte, lexim me role.<br />
I. Prezantohet titulli i tregimit nga mësuesi/ja.<br />
Lexohet tregimi nga mësuesi/ja. Udhëzohen nxënësit të jenë të vëmendshëm në lidhje me personazhet,<br />
pajimet që do të marrin me vete, gjahun që do zënë.<br />
Pas leximit punohet rubrika Dëgjojmë, për të ushtruar të dëgjuarit e vëmendshëm.<br />
Nxënësit plotësojnë çfarë mbajnë mend nga leximi.<br />
Personazhet e tregimit janë: Beni, Miri dhe Edi.<br />
Ata morën me vete: pendët për peshkim, maskat për të parë nën ujë, fyzën e frymëmarrjes, fuzhnje, qese najloni.<br />
Gjahu i tyre ishte: 50 iriqë, 70 kërmij, 7 gaforre, 3 yje, 60 guaska.<br />
Punohet në çifte fjalori i fjalëve të reja me anë të organizuesve grafi kë të fjalorit. Produkti i tyre duhet të jetë<br />
i përbashkët.<br />
Lexim në role i tregimit.<br />
II. Punohet rubrika Kupto tekstin. Nxënësit punojnë në grupe.<br />
Grupi I. - Në ç’stinë zhvillohet ngjarja?<br />
- Ku shkojnë fëmijët për të gjuajtur?<br />
87
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
- Pse quhej Bregu i Pulëbardhave?<br />
- Ç’peshkuan në Bregun e Pulëbardhave?<br />
Grupi II. Ritregoni bisedën e fëmijëve në Gjirin e Qetësisë.<br />
Grupi III. Dalloni në tekst hyrjen, zhvillimin dhe mbylljen e tregimit. Plotësoni organizuesin grafik të strukturës<br />
së tregimit.<br />
Grupi IV. Ç’lloj tregimi është ky: realist apo fantastik? Analizoni elementet e tregimit.<br />
Grupi V. Në këtë tregim mbizotëron dialogu apo përshkrimi? Pse?<br />
Prezantohet puna nga përfaqësuesit e grupeve.<br />
3. Reflektimi: Ditari dypjesësh ose rrjeti i diskutimit.<br />
- Cila pjesë të pëlqen më shumë?<br />
Pjesa<br />
Pse më pëlqen?<br />
Mund të përdoret edhe rrjeti i diskutimit.<br />
Po<br />
Kemi lumin, liqenin<br />
dhe detin afër.<br />
Dimë të notojmë.<br />
Na pëlqen peshkimi.<br />
A mendon se dhe ti mund të<br />
kryesh një veprimtari të tillë?<br />
Jo<br />
Nuk di not.<br />
Nuk kam pajimet e duhura.<br />
Më duket një punë për më të rritur.<br />
Nxënësit renditin disa arsye pro dhe kundër, pra mund të ndahen në dy grupe në bazë të argumentit që<br />
mbrojnë.<br />
Përfundimi: ______________________________________________________________________<br />
Detyrë shtëpie. Shkruaj disa emra kafshësh, që jetojnë në det:<br />
Përshkruaj një prej tyre (pesha, madhësia, ngjyra, mënyra e lëvizjes e ndonjë karakteristikë tjetër të<br />
veçantë).<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Shkruajmë<br />
Plani i veprimtarisë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të ritregojë përmbajtjen sipas pikave të planit të dhëna.<br />
• Të hartojë në grup një plan veprimtarie sipas modelit të dhënë.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti i nxënësit, Fletore pune.<br />
Ritregim, pika plani, plan veprimtarie, udhëheqës, pajime, qëllim, mënyrë, realizim.<br />
Mësimdhënie e drejtpërdrejtë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Mësimdhënie e drejtpërdrejtë<br />
Hapi I. Lexim i tregimit nga nxënësit në role.<br />
Hapi II. Leximi i pikave të planit.<br />
Hapi III. Ritregimi i përmbajtjes sipas pikave të planit. Një pikë plani, një nxënës, dhe kështu me radhë.<br />
Hapi IV. Punë në grupe.<br />
88
Mësuesi/ja paraqet modelin e veprimtarisë për tekstin e parë.<br />
Lloji i veprimtarisë<br />
Qëllimi i veprimtarisë<br />
Pjesëmarrësit<br />
Udhëheqësi i grupit<br />
Koha<br />
Vendi<br />
Mjete<br />
Mënyra e realizimit<br />
Përfundimi<br />
Peshkim<br />
Të peshkonin<br />
Miri, Beni, Edi<br />
Beni<br />
Një ditë vere<br />
Bregu i Pulëbardhave, Gjiri i Qetësisë<br />
Pendët e notimit, maskat, fyza e frymëmarrjes,<br />
fuzhnja, qese najloni.<br />
Duke notuar, duke u zhytur, duke bërë gara se<br />
kush do të zërë më shumë gjah.<br />
Ata zunë shumë gjah dhe u kënaqën pa masë.<br />
Hapi V. Nxënësit të ndarë në grupe zgjedhin temën e veprimtarisë dhe plotësojnë tabelën.<br />
Ndonjë temë mund dhe të sugjerohet p.sh.,<br />
Mbledhje lulesh në natyrë për pasurimin e herbariumit.<br />
Bërje fotosh për të krijuar albumin e vendlindjes etj.<br />
Në fund, përfaqësuesit e grupeve prezantojnë punën. Vlerësimi bëhet nga vetë nxënësit dhe nga mësuesi/ja.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Detyrë shtëpie. Hartoni planin e veprimtarisë Një ditë pushimi në plazh me prindërit.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Lidhëzat<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë lidhëzat kur lidhin fjalë dhe pjesë fjalie në fjalitë e dhëna.<br />
• Të formojë fjali të reja duke përdorur lidhëzat.<br />
• Të shndërrojë fjalitë e dhëna duke hequr lidhëzat.<br />
Mjete:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti.<br />
Lidhëz, lidhje emrash, përemrash, fjalish, mbiemrash.<br />
Vëzhgo-zbulo, punë e drejtuar, punë në çifte.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Vëzhgo-zbulo.<br />
Mësuesi/ja shkruan ose paraqet në tabelë fjalitë e tekstit.<br />
- Jona dhe Shpendi kanë mollë dhe dardha.<br />
- Shpendit i pëlqejnë dardhat, kurse Jonit i pëlqejnë mollët.<br />
Në fjalinë e parë, me cilën fjalë janë lidhur mes tyre dy emrat e përveçëm Jona dhe Shpendi?<br />
- Me cilën fjalë lidhen midis tyre dy emrat: mollë dhe dardhë ?<br />
- Në fjalinë e dytë, cila fjalë lidh dy fjalitë e dhëna?<br />
Fjalët dhe, kurse quhen lidhëza, sepse shërbejnë për të lidhur dy fjalë ose dy fjali.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Lexohen nga nxënësit fjalitë dhe përcaktohet se çfarë lidhin lidhëzat me ngjyrë të zezë.<br />
Lexohet nga nxënësit rregulli i dhënë në tekst mbi lidhëzat.<br />
Punohen ushtrimet e rubrikës Ushtrohu.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit nënvizojnë lidhëzat dhe tregojnë se çfarë lidhin ato.<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit shndërrojnë fjalitë sipas shembullit të dhënë. Nënvizojnë me të kuqe lidhëzën.<br />
89
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Beni mori pajimet. Edi mori pajimet.<br />
Beni dhe Edi morën pajimet.<br />
Gaforrja ishte e madhe. Peshku ishte i madh.<br />
Gaforrja dhe peshku ishin të mëdhenj.<br />
Në ushtrimin 3, nxënësit shndërrojnë fjalitë sipas shembullit të dhënë.<br />
Fëmijët do të peshkojnë në liman ose në Gjirin e Qetësisë.<br />
Fëmijët do të peshkojnë në liman. Fëmijët do të peshkojnë në Gjirin e Qetësisë.<br />
Do të peshkojmë peshq apo iriqë?<br />
Do të peshkojmë peshq? Do të peshkojmë iriqë?<br />
3. Reflektimi: Punë në çifte.<br />
Formoni dy fjali ku të përdorni lidhëza. Nxënësi i parë thotë dy fjali, ndërsa i dyti i lidh ato me anë të<br />
lidhëzës.<br />
Detyrë shtëpie. Punimi i ushtrimeve të Fletores së punës, faqe 42.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
Vajza e çuditshme<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
•Të lexojë qartë, me kuptim dhe duke respektuar intonacionin.<br />
•Të pasurojë fjalorin me fjalë dhe shprehje të reja.<br />
•Të tregojë brendinë e tregimit duke iu përgjigjur pyetjeve.<br />
•Të analizojë personazhin e Lizës.<br />
•Të krahasojë veten me Lizën.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materiale:<br />
Fjalë kyç:<br />
Veprimtari e drejtuar, punë me fjalorin, rrjeti i diskutimit.<br />
Teksti.<br />
E çuditshme, shndërrim, shtriqem, gërhas, shëndoshë si molla.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Parashikim në bazë të titullit "Vajza e çuditshme"<br />
Mësuesja u drejton pyetje nxënësve:<br />
-Pse mendoni se vajza është e çuditshme?<br />
Lihen nxënësit të shprehin mendimet e tyre. Mirë është që këto mendime të shkruhen në dërrasë ose nga<br />
çdo nxënës në një fl etë të bardhë ose në bllokun e shënimeve.<br />
Realizimi i kuptimit: Veprimtari e drejtuar.<br />
Hapi I. Lexohet tregimi nga mësuesja.<br />
Hapi II. Punohet fjalori. Mësuesja nxit nxënësit të krijojnë fjali me fjalët dhe shprehjet e reja.<br />
Hapi III. Punohet rubrika Ktheu te teksti. Mësuesja iu drejton nxënësve pyetjen:<br />
- A ishin të sakta parashikimet tuaja për vajzën e çuditshme?<br />
Hapi IV. Punohet rubrika Plotëso.<br />
90
Hapi V. Lidh me shigjetë shprehjet me kuptim të kundërt.<br />
Reflektimi: Rrjeti i diskutimit.<br />
Po<br />
A do të doje t’i ngjaje Lizës?<br />
Përfundimi: Unë do të doja t’i ngjaja Lizës, sepse më pëlqen të jem i lirë.<br />
Ky është një variant përgjigjeje. Nxënësit mund të japin përgjigjet e tyre, të cilat pranohen dhe nuk gjykohen<br />
nga mësuesja.<br />
Detyrë shtëpie. Të lexojnë rrjedhshëm, të ritregojnë përmbajtjen.<br />
Jo<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Flasim<br />
Krahasimi - kuptimi i figurshëm<br />
Objektivat : Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
- Të dallojë krahasimin si një mjet të fi gurshëm.<br />
- Të përdorë krahasimin.<br />
- Të diskutojë mbi situatat që krahason.<br />
- Të marrë pjesë aktive në diskutim.<br />
- Të dëgjojë mendimin e të tjerëve.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materialet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Lojë me maska, bisedë,<br />
Maska kafshësh<br />
Krahasim<br />
Zhvilli i mësimit<br />
Evokimi. Hapi I. Lojë me maska.<br />
Mësuesja iu kërkon nxënësve të vënë maskat e tyre, të cilat i kanë përgatitur në shtëpi.<br />
-Shikoni njëri-tjetrin. Tregoji shokut pse të pëlqen të krahasosh veten me kafshën që ke në maskë. Mbaj mend<br />
shpjegimet, se në fund do t’i tregosh para të tjerëve.<br />
Realizimi i kuptimit: Veprimtari e drejtuar.<br />
Hapi I. Punohet rubrika Po ti? Nxënësit fl asin nëse iu pëlqen të ndryshojnë formë ndonjëherë. Pse?<br />
Hapi II. Punohet rubrika Plotëso.<br />
Kur jam në det më pëlqen të bëhem si delfi n.<br />
Kur jam në fushë më pëlqen të bëhem si drenushë (kaproll).<br />
Nxënësit lexojnë punimin e tyre.<br />
Hapi III. Diskutoni për rastet e mësipërme. Nxënësit fl asin pse kanë zgjedhur krahasime të tilla.<br />
Hapi IV. Shikoni fi gurat.<br />
- Me se i pëlqen të krahasohet djalit?<br />
Kur fl e gjumë i pëlqen të bëhet si lepur.<br />
Kur është vetëm në errësirë i pëlqen të bëhet si luan.<br />
Reflektimi: Mësuesja i orienton nxënësit. Kujtoni diskutimet mbi maskat tuaja.<br />
Tregojuani të gjithë shokëve pse iu pëlqen të krahasoheni me kafshën që keni zgjedhur.<br />
91
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të shkruajë saktë lidhëzat, që mban mend pas leximit të parë.<br />
• Të formojë lidhëza duke bashkuar rrokjet e dhëna.<br />
• Të dallojë dhe të korrigjojë lidhëzat e shkruara gabim në tekstin e dhënë.<br />
Mjete:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Drejtshkrimi i lidhëzave<br />
Teksti i nxënësit.<br />
Drejtshkrim, lidhëza, korrigjim, formim.<br />
Mësimdhënie e drejtpërdrejtë, konkurs.<br />
Mësimdhënie e drejtpërdrejtë<br />
Hapi I. Lexoni lidhëzat e dhëna. Nxënësit lexojnë në heshtje lidhëzat dhe orientohen të mbajnë mend sa<br />
më shumë prej tyre.<br />
Hapi II. Punimi i ushtrimit 2 . Mbyllni librin dhe shkruani në fl etore sa më shumë lidhëza.<br />
Ky ushtrim zhvillohet në formën e konkursit. Mësuesi/ja i vë nxënësit në çifte të kontrollojnë punën e shokut.<br />
Vlerësohet nxënësi që mbajti mend më shumë lidhëza dhe nxënësi që i shkroi më saktë ato.<br />
Hapi III. Nxënësit formojnë lidhëza me rrokjet e dhëna:<br />
ndonëse, megjithatë, kurse,<br />
mirëpo, derisa, nëse, qëkur,<br />
qëkurse, posa, sapo, meqenëse.<br />
Lexohen lidhëzat e formuara.<br />
Hapi IV. Punohet ushtrimi 4, nxënësit duhet të shkruajnë dymbëdhjetë lidhëzat, që nuk janë një fjalë e<br />
vetme. Nxënësit lexojnë lidhëzat që formuan.<br />
Hapi V. Nxënësit nënvizojnë lidhëzat, që janë shkruar gabim dhe i shkruajnë si duhet.<br />
Hapi VI. Nxënësit korrigjojnë gabimet në tekstin e dhënë.<br />
Në tekstin më poshtë lidhëzat e shkruara saktë janë me shkronja të zeza.<br />
Fëmijët do të shkonin në plazh, sepse do të gjuanin. Ndërsa rrinin në breg, aty u afrua Beni. Ai iu<br />
tha shokëve se, në qoftë se do të futeshin thellë në det, do të kapnin shumë peshq. Posa hyri në ujë, ai<br />
fi lloi të thërriste. Një iriq deti e kishte kafshuar. Në rast se nuk e çonin në spital, atij mund t’i infektohej<br />
këmba. Megjithatë mësuesi i dha ndihmën e parë.<br />
Nxënësit kontrollojnë fl etoret e njëri-tjetrit për gabimet që kanë gjetur dhe si i kanë korrigjuar.<br />
Mësuesja iu kërkon nxënësve të tregojnë numrin e gabimeve të gjetura dhe së bashku komentojnë shkrimin<br />
e saktë të lidhëzave.<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimet e Fletores së punës, faqe 42.<br />
92
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat : Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë tregimin kuptueshëm dhe rrjedhshëm.<br />
• Të tregojë brendinë e tregimit.<br />
• Të dallojë elementet fantastike në tregim.<br />
• Të dallojë dukuritë që përshkruhen në tregim.<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Materialet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Lexim<br />
Gjuetia e dragonjve të Emës<br />
Stuhi mendimesh, lexim i koduar i leximit, vizatim.<br />
Lapsa, fl etë format, plastelinë.<br />
Dragua, gjysh, gjueti, dukuri natyrore.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh, lexim i koduar i tekstit.<br />
- Ç’dini për dragoin? Kujtoni dragonë Zado nga klasa e dytë.<br />
Dragoi<br />
Mësuesja u drejton nxënësve pyetjen:<br />
- Duke lexuar titullin Gjuetia e dragonjve të Emës, si mendoni, çfarë do të bëjë Ema, do të gjuajë dragonj?<br />
- Shkruani parashikimin tuaj në një fl etë.<br />
Realizimi i kuptimit: Lexim i koduar i tekstit.<br />
Hapi I. Mësuesja i orienton nxënësit që të mbajnë shënime në libër gjatë kohës kur ajo lexon. Në paragrafët<br />
që iu duken të çuditshëm dhe fantastikë të shkruajnë shkronjën Ç. Ky quhet një lexim i koduar i tekstit.<br />
Mësuesja lexon tekstin dhe nxënësit bëjnë shënimet përkatëse.<br />
Hapi II. Diskutohet mbi paragrafët e mbajtur shënim.<br />
Hapi III. Punohet rubrika Kupto tekstin.<br />
Hapi IV. Punohet rubrika Plotëso.<br />
Reflektimi: Vizato një dragua.<br />
Detyrë shtëpie. Të lexojmë tregimin, të tregojmë përmbajtjen.<br />
Përgjigju me shkrim pyetjes: Po ti beson se ka dragonj? Argumentoje.<br />
Në orën e dytë gjatë ritregimit mund të përdoren grafi kë organizues.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Shkruajmë<br />
Tregimi fantastik<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të krijojë një tregim fantastik duke u bazuar në pikat e planit të dhëna.<br />
• Të shkruajë një tregim fantastik duke respektuar strukturën: hyrje, zhvillim, mbyllje.<br />
• Të shkruajë në mënyrë të kuptueshme duke respektuar rregullat e drejtshkrimit.<br />
Mjete:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
teksti.<br />
tregim fantastik, pika plani, strukturë.<br />
stuhi mendimesh, punë krijuese, analizë.<br />
93
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh.<br />
Mësuesi/ja iu drejton pyetjen nxënësve:<br />
- Nëse shkruajmë një tregim fantastik, cilat janë elementet që na ndihmojnë?<br />
koha<br />
personazhet<br />
vendi<br />
Tregimi fantastik<br />
objektet<br />
ngjarja<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë krijuese.<br />
Mësuesi/ja prezanton titullin e rubrikës.<br />
Në këtë orë mësimi do t’iu ndihmojnë pikat e planit dhe fi gura.<br />
Shikoni me vëmendje fi gurën.<br />
- Çfarë elementi fantastik dalloni në të? (Dragoi dhe djali janë bashkë.)<br />
Lexohen pikat e planit nga nxënësit.<br />
Mësuesi/ja i udhëzon, që në bazë të këtyre pikave, të ndërtojnë tregimin. Çdo pikë plani ka nevojë të zgjerohet<br />
me fjali të tjera për të krijuar një tregim.<br />
Nxënësit shkruajnë për një kohë të caktuar, e cila duhet të jetë e mjaftueshme.<br />
Pasi përfundohet puna, nxënësit ekspozojnë punimet në një kënd të klasës në formën e Turit të galerisë.<br />
Shikohen dhe lexohen punimet e shokëve.<br />
Përzgjidhen pesë punimet më të mira.<br />
3. Reflektimi: Analizë e strukturës së tregimit fantastik.<br />
Titulli:<br />
Hyrja:<br />
Zhvillimi:<br />
Mbyllja:<br />
Detyrë shtëpie. Shkruaj një tregim fantastik sipas imagjinatës sate.<br />
Analizoje tekstin që punove, duke evidentuar elementet reale ose fantastike.<br />
Vendi:<br />
Koha:<br />
Ngjarja:<br />
Personazhi kryesor:<br />
___________________<br />
___________________<br />
___________________<br />
___________________<br />
Personazhet ndihmëse: ___________________<br />
Objektet:<br />
___________________<br />
94
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë tekstet shkencore, duke u bazuar në njohuritë që transmetojnë.<br />
• Të dallojë dukuritë dhe shkakun e tyre në tekstet e dhëna.<br />
• Të krahasojë tekstin fantastik me atë shkencor, duke u bazuar në elementet e tyre.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Flasim<br />
Teksti shkencor<br />
Teksti i nxënësit, tekste të tjera.<br />
Tekst shkencor, dukuri.<br />
Kujto-diskuto, vëzhgo-dallo, diagrami i Venit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
1. Evokimi: Kujto-diskuto.<br />
- Sa lloj tekstesh kemi njohur deri tani?<br />
- Ku dallohen ato nga njëri-tjetri?<br />
Nxënësit japin përgjigje dhe ilustrojnë me tituj tekstesh, llojet që kujtojnë.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Vëzhgo-dallo.<br />
Mësuesi/ja prezanton titullin e rubrikës.<br />
Lexohet pjesa hyrëse nga mësuesi/ja.<br />
Lexohet teksti i parë nga një nxënës.<br />
Vazhdohet leximi dhe i dy teksteve të tjera.<br />
Nxënësit pasi lexojnë të dy tekstet plotësojnë në libër ushtrimet:<br />
1. Për cilën dukuri fl asin?<br />
a. tërmet<br />
b. ylber<br />
c. eklips<br />
2. Pse ndodh kjo dukuri?<br />
a. Nga fërkimi i dy pllakave të kores së tokës në thellësi lëviz trualli dhe shkaktohet tërmeti.<br />
b. Pas shiut, ajri është me pika uji, të cilat veprojnë si prizëm dhe zbërthejnë dritën në ngjyra<br />
të ndryshme, duke formuar ylberin.<br />
c. Dukuria e eklipsit ndodh kur hëna kalon përballë diellit dhe e mbulon atë për disa minuta.<br />
3. Nxënësit diskutojnë dhe krahasojnë tekstet e mësipërme me tekstin “Gjuetia e dragonjve të Emës”.<br />
Tekstet fantastike<br />
Tekstet shkencore<br />
1. Janë tekste letrare. 1. Shpjegojnë dukuritë në mënyrë shkencore.<br />
2. Shpjegojnë dukuritë në mënyrë fantastike. 2. Informacioni që përcillet është i saktë.<br />
3. Reflektimi: Diagrami i Venit.<br />
Nxënësve iu kërkohet të nxjerrin tekstin Dituri natyre 4 dhe të lexojnë tekste shkencore. Ata dallojnë dukuri<br />
të ndryshme, si: rrufetë, bubullimat, formimi i shiut, të cilat i kanë hasur në tregimin “Gjuetia e dragonjve të<br />
Emës”.<br />
Detyrë shtëpie. Në enciklopedinë për fëmijë, lexoni informacionin për dukurinë e formimit të yjeve. Shkruani<br />
përmbajtjen e informacionit.<br />
95
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexim<br />
Tregim për yllin e zjarrtë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë tregimin duke respektuar shenjat e pikësimit.<br />
• Të punojë me fjalët e fjalorit me ndihmën e mësueses.<br />
• Të përshkruajë mënyrën e krijimit të yllit të zjarrtë.<br />
• Të dallojë fjalët e fjalorit shkencor në tekst duke ilustruar me leximin.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti i nxënësit, enciklopedia për fëmijë, kuriozitete për yjet.<br />
Yll i zjarrtë, mjegullnajë, masë e gaztë, ndriçon, vezullon, vit ditë, rreze.<br />
Kllaster, punë në çifte, ditari i të nxënit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Kllaster.<br />
Mësuesja paraqet një kllaster në një tabak letre dhe iu kërkon nxënësve ta plotësojnë në çifte.<br />
Çfarë forme kanë?<br />
Kur i shohim?<br />
Yjet<br />
Sa të mëdhenj janë?<br />
Çfarë ngjyre kanë?<br />
A kanë emra?<br />
Si quhen personat që merren me studimin e tyre?<br />
Nxënësit plotësojnë kllasterin me njohuritë kanë. Mësuesi/ja i ndihmon kur është e nevojshme.<br />
2. Realizmi i kuptimit: Punë në çifte.<br />
Prezantimi i titullit të tregimit<br />
Lexim i tregimit nga mësuesi/ja.<br />
Përcaktimi i paragrafëve të tekstit. Lexim i tregimit sipas paragrafëve nga disa nxënës.<br />
Punim i fjalorthit në çifte, duke përdorur organizuesit grafi kë, me ndihmën e mësueses.<br />
Punim i rubrikës Kupto tekstin. Nxënësit iu përgjigjen pyetjeve mbi përmbajtjen e tekstit.<br />
Në rubrikën Kthehu te teksti, nxënësit duhet të gjejnë fjalët dhe shprehjet, që përdoren në përralla dhe ato<br />
që përdoren në tregimet shkencore.<br />
Në përralla<br />
Në tregime shkencore<br />
Na ishte një herë<br />
Masë e gaztë hidrogjeni<br />
Ylli e urrente errësirën<br />
Mjegullnajë<br />
Luftonte trimërisht me fl akën dhe me dritën e tij. Rrezet përhapeshin<br />
Ritrego me fjalët e tua historinë e Yllit të zjarrtë.<br />
Nxënësit vlerësohen nga mësuesja.<br />
3. Reflektimi: Ditari i të nxënit.<br />
Plotëso ditarin e të nxënit.<br />
Çfarë dija për yjet<br />
Çfarë mësova<br />
Detyrë shtëpie. Lexim i tregimit dhe ritregimi i përmbajtjes mbi bazën e pyetjeve.<br />
96
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë llojin e tekstit të dhënë duke u bazuar në intonacionin.<br />
• Të dallojë llojet e teksteve të dhëna.<br />
• Të diskutojë mbi elementet e llojeve të teksteve.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Flasim<br />
Dallimi i teksteve nga intonacioni<br />
teksti, Fletore pune.<br />
intonacion, tregim realist, fantastik, përrallë, tekst shkencor, përshkrim.<br />
kllaster, veprimtaria e dëgjimit të drejtuar, dallo-diskuto.<br />
1. Evokimi: Kllaster.<br />
Kategorizoni tekstet që keni mësuar.<br />
përrallë<br />
përshkrim<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
tregim realist lloje tekstesh tregim fantastik<br />
tekst shkencor<br />
2. Realizimi i kuptimit: Veprimtaria e dëgjimit të drejtuar.<br />
Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të dëgjojnë me vëmendje leximin e teksteve dhe, më pas, të shënojnë me<br />
X ose V llojin e tekstit.<br />
a. Lexohet teksti i parë nga mësuesi/ja. Ky lloj teksti është tregim fantastik.<br />
b. Lexohet teksti i dytë nga një nxënës. Nxënësit përcaktojnë llojin e tregimit shkencor.<br />
Nxënësit argumentojnë pse është i tillë. Ata marrin njohuri shkencore mbi arushën polare, peshën e saj, si<br />
dhe mbetjen e peshës në ekuilibër.<br />
c. Lexohet teksti i tretë nga një nxënës tjetër. Ky tekst është një tregim realist. Ngjarjet, personazhet<br />
vendi dhe koha janë reale.<br />
ç. Lexohet teksti i katër. Nxënësit zbulojnë se ky tekst është përshkrim, sepse përshkruan një fëmijë<br />
nga pamja fi zike dhe shpirtërore.<br />
d. Lexohet teksti i fundit. Ky tekst është një përrallë.<br />
3. Reflektimi: Dallo-diskuto.<br />
Mësuesi/ja ka përgatitur në fi sha lloje tekstesh. U shpërndahen nxënësve të ndarë në nivele për të gjetur<br />
llojet e teksteve.<br />
Detyrë shtëpie. Nga seria e librave jashtëshkollorë, shkruaj titullin e tri tregimeve shkencore, fantastike<br />
dhe realiste.<br />
Rubrika: Njohuri gjuhësore<br />
Tema: Drejtshkrimi i zanores -e<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të shkruajë saktë fjalë, që kanë në trup zanoren e para bashkëtingëlloreve m, n, nj.<br />
• Të korrigjojë fjalët e shkruara gabim, që kanë në trup zanoren e të ndjekur nga bashkëtingëlloret m, n, nj.<br />
• Të përvetësojë rastet përjashtuese të tipit: qëndroj, qëndrim.<br />
Mjete:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti.<br />
Drejtshkrim, zanore e, bashkëtingëllore m, n, nj.<br />
Vëzhgo-dallo, punë e drejtuar, diktim.<br />
97
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Vëzhgo-dallo.<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalët: zëmër, vend, vendasit, shembull, tendë dhe pyet:<br />
- Sa fjalë janë shkruar saktë? Nxënësit japin numrin e fjalëve të shkruara saktë.<br />
Mësuesi/ja, në fund u tregon nxënësve se saktë janë shkruar katër fjalë.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Lexohet teksti nga një nxënës.<br />
Mësuesi/ja i orienton nxënësit të lexojnë fjalët ku ndodhet zanorja e, e cila ndiqet nga bashkëtingëlloret m, n, nj.<br />
Lexohet rregulli i dhënë në tekst.<br />
Nxënësit orientohen të dallojnë fjalët, të cilat bëjnë përjashtim nga rregulli i mësipërm në rubrikën “Mbaj mend”.<br />
Punimi i rubrikës Ushtrohu.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit shkruajnë si duhet në fl etore fjalët e dhëna. P.sh.,<br />
i shtrenjtë, vendim, zemërim, vendosmëri, dhëmb,<br />
argjend, gështenjë, gjendje, parmendë, tënd,<br />
tendos, qendror, qëndrim, shtrembëroj<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit shkruajnë fjalë që kanë në trup zanoren e para bashkëtingëlloreve m, n, nj.<br />
3. Reflektimi: Diktim.<br />
Mësuesi/ja lexon një tekst që përmban fjalë që kanë në trup të tyre e para bashkëtingëlloreve m, n, nj. Ai/ajo<br />
nuk i lexon këto fjalë sipas rregullave drejtshqiptimore. Kërkon që nxënësit t’i shkruajnë si duhet fjalët.<br />
Detyrë shtëpie. Të lexojnë një shkrim në një gazetë, revistë a libër dhe të nxjerrin gjashtë fjalë që kanë<br />
zanoren e para bashkëtingëlloreve m, n, nj.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexim<br />
Në planetin e çuditshëm<br />
Objektivat pedagogjikë: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë tregimin në role.<br />
• Të ritregojë përmbajtjen bazuar në hartën e ngjarjes ose mbi pikat e planit.<br />
• Të krahasojë planetin Tokë me planetin e çuditshëm.<br />
• Të dallojë fjalët e fjalorit shkencor, që përdoren në tekst.<br />
• Të nxjerrë idenë e miqësisë midis personazheve, pavarësisht planetit që i përkasin.<br />
Mjete:<br />
Teksti i nxënësit.<br />
Fjalë kyç: Planet i çuditshëm, robotë, krijesë e kuqe, kompjuter, anije kozmike, magnete speciale.<br />
Metodologjia: Parashikim me terma paraprakë, të nxënit bashkëpunues, diskutim i përbashkët .<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Parashikim me terma paraprakë.<br />
Bëni një tregim me fjalët: anije kozmike, robotë, planet i çuditshëm, jashtëtokësorë, takim.<br />
Nxënësit punojnë për disa minuta dhe lexohen disa krijime.<br />
2. Realizmi i kuptimit: Të nxënit bashkëpunues, diagrami i Venit.<br />
I. Prezantimi i titullit të tregimit.<br />
Leximi në heshtje nga nxënësit.<br />
Identifikimi i personazheve të tregimit.<br />
Leximi në role i tregimit.<br />
98
II. Grupi I. Punoni në libër Hartën e ngjarjes së tregimit. Ritregoni përmbajtjen nëpërmjet grafi kut.<br />
Grupi II. Krahasoni planetin Tokë me planetin e panjohur dhe plotësoni diagramin e Venit.<br />
Planeti Tokë ka pemë, ujë, lule, njerëz etj.<br />
Planeti i panjohur është pa pemë, pa lule, pa njerëz, ai ka ndërtesa qesharake të rrumbullakëta.<br />
E përbashkëta: Njerëzit dhe krijesat e planetit tjetër janë miqësorë dhe kanë dëshirë të takojnë njëri-tjetrin.<br />
Grupi III. Ndaj në dy shtylla fjalët, që gjenden më shumë në tekstin shkencor, dhe ato që përdoren në jetën<br />
e përditshme.<br />
Në tekstin shkencor<br />
kompjuter<br />
pajisje<br />
magnet<br />
anije kozmike<br />
planet<br />
Në jetën e përditshme<br />
mysafi rë<br />
banor<br />
këpucë<br />
tullumbace<br />
tokë<br />
lule<br />
pemë<br />
ngjitës<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Grupi IV. Krahasoni njeriun e planetit Tokë me njeriun e planetit të panjohur dhe plotësoni Diagrami Venit.<br />
Njeriu i planetit Tokë<br />
Krijesa e planetit tjetër<br />
Përfaqësuesi prezanton punën e grupit. Nxënësit e grupeve të tjera shtojnë dhe saktësojnë informacionin<br />
e paraqitur.<br />
3. Reflektimi: Diskutim i përbashkët.<br />
Pse njeriu në Hënë qëndron në ajër dhe nuk ecën, por vrapon, kurse në Tokë ecën lirisht?<br />
Nxënësit bashkë me mësuesen diskutojnë.<br />
Detyrë shtëpie. Lexim i tregimit. Kërkoni në rrjet (internet) informacion mbi udhëtimet e njeriut në hapësirë.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Flasim<br />
Të lundrojmë të sigurt në rrjet (internet)<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të diskutojë mbi të rejat që ofron rrjeti.<br />
• Të lexojë rregullat e dhëna mbi kërkimet në rrjet.<br />
• Të diskutojë mbi rregullat e dhëna dhe kujdesin që duhet të tregojë gjatë lundrimit në rrjet.<br />
• Të dallojë tekstin udhëzues nga tekstet e tjera.<br />
• Të sjellë përvoja të tij/saj nga kërkimet në rrjet.<br />
• Të dallojë llojin e tekstit të dhënë.<br />
Mjete:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Materiale të marra nga interneti.<br />
Rrjet, internet, rregulla, tekst udhëzues.<br />
Stuhi mendimesh, lexo-diskuto, dallo-argumento.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh.<br />
- Ç’është rrjeti (interneti)?<br />
99
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
komunikim i shpejtë<br />
merr shpejt informacion<br />
njihesh me njerëz të tjerë rrjeti dërgon letra<br />
luan dhe argëtohesh sheh filma dëgjon muzikë etj.<br />
Mësuesi/ja u kërkon nxënësve që kanë sjellë materiale t’i lexojnë ato. Vlerësohen pozitivisht nxënësit që<br />
kanë realizuar detyrën e ngarkuar.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Dallo-argumento.<br />
Prezantohet titulli i rubrikës.<br />
Mësuesi/ja i fton nxënësit të numërojnë nga 1-5. Nxënësit sipas numrave do të punojnë mbi këshillat e<br />
dhëna në tekst.<br />
Nxënësit me numër 1, do të punojnë me këshillën e parë dhe kështu me radhë.<br />
Nxënësit lexojnë këshillën në këtë mënyrë: njëri lexon atë çka ofron rrjeti, nxënësi tjetër lexon këshillën.<br />
Nxënësit komentojnë dhe shtrojnë me fjalët e tyre ide se pse nuk duhen lënë mënjanë librat.<br />
Mësuesi/ja inkurajon nxënësit të shtojnë dhe këshilla të tjera.<br />
Mësuesi/ja mund t’iu drejtojë pyetjet:<br />
- A keni rrjet në shtëpi?<br />
- Në rast se nuk e keni në shtëpi, ku shkoni të lundroni në rrjet?<br />
- Në qendrat e internetit që frekuentoni, shkoni vetëm apo të shoqëruar?<br />
Nga këto pyetje, nxënësit mund të arrijnë në këshillën:<br />
Frekuentoni një qendër interneti të shoqëruar nga prindërit ose njerëz të afërt më të rritur. Rrjeti ka informacion<br />
për të gjithë, por zgjidhni atë që është i dobishëm për ju.<br />
Shumë Organizata Jofi timprurëse kanë ofruar postera në shkolla, që sensibilizojnë mbrojtjen e fëmijëve<br />
gjatë hulumtimeve në rrjet. Mund të gjeni një të tillë dhe ta komentoni bashkë me nxënësit.<br />
Më pas, prezantohen të gjitha diskutimet dhe komentet.<br />
3. Reflektimi: Lexo-diskuto.<br />
Punohet rubrika Kthehu te teksti.<br />
Nxënësit nënvizojnë me të kuqe atë që ofron rrjeti dhe me të gjelbër këshillat për sigurinë.<br />
Nxënësit duhet të dallojnë dhe llojin e tekstit dhe të argumentojnë përzgjedhjen e kryer.<br />
Detyrë shtëpie. Lundroni në rrjet dhe printoni foto të personazheve që ju pëlqejnë.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
Lapsi shkruan me zemër<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë poezinë duke respektuar shenjat e pikësimit.<br />
• Të dallojë poezinë pa strofa nga ajo me strofa.<br />
• Të nxjerrë mesazhin e poezisë.<br />
• Të dallojë veprimet që kryen lapsi duke ilustruar me pjesë nga poezia.<br />
• Të vizatojë me lapsin e tij/saj, ashtu si dhe djali i poezisë.<br />
100<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Laps, letër.<br />
Laps, i praruar, i ngratë.<br />
Shkrim i lirë, parashikim me anë të titullit, parashikim me anë të titullit.
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Shkrim i lirë.<br />
Mësuesi/ja iu kërkon nxënësve të nxjerrin mbi bankë lapsin, me të cilin ata punojnë. Bëhet pyetja:<br />
- Cila është forma e lapsit tuaj dhe ç’ punë bën ai? Përshkruajeni.<br />
Nxënësit punojnë për 3-4 minuta dhe, më pas, lexojnë përshkrimin e lapsit të tyre.<br />
Vlerësohen pozitivisht.<br />
2. Realizmi i kuptimit: Parashikim me anë të titullit.<br />
Prezantohet titulli i poezisë “Lapsi shkruan me zemër”.<br />
- Si mendoni ju?<br />
- Vallë lapsi ka zemër?<br />
Ejani të lexojmë për ta kuptuar poezinë e poetit Ymer Shkreli.<br />
Lexohet poezia nga mësuesi/ja me intonacionin e duhur.<br />
Lexohet rubrika Fjalorth, shpjegohet fjala i praruar. Nxënësit gjejnë dhe lexojnë vargun ku ndodhet kjo fjalë.<br />
i praruar – i larë me ar. Unazë e praruar.<br />
2. fi g. Që ndrit a shkëlqen si të jetë larë me ar, që ka marrë një ngjyrë a shkëlqim si të arit, i artë;<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Lexohet zinxhir poezia, një nxënës një varg.<br />
Punohet rubrika Kupto tekstin.<br />
Punohet rubrika Plotëso. Nxënësit plotësojnë duke u bazuar në vargjet e poezisë.<br />
Lapsi e bën:<br />
Hënën e bën me diell.<br />
Shiun tërë limonadë.<br />
Ditën e vrenjtur të praruar.<br />
Hidhet si shigjetë.<br />
Luan hokej, herë patinazh, futboll sa andej-këndej.<br />
3. Reflektimi: Parashikim me anë të titullit.<br />
Nxënësit nxiten të vizatojnë me lapsin e tyre një nga gjërat që vizaton djali i poezisë.<br />
Ata udhëzohen të shkruajnë një varg te vizatimi. P.sh.: Lapsi im ditën e vrenjtur e bën me diell etj.<br />
Pasi mbarojnë punë, nxënësit i ekspozojnë punimet e tyre.<br />
Detyrë shtëpie. Jepni 2-3 arsye pse lapsi shkruan me zemër.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Flasim<br />
Sendet me shpirt<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të renditë veprimet e lapsit duke u bazuar te poezia e dhënë.<br />
• Të diskutojë mbi mënyrën e shpirtëzimit të sendeve, si një mënyrë tërheqëse dhe poetike.<br />
• Të krahasojë veprimet e njeriut me ato të sendeve në poezitë e dhëna.<br />
• Të krijojë një poezi bazuar në figurën e dhënë. (ky është një objektiv i nivelit të lartë, por provoni t’i inkurajoni fëmijët).<br />
Mjete:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti i nxënësit.<br />
Sende, shpirt, veprime, cilësi.<br />
Mësimdhënie e drejtpërdrejtë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Mësimdhënie e drejtpërdrejtë<br />
101
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Hapi I. Lexim i detyrës së shtëpisë, ku nxënësit kanë dhënë argumentet e tyre se pse lapsi shkruan me zemër.<br />
Vlerësohen mendimet e nxënësve.<br />
Hapi II. Prezantimi i temës së rubrikës.<br />
Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet:<br />
- Kush i kryen veprimet e lapsit në të vërtetë?<br />
- Kush i ka në të vërtetë cilësitë që poeti i vë lapsit?<br />
Përgjigja e nxënësve mund të jetë:<br />
Veprimet e lapsit i kryen fëmija. Po poeti e ka shpirtëzuar lapsin, i ka dhënë cilësi që i ka njeriu. Kjo<br />
është një mënyrë poetike, në mënyrë që mesazhi të përcillet te lexuesi më bukur dhe më me emocion.<br />
Hapi III. Punim i ushtrimit 1. Thoni disa veprime që lapsi i kryen si njeriu.<br />
Hapi IV. Punim i ushtrimit 2.<br />
Lexim i poezisë nga nxënësit. Ata duhet të diskutojnë mbi cilësitë dhe veprimet, që e bëjnë pikën e shiut të<br />
ngjashme me njeriun.<br />
Mësuesi/ja iu tërheq vëmendjen nxënësve në ilustrimet e poezive. Lapsi, pika e shiut, frigoriferi kanë: sy,<br />
buzë, këmbë, duar, ashtu si dhe njeriu.<br />
Hapi V. Punim i ushtrimit 3. Nxënësit shohin fi gurën dhe diskutojnë për të.<br />
Figura të bën për të qeshur. Vajzës i duket se frigoriferi ka ftohtë, ndaj i vë jorganin, borsën me ujë të ngrohtë<br />
dhe kapuçin në kokë.<br />
Nxënësit mund të orientohen të krijojnë një poezi duke parë fi gurën. P.sh.:<br />
Mira dhe frigoriferi<br />
Mira sheh frigoriferin,<br />
Aty afër derës.<br />
I mërzitur i duket ai,<br />
Prandaj Mirës i vjen çudi.<br />
Frigoriferi ka të ftohtë,<br />
Kurse unë rri në të ngrohtë.<br />
Merr jorganin te dollapi,<br />
Dhe kapuçin te rafti.<br />
Krahëve ia hedh atij,<br />
Që të ndjejë ngrohtësi.<br />
Si mendoni, o fëmijë,<br />
Frigoriferit do t’i vijë mirë?!<br />
Vlerësohen dhe inkurajohen të gjithë nxënësit për iniciativën e tyre.<br />
Detyrë shtëpie. Jepini shpirt një sendi që keni për zemër. Shkruani një tekst të shkurtër me disa fjali për<br />
cilësitë dhe veprimet që kryen ai, duke e krahasuar me veten tuaj.<br />
102
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë poezinë duke respektuar shenjat e pikësimit.<br />
• Të diskutojë mbi propozimet që poeti u bën fëmijëve, duke ilustruar me vargje nga poezia.<br />
• Të krahasojë veprimet e fëmijës me veprimet e të rriturit, duke ilustruar me pjesë nga poezia.<br />
• Të tregojë 2-3 gjëra që fantazon.<br />
Mjete:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Lexim<br />
Kali i drunjtë<br />
Teksti.<br />
Kalë i drunjtë, degë pemë, kaptosh, beteja, vrapo.<br />
Imagjinatë e drejtuar, të nxënit bashkëpunues, fantazo.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Imagjinatë e drejtuar.<br />
Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të imagjinojnë: një degë peme, një kurorë me lule.<br />
- A mund të bëni një kalë dhe me të të kalëroni? Po kurorën, a mund ta bëni me diamante?<br />
- Ju duket e pamundur?<br />
Kujtoni kur keni qenë më të vegjël, a ju dukeshin të mundshme këto?<br />
Nxënësit diskutojnë dhe japin mendimet e tyre.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Të nxënit bashkëpunues.<br />
Prezantohet titulli i poezisë “Kali i drunjtë”.<br />
Mësuesi/ja i orienton nxënësit.<br />
Poeti Ndoc Papleka ka dëshirë t’iu propozojë diçka. Le ta mësojmë në poezinë e tij.<br />
Lexohet poezia nga mësuesi/ja dhe disa nxënës. Vargu Vrapo, vrapo o vogëlush, lexohet në kor.<br />
Nxënësit ndahen në grupe.<br />
Grupi I. Çfarë u propozon poeti fëmijëve të bëjnë me një degë peme?<br />
Çfarë do të kaptojë fëmija me kalin e tij?<br />
Grupi II. Ku realizohen ato që thotë poeti në realitet apo në fantazi? Pse?<br />
Grupi III. Lexoni vargjet ku poeti i bën thirrje fëmijës. A ju pëlqejnë ato?<br />
Grupi IV. Për çfarë po e paralajmëron poeti fëmijën? A dëshiron që ajo ditë të vijë shpejt?<br />
Grupi V. Plotëso:<br />
Në botën e fëmijëve<br />
Në botën e të rriturve<br />
dega e drurit: kalë degë<br />
kali i drunjtë: rend rrugëve është një lodër<br />
fusha e betejës: betejë e vërtetë lëndinë<br />
shpatat e drurit: shpata të vërteta lodër<br />
unë: kalorës, hero njeri i zakonshëm<br />
Prezantohen përgjigjet nga përfaqësuesi i çdo grupi. Një juri e zgjedhur nga nxënësit vlerëson punën e<br />
fëmijëve<br />
3. Reflektimi: Fantazo.<br />
- Çfarë mendon se je tani: një shpikës, një luftëtar, një breshkë Ninxha, një Batman, një gjeni?<br />
Tregoji shokut të bankës fantazinë tënde. Nëse ke dëshirë dhe shokëve të tjerë.<br />
Nxënësit nxiten të tregojnë rreth lojërave dhe fantazive të tyre.<br />
Detyrë shtëpie. Mësoni përmendsh vargjet e poezisë që iu pëlqejnë më shumë.<br />
103
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika: Shkruajmë<br />
Tema: Krijojmë një personazh<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të renditë veprimet që duhen ndërmarrë për krijimin e një personazhi të dhënë.<br />
• Të krijojë një personazh duke u bazuar në fi gura ose sipas fantazisë së tij.<br />
• Të krijojë personazhe dhe vende fantastike për të plotësuar personazhin e krijuar.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, fletë të bardha, lapsa me ngjyra.<br />
Fjalë kyç: Personazh, tipare, fantastik.<br />
Metodologjia: Mendo-diskuto, bisedë, shkrim i orientuar, turi i galerisë, krijim i lirë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mendo-diskuto.<br />
- Shkruani emrin e në personazhi të librave apo fi lmave të animuar, që iu pëlqen më shumë.<br />
- Pse iu pëlqen?<br />
Nxënësit japin mendimet e tyre rreth personazhit.<br />
2. Realizmi i kuptimit: Bisedë, shkrim i orientuar.<br />
Mësuesi/ja prezanton titullin e rubrikës dhe diskuton me nxënësit.<br />
Personazhet që ju përmendët, janë fryt i fantazisë së shkrimtarëve, piktorëve, të cilët me shumë dashuri i<br />
kanë punuar, përshkruar, pikturuar duke i sjellë te ne shumë origjinale sa na duken si reale.<br />
Shikoni fi gurën. Të gjithë e njihni Pinokun e autorit italian Karlo Kolodi.<br />
Punohet ushtrimi 1.<br />
Renditni veprimet, që Xhepeto bëri për të krijuar Pinokun.<br />
1. Mori një copë dru dhe veglat e marangozit.<br />
2. Filloi të gdhendë kokën, sytë, veshët, hundën e gjatë, trupin, këmbët dhe duart.<br />
3. Fëmijën prej druri që krijoi, e quajti Pinok.<br />
Nxënësit duhet të krijojnë një personazh.<br />
Lexohen në tekst hapat udhëzues për krijimin e personazhit.<br />
Nxënësit shkruajnë për 20 minuta.<br />
3. Reflektimi: Krijim i lirë, Turi i galerisë.<br />
Pasi krijojnë personazhin e tyre, nxënësit nxiten ta vizatojnë. Ata ekspozojnë punimet. Lexojnë dhe vlerësojnë<br />
njëri-tjetrin. Në këtë Tur galerish zbulohen nxënësit që kanë talent në krijim dhe pikturë.<br />
Detyrë shtëpie. Përshkruaj ose vizato një personazh të dashur në Fletoren e Punës, faqe 44.<br />
104
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë parashtesat me kuptim të kundërt pa-, mos-, ç-, zh- në fjalët e dhëna.<br />
• Të formojë fjalë me kuptim të kundërt, duke përdorur këto parashtesa.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Fjalë me parashtesa me kuptim të kundërt pa-, mos-, ç-, zh-<br />
Teksti, Fletore pune.<br />
Parashtesë, kuptim i kundërt.<br />
Vëzhgo-argumento, punë e drejtuar, punë e pavarur.<br />
1. Evokimi: Vëzhgo-argumento.<br />
Mësuesi/ja paraqet në tabelë grupet e fjalëve:<br />
i veshur – i zhveshur<br />
i rregullt – i çrregullt<br />
Ai/ajo u drejton nxënësve pyetjen:<br />
- Ku ndryshojnë fjalët e mësipërme? (nga kuptimi dhe forma)<br />
Tingujt ç dhe zh kanë ndryshuar kuptimin dhe formën e fjalës, pra janë krijuar fjalë të reja.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
2. Realizmi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Lexohen grupet e fjalëve të ilustruar me fi gura.<br />
Lexohet rregulli i dhënë në kutizë.<br />
Mbiemrat: i zhveshur, i çrregullt, i papërtuar janë formuar me parashtesat ç-, zh-, pa, zh-.<br />
Këto parashtesa formojnë fjalë me kuptim të kundërt.<br />
Punohen ushtrimet e rubrikës Ushtrohu.<br />
Në ushtrimin1, nxënësit formojnë mbiemra me parashtesën pa-.<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit heqin parashtesën dhe shkruajnë mbiemrin e kundërt.<br />
Në ushtrimin 3, formojnë fjalë të tjera, duke shtuar para fjalës parashtesat mos-, pa- dhe ç-.<br />
Pasi punohen ushtrimet, lexohen për të bërë korrigjimet dhe plotësimet e sakta të tyre.<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur.<br />
Nxënësit të ndarë në katër grupe shkruajnë nga dy fjalë me secilën parashtesë duke i përdorur në fjali.<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrimi 4 i librit.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Prapashtesat zvogëluese dhe përkëdhelëse<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë prapashtesat zvogëluese dhe përkëdhelëse në fjalët e dhëna.<br />
• Të shqiptojë saktë fjalët me prapashtesa zvogëluese dhe përkëdhelëse.<br />
• Te formojë fjalë të reja duke përdorur prapashtesa zvogëluese dhe përkëdhelëse, jo më pak se gjashtë.<br />
• Të shkruajë saktë fjalët me prapashtesa.<br />
Mjete:<br />
Fjalë kyç:<br />
Metodologjia:<br />
Teksti.<br />
Prapashtesë, zvogëluese, përkëdhelëse.<br />
Vëzhgo-dallo, punë e drejtuar, punë e pavarur, konkurs.<br />
105
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Vëzhgo-dallo.<br />
- Çfarë janë prapashtesat?<br />
- Çfarë roli kanë ato?<br />
Lexohen fjalët e dhëna ku është nënvizuar fjala dhe prapashtesa, e cila ka çuar në formimin e një fjale të re.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Lexohen vargjet e poetit Naim Frashëri. Mësuesi/ja lexon fjalët me të kuqe dhe i sqaron nxënësit se poeti<br />
iu ka shtuar prapashtesën –th, e cila është prapashtesë përkëdhelëse. Kjo prapashtesë nuk krijon fjalë të re,<br />
por i jep nuancë përkëdhelëse fjalës.<br />
Punohet ushtrimi ku nxënësit duhet të dallojnë prapashtesën e fjalëve të dhëna dhe ushtrimin për gjininë e<br />
fjalëve që janë me prapashtesat -th dhe -zë.<br />
Nxënësit formojnë fjalë me prapashtesën zvogëluese -ush.<br />
Në fjalët deriçkë, fl etorkë nxënësit duhet të gjejnë krahinën që i përdor. Mësuesja i sqaron nxënësit se këto<br />
prapashtesa i përdorin shumë banorët e zonës së Korçës.<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur, konkurs.<br />
Punohet ushtrimi ku nxënësit duhet të shkruajnë sa më shumë fjalë me prapashtesa përkëdhelëse ose<br />
zvogëluese, që ata përdorin në qytetin apo fshatin e tyre. Ky ushtrim mund të zhvillohet me metodën e konkursit.<br />
Fitues shpallen nxënësit që gjejnë më shumë emra.<br />
Detyrë shtëpie. Pyesni më të rriturit ose gjyshërit tuaj, t’ju tregojnë fjalë të tilla dhe shkruajini në fl etore.<br />
E SHKUARA NË PËRRALLA DHE TREGIME<br />
Rubrika: Lexim<br />
Tema: Princesha-mollë (ora I)<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë rrjedhshëm përrallën.<br />
• Të tregojë brendinë sipas pikave të planit.<br />
• Të diskutojë mbi elementet fantastike të përrallës.<br />
• Të analizojë personazhet e përrallës.<br />
Mjetet:<br />
teksti i nxënësit, shkumës, tabela, libra të ndryshëm me përralla.<br />
Fjalë kyç:<br />
princeshë-mollë, princ, mbeti gojëhapur, njerkë, shërbëtor besnik, pluhur çudibërës.<br />
Aftësitë:<br />
të lexuarit, të folurit, të analizuarit, të treguarit.<br />
Metoda dhe teknika: stuhi mendimesh, DRTA (lexim i drejtuar), organizuesi grafi k.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh.<br />
Mësuesi/ja shkruan në qendër të tabelës fjalën princeshë.<br />
- Ç’ju kujton kjo fjalë?<br />
vajzë me gjak mbretëror<br />
106<br />
e bija e mbretit<br />
e bija e mbretëreshës<br />
Princeshë<br />
e dashur<br />
e bukur<br />
dikush i bën keq martohet me princin
- Kujtoni personazhe përrallash me princesha.<br />
Mësuesi/ja liston në dërrasën e zezë tituj përrallash me princesha.<br />
Titulli<br />
Princesha-mollë<br />
Borëbardha dhe shtatë xhuxhët<br />
Princesha bizele<br />
Hirushja<br />
Bukuroshja e fjetur<br />
E bukura dhe bisha<br />
- Cila përrallë të pëlqen më shumë? Pse?<br />
Emri i personazhit kryesor<br />
Princesha-mollë<br />
Borëbardha<br />
2. Realizimi i kuptimit: DRTA (lexim i drejtuar).<br />
Shkruhet titulli i përrallës në tabelë “Princesha-mollë”.<br />
Bëhet leximi me ndalesa. Lexohet paragrafi i parë dhe shtrohen këto pyetje për diskutim.<br />
Ndalesa I. Na ishin njëherë... deri te ...mbretëresha.<br />
- Pse mbreti dhe mbretëresha s’ishin të lumtur?<br />
- Ç’dëshironin ata?<br />
- Si mendoi mbretëresha?<br />
- Si mendoni ju, u bënë të lumtur mbreti e mbretëresha?<br />
Ndalesa II. Një ditë... deri tek ...u zhduk.<br />
- Çfarë ndodhi një ditë prej ditësh?<br />
- Ku e vendosi mbreti mollën?<br />
- Kush e pa mollën e mbretit?<br />
- Pse mbeti gojëhapur princi?<br />
- Ç’bëri vajza kur pa princin?<br />
- Si mendoni se vazhdon përralla?<br />
Ndalesa III. Që atë ... deri tek ...e mrekullueshëm.<br />
- Me kë ra në dashuri princi?<br />
- Për çfarë iu lut ai mbretëreshës?<br />
- Pse pranoi mbretëresha në fund?<br />
- Ç’bënte vashëza kur dilte nga molla?<br />
- Me kë jetonte princi?<br />
- Pse dyshonte njerka?<br />
- Si mendoni, a do ta takojë princi vashën e mollës?<br />
Ndalesa IV. Një ditë ....deri te ...fasha.<br />
- Kur e zbuloi njerka mollën?<br />
- Ç’bëri ajo?<br />
- Ç’pa shërbëtori te molla kur e spërkati me pluhurin çudibërës?<br />
Ndalesa V. Kur u kthye ... deri në fund.<br />
- Çfarë i tha vajza princit?<br />
- Pse u lumturua princi?<br />
- Si thoni ju, pse mungonte njerka?<br />
- Ju pëlqen mbyllja?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Shpjegohen fjalët dhe shprehjet e reja të përrallës.<br />
Fjalor:<br />
biçak - thikë e vogël, me presë që hapet e mbyllet në një dorezë druri a kocke etj.<br />
fashë - rrip prej pëlhure të hollë e të rrallë, që përdoret për të lidhur plagët.<br />
mbeti gojëhapur - mbeti shumë i çuditur, i habitur, i mahnitur,<br />
107
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Leximi i përrallës zinxhir nga nxënësit e klasës.<br />
3. Reflektimi: Organizuesi grafi k: Personazhet gjatë zhvillimit të ngjarjes.<br />
Realizohet me plotësimin e përbashkët të një organizuesi grafi k.<br />
Në fillim Reagimi Përfundimi<br />
Princesha Mollë kuqalashe Pluhuri çudibërës Vashëz e bukur<br />
Princi Mbeti gojëhapur nga Ra në dashuri me U martua me princeshën<br />
bukuria e vashës-mollë Princeshën-mollë<br />
Njerka Dyshonte për princin Qëroi mollën me një biçak Ia mbathi nga kështjella mbretërore<br />
Dëgjohen mendimet e disa nxënësve.<br />
Detyrë shtëpie. Mëso të tregosh bukur përrallën.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Flasim<br />
Përbërësit e përrallës<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë elementet përbërëse të një përralle.<br />
• Të diskutojë mbi elementet e përrallës.<br />
• Të analizojë një përrallë sipas përbërësve të saj.<br />
• Të dallojë personazhet pozitive dhe negative.<br />
Mjetet: teksti, libra me përralla, organizuesi grafi k.<br />
Fjalë kyç:<br />
përbërës të përrallës, koha, vendi, personazh kryesor, personazh ndihmës,<br />
objekte magjike, fundi i përrallës.<br />
Aftësitë:<br />
të folurit, të kuptuarit, të dalluarit, të diskutuarit.<br />
Metoda dhe teknika: diskutim i lirë, punë e drejtuar, mendo – puno në dyshe.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Diskutim i lirë.<br />
Nxënësit kanë nxjerrë mbi bankë librat me përralla që kanë sjellë për këtë orë mësimi.<br />
Listohen në dërrasë të zezë titujt e përrallave që nxënësit kanë lexuar.<br />
Mësuesi/ja drejton dy pyetje dhe plotëson skemën në dërrasë me përgjigjet e nxënësve.<br />
1. Ç`është përralla?<br />
rrëfim popullor<br />
ngjarje fantastike<br />
Përralla<br />
personazhe magjike<br />
personazhe reale<br />
2. Cilët janë përbërësit (elementet) e përrallës?<br />
vendi<br />
koha<br />
personazhi kryesor Përbërësit e përrallës personazhe ndihmëse<br />
objekte magjike<br />
fundi i lumtur<br />
108
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet libri në faqen 124.<br />
Lexohen me kujdes përbërësit e përrallës duke i analizuar ato duke i ilustruar me shembuj nga “Princesha mollë”.<br />
- Koha → e papërcaktuar (njëherë e një kohë)<br />
- Vendi → kështjella mbretërore, pallati i princit<br />
- Personazhi kryesor → Princesha-mollë<br />
- Personazhe ndihmëse → ndihmojnë ose pengojnë personazhin kryesor: princi, njerka, shërbëtori, halla<br />
magjistare, mbreti, mbretëresha.<br />
- Objektet magjike → pluhuri çudibërës (magjik)<br />
- Fundi i përrallës → fund të lumtur për personazhin pozitiv e pëson personazhi negativ. Princesha–mollë<br />
dhe princi u martuan dhe jetuan të lumtur. Njerka u zhduk dhe s’u pa më kurrë.<br />
3. Reflektimi: Mendo – puno në dyshe.<br />
Zgjedhin nxënësit përrallën që ju pëlqen më shumë dhe analizojnë përbërësit e saj në dyshe.<br />
Vlerësimi i punës së nxënësve në çifte.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Detyrë shtëpie. Fletore Pune, faqe 46, shkruaj një përrallë, sipas elementeve të saj përbërëse.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Pjesët kryesore të fjalisë. Kryefjala<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë kryefjalën si pjesë kryesore në fjali.<br />
• Të tregojë me se shprehet kryefjala.<br />
• Të përdorë saktë pyetjet për gjetjen e kryefjalës.<br />
• Të formojë fjali ku kryefjala të jetë shprehur me emër, përemër dhe grup emëror.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, tabela, shkumësa me ngjyra, fisha me pyetjet: Kush?, Cili?, Cila?, Cilët?, Cilat?<br />
tabak letre ku janë shkruar fjali.<br />
Fjalë kyç:<br />
Kryefjalë, Kush?, Cila?, Cili?, Cilat? Cilët?, grup emëror, emër, përemër.<br />
Aftësitë:<br />
Të kuptuarit, të dalluarit, të treguarit, të shkruarit, të krijuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Diskutim i ideve, të nxënit bashkëpunues, punë e pavarur - zbatim i njohurive të marra.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Diskutim i ideve.<br />
U paraqiten nxënësve në një tabak letre ose shkruhen në dërrasë të zezë fjalitë:<br />
1. Princi trokiti në pallatin mbretëror. (Kush?)<br />
2. Ai i kërkoi mbretëreshës mollën. (Cili?)<br />
3. Molla e kuqe kishte brenda princeshën. (Cila?)<br />
Gjejmë kryefjalën në secilën fjali duke përdorur pyetjet përkatëse. (Kush?, Cili?, Cila?)<br />
Pyetja Kush? përdoret vetëm kur pyesim për njerëz.<br />
pjesë kryesore e fjalisë<br />
u përgjigjet pyetjeve:<br />
Kush?, Cila?, Cili?, Cilët?, Cilat?<br />
Kryefjala<br />
Shprehet me:<br />
- grup emëror (molla e kuqe)<br />
- përemër (ai)<br />
- emër (princi)<br />
109
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
2. Realizimi i kuptimit: Të nxënit bashkëpunues.<br />
Lexohen shembujt dhe njohuritë gjuhësore në tekst.<br />
Ndahen nxënësit në grupe (sipas niveleve).<br />
Grupi I. Lidhni kryefjalën me kallëzuesin në dy grupet e fjalive të dhëna në ushtrimin 1.<br />
Molla u mbyt në gjak. Shërbëtori besnik i kërkoi ndihmë hallës. Ajo qëroi mollën.<br />
Halla i dha nipit një pluhur magjik. Princi u martua me Princeshën-mollë.<br />
Grupi II. Plotësohen fjalitë e ushtrimit 2 me kryefjalën që duhet.<br />
Kryefjalët vendosen si më poshtë:<br />
Albatrosi, ky shpend detar, ai, nëna, Albatrosi, shokët, nëna etj.<br />
Grupi III. Në ushtrim nënvizoni me ngjyra të veçanta kryefjalën emër, përemër, grup emëror në fjalitë e dhëna.<br />
Zgjidhja e ushtrimit. Kryefjalët e shprehura me:<br />
emër → Arta, Dritoni, Piter Pani.<br />
përemër → Ajo, Ju, Ti, Unë.<br />
me grup emëror → veprimet e tij, personazhi i fi lmit, librat për fëmijë.<br />
Grupi IV. Nënvizoni kryefjalën në fjalitë e ushtrimit 5. Tregoni pyetjen me të cilën e gjetët.<br />
Muzika e filmit → Cila ishte e bukur?<br />
Vajzat e vogla → Cilat luajnë me kukulla?<br />
Ajo<br />
→ Kush më pëlqeu më shumë?<br />
Zogjtë → Cilët fluturojnë ulët?<br />
Ata<br />
→ Cilët tregojnë afrimin e shiut?<br />
Unë<br />
→ Kush ishte sëmurë?<br />
Çdo anëtar grupi jep përgjigjen për kërkesën e dhënë.<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur, zbatim i njohurive të marra.<br />
Formoni fjali me kryefjalët e dhëna: përralla, ne, librat, mësimi i gjuhës shqipe.<br />
Përralla ka personazhe magjike. (kryefjala e shprehur me emër)<br />
Ne i dëgjojmë me kënaqësi përrallat. (kryefjala e shprehur me përemër)<br />
Librat na mësojnë përralla të bukura. (kryefjala e shprehur me emër)<br />
Mësimi i gjuhës shqipe më pëlqen shumë. (kryefjala e shprehur me grup emëror)<br />
Vlerësimi i nxënësit për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie. Shkruani 6 fjali ku kryefjala të shprehet me emër (2), me përemër (2), me grup emëror (2).<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Shkruajmë<br />
Përralla<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të ndërtojnë një përrallë mbi bazën e elementeve të dhëna në fi gurë.<br />
• Të shkruajë një përrallë mbi bazën e strukturës së mësuar.<br />
• Të gjejë një titull për përrallën.<br />
• Të shkruajë kuptueshëm e qartë duke respektuar rregullat e pikësimit, drejtshkrimit në shkrimin e përrallës.<br />
• Të vlerësojë krijimet e shokëve/shoqeve.<br />
Mjetet: Teksti, organizuesi grafi k.<br />
Fjalë kyç:<br />
Përrallë, figurë, personazh negativ, vend, objekt magjik.<br />
Aftësitë:<br />
Të shkruarit, të krijuarit, të fantazuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Karrigia e autorit, punë në grupe, punë e pavarur - zbatim i njohurive të marra.<br />
110
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Karrigia e autorit.<br />
Nxënësit kanë sjellë në klasë personazhe përrallash (lodra). Lodrat grupohen në një kënd të klasës. Nxënësit<br />
dalin me radhë e marrin një personazh përralle, ulen në karrigen e autorit për të treguar shkurt përrallën.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë në grupe.<br />
Hapet teksti në faqen 127. Ndahen nxënësit në 3 grupe.<br />
Grupi I. Shkruani një përrallë në bazë të personazheve, vendit dhe objektit magjik të dhënë në tekst (Borëbardha).<br />
Grupi II. Shkruan një përrallë në bazë të personazheve, vendit dhe objektit magjik të dhënë në tekst (E bukura<br />
dhe bisha)<br />
Grupi III. Shkruan një përrallë ...<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur, zbatim i njohurive të marra.<br />
Detyrë shtëpie. Plotësohet Fletorja e punës.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexim<br />
Ëndrra e madhe<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë pjesën rrjedhshëm.<br />
• Të hartojë pikat e planit duke e ndarë tregimin në pjesë.<br />
• Të ritregojë tregimin me fjalët e veta.<br />
• Të analizojë personazhet e pjesës.<br />
• Të shprehë ëndrrat e tij dhe rrugët që duhet të ndjekë për realizimin e tyre.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, pamje e detit dhe kafshëve dhe shpendëve detarë.<br />
Fjalë kyç:<br />
Albatros, ëndërr, dallgëthyes, det.<br />
Aftësitë:<br />
Të lexuarit, të treguarit, të diskutuarit, të hartuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Mendo – shpjego – diskuto, të nxënit bashkëpunues, lojë në role – dramatizim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mendo – shpjego – diskuto.<br />
Mësuesi/ja shtron para nxënësve disa pyetje që lidhen me titullin e pjesës:<br />
- Cilat janë ëndrrat tuaja në sirtar?<br />
- Ç’do të bëni për të realizuar ëndrrat e tuaja?<br />
- Si e kuptoni shprehjen “Sfi do dhe fi to”?<br />
U paraqiten nxënësve pamje nga deti dhe kafshë apo shpendë detarë. Veçohet albatrosi ose siç quhet<br />
ndryshe Dallgëthyesi, pasi është dhe personazhi kryesor i pjesës.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Të nxënit bashkëveprues.<br />
Ndahet klasa në 5 grupe me 5–6 nxënës dhe vihen të lexojnë pjesën për 10’ për të zbërthyer përmbajtjen e pjesës.<br />
- Dy grupe lexojnë pjesën e parë dhe përgatiten të tregojnë cilësitë e albatrosit, këshillën e nënës dhe<br />
udhëtimin e tij.<br />
- Grupet e tjera lexojnë pjesën e dytë dhe përgatiten të tregojnë për ndihmën që iu dha albatrosit, rrugën e<br />
kthimit në vendin ku jetonte, admirimin e nënës.<br />
- Më pas nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit.<br />
Leximi zinxhir i pjesës dhe shpjegimi i fjalëve të reja ë pjesës.<br />
Mesazhi i pjesës: “Sfi do dhe vetëm fi to, kurrë mos u dorëzo.”<br />
3. Reflektimi: Lojë në role – dramatizim.<br />
Nxënësit ndahen në grupe sipas roleve: albatrosi, nëna, peshkatari. Përzgjidhet grupi që dramatizoi më<br />
bukur. Pra, grupi që të emocionon gjatë interpretimit.<br />
Vlerësimi i nxënësve.<br />
Detyrë shtëpie. Hartoni pikat e planit dhe shkrujini në fl etore.<br />
111
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexim<br />
Udhëtim në hënë<br />
THUMBOJMË DHE QESHIM<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë rrjedhshëm duke respektuar shenjat e pikësimit.<br />
• Të tregojë përmbajtjen e përrallës sipas strukturës (hyrje, zhvillim, mbyllje).<br />
• Të pasurojë fjalorin me fjalë e shprehje të fi gurshme.<br />
• Të tregojë dëshirat e tij.<br />
• Të dallojë elementet humoristike në përrallë.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, tabela.<br />
Fjalë kyç:<br />
Fshat, kryeplak, këshilltarë, teveqel, i vinin në lojë.<br />
Aftësitë:<br />
Të kuptuarit, të lexuarit, të treguarit, të dalluarit.<br />
Metoda dhe teknika: Pyetja e ditës, lexo – kupto – analizo, rrjeti i diskutimit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Pyetja e ditës.<br />
- A mund të realizohet çdo dëshirë që na lind në mendje?<br />
të bëhesh sportist<br />
të udhëtosh me traget<br />
Dëshira të mundshme<br />
të kesh një shtëpi të bukur<br />
të ngjitesh në Hënë me anije kozmike<br />
të fl uturosh me krahë<br />
të kthehesh në një lule të bukur<br />
Dëshira të pamundshme<br />
112<br />
të arrish trupat qiellorë pa anije kozmike<br />
2. Realizimi i kuptimit: Lexo – kupto – analizo.<br />
Lexohet përralla “Udhëtim në Hënë” në heshtje.<br />
Shpjegohen fjalët apo shprehjet e reja të përrallës.<br />
Fjalor:<br />
nam - emri i mirë që i del dikujt ose mendimi që është krijuar për dikë a për diçka për të mirë ose për të keq.<br />
teveqel – njeri që është pak i metë nga mendja; që i merr gjërat me mendjelehtësi; jo i zgjuar, i trashë,<br />
që nuk i kap gjërat shpejt, që nuk ia pret, budalla.<br />
gëk-mëk - nuk e hapën gojën fare, nuk folën asnjë fjalë, nuk iu ndie zëri.<br />
i vinin në lojë - i tallnin,<br />
Personazhet e përrallës janë: kryeplaku, këshilltarët, fshatarët.<br />
Për t’i ngulitur tiparet e tyre mësuesi/ja në bashkëpunim me nxënësit nxjerr tiparet dhe plotëson skemën<br />
në dërrasë.<br />
drejtonte punët e fshatit<br />
mendjetrashë<br />
kryeplaku<br />
propozoi planin e udhëtimit<br />
u rrëzua
Ritregohet përralla duke iu përgjigjur pyetjeve të tekstit dhe sipas strukturës: hyrje, zhvillim, mbyllje.<br />
Nxënësit nxiten të evidentojnë elementet humoristike në përrallë, si: 26 fuçitë për të arritur Hënën,<br />
mendjetrashësia e kryeplakut.<br />
Nxirret mesazhi i pjesës:<br />
Durim, këmbëngulje dhe shumë punë për të realizuar qëllimin që i vë vetes.<br />
3. Reflektimi: Rrjeti i diskutimit.<br />
Në qendër të tabelës shkruhet pyetja:<br />
PO A mundën fshatarët JO<br />
të realizojnë udhëtimin në Hënë?<br />
Nxënësit argumentojnë përgjigjen.<br />
Grupohen nxënësit sipas përgjigjeve të dhëna.<br />
Përfundimi: _____________________________________________________________________________<br />
Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Detyrë shtëpie. Shkruaj pjesën që të pëlqen, paraqite atë me anë të vizatimit.<br />
Shkruaj disa nga dëshirat e tua.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Flasim<br />
Përralla humoristike<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë elementet humoristike në një përrallë.<br />
• Të krahasojë elementet e një përralle humoristike me një tregim humoristik.<br />
• Të shprehë mendimet dhe emocionet e tij.<br />
• Të punojë në grup.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, libra me përralla e tregime humoristike.<br />
Fjalë kyç:<br />
Përrallë humoristike, veprim real, veprim fantastik.<br />
Aftësitë:<br />
Të vrojtuarit, të lexuarit, të folurit.<br />
Metoda dhe teknika: Diskutim i ideve, punë e drejtuar, punë në grupe.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Diskutim i ideve.<br />
Rikujtohet përralla “Udhëtim në Hënë”. Mësuesi/ja drejton pyetjen dhe së bashku me nxënësit plotësojnë<br />
hartën e mendimit.<br />
- Çfarë të shkakton kur e lexon apo e kujton këtë përrallë? (të qeshurën, humorin)<br />
rrëfenjë<br />
humoristike<br />
përralla humoristike<br />
“Udhëtim në Hënë”<br />
elemente magjike fantastike shkakton të qeshur<br />
ideja e kryeplakut<br />
zgjidhja e kryeplakut<br />
reagimi i këshilltarëve<br />
ajo që ndodh<br />
mënyra si veprojnë<br />
fundi i përrallës<br />
113
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti në faqe 132.<br />
- Çfarë e shkakton të qeshurën te përralla “Udhëtim në Hënë”?<br />
- Propozimi i kryeplakut për t’u ngjitur në Hënë.<br />
- Duartrokitja e këshilltarëve.<br />
- Ngjitja me anë të 26 fuçive.<br />
- Heqja e fuçisë së poshtme.<br />
- Rrëzimi i kryeplakut dhe dëmtimi i tij.<br />
- Prapë fshatarët nuk e kuptuan përse ky udhëtim për në Hënë, i nisur aq mirë, përfundoi aq keq.<br />
3. Reflektimi: Punë në grupe.<br />
Kujtohen tregimet humoristike të mësuara deri tani: “Gramatika është një këngë e bukur”, “Kloteri ka vënë syze”.<br />
- Çfarë shkakton të qeshurën në këto tregime?<br />
Ndahet klasa në dy grupe.<br />
Grupi I. Krahasohet përralla “Udhëtim në Hënë” me tregimin humoristik “Kloteri ka syze”.<br />
Në cilin prej tyre ka:<br />
veprim fantastik<br />
veprim real<br />
vend fantastik vend real Pse?<br />
Grupi II. Krahason përrallën “Udhëtim në Hënë” me tregimin humoristik “Gramatika është një këngë e bukur”.<br />
Në cilën prej tyre ka:<br />
veprim fantastik<br />
veprim real<br />
vend fantastik vend real Pse?<br />
Çdo grup jep versionet e tij. Duke pranuar mendimet veçohet në mirëkuptim versioni më i saktë.<br />
Bëhet vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie. Lexoni një tregim apo përrallë humoristike dhe shkruani në fl etore përmbledhjen e saj.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Kallëzuesi<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë kallëzuesin në fjali.<br />
• Të përdorë saktë pyetjet për gjetjen e kallëzuesit.<br />
• Të tregojë me se shprehet kallëzuesi.<br />
• Të krijojë me shkrim një tekst me katër fjali duke përdorur kallëzues të ndryshëm.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, tabela, shkumësa me ngjyra, fl ipçart me fjali, fisha me pyetjet e kallëzuesit,<br />
fl etore klase.<br />
Fjalë kyç:<br />
Kallëzues, ç‘bën?<br />
Aftësitë:<br />
Të kuptuarit, të dalluarit, të krijuarit, të shkruarit.<br />
Metoda dhe teknika: Përvijim i të menduarit, punë e drejtuar, shkrim i drejtuar.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Përvijim i të menduarit.<br />
Paraqiten në tabak letre ose shkruhen në dërrasë fjalitë:<br />
Trajneri stërvit sportistët. (Ç’bën trajneri? - tregon veprim)<br />
Trajneri është i mirë. (Si është trajneri? - tregon si është kryefjala - jam + mbiemër)<br />
Trajneri është futbollist. (Çfarë është trajneri? - tregon çfarë është kryefjala - jam + emër)<br />
114
U kërkohet nxënësve të gjejnë me ndihmën e pyetjes kallëzuesin në çdo fjali. Jepet përkufi zimi:<br />
Kallëzuesi tregon ç’bën, si është dhe çfarë është kryefjala.<br />
Mësuesi/ja duke nxitur nxënësit me anë të pyetjeve shkruan në dërrasë pemën e mendimit për kallëzuesin.<br />
pjesë kryesore e fjalisë<br />
tregon ç‘bën, si është, çfarë është kryefjala<br />
u përgjigjet pyetjeve: ç‘bën?, kallëzuesi ç‘ka bërë?, ç‘do të bëjë?<br />
Shprehet me:<br />
Folje Folje jam + mbiemër Folja jam + emër<br />
(veprim ose gjendje) (si është kryefjala) (çfarë është kryefjala)<br />
punoj, çuditem jam i bukur, jam i shpejtë jam mësuese, jam fëmijë<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti në faqe 133.<br />
Lexohen shembujt. Kujtohen dhe lexohen njohuritë gjuhësore për kallëzuesin.<br />
Kalohet në rubrikën Ushtrohu.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit plotësojnë fjalitë me kallëzues folje.<br />
Era fryn me tërbim. Gjethet bien në tokë.<br />
Harabeli qëndron në fole. Degët përkulen nga era.<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit plotësojnë kallëzuesin.<br />
Përralla “Udhëtim në Hënë” është qesharake.<br />
Kryeplaku ishte mendjetrashë.<br />
Nami i fshatit ishte i keq.<br />
Atë natë hëna ishte e plotë.<br />
(Kallëzuesi në fjalitë e mësipërme është i shprehur me foljen jam + mbiemër)<br />
Në ushtrimin 3, nxënësit dallojnë kallëzuesit dhe e grupojnë sipas llojit: folje, jam + mbiemër, jam + emër.<br />
Folje Jam + mbiemër Jam + emër<br />
luajnë është i zoti janë shokë<br />
stërvitet është i madh është sportist<br />
është i përgatitur<br />
është futbollist<br />
janë të kënaqur<br />
3. Reflektimi: Shkrim i drejtuar.<br />
Nxënësit duke parë fi gurën e tekstit shkruajnë një tekst me katër fjali duke përdorur kallëzues të shprehur<br />
me folje, folje jam + mbiemër ose emër. P.sh.:<br />
Postieri mban në çantë letrat postare. Ai i shpërndan ato shtëpi më shtëpi.<br />
Postieri ynë është i shpejtë. Postieri i lagjes sonë është xhaxhi Beni.<br />
- Lexohen dhe vlerësohen punimet e nxënësve.<br />
Detyrë shtëpie. Formoni 6 fjali ku kallëzuesi të shprehet me folje (2), jam + mbiemër (2), jam + emër (2).<br />
115
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexim<br />
Një mësim për mburravewcët<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë përrallën me intonacion.<br />
• T’u përgjigjet pyetjeve të tekstit, pasi ka lexuar pjesën.<br />
• Të krahasojë personazhet e përrallës.<br />
• Të gjejë idenë dhe mesazhin e fabulës.<br />
• Të përshtatë intonacionin e zërit sipas kafshëve.<br />
• Të interpretojë me nivel artistik fabulën.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, fi gura ose maska sipas kafshëve të fabulës (gjirafë, majmun).<br />
Fjalë kyç:<br />
Mburravec, gjirafë, majmun.<br />
Aftësitë:<br />
Të lexuarit, të krahasuarit, të treguarit, të interpretuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Lojë enigmë me kafshë, INSERT, lojë në role – dramatizim, kllaster.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Lojë enigmë me kafshë.<br />
U paraqiten nxënësve pamje të pjesshme kafshësh dhe nxënësit zbulojnë emrin e kafshës që është e fshehur.<br />
Imitohen me zë zëra kafshësh të ndryshme, si: qen, mace, luan, tigër, majmun etj.<br />
- Ç’dini për gjirafën dhe majmunin?<br />
kafshë pylli<br />
gjitar<br />
ka qafë dhe këmbë të gjata gjirafa jeton në pyjet afrikane<br />
ka qime të verdha në të kuqe<br />
trup të madh<br />
e me njolla të mëdha të murrme<br />
kafshë pylli<br />
majmuni<br />
gjitar<br />
jeton në pyjet tropikale<br />
kërcen nëpër degë<br />
këmbët e para i ka më të shkurtra, i përdor si duar<br />
116<br />
2. Realizimi i kuptimit: INSERT.<br />
Lexohet përralla “Një mësim për mburravecët”, duke mbajtur shënime me anë të shenjave të INSERT-it √, +, -, ?.<br />
Shënimet e mbajtura në libër hidhen në tabelën përkatëse.<br />
√ → Shkruani informacionin që dini.<br />
+ → Informacionin që morët nga teksti.<br />
- → Fjalët apo shprehjet që nuk i kuptoni.<br />
? → Pyetjet që keni rreth pjesës.<br />
√ + - ?<br />
Gjirafa është kafshë Kafshë mburravece Lavdërime Pse nuk mburreshin<br />
shumë e lartë Nxori mësim Kryelartë gjirafat e tjera?<br />
Ka miqësi me kafshët e pyllit arritkam
Pasi e kanë plotësuar tabelën e INSERT-it, punohen rubrikat e tekstit Kupto tekstin, Po ti?, Plotëso.<br />
Mesazhi i fabulës është: “Mos u mburr, mos u lëvdo se më pas e pëson”.<br />
3. Reflektimi: Lojë në role – dramatizim, kllaster.<br />
Dramatizohet përralla “Një mësim për mburravecët”. Ndahen nxënësit sipas roleve: gjirafa, majmuni. Përralla<br />
dramatizohet me maskat e kafshëve.<br />
Plotësohet kllasteri: – Si ishte gjirafa dhe majmuni?<br />
shumë e gjatë<br />
në fi llim mendjemadhe gjirafa në fund miqësore<br />
i mençur<br />
i shkathët<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
majmuni<br />
i dha mësim gjirafës<br />
Bëhet vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie. Përshkruaj me 4 fjali gjirafën dhe majmunin duke i krahasuar me njëri-tjetrin.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Shkruajmë<br />
Përshkruajmë kafshët<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• T’iu përgjigjet pyetjeve me shkrim, pasi ka dëgjuar pjesën.<br />
• Të përshkruajë një kafshë mbi bazën e strukturës.<br />
• Të shkruajë qartë e kuptueshëm.<br />
• Të përdorë një fjalor të pasur nga bota e kafshëve.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, fi gura kafshësh, enciklopedia e botës së kafshëve.<br />
Fjalë kyç:<br />
Kafshë, vëzhgim, përshkrim.<br />
Aftësitë:<br />
Të vrojtuarit, të përshkruarit, të dëgjuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Vëzhgo – trego, dëgjo – argumento – puno në grupe, diskutime.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Vëzhgo – trego.<br />
Nxënësit kanë sjellë fi gura kafshësh të ndryshme.<br />
- Vëzhgoni dhe përshkruani kafshë të ndryshme.<br />
natyra<br />
ana fi zike<br />
zëri përshkrimi i kafshës lëvizjet<br />
sjelljet dhe zakonet<br />
117
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
2. Realizimi i kuptimit: Dëgjo – argumento – puno në grupe.<br />
Hapet teksti në faqen 136.<br />
Lexohet nga mësuesja pjesa në tekst.<br />
Pasi nxënësit kanë dëgjuar me vëmendje mësuesin/en plotësojnë skemën.<br />
shqiponja<br />
mbreti i shpendëve<br />
ushqehet me zogj, lepuj, breshka, hardhuca<br />
ndërton folenë në male të larta, shkrepa, shkëmbinj<br />
Ndahen nxënësit në grupe me 5-6 nxënës.<br />
Çdo grup zgjedh një nga kafshët që pëlqen dhe e përshkruan nga ana fi zike, lëvizjet, sjelljet e zakonet,<br />
zëri, natyra.<br />
P.sh., Kali.<br />
Kali është kafshë shtëpiake. Ai ka trup të madh e lëkurë të kuqërremtë. Është i bukur dhe i shpejtë. Trupin<br />
e ka të mbuluar me qime të buta e të shkurtra, me bisht të gjatë e me jele. Vrapon e kalëron shpejt. Njerëzit e<br />
përdorin për punë të ndryshme. Është kafshë barngrënëse.<br />
3. Reflektimi: Diskutime.<br />
Çdo përfaqësues grupi dorëzon përshkrimin e kafshës që ka zgjedhur.<br />
Diskutohen përshkrimet duke vënë në dukje tiparet, cilësitë, veprimet, përdorimet. Shpallet grupi fi tues.<br />
Detyrë shtëpie. Përshkruani kafshën që keni më për zemër.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Përshtatja e kallëzuesit me kryefjalën<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të përshtatë kallëzuesin me kryefjalën në vetë dhe numër në fjali të ndryshme.<br />
• Të dallojë kryefjalën dhe kallëzuesin në fjalitë e dhëna.<br />
• Të plotësojë fjalitë duke shkruar si duhet kallëzuesin.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, tabela, shkumësa me ngjyra, fl etore klase, stilolaps.<br />
Fjalë kyç:<br />
Kallëzues, kryefjalë, përshtatje, vetë, numër, gjini.<br />
Aftësitë:<br />
Të përshtaturit, të dalluarit, të shkruarit.<br />
Metoda dhe teknika: Harta e mendjes, punë e drejtuar, punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Harta e mendjes.<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalitë:<br />
Unë shikoj fi lma vizatimorë.<br />
Konkursi mbaroi me sukses.<br />
Ti je kërcimtare.<br />
Xhoi është e shkathët.<br />
Klajdi është i shpejtë.<br />
- Dalloni kryefjalën dhe kallëzuesin në çdo fjali.<br />
- Si përshtatet kallëzuesi me kryefjalën në çdo fjali?<br />
118
- Kallëzuesi me folje<br />
përshtatet me kryefjalën në:<br />
- vetë<br />
- numër<br />
- Kallëzuesi me foljen jam + emër ose mbiemër<br />
përshtatet me kryefjalën në:<br />
- vetë<br />
- numër<br />
- gjini (pjesa e emrit ose mbiemrit)<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti në faqe 137. Lexohen shembujt dhe njohuritë gjuhësore për përshtatjen e kallëzuesit me<br />
kryefjalën. Kalohet në rubrikën Ushtrohu.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit zgjedhin kallëzuesin e duhur duke e rrethuar me laps në tekst (është, ndriçon,<br />
është, vështrojnë, drejton).<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit plotësojnë fjalitë duke përshtatur kallëzuesin me kryefjalën.<br />
Pemët janë të larta.<br />
Shqiponja është e fortë.<br />
Ne jemi këngëtare.<br />
Ti je piktor.<br />
Majmuni është i zgjuar.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.<br />
Shkruani si duhet kallëzuesin duke e përshtatur atë me kryefjalën.<br />
Unë jam gjirafa më e gjatë.<br />
Vëllezërit e motrat ishin të pakënaqur me mburrjet e saj.<br />
Edhe të tjerët ishin të mërzitur prej saj.<br />
Një majmun i punoi asaj një rreng.<br />
Gjirafa mori një mësim të mirë.<br />
Vlerësimi i nxënësit për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie. Ushtrime nga Fletorja e punës 4, f. 49.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
Luani, dhelpra dhe kafshët e tjera<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë fabulën rrjedhshëm.<br />
• Të renditë fjalitë sipas ngjarjes.<br />
• Të tregojë brendinë e fabulës.<br />
• Të interpretojë mesazhin e përrallës me fjalët e tij.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, libër me fabula të ndryshme, maska kafshësh, luan, dele, dhelpër, viç, dhi.<br />
Fjalë kyç:<br />
Luan, dhelpër, tundër, guvë, kurth.<br />
Aftësitë:<br />
Të lexuarit, të treguarit, të diskutuarit, të interpretuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Parashikimi me tema paraprakë, hulumtim i përbashkët, turi i galerisë.<br />
119
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Parashikimi me tema paraprakë.<br />
Mësuesi/ja zgjedh pesë ose gjashtë fjalë nga teksti.<br />
Shkruhen fjalët kyç në tabelë.<br />
luani guvë lajmëroi<br />
kafshë thundra ajër të pastër<br />
Nxënësit në dyshe krijojnë një tregim të shkurtër me këto fjalë kyç. Disa dyshe e tregojnë tregimin para klase.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Hulumtim i përbashkët.<br />
Nxënësit lexojnë me kujdes fabulën “Luani, dhelpra dhe kafshët e tjera”.<br />
Përgatiten pyetjet për diskutim:<br />
- Pse luani i thirri të gjithë kafshët në strofullën e tij?<br />
- Cilat kafshë shkuan të parat?<br />
- Si e kuptoni fjalinë me të cilën mbyllet fabula?<br />
Çdo nxënës shkruan përgjigjen e tij shkurt në fl etë formati. Lexohen përgjigjet nga nxënës të ndryshëm,<br />
duke nxitur debatin mes tyre.<br />
Plotësohen fjalitë e sakta me V dhe të gabuara me X.<br />
të sakta → 4, 5, 6 të gabuara → 1, 2, 3.<br />
Tregohet brendia e përrallës me fjalët e tyre nga 2–3 nxënës.<br />
Diskutohet mesazhi i fabulës:<br />
Është më lehtë të hysh në kurthin e armikut, se sa të dalësh prej tij.<br />
Nxënësit lihen të lirë të japin mendimet e tyre.<br />
Në çdo rast zgjuarsia të tregon si të mbrohesh nga rreziqet që të kanosen.<br />
3. Reflektimi: Turi i galerisë.<br />
Vizato pjesën që të pëlqen më shumë nga fabula.<br />
Ngjite në muret e klasës vizatimin.<br />
Përzgjidhen nga vetë nxënësit vizatimet më të mira.<br />
Detyrë shtëpie. Shkruaj një fabul dhe paraqite atë me anë të vizatimit.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
FLasim<br />
Fabula<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë fabulën nga gjinitë e tjera letrare.<br />
• Të analizojë elementet përbërëse të fabulës.<br />
• Të krahasojë fabulën me një përrallë mbi bazën e elementeve.<br />
• Të diskutojë mbi parapëlqimet e tij mbi gjinitë letrare.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Teksti, libra me fabula të La Fontenit.<br />
Fabul, përbërësit, vendi, koha, personazhi kryesor, personazhi që përballet<br />
me personazhet e tjera, ngjarja.<br />
Të dalluarit, të krahasuarit, të diskutuarit.<br />
Përvijim i të menduarit, punë e drejtuar, diagrami i Venit.<br />
120
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Përvijim i të menduarit.<br />
Kujto fabulat që keni lexuar.<br />
- Ç’dini për fabulat?<br />
përrallë e shkurtër<br />
Fabula<br />
personazhe janë zakonisht kafshë<br />
transmeton një mesazh<br />
pozitivë negativë sillen njëlloj si njerëzit<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Kujtoni fabulën “Luani dhe dhelpra me kafshët e tjera”.<br />
- Cilat janë përbërësit e fabulës?<br />
Edhe fabula ka ata përbërës, si dhe tregimi apo përralla.<br />
vendi<br />
koha<br />
ngjarja Fabula mesazhi<br />
personazhe<br />
personazhi kryesor personazhi që përballet me kryesorin personazhe të tjera<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti në faqe 139. Lexohet në tekst ç‘është fabula. Kalohet në ushtrimet e tekstit.<br />
Ushtrimi 1, analizohen të gjithë përbërësit e fabulës “Luani, dhelpra dhe kafshët e tjera”.<br />
Vendi → guva e luanit<br />
Koha → mëngjes<br />
Personazhi kryesor → luani<br />
Personazhi që përballet me personazhin kryesor → dhelpra<br />
Personazhet e tjera → dhia, delja, viçi<br />
Ngjarja → luani përdor dredhinë e tij për të shuar urinë<br />
Mesazhi → më lehtë është të hysh në kurthin e armikut sesa të dalësh prej tij.<br />
Ushtrimi 2. Nxënësit krahasojnë përrallën me fabulën dhe fl asin për ndryshimet dhe të përbashkëtat e tyre.<br />
Marrin si shembull fabulën “Luani, dhelpra dhe kafshët e tjera” me përrallën “Princesha-mollë”.<br />
Luani dhe dhelpra<br />
Princesha–mollë<br />
Personazhet janë kafshë +<br />
Personazhet janë njerëz +<br />
Kafshët fl asin +<br />
Sendet janë magjike +<br />
Mbaron me një fund të lumtur +<br />
Mbaron me një këshillë +<br />
Ka personazhe pozitive + +<br />
Ka personazhe negative + +<br />
Personazhi negativ e pëson + +<br />
Personazhi pozitiv e pëson +<br />
121
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
3. Reflektimi: Diagrami i Venit.<br />
Me anën e diagramit të Venit nxënësit gjejnë të përbashkëtat dhe ndryshimet mes fabulës e përrallës.<br />
Përralla<br />
- rrëfenjë e gjatë<br />
- personazhet janë njerëz e kafshë<br />
janë rrëfenja<br />
Disa nxënës lexojnë punën e tyre për plotësimin e diagramit.<br />
Lexohen nga nxënës të ndryshëm disa fabula të La Fontenit.<br />
Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
- rrëfenjë e shkurtër<br />
- personazhet kafshë<br />
Fabula<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Grupi emëror. Përcaktori<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë grupin emëror në fjali duke nënvizuar fjalën kryesore.<br />
• Të dallojë përcaktorin brenda grupit emëror.<br />
• Të formojë grupe emërore me emra të dhënë.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, tabela, shkumësa me ngjyra, fletore klase, stilolaps.<br />
Fjalë kyç:<br />
Grup emëror, përcaktor, emër, mbiemër, përemër pronor.<br />
Aftësitë:<br />
Të dalluarit, të formuarit, të shkruarit.<br />
Metoda dhe teknika: Diskutim i ideve, punë në grupe, punë e pavarur - zbatimi i njohurive të marra.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Diskutim i ideve.<br />
Shkruaj në tabelë fjalinë:<br />
| Zogjtë e vegjël shtegtarë | do të kthehen | në pranverën e lulëzuar. |<br />
Ndahet fjalia në grupe fjalësh.<br />
- Sa grupe fjalësh ka fjalia? (3 grupe funksionale)<br />
- Nga se përbëhen grupet e fjalëve?<br />
o Grupi i parë → emër + mbiemër i nyjshëm + mbiemër i panyjshëm<br />
o Grupi i dytë → folje<br />
o Grupi i tretë → emër + mbiemër<br />
Grupi i parë dhe i dytë i fjalëve përbëhen nga një emër të shoqëruar nga mbiemër. Këto grupe quhen<br />
ndryshe dhe grupe emërore, pasi fjala kryesore është emri, kurse fjalët që përcaktojnë fjalën kryesore quhen<br />
përcaktorë.<br />
- Cilat fjalë mund të jenë përcaktorë?<br />
Përcaktori shprehet me:<br />
- mbiemër → djalë i vogël<br />
- emër në rasën gjinore → dera e shtëpisë<br />
- përemër pronor → maja e saj<br />
122
2. Realizimi i kuptimit: Punë në grupe.<br />
Hapet teksti në faqen 140. Lexohen në tekst shembujt dhe njohuritë gjuhësore për grupin emëror dhe<br />
përcaktorin. Ndahet klasa në 3 grupe (sipas niveleve).<br />
Grupi I. Në ushtrimin 1, dalloni grupin emëror duke veçuar fjalën kryesore. P.sh.:<br />
(mesazh të dobishëm, njeriu i zgjuar, përvojat e shoqërisë, fabulisti i shquar, fabulat e tij)<br />
Grupi II. Në ushtrimin 2, dalloni përcaktorët e çdo grupi emëror në fjalitë e dhëna.<br />
Emri bazë<br />
gjirafa, vëllezërit<br />
mburrjet, majmun<br />
rreng, frutë<br />
pemë, përpjekja<br />
mësimi, gjirafës<br />
Përcaktori<br />
qafëgjatë, e saj<br />
e gjirafës, i zgjuar<br />
e gjirafës, e ëmbël<br />
të forta, e gjirafës<br />
i majmunit, mburravece<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Grupi III. Formoni grupe emërore me emrat e dhënë. P.sh.:<br />
(përralla të bukura, personazh kryesor, vendi i ngjarjes, ngjarja e përrallës, koha e largët). Çdo përfaqësues<br />
i grupit jep përgjigje rreth detyrës së dhënë.<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur - zbatimi i njohurive të marra.<br />
Në fjalinë: | Lumenjtë tanë të mëdhenj | mbledhin | ujërat e përrenjve.|<br />
Nxënësit gjejnë grupet emërore, përcaktorët e çdo grupi dhe me çfarë janë shprehur ata.<br />
Grupi emëror → Lumenjtë tanë të mëdhenj<br />
përemër pronor + mbiemër<br />
Grupi emëror → ujërat e përrenjve<br />
emër në rasën gjinore<br />
Vlerësohen nxënësit për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrime nga Fletorja e punës 4, f. 49.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
Harabeli<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë vjershën sipas kërkesave të teknikës së recitimit.<br />
• Të pasurojë fjalorin me fjalë të reja.<br />
• Të shprehë emocionet dhe ndjenjat e tij, pasi lexon vjershën.<br />
• Të krahasojë harabelin me dallëndyshen.<br />
• Të analizojë poezinë (strofa, vargjet, rima, mesazhi).<br />
Mjetet:<br />
Figura shpendësh, teksti, fl etë formati, laps.<br />
Fjalë kyç:<br />
Harabel, dallëndyshe, zog shtegtar, udhëtarë, shtërg, çapka, zabel, mërzejnë.<br />
Aftësitë:<br />
Të lexuarit, të diskutuarit, të interpretuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Harta e mendjes, dora e fshehtë, lexim i drejtuar, pesëvargësh.<br />
123
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Harta e mendjes.<br />
Mësuesi/ja shkruaj në tabelë fjalën “Harabeli”.<br />
Pyeten nxënësit:<br />
- Ç’dini ju për harabelin?<br />
Të dhënat që sjellin nxënësit shkruhen në tabelë dhe mësuesi/ja plotëson skemën në tabelë.<br />
jeton në tufë e qendra të banuara<br />
zog i vogël harabeli jo shtegtar<br />
ka sqep të madh<br />
pendët e kokës dhe shpinës<br />
i ka ngjyrë kafe<br />
ka këmbë të shkurtra<br />
ushqehet me drithë<br />
2. Realizimi i kuptimit: Dora e fshehtë, lexim i drejtuar.<br />
Shkruhen vargjet e vjershës në shirita letrash. Përgatiten shirita për grupet që do të punojnë. Ndahen nxënësit<br />
në grupe. Çdo grupi i jepet vjersha për ta renditur siç duhet, pasi i lexojnë disa herë me vëmendje vargjet. Çdo<br />
grup paraqet para klasës renditjen e vjershës në një fl etë formati. Lexohet vjersha “Harabeli” nga mësuesja,<br />
duke treguar grupin që e ka renditur më saktë.<br />
Lexohet vjersha me strofa nga nxënësit.<br />
Për çdo strofë u drejtohen nxënësve pyetje që nxisin diskutimin:<br />
- Përse fl uturuan shpezëria?<br />
- Cili shpend s’po luan vendit?<br />
- Ç’bën harabeli livadheve të korrur?<br />
- Çfarë vështron harabeli përmbi zabel?<br />
- Pse harabeli duket sikur thotë: “Të çmendur pse ikni nga shtëpia?”<br />
Shpjegohen fjalët e reja të vjershës.<br />
Fjalor: shtërg, zabel, çepkat, mërzejnë, shpezëria<br />
Lexim i vjershës me intonacion nga nxënësit. Më pas nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit të rubrikës<br />
Kupto tekstin. Krahasojnë harabelin me dallëndyshen me anë të diagramit të Venit.<br />
Dallëndyshja<br />
- shtegtare<br />
- nuk e duron të ftohtit<br />
- jo shtegtar<br />
- e duron të ftohtin<br />
harabeli<br />
janë shpendë<br />
Mesazhi i vjershës: Të punojmë e gëzojmë në vendin ku kemi lindur, mos të mërgojmë në dhè të huaj.<br />
3. Reflektimi: Pesëvargësh.<br />
Shkruani një pesëvargësh me fjalën “Harabeli”.<br />
harabeli<br />
i vogël<br />
jo shtegtar<br />
fl uturon cicëron ushqehet<br />
Harabeli ushqehet me drithë.<br />
trumcak<br />
Lexohen krijimet e nxënësve. Bëhet vlerësimi i tyre me notë.<br />
Detyrë shtëpie. Mësoni vjershën përmendsh dhe veçoni vargjet që ju pëlqejnë më shumë duke i komentuar<br />
ato në fl etore.<br />
124
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Flasim<br />
Kuptimi i vjershës<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë kuptimin e dukshëm dhe kuptimin e fshehur në vjershë.<br />
• Të analizojë vjersha të ndryshme.<br />
• Të përshkruajë emocionet e tij për vendlindjen, shokët, të afërmit.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, vjersha të ndryshme.<br />
Fjalë kyç:<br />
Veprim i kundërt, kuptim i dukshëm, kuptim i fshehtë.<br />
Aftësitë:<br />
Të folurit, të dalluarit, të përshkruarit.<br />
Metoda dhe teknika: Bisedë e lirë, punë e drejtuar, bashkëbiseda.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Bisedë e lirë.<br />
Bisedohet me nxënësit:<br />
- A keni të afërm që jetojnë në mërgim?<br />
- Të merr malli për ta?<br />
- Me çfarë komunikoni me ta?<br />
- A është e rëndësishme vendlindja për çdo njeri? Pse?<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Kujtohet vjersha “Harabeli”. Vjersha është ndërtuar mbi dy veprime të kundërta:<br />
Shpendë që shtegtojnë<br />
shpendë që s’shtegtojnë<br />
(dallëndyshja)<br />
(harabeli)<br />
- Cilat vargje i shprehin këto veprime?<br />
Dy vargjet e para → shpendët shtegtojnë.<br />
Dy vargjet e tjera + strofa II → harabeli rri në folenë e tij.<br />
Në vjershë gjendet edhe një kuptim i fshehur.<br />
Njerëz që mërgojnë<br />
njerëz që rrinë në vendin e tyre<br />
në vende të huaja<br />
- Cili varg tregon zogun të fl asë si të ishte njeri? (Të çmendur ju pse ikni nga shtëpia.)<br />
Mesazhi i vjershës del nga kuptimi i fshehur:<br />
Vendlindja është shumë e rëndësishme për çdo njeri.<br />
3. Reflektimi: Bashkëbisedim, rrjet i diskutimit.<br />
Në klasë nxënësit bashkëbisedojnë me njëri – tjetrin për të afërmit që janë larg atdheut, për mallin që ata<br />
ndiejnë.<br />
Mësuesi/ja shtron pyetjen binare:<br />
PO<br />
JO<br />
Po ty do të pëlqente të mërgoje në vende të huaja? Pse?<br />
Nxënësit ndahen sipas argumenteve pro dhe kundër. Nxirret në fund përfundimi.<br />
Vlerësimi i nxënësve për bisedën.<br />
Detyrë shtëpie. Sillni foto nga të afërmit tuaj në vende të ndryshme të botës.<br />
125
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Pjesët plotësuese të kallëzuesit<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë grupin e kryefjalës në fjali.<br />
• Të dallojë grupin e kallëzuesit në fjali.<br />
• Të përdorë saktë pyetjet për të gjetur pjesët plotësuese të kallëzuesit (Kë?, Cilin?, Kujt?, Me kë?, Prej kujt?,<br />
Ku?, Kur?, Si?, Sa? etj.)<br />
• Të krijojë 3 grupe kallëzuesish me folje të ndryshme.<br />
Mjetet:<br />
teksti, tabela, fisha me pyetje për grupin foljor të kallëzuesit, fletore klase, stilolaps.<br />
Fjalë kyç:<br />
grupi i kryefjalës, i kallëzuesit, pjesë plotësuese të kallëzuesit, Ku?, Kur?, Kujt?, Çfarë?.<br />
Aftësitë:<br />
të kuptuarit, të dalluarit, të krijuarit, të shkruarit.<br />
Metoda dhe teknika: mendo – trego – reflekto, punë e drejtuar, punë e pavarur - zbatim i njohurive të marra.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mendo – trego – refl ekto.<br />
Në tabelë mësuesi/ja shkruan fjalinë:<br />
Fëmijët e gëzuar shikojnë në mëngjes lulet në kopsht.<br />
- Cilat janë pjesët plotësuese të kryefjalës dhe kallëzuesit?<br />
Grupi emëror i kryefjalës → fëmijët e gëzuar<br />
- në mëngjes → Kur?<br />
Grupi foljor (i kallëzuesit) - lulet → Cilat?<br />
- në kopsht → Ku?<br />
Kë? Cilin? Çfarë<br />
Cilit?<br />
Me kë?<br />
Pjesët plotësuese të grupit të kallëzuesit<br />
Kujt? gjenden me pyetjet: Prej kujt?<br />
Ku? Kur? Si? Sa?<br />
Në fjalitë e dhëna gjeni grupin foljor të kallëzuesit:<br />
Klajdi takoi nënën. (Kë?)<br />
Aldo shkoi në plazh me shokët. (Ku?, Me kë?)<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti në faqen 143. Lexohen shembujt e dhënë në tekst duke u tërhequr vëmendja te grupi foljor<br />
(i kallëzuesit). Kalohet në rubrikën Ushtrohu.<br />
Ushtrimi 1, nxënësit nënvizojnë me ngjyra të ndryshme foljen nga fjalët që e plotësojnë atë.<br />
Folja → ndizen fjala plotësuese → ngadalë pyetja → Si?<br />
→ boshatisen → nga kalimtarët → Nga kush?<br />
→ mbyllin → dyqanet → Çfarë?<br />
Ushtrimi 2, nxënësit dallojnë grupin e kryefjalës dhe grupin ne kallëzuesit.<br />
126
Grupi i kryefjalës<br />
Harabeli i vogël<br />
Sqepi i tij i madh<br />
Koka e vogël e harabelit<br />
Ai<br />
Sytë e vegjël<br />
Vështrimi i harabelit<br />
Zogjtë e tjerë<br />
Plotëso tabelën sipas shembullit:<br />
Grupi i kallëzuesit<br />
nuk e lë folenë<br />
gërmon thellë tokën e ftohtë<br />
lëviz poshtë e lart<br />
kërkon shokët e tij<br />
i hedh mbi zabel<br />
tregon mërzi<br />
janë tani shumë larg<br />
Grupi i kallëzuesit<br />
Folenë<br />
Tokën e ftohtë, thellë<br />
Poshtë e lart<br />
Shokët e tij<br />
Mbi zabel<br />
Mërzi<br />
Tani, shumë larg<br />
Fjalë e grupe fjalësh që iu përgjigjen pyetjeve<br />
Kur? Ku? Si? Sa?<br />
thellë (si?)<br />
poshtë e lartë (si?)<br />
mbi zabel (ku?)<br />
tani (kur?) shumë tani<br />
(kur?), larg (sa?)<br />
Kë? Cilin? Çfarë? Kujt? Cilave?<br />
folenë (cilën?)<br />
tokën e ftohtë (cilën?)<br />
shokët e tij (kë?)<br />
mërzi (çfarë?)<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur - zbatim i njohurive të marra.<br />
Krijoni 3 grupe të kallëzuesit me foljet: freskoj, pikturoj, shikoj, (sipas shembullit të dhënë).<br />
Klajdi freskon fytyrën me ujë burimi.<br />
Xhaxhai i Aldos pikturon piktura me bojëra vaji.<br />
Unë shikoj me vëmendje emisionin e fëmijëve.<br />
Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie: Krijo fjali me grupe foljore të kallëzuesit.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
Zbutja e kafshëve<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë rrjedhshëm pjesën.<br />
• Të krahasojë kafshët e cirkut me kafshët e pyllit dhe të kopshtit zoologjik.<br />
• Të renditë veprimet për zbutjen e një elefanti.<br />
• Të tregojë përvoja personale ose të të afërmve për lojërat që iu kanë mësuar kafshëve.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, pamje kafshësh cirku, kopshti zoologjik, kafshë të sjella në klasë (mace, qen).<br />
Fjalë kyç:<br />
Zbutës kafshësh, lojë, sjellje, besim.<br />
Aftësitë:<br />
Të lexuarit, të krahasuarit, të treguarit.<br />
Metoda dhe teknika: Mendo – diskuto – demonstro, lexo – kupto – trego, diagrami i Venit.<br />
127
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mendo – diskuto – demonstro.<br />
U paraqiten nxënësve pamje kafshësh të ndryshme dhe u drejtohen disa pyetje:<br />
- Ku i keni parë këto kafshë?<br />
- Keni parë numra cirku me kafshë? (kujtoni disa prej tyre)<br />
- Po kafshë në kopshtin zoologjik?<br />
Në klasë janë sjellë kafshë shtëpiake (nga nxënësit që kanë në shtëpinë tyre).<br />
Këta nxënës tregojnë për veprimet dhe lojërat që u kanë mësuar kafshëve që kur kanë qenë të vogla.<br />
Shënim: Kafshët që sjellin nxënësit mbahen vetëm për disa minuta, pasi mund të bëhen shqetësuese për<br />
nxënësit e tjerë dhe ecurinë e orës së mësimit.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Lexo – kupto – trego.<br />
Lexohet në heshtje pjesa “Zbutja e kafshëve”. Shpjegohen fjalët e fjalorit.<br />
Fjalor:<br />
zbutës kafshësh - ai që zbut kafshët e egra.<br />
sjelljet e kafshës - mënyra si vepron kafsha kur ha, lahet, gjuan etj.<br />
të harmonizuara – këtu: veprimet e zbutësit dhe të kafshës janë në përputhje, në pajtim me njëra-tjetrën<br />
besim – këtu: siguri, bindje e fortë se gjithçka do të shkojë mirë<br />
vëzhgim – të vështrosh me vëmendje të madhe veprimet e dikujt<br />
Leximi i pjesës zinxhir nga nxënësit e klasës.<br />
Plotësojnë në tekst cilësitë që duhet të ketë një zbutës kafshësh.<br />
(durim, guxim, këmbëngulës, i vëmendshëm, siguri)<br />
U përgjigjen pyetjeve të tekstit.<br />
Nxënësit tregojnë rreth kafshëve që u kanë lënë më shumë përshtypje kur kanë parë shfaqje në cirk ose<br />
në emisionet televizive apo kur kanë shkuar në kopshtin zoologjik.<br />
Nëse ka mundësi, mirë është që nxënësit të shohin një kasetë me numra shpejtësie nga cirku nëpër botë<br />
(me kafshë të ndryshme, si: qen, tigër, elefant, luan etj.).<br />
3. Reflektimi: Diagrami i Venit.<br />
Me anën e diagramit të Venit nxënësit paraqesin të përbashkëtat dhe dallimet ndërmjet kafshëve të pyllit<br />
dhe kafshëve të cirkut.<br />
kopshti zoologjik<br />
- të izoluara<br />
pylli<br />
- të egra<br />
- të lira<br />
- të zbutura<br />
cirku<br />
janë kafshë<br />
Plotësohet diagrami dhe lexohet nga nxënësit duke treguar të përbashkëtat dhe ndryshimet e tyre.<br />
Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie. Paraqit me anë të vizatimeve një kafshë cirku, pylli ose kopshti zoologjik.<br />
128
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
Gjëegjëza për kafshët<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dëgjojë me vëmendje gjëegjëza të ndryshme.<br />
• Të tregojë gjëegjëza të ndryshme.<br />
• Të dallojë gjëegjëzat nga gjinitë e tjera letrare.<br />
• Të përshkruajë një gjëegjëzë.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, gjëegjëza të ndryshme.<br />
Fjalë kyç:<br />
Gjëegjëzë, cilësi fizike.<br />
Aftësitë:<br />
Të vëzhguarit, të interpretuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Mendo – zbulo – diskuto, dëgjim i drejtuar, bisedë e drejtuar, mendo – krijo.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mendo – zbulo – diskuto.<br />
Pyeten nxënësit: Ç’dini për gjëegjëzat?<br />
jepet për t’u gjetur<br />
shkruhen në vargje gjëegjëzat kanë rimë<br />
përshkrim i një sendi apo dukurie<br />
vihet në dukje cilësia kryesore<br />
U kërkohet nxënësve të thonë disa gjëegjëza dhe shokët të zbulojë sendin apo dukurinë për të cilat fl itet.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Dëgjim i drejtuar, bisedë e drejtuar.<br />
Nga teksti i gjuhës lexohen me intonacion gjëegjëzat dhe nxënësit gjejnë për ç’gjë bëhet fjalë.<br />
- Ai që i gjen gjëegjëzat me të parën herë e ka të zhvilluar cilësinë e të vëzhguarit?<br />
- Po ti si je, vëzhgues i mprehtë apo moskokëçarës?<br />
- Pse është mirë të dish shumë gjëegjëza?<br />
Në gjëegjëza vihet në dukje cilësia kryesore e një kafshe:<br />
bleta → punëtore milingona → ngjason me numrin 3<br />
xixëllonja → bën dritë<br />
dallëndyshja → e shpejtë si era<br />
pelikani → ka sqep shumë të gjatë breshka → mban shtëpinë me vete<br />
- Cila nga këto kafshë të pëlqen më shumë? Pse?<br />
3. Reflektimi: Mendo – krijo.<br />
Mendoni kafshën që ju pëlqen më shumë. Krijoni një gjëegjëzë duke vënë në dukje cilësinë kryesore të saj.<br />
Gjëegjëzën që krijuat drejtojua shokëve të klasës.<br />
Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie. Mësoni pesë gjëegjëza.<br />
129
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
Zgjimi i ariut<br />
TINGUJ DHE NGJYRA<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë rrjedhshëm përrallën.<br />
• T’iu përgjigjet pyetjeve pasi lexon tekstin.<br />
• Të pasurojë fjalorin me fjalë të reja.<br />
• Të lexojë pjesën në role.<br />
• Të përshkruajë ariun dhe harabelin.<br />
• Të tregojë përmbajtjen sipas skemës së ndërtimit të tekstit.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, fi gura kafshësh.<br />
Fjalë kyçe:<br />
Zgjim, harabel, gëmushë, turfulloi, shputë, me lakmi, murmuris.<br />
Aftësitë:<br />
Të lexuarit, të treguarit, të përshkruarit, të dramatizuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Alfabeti i njëpasnjëshëm, lexo – kupto – plotëso – dramatizo, rendit – grupo – imito.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Alfabeti i njëpasnjëshëm.<br />
Nxënësit e ndarë në grupe, plotësojnë alfabetin e njëpasnjëshëm me emra kafshësh që fi llojnë me atë<br />
shkronjë të alfabetit, brenda një kohe të caktuar.<br />
A – ariu<br />
B – breshka<br />
C – cjapi<br />
Ç – çakalli<br />
D – dreri<br />
Dh – dhelpra<br />
E – elefanti<br />
Ë –<br />
F – foka<br />
G – gorilla<br />
Gj – gjirafa<br />
H – harabeli<br />
I – iriqi<br />
J - jaguar<br />
K – kaprolli<br />
L – lepuri<br />
Ll –<br />
M – majmuni<br />
N-ngjala<br />
Nj –<br />
O – oktapodi<br />
P – pantera<br />
Q – qeni<br />
R – rinoqeronti<br />
Rr – rrëqebulli<br />
S – salamandra<br />
Sh – shapkë<br />
(lloj zogu)<br />
T – tigri<br />
Th – thithëlopa<br />
U – urithi<br />
V –<br />
X – xixëllonja<br />
Xh –<br />
Y – ylli i detit<br />
Z – zebra<br />
Zh – zhaba<br />
Dallohet grupi që ka plotësuar më shumë kuti brenda kohës së caktuar.<br />
- Ç’dini për ariun? Rikujtoni ç‘dini për harabelin.<br />
kafshë e egër gjitar gjithçkangrënëse<br />
trupmadh ariu gjumash<br />
i fortë me qime të ashpra i pëlqen mjalti<br />
130<br />
2. Realizimi i kuptimit: Lexo – kupto – plotëso – dramatizo.<br />
Lexohet përralla në heshtje nga nxënësi. Shpjegohen fjalët e reja të pjesës.<br />
Fjalor: gëmushë, turfulloi, shputë, me lakmi, murmuris
Lexohet pjesa zinxhir nga nxënësit e klasës.<br />
Nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit.<br />
o Zgjimi i ariut para se të vinte pranvera.<br />
o A është shkrirë akulli në përrua?<br />
o A e kanë hapur deriçkën e tyre bletët punëtore?<br />
o A ka lulëzuar qershia?<br />
Harabeli i kthen përgjigje negative ariut, pasi s’kishte ardhur ende pranvera.<br />
Ariu është përtac, nuk i pëlqen natyra.<br />
Plotësoni fjalitë në tekst, pasi ta keni kuptuar atë.<br />
1. ................. është më i trashë se pendët e harabelit.<br />
2. ................. më i fortë se sqepi i harabelit.<br />
3. ................. se i mpihen dhëmbët.<br />
4. ................. e thumbonin bletët.<br />
5. ................. të gjente ushqim.<br />
6. ................. të kërkonte ushqim.<br />
7. ................ i pëlqente natyra.<br />
Lexohet përralla sipas roleve – ariu, harabeli.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
3. Reflektimi: Rendit – grupo – imito.<br />
Shkruhen në tabelë grupet e fjalëve të tekstit dhe nxënësit i lidhin sipas veprimeve:<br />
Pranvera lulëzon. Ariu turfullon. Bletët sulmojnë.<br />
Harabeli cimcimcon. Akulli shkriu. Qershia piqet.<br />
- Imitoni zëra kafshësh apo tinguj nga natyra.<br />
Vlerësimi i nxënësit për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie: Shkruani dialogun e ariut me harabelin duke e paraqitur atë me anë të vizatimit.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Shkruajmë<br />
Përshkruajmë pranverën<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të ndërtojë një përshkrim për pranverën mbi bazën e fi gurave.<br />
• Të krijojë një përshkrim duke përdorur fjalë të zgjedhuara.<br />
• Të përshkruajë qartë, bukur, me imagjinatë pranverën.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, pamje nga stina e pranverës.<br />
Fjalë kyç:<br />
Përshkrim, pranverë, ngjyra, aromë, tinguj, ndjesi.<br />
Aftësitë:<br />
Të shkruarit, të përshkruarit, të menduarit, të krijuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Imagjinatë e drejtuar, punë e drejtuar, shkrim i lirë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Imagjinatë e drejtuar.<br />
- Imagjinoni stinën e pranverës. Mbyllni sytë dhe mendoni se çdo gjë që na rrethon është e lulëzuar. Ne të<br />
gjithë si klasë kemi shkuar në një lëndinë dhe marrim lule shumëngjyrëshe.<br />
Vazhdoni imagjinatën. Pasi keni marrë lule shumëngjyrëshe dhe kemi mbushur duart plot, tani mendoni se<br />
çdo të bëni me tërë këto lule.<br />
Hapni sytë dhe mendoni çdo të bëni me lulet që mblodhët (ngjyra e luleve, aromat, tingujt, ndjesitë).<br />
Dëgjohen mendimet e nxënësve dhe në këtë fazë bëhet dhe sqarimi i koncepteve: ngjyrat e pranverës,<br />
aromat e pranverës, tingujt e pranverës, ndjesitë e tua.<br />
131
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti në faqe 149. U kërkohet nxënësve të shikojnë fotot e tekstit. Duke përshkruar pranverën, të<br />
plotësojnë edhe thesin e fjalëve:<br />
Ngjyrat e pranverës: e kuqe, e verdhë, e gjelbër, e bardhë, rozë, manushaqe.<br />
Aromat e pranverës: e ëmbël, delikate, dehëse, e këndshme, e fortë, tërheqëse, e lehtë.<br />
Tingujt e pranverës: ciu-ciu, quk-quk, kuak-kuak, zërat e gëzuar të njerëzve, buçima e<br />
traktorëve, zhurma e ujit që gurgullon.<br />
Ndjesitë e tua: hare, gjallëri, kënaqësi, çiltërsi.<br />
3. Reflektimi: Shkrim i lirë.<br />
- Duke u mbështetur dhe të thesi i fjalëve që plotësuat, përshkruani stinën e pranverës.<br />
Natyra fillon e lulëzon. Pranvera vjen me lule shumëngjyrëshe, zogjtë që<br />
cicërojnë, bari që lulëzon. Në pranverë dielli të ngroh me rrezet e tij. Njerëzit janë<br />
më të gëzuar. Kafshët zgjohen nga gjumi i thellë i dimrit. Kjo stinë magjiplotë<br />
hedh vellon e saj shumëngjyrëshe kudo në natyrë...<br />
Lexohet përshkrimet e nxënësve duke bërë edhe vlerësimet përkatëse.<br />
Detyrë shtëpie: Shkruani mbresat e tua për pranverën. Vizato një lule ku të shkruash këto fjali.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Kundrinori. Kundrinori i drejtë<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë kundrinorin e drejtë në fjalitë e dhëna.<br />
• Të përdorë saktë pyetjet për gjetjen e kundrinorit të drejtë (Kë? Cilin? Cilën? Cilat?)<br />
• Të zbulojë se kundrinori i drejtë është i domosdoshëm në fjali.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, tabela, shkumësa me ngjyra, fletore klase, stilolaps.<br />
Fjalë kyç:<br />
Kundrinor i drejtë, Kë?, Cilin?, Cilët?, Çfarë?.<br />
Aftësitë:<br />
Të vrojtuarit, të kuptuarit, të dalluarit, të shkruarit.<br />
Metoda dhe teknika: Mendo – krijo dyshe – diskuto, punë e drejtuar, punë e pavarur<br />
– zbatim i njohurive të marra.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mendo – krijo dyshe – diskuto.<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalinë:<br />
Fëmijët respektojnë prindërit, mësuesen dhe shokët e tyre.<br />
U drejtohet nxënësve pyetja:<br />
- Cilat janë pjesët plotësuese të fjalisë?<br />
Nxënësit mendojnë për pak çaste.<br />
Krahasojnë përgjigjet me partnerët.<br />
Zgjedhin idetë që do t’i thonë para klase.<br />
- prindërit (Kë?)<br />
- Grupet plotësuese: - mësuesen (Kë?)<br />
- shokët e tyre (Kë?)<br />
132
Këto grupe plotësuese quhen kundrinorë.<br />
i domosdoshëm<br />
s’mund të hiqet<br />
në rasën kallëzore i drejtë kundrinori i zhdrejtë<br />
u përgjigjet pyetjeve:<br />
kë? çfarë? cilin? cilat? cilën?<br />
- A mund t’i heqim kundrinorët e drejtë në fjalinë e mësipërme? Pse?<br />
në rasën dhanore<br />
i zhdrejtë pa parafjalë<br />
i zhdrejtë me parafjalë<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti në faqe 150. Lexohen shembujt dhe njohuritë gjuhësore në tekst.<br />
Ushtrohu nëpërmjet ushtrimeve të tekstit.<br />
Ushtrimi 1. Nxënësit lidhin pjesët e fjalisë me shigjetë dhe tregojnë në ç‘rasë është kundrinori i drejtë<br />
(harabelin e vogël, ndihmë, natyrën, punën).<br />
Kundrinori i drejtë është në rasën kallëzore.<br />
Ushtrimi 2. Nxënësit gjejnë kundrinorin e drejtë në fjalitë e dhëna duke bërë pyetjen.<br />
(bukën → cila?; djathin → cilin?; qoften e skuqur → cilën?; domaten e prerë → cilën?; mamin → kë?)<br />
Ushtrimi 4. Nxënësit vendosin në etiketë kundrinorin e drejtë. Provoni ta hiqni. Ç’mund të thuash për<br />
kundrinorin e drejtë?<br />
(Është pjesë e domosdoshme e fjalisë, pasi fjalia s’kuptohet, është e pakuptueshme pa të.)<br />
(thonjtë, zogj, gjahun, shqiponjën, frikën)<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.<br />
Plotësoni fjalitë e ushtrimit 3 duke u vendosur një kundrinor të drejtë.<br />
a. Fëmijët blenë një top të ri në dyqanin e lagjes.<br />
b. Kuzhinieri gatoi gjellë të shijshme për pushuesit.<br />
c. Drita ndihmon vëllanë e saj në mësime.<br />
d. Artani pastron këpucët çdo mbrëmje.<br />
e. Ata festuan Vitin e Ri në Tiranë.<br />
Vlerësimi i punës së nxënësve.<br />
Detyrë shtëpie. Zgjidhni një tekst në librin tuaj dhe nënvizoni kundrinorët e drejtë.<br />
Shkruaj 5 fjali në fl etore duke vendosur në etiketë kundrinorin e drejtë.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
Qershizat<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë me intonacionin e duhur vjershën.<br />
• Të tregojë përmbajtjen e vjershës duke iu përgjigjur pyetjeve.<br />
• Të tregojë përvoja personale të këputjes ose vjeljes së frutave.<br />
• Të lexojë në role vjershën.<br />
• Të kthejë vjershën në prozë.<br />
• Të formojë grupe emërore me emrat e dhënë.<br />
133
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Mjetet:<br />
Teksti, fruta të ndryshme, kasetë me këngën e qershisë.<br />
Fjalë kyç:<br />
Qershizat, kuqëlojnë, cullët.<br />
Aftësitë:<br />
Të lexuarit, të treguarit, të përshkruarit.<br />
Metoda dhe teknika: Diskutim i ideve, dora e fshehtë, pesëvargësh, shkrimi lirë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Diskutim i ideve.<br />
U kërkohet nxënësve të fl asin për frutat që iu pëlqejnë më shumë.<br />
- Pse frutat janë të mira për shëndetin?<br />
- Ç’dini për qershinë?<br />
frutë<br />
kokrra të kuqe apo të verdha<br />
me bërthamë<br />
piqet në fi llim të verës<br />
e ëmbël Qershia<br />
e freskët<br />
e konservuar<br />
134<br />
komposto reçel lëng<br />
Këndohet kënga e “Qershizës” shoqëruar me kasetë.<br />
Mësuesi/ja shkruan titullin e vjershës në tabelë “Qershizat”.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Dora e fshehtë.<br />
Vargjet e vjershës janë shkruar në fi sha.<br />
Sipas grupeve, nxënësive u shpërndahen fi shat dhe ata i renditin vargjet siç duhet.<br />
Dorëzohen fl etët e përfunduara nga çdo grup.<br />
Lexohet vjersha me intonacion nga mësuesi/ja.<br />
Veçohet grupi që ka punuar më saktë.<br />
Lexohet vjersha nga disa nxënës me intonacion.<br />
Shpjegohen fjalët e reja të vjershës.<br />
Nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit në rubrikën Kupto tekstin.<br />
Kalohet në punimin e rubrikës Po ti?<br />
Lihen nxënësit të japin mendimet lirshëm.<br />
Plotësojnë fjalitë duke i lidhur me shigjetë.<br />
Formohen grupe emërore me emrat:<br />
Qershi<br />
- plot me lëng<br />
- e kuqe<br />
- e ëmbël<br />
Fëmijë<br />
Lexohet vjersha në role – qershiza, fëmijët.<br />
Mesazhi: Frutat fëmijët i hanë shumë, por ato duhet të jenë të pjekura t’i lajmë me kujdes para se t’i hamë.<br />
Hani sa më shumë fruta.<br />
3. Reflektimi: Pesëvargësh, shkrimi lirë.<br />
Shkruani një pesëvargësh me fjalën qershi:<br />
qershia<br />
e ëmbël rrumbullake<br />
piqet vilet hahet<br />
Qershitë piqen në qershor.<br />
frutë<br />
- të vegjël<br />
- të gëzuar<br />
- kureshtarë
Lexohen krijimet e nxënësve.<br />
U jepet detyrë nxënësve që poezinë “Qershia” ta kthejnë në tregim. P.sh.:<br />
Një ditë fëmijët kishin dalë në kopshtin me pemë frutore. Fëmijët të gëzuar shikojnë kokrrat e kuqe<br />
të qershive poshtë pemës. Mundohen t’i kapin duke zgjatur duart, por nuk i arrijnë dot...”.<br />
Puna e nisur në klasë vazhdohet si detyrë shtëpie.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Kundrinori i zhdrejtë pa parafjalë<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë kundrinorin e zhdrejtë pa parafjalë në fjali.<br />
• Të përdorë saktë pyetjet për gjetjen e kundrinorit të zhdrejtë pa parafjalë (Kujt?; Cilit?; Cilës?; Cilëve?).<br />
• Të përdorë kundrinorë të zhdrejtë pa parafjalë në fjali të ndryshme.<br />
• Të krijojë tri fjali duke përdorur kundrinorë të drejtë dhe të zhdrejtë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Mjetet:<br />
Teksti, tabela, Fletore pune, fl etore klase, stilolaps, fi sha me pyetje.<br />
Fjalë kyç:<br />
Kundrinor i zhdrejtë pa parafjalë, Kujt?; Cilit?; Cilën?.<br />
Aftësitë:<br />
Të dalluarit, të kuptuarit, të krijuarit, të shkruarit.<br />
Metoda dhe teknika: Përvijim i të menduarit, punë e drejtuar, punë e pavarur<br />
– zbatim i njohurive të marra.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Përvijim i të menduarit.<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalitë:<br />
| Lindës | i | pëlqejnë | lulet.| 3 grupe<br />
| Fëmijët | u | dhuruan | mësuesve | lule. | 4 grupe<br />
| Linda | i | merr | erë | lules së kuqe. | 4 grupe<br />
Nxënësit ndajnë në grupe fjalësh fjalitë.<br />
Fjalia 1 → gr. plotësues + kallëzues + gr. plotësues<br />
Fjalia 2 → kryefjalë + kallëzues + gr. plotësues + gr. plotësues<br />
Fjalia 3 → kryefjalë + kallëzues + gr. plotësues + gr. plotësues<br />
Shënim. Kundrinori i zhdrejtë pa parafjalë shoqërohet gjithmonë me trajtë të shkurtër të përemrit vetor. Në<br />
këtë klasë nxënësit do të mësojnë vetëm kundrinorin e shprehur me emër.<br />
Nxënësit emërtojnë kundrinorët e drejtë në çdo fjali, duke e gjetur me ndihmën e pyetjeve përkatëse.<br />
(lulet → cilat?; lule → çfarë?; erë → çfarë?)<br />
Grupet e tjera plotësuese: Lindës, mësuesve, lules së kuqe u përgjigjen pyetjeve: Kujt?; Cilëve?; Cilës?.<br />
Në rasa dhanore Kundrinori i zhdrejtë pa parafjalë gjendet me pyetjen:<br />
Kujt?, Cilit?, Cilës?, Cilëve?, Cilave?<br />
135
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti në faqe 153. Lexohen shembujt e tekstit dhe njohuritë gjuhësore për kundrinorin e zhdrejtë pa<br />
parafjalë. Kalohet në rubrikën Ushtrohu.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit lidhin pjesët e fjalisë me shigjetë. Dallojnë rasën dhanore në të cilën përdoret<br />
kundrinori i zhdrejtë pa parafjalë.<br />
(violinës, babait të vet, trajnerit, nxënësve të klasës IV, motrës)<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit gjejnë në fjalitë e dhëna kundrinorët e zhdrejtë pa parafjalë duke shkruar në të<br />
djathtë pyetjen.<br />
(punëtorëve → kujt?; emrit të tyre → cilit?; elefantëve → kujt? ose cilëve?; kafshëve → kujt?)<br />
Në ushtrimin 3, nxënësit plotësojnë me laps fjalitë duke vendosur një kundrinor të zhdrejtë.<br />
Nëna i dërgoi letër vëllait.<br />
Fëmijët u dhuruan nënave lule për festën e tyre.<br />
Mësuesi/ja u foli nxënësve për qytetin e Tiranës.<br />
Përrallat u nxitin fantazinë fëmijëve.<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.<br />
Nxënësit nxiten të krijojnë tri fjali ku të përdorin kundrinorë të drejtë dhe të zhdrejtë, sipas figurës në tekst.<br />
Redi i kërkon ndihmë Mirës për të krehur fl okët.<br />
Mira i kreh vëllait të saj flokët me kujdes.<br />
Ai e falënderon motrën e tij.<br />
Lexohen krijimet e nxënësve duke veçuar më të saktat.<br />
Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie. Plotësoni ushtrimet në Fletoren e punës, f. 54.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexim<br />
Sjellësi i zjarrit<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të dëgjojë për të kuptuar përmbajtjen.<br />
• Të tregojë me fjalët e tij përmbajtjen e mitit indian.<br />
• Të përshkruajë zjarrin e zjarrsjellësin.<br />
• Të pasurojë fjalorin me shprehje me kuptim të fi gurshëm.<br />
Mjetet:<br />
histori të ndryshme për zbulimin e zjarrit, teksti.<br />
Fjalë kyç:<br />
zjarr, zjarrsjellës, tinëz, gulçimë, kartha, shkarpë.<br />
Aftësitë:<br />
të dëgjuarit, të treguarit, të përshkruarit, të lexuarit.<br />
Metoda dhe teknika: bisedë e lirë, dëgjim i drejtuar, dora e pyetjeve.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Bisedë e lirë.<br />
Nxënësit fl asin për shpikjen e zjarrit duke kujtuar njohuritë që kanë mësuar në orën e historisë. Ata tregojnë<br />
histori të ndryshme për rëndësinë që pati zbulimi i zjarrit.<br />
Pjesa që do të marrim është një mit indian.<br />
Miti:<br />
tregime të hershme<br />
shpjegonin në lashtësi (kohët shumë të vjetra) dukuritë e natyrës<br />
ka elemente fantastike<br />
136
2. Realizimi i kuptimit: Dëgjim i drejtuar.<br />
Lexohet miti “Sjellësi i zjarrit” me intonacion nga mësuesi/ja.<br />
Gjatë leximit të mësueses, nxënësit plotësojnë fjalitë e nisura rreth mitit.<br />
Djali duhet të shkonte në malin fl akëhedhës.<br />
Djali mori me vete 100 djem.<br />
Zjarrit i bënë një shtrat me gurë.<br />
Zjarrin e ushqyen me karthja a drurë.<br />
Djalit i vunë emrin Zjarrsjellësi.<br />
Ky plotësim bëhet për të parë sa janë në gjendje nxënësit të mbajnë mend nga leximi i mësueses.<br />
Shpjegohen fjalët apo shprehjet e pjesës.<br />
Fjalor:<br />
tinëz, gulçimë, shkarpa, karthje<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Lexohen me kujdes shprehjet e fi gurshme të nënvizuara në tekst.<br />
- A mund të gjeni kuptimin e tyre?<br />
Iku me të katra → u nis vetëtimthi, menjëherë<br />
Do të vijë me një frymë → do të vijë shumë shpejt<br />
Kam për ta shtënë në dorë se s’bën → do ta gjej dhe do ta marr patjetër<br />
3. Reflektimi: Dora e pyetjeve.<br />
Pas leximit të tekstit me kujdes ritregohet ngjarja<br />
sipas dorës së pyetjeve.<br />
Nxënësit vizatojnë dorën e tyre duke e vendosur<br />
në një fl etë formati të bardhë. Në secilin gisht ata<br />
shkruajnë pyetjet si më poshtë: Kush?, Çfarë?, Kur?,<br />
Ku?, Pse?, Si?<br />
Në dorën e pyetjeve ata shkruajnë në gishtat e<br />
dorës përgjigjen e pyetjeve të bëra. Fjalitë shkruhen<br />
të plota.<br />
Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie.<br />
Formoni fjali me shprehjet e fi gurshme.<br />
Lexoni mite nga libra të ndryshëm.<br />
Kush?<br />
Një djalosh<br />
indian<br />
Çfarë?<br />
Djaloshi me ndihmën<br />
e 100 djemve dhe të<br />
çakallit rrëmbeu zjarrin.<br />
Ku?<br />
Ngjarja ndodh në Malin<br />
Flakëhedhës.<br />
Shumë e shumë<br />
kohë më parë.<br />
Si?<br />
Djaloshit i vunë<br />
emrin Zjarrsjellësi,<br />
pasi ai ia çoi<br />
zjarrin popullit.<br />
Kur?<br />
Djaloshi vuri re se njerëzit në<br />
dimër ishin të mjerë nga të ftohtët<br />
dhe i kërkoi ndihmë çakallit.<br />
Pse?<br />
137
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Flasim<br />
Miti<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë mitin nga llojet e tjera letrare.<br />
• Të dallojë strukturën e ndërtimit të mitit.<br />
• Të diskutojë për legjendat e zbulimit të zjarrit.<br />
• Të tregojë për dobitë që solli zbulimi i zjarrit.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, miti i Prometeut që u rrëmbeu zjarrin perëndive.<br />
Fjalë kyç:<br />
Zbulim, mit, zjarr, ndërtim, përshkrim.<br />
Aftësitë:<br />
Të folurit, të diskutuarit, të përshkruarit.<br />
Metoda dhe teknika: Diskutim i lirë, punë e drejtuar, rrjedhshmëri gojore e dyshes.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Diskutim i lirë.<br />
Pyeten nxënësit: - Ç’janë mitet?<br />
tregime të hershme Mitet japin shpjegime fantastike<br />
për dukuritë e natyrës<br />
struktura:<br />
hyrje zhvillim mbyllje<br />
Kujtoni mitin indian “Sjellësi i zjarrit”.<br />
- A mund ta përcaktoni strukturën e mitit?<br />
1. Hyrja → Ndihma që i kërkoi djali indian çakallit.<br />
2. Zhvillimi → Këshilla që i dha çakalli djaloshit, mënyra se si ata ua sjellin zjarrin njerëzve.<br />
3. Mbyllja → Ndodhia pasi djali solli zjarrin.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti në faqe 156. Lexohen në tekst shembujt e dhënë për mitin indian “Sjellësi i zjarrit”.<br />
- Si e përshkruan çakalli zjarrin, si: qenie fantastike apo diçka të vërtetë?<br />
Përshkrimi i zjarrit nga çakalli<br />
Zjarri është lule, por s’është lule; është bishë, por bishë s’është; është i rrezikshëm e i keq, po ama të bën<br />
edhe shërbime.<br />
Shpjegimi në fjalor:<br />
Zjarri → prush e fl akë që bëhet nga djegia e drurëve, qymyrit etj.<br />
Rasti (a) është përshkrim fantastik.<br />
Rasti (b) është përshkrim real.<br />
138<br />
3. Reflektimi: Rrjedhshmëri gojore e dyshes.<br />
Nxënësit fl asin për rëndësinë që pati zbulimi i zjarrit për njeriun, në bazë të asaj që kanë lexuar apo mësuar.<br />
Nxënësit fl asin me njëri-tjetrin për historinë e Prometeut që u rrëmbeu zjarrin perëndive dhe ia dha njerëzimit<br />
(materiali merret nga librat me shkrime mitologjike ose interneti).<br />
Vlerësimi i orës së mësimit.
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Kundrinori i zhdrejtë me parafjalë<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë kundrinorin e zhdrejtë me parafjalë në fjali .<br />
• Të përdorë saktë pyetjet për gjetjen e kundrinorit të zhdrejtë me parafjalë (me kë?; me cilin?; me çfarë?; nga kush?).<br />
• Të formojë fjali ku të përdorë lloje kundrinorësh.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, tabela, fisha me pyetje, fl etore klase, stilolaps.<br />
Fjalë kyç:<br />
Kundrinor i zhdrejtë me parafjalë; te kush?; nga kush?; me kë?; për çfarë?; parafjalë.<br />
Aftësitë:<br />
Të kuptuarit, të dalluarit, të krijuarit, të shkruarit.<br />
Metoda dhe teknika: Përmbledhje e strukturuar, punë e drejtuar, organizues grafi k, punë e pavarur<br />
- zbatim i njohurive të marra.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Përmbledhje e strukturuar.<br />
- Ç’mbani mend për parafjalën?<br />
qëndron para: Parafjala përdoret në rasa të ndryshme<br />
emrave e përemrave<br />
- rasa emërore (nga, te, tek)<br />
- rasa kallëzore (në, me, mbi, nëpër...)<br />
- rasa rrjedhore (afër, larg, prej ....)<br />
Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalinë:<br />
|Shila | i tregon | Kleos | për pushimet | në Turqi.|<br />
Ndahet fjalia në grupe (5 grupe fjalësh).<br />
Emërtohen grupet plotësuese që u përgjigjen pyetjeve kujt? (Kleos,)<br />
- Ç’pyetje i përgjigjet grupi: për pushimet? (për çfarë?)<br />
- Te kush?<br />
- Nga kush?<br />
pjesë plotësuese e fjalisë Kundrinori i zhdrejtë me parafjalë gjendet me pyetjet: - Me kë?<br />
- Me çfarë?<br />
- Për çfarë?<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar, organizues grafi k.<br />
Lexohen shembujt dhe njohuritë gjuhësore të dhëna në faqen 157 të tekstit.<br />
Punohet rubrika Ushtrohu.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit lidhin sipas kuptimit pjesët e fjalisë (për pushimet verore, me cicërimat e zogjve,<br />
me top, te mësuesi, pa ujë, me autobus).<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit u përgjigjen pyetjeve dhe nënvizojnë kundrinorin e zhdrejtë me parafjalë.<br />
Shokët fl isnin për pushimet dimërore.<br />
Në ekskursion shkuam me autobus.<br />
Babai erdhi me shokët e tij.<br />
Letra më erdhi nga shoqja ime e ngushtë.<br />
Në ushtrimin 3, nxënësit gjejnë kundrinorët. Plotësojnë tabelën sipas shembullit të dhënë (mund të punohet<br />
në grupe).<br />
139
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Kundrinori<br />
Djali<br />
Nga acari<br />
Zjarrin<br />
Popullit të vet<br />
Ndihmë<br />
Me shumë djem<br />
Zjarrin<br />
Zjarrin<br />
Me drurë<br />
Lloji i kundrinorit<br />
I zhdrejtë pa parafjalë<br />
I zhdrejtë me parafjalë<br />
I drejtë<br />
I zhdrejtë pa parafjalë<br />
I drejtë<br />
I zhdrejtë pa parafjalë<br />
I drejtë<br />
I drejtë<br />
I zhdrejtë me parafjalë<br />
Pyetja<br />
Kujt?<br />
Nga cili?<br />
Cilin?<br />
Kujt?<br />
çfarë?<br />
Me kë?<br />
Cilin?<br />
Cilin?<br />
Me çfarë?<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.<br />
Krijoni fjali me foljen dërgoj duke iu përgjigjur pyetjeve: Kujt?, Cilën?, Me çfarë?.<br />
Oerta i dërgoi letër mami Mirës. (Kujt?)<br />
Oerta e dërgoi letrën me postë elektronike. (Cilën?) (Me çfarë?)<br />
Lexohen fjalitë e krijuara nga nxënësit.<br />
Vlerësohen me notë nga mësuesi/ja.<br />
Detyrë shtëpie. Plotësoni ushtrimet e Fletores së punës, f.55.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexim<br />
Fuqia e Mujit<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë rrjedhshëm pjesën.<br />
• Të tregojë përmbajtjen e mitit.<br />
• Të zgjedhë paragrafi n që i pëlqen më shumë duke e argumentuar zgjedhjen e tij.<br />
• Të përshkruajë me fjalë fi gurën e Mujit.<br />
• Të zbulojë elementet fantastike të mitit.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, pjesë nga Cikli i kreshnikëve.<br />
Fjalë kyç:<br />
Fuqi, menatë, zana, Muji hodhi shtat, të merrte sy gjumë, më kanë halë në sy.<br />
Aftësitë:<br />
Të lexuarit, të treguarit, të analizuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Diskutim i ideve, DRTA – lexim i drejtuar, ditari dypjesësh, shkrim i lirë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
140<br />
1. Evokimi: Diskutim i ideve.<br />
Pyeten nxënësit:<br />
- Keni dëgjuar apo lexuar për personazhe me fuqi të mbinatyrshme?<br />
Thoni disa prej tyre.<br />
Muji<br />
Personazhe me fuqi të jashtëzakonshme: Zanat<br />
Gjergj Elez Alia<br />
Bajlozi i Detit<br />
Nxënësit nxiten të tregojnë lirshëm legjenda me personazhe legjendarë, duke veçuar cilësitë e tyre fi zike,<br />
si: trima, sypatrembur, luftëtarë të zotë etj.
2. Realizimi i kuptimit: DRTA – lexim i drejtuar, ditari dypjesësh<br />
Lexohet legjenda “Fuqia e Mujit” me paragrafë. Për çdo paragraf iu drejtohen nxënësve pyetje që sjellin<br />
diskutime, parashikime rreth ngjarjes.<br />
Paragrafi I. Jetonte ... deri te ... lopësh.<br />
- Ku jetonte Muji?<br />
- Në ç‘gjendje ishte familja e tij?<br />
- Ç’bëri babai i Mujit, sapo ai hodhi shtat?<br />
- Si mendoni, a do ta përballojë punën Muji?<br />
Paragrafi III. Një ditë ... deri tek ... asnjë yll.<br />
- Pse u mërzit Muji?<br />
- Çfarë vendosi ai?<br />
- Si ishte nata për Mujin?<br />
- Ç’mendim keni ju për Mujin?<br />
Paragrafi II. Megjithëse ... deri te ... të ngratë.<br />
- Ç’punë duhej të bënte Muji te pasaniku?<br />
- Si e bënte punën Muji?<br />
- Po zotëria si ia shpërblente punën Mujit?<br />
- Si do të vazhdojë ngjarja?<br />
Paragrafi IV. Papritmas ... deri te ... madhështinë Mujit.<br />
- Ç’dëgjoi Muji gjatë natës?<br />
- Si veproi ai?<br />
- Ç’kishin qenë në të vërtetë ato të qara?<br />
- Çfarë i thanë zanat Mujit?<br />
- Po Muji ç‘u kërkoi zanave? Pse?<br />
- Pse u trembën në fund zanat?<br />
- Ju pëlqen mbyllja?<br />
- Si do donit të përfundonte?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Shpjegohen fjalët apo shprehjet e reja. Lexohet pjesa zinxhir nga nxënësit e klasës.<br />
Përzgjidhet paragrafi që u pëlqen më shumë duke e komentuar atë.<br />
Paragrafi<br />
Ndërkaq në qiellin e errët kishte dalë...<br />
Komenti<br />
Trimëria të bën të mposhtësh çdo lloj rreziku që të kanoset.<br />
Plotësohet në tekst fjalia:<br />
- Çfarë ndodhi me Mujin pasi piu qumësht Zane (herën e parë, herën e dytë, herën e tretë).<br />
reale (babai, Muji, motra, vëllai, pasaniku)<br />
- Personazhet fantastike (zanat)<br />
- Sendet fantastike qumësht gjiri i zanave, lisi, shkëmbi.<br />
- Vendi real Jutbina<br />
- Koha e papërcaktuar, shumë kohë më parë<br />
3. Reflektimi: Shkrim i lirë.<br />
Duke u mbështetur te pjesa “Fuqia e Mujit” dhe ato çfarë keni lexuar, bëni përshkrimin e fi gurës së Mujit<br />
me fjalë. P.sh.:<br />
Muji është një njeri me fuqi të mbinatyrshme. Ai përballej me çdo lloj vështirësie që i dilte përpara. E donte<br />
popullin e tij....<br />
Dëgjohen përshkrimet e disa nxënësve përpara klasës.<br />
Vlerësimi i nxënësve.<br />
Detyrë shtëpie. Lexoni pjesë nga Cikli i kreshnikëve.<br />
141
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Shkruajmë<br />
Përshkruajmë personazhin<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
- Të përshkruajë personazhin e Mujit duke u bazuar në cilësitë fi zike dhe të karakterit.<br />
- Të shkruajë duke respektuar rregullat e drejtshkrimit.<br />
- Të vizatojë Mujin dhe Zanat në një peizazh malor.<br />
Mjete:<br />
Teksti, pjesë nga Cikli i Kreshnikëve.<br />
Koncepte kryesore: Përshkrim, cilësi fi zike, karakter.<br />
Aftësitë:<br />
Të përshkruarit, të shkruarit, të vizatuarit.<br />
Struktura ERR Metoda Koha<br />
Evokimi<br />
Përvijimi i të menduarit<br />
Realizimi i kuptimit Kubimi<br />
Reflektimi<br />
Shkrim i lirë<br />
Zhvillim i mësimit<br />
Evokimi: Përvijim i të menduarit<br />
Rikujtohet pjesa “Fuqia e Mujit”.<br />
Mësuesi/ja shkruan në qendër të tabelës fjalën “Muji”. - Si ishte Muji?<br />
- shtatlartë<br />
- i mitur<br />
- i urtë<br />
- trim<br />
cilësitë fi zike Muji cilësitë e karakterit<br />
- fi snik<br />
- i dashur<br />
- punëtor<br />
- i dhembshur<br />
Idetë e nxënësve shkruhen në tabelë.<br />
Realizim i kuptimit: Kubimi<br />
Për të përshkruar Mujin përdoret metoda e Kubimit.<br />
Përshkruaj Mujin nga pamja fi zike.<br />
Muji një djalë i mitur, shtatlartë, i duhej të punonte si bari lopësh, ..............................................................<br />
....................................................................................................................................................................<br />
Krahaso Mujin me Gjergj Elez Alinë.<br />
Muji<br />
.................................<br />
.................................<br />
.................................<br />
.................................<br />
Gjergj Elez Alia<br />
Kujto një fragment pjese, ku të tregohet një cilësi e Mujit<br />
Analizo njëra pas tjetrës cilësitë e mira të Mujit.<br />
Përmblidh me 4-5 fjali gjithçka për Mujin.<br />
Argumento: Ku ju ka pëlqyer më shumë Muji në pjesën e leximit apo në pjesët “Cikli i Kreshnikëve”. Pse?<br />
142
Lexohen pjesë nga libri “Cikli i kreshnikëve”. Më pas u drejtohen nxënësve pyetje të tilla që në përgjigjet e<br />
tyre të gjejnë fjalë që japin cilësitë e Mujit: i mitur, i varfër, shtat lartë, trim, i urtë.<br />
- Si ishte Muji kur fi lloi punën si bari lopësh?<br />
- Pse fi lloi të punonte aq i vogël?<br />
- A e tregonte moshën ai? Pse?<br />
- Çfarë u kërkoi dy zanave?<br />
Reflektimi: Shkrim i lirë.<br />
Përshkruani personazhin e Mujit duke u ndalur te cilësitë fi zike dhe cilësitë e karakterit (me 5-6 fjali).<br />
Lexohen përshkrimet e disa nxënësve para klase.<br />
Detyrë shtëpie: Paraqitni vizatimin e Mujit dhe dy Zanave në një peizazh malor.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Rrethanori<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë rrethanorin në fjalitë e dhëna.<br />
• Të përdorë saktë pyetjet për gjetjen e tij (ku?; kur?; si?; sa?)<br />
• Të dallojë llojet e rrethanorëve duke u mbështetur në pyetjet e bëra.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Teksti, tabela, fi sha me pyetje, fl etore klase, stilolaps.<br />
Rrethanor, kur?; si?; ku?; kallëzues.<br />
Të kuptuarit, të dalluarit, të shkruarit.<br />
Mendo – krahaso – diskuto, ushtrohu duke plotësuar, punë e pavarur<br />
- zbatim i njohurive të marra.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mendo – krahaso – diskuto.<br />
Në tabelë shkruhet fjalia:<br />
Në mëngjes mjeku shkoi me shpejtësi në shtëpinë e Ilirit.<br />
- Cilat janë grupet plotësuese foljore në f jalinë e dhënë?<br />
Shkoi:<br />
në mëngjes (kur?)<br />
me shpejtësi (si?)<br />
në shtëpinë e Ilirit (ku?)<br />
- Provoni, a mund të hiqen këto grupe plotësuese?<br />
mund të hiqet<br />
Rrethanori:<br />
pjesë plotësuese e fjalisë<br />
Llojet e rrethanorëve<br />
Kohe→<br />
Vendi →<br />
Mënyre →<br />
Sasie →<br />
Pyetjet me të cilat gjenden<br />
janë ndajfolje<br />
Kur?<br />
Ku?<br />
Si?<br />
Sa?<br />
143
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
2. Realizimi i kuptimit: Ushtrohu duke plotësuar.<br />
Hapet teksti në faqe 160.<br />
Lexohen shembujt dhe njohuritë gjuhësore në tekst për rrethanorin.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit nënvizojnë kallëzuesin dhe rrethanorët.<br />
Kallëzuesit → jetonte, ngrihej, shpinte, ushqeheshin.<br />
Rrethanorët → pranë Jutbinës, menatë, nëpër kullota, mirë.<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit plotësojnë me laps në tekst fjalitë me rrethanorët e dhënë. (papritmas, aty pranë,<br />
në dy djepe, disa herë, menjëherë, tri pika, deri te gjuri, herën e tretë, me kujdes, te Lugjet e Verdha).<br />
Në ushtrimin 3, nxënësit u përgjigjen pyetjeve dhe nënvizojnë rrethanorët.<br />
Muji jetonte në Jutbinë.<br />
Ai ngrihej nga gjumi menatë.<br />
Muji i kulloste lopët në bjeshkë.<br />
Zanat erdhën natën.<br />
Herën e parë Zanat i dhanë tri pika qumësht.<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur - zbatim i njohurive të marra.<br />
Nxënësit u përgjigjen pyetjeve dhe nënvizojnë rrethanorët.<br />
- Ku shkuan nxënësit e klasës së katërt?<br />
(Nxënësit e klasës së katërt shkuan në ekskursion.)<br />
- Kur u nisën nxënësit?<br />
(Nxënësit u nisën në orën 7.)<br />
- Si është Xhoi?<br />
(Xhoi është e shkathët.)<br />
- Sa përralla lexoi Megi?<br />
(Megi lexoi shumë përralla.)<br />
Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie. Plotësoni Fletoren e punës. Ushtrimi 4 në fl etore.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexim<br />
Onufri dhe bariu<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë rrjedhshëm përrallën.<br />
• Të tregojë përmbajtjen sipas pikave të planit.<br />
• Të pasurojë fjalorin me fjalë dhe shprehje.<br />
• Të tregojë historinë e bariut.<br />
• Të nxjerrë temën dhe idenë e pjesës.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, piktura nga piktorë të ndryshëm.<br />
Fjalë kyç:<br />
Bari, gërxh, stan, kërrabë, gunë, susak, piktor.<br />
Aftësitë:<br />
Të lexuarit, të treguarit, të diskutuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Diskutimi i ideve, lexo – kupto – diskuto, analizë personazhi.<br />
Zhvillimi i mësimi<br />
1. Evokimi: Diskutimi i ideve.<br />
- Thoni emrat e disa piktorëve të mëdhenj.<br />
Emra piktorësh<br />
144
- Çfarë i frymëzon piktorët në pikturat e tyre?<br />
- Ç’mjete përdorin ata kur pikturojnë?<br />
- A e dini se rrënjët e bimëve shërbejnë për të përgatitur ngjyra të ndryshme?<br />
- Keni dëgjuar për piktorin e madh dhe shumë të hershëm Onufrin?<br />
Pjesa “Onufri dhe bariu” do të na tregojë më shumë për piktorin Onufri.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Lexo – kupto – diskuto.<br />
Lexohet pjesa në heshtje për disa minuta.<br />
Shpjegohen fjalët e reja të pjesës.<br />
Fjalor: gërxh, stan, susak, kërrabë, gunë<br />
Lexohet pjesa me paragrafë. Për çdo paragraf hartohet nga një pikë plani.<br />
1. Onufri në fshatin Shelcan.<br />
2. Takimi i bariut me Onufrin.<br />
3. Bariu dhe piktori.<br />
4. Melodia e fyellit frymëzim për Onufrin.<br />
5. Rrënjët e bimëve dhe susaku.<br />
6. Piktura e Onufrit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Tregohet përmbajtja sipas pikave të planit nga nxënës të ndryshëm.<br />
Mesazhi i pjesës:<br />
Pikturat e vërteta frymëzohen nga jeta.<br />
Piktura “Bariu dhe susaku” është një ndër pikturat më të gjalla të Onufrit.<br />
Tema e pjesës: Takimi i Onufrit me bariun në pyjet e Shelcanit në shek. XVI frymëzoi piktorin për pikturën “Bariu”.<br />
Diskutohet me nxënësit për pikturat e piktorëve të ndryshëm në shekuj.<br />
3. Reflektimi: Analizë personazhi.<br />
Plotësoni portretin e bariut:<br />
i moshuar<br />
i veshur me<br />
lëkurë deleje<br />
i shëndetshëm<br />
pamja fi zike Bariu karakteri<br />
i vetmuar<br />
trim<br />
nostalgjik<br />
mikpritës<br />
Diskutohen cilësitë e bariut nga nxënësit sipas pamjes fi zike e karakterit me njëri-tjetrin.<br />
Vlerësimi i nxënësit për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie: Bëni portretin e bariut me cilësitë që jepen në tregim.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Flasim<br />
Pikturat e Onufrit<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të diskutojë për piktorin e mesjetës Onufri.<br />
• Të diskutojë për pikturën e paraqitur në libër.<br />
• Të diskutojë për vlerat që kanë sot pikturat.<br />
145
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Mjetet:<br />
Teksti, piktura nga piktorë të mesjetës.<br />
Fjalë kyç:<br />
Pikturë, mesjetë, Onufri.<br />
Aftësitë:<br />
Të folurit, të vrojtuarit, të diskutuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Mendo - puno në dyshe - shkëmbe mendime, marrëdhëniet pyetje-përgjigje, diskuto.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mendo - puno në dyshe - shkëmbe mendime.<br />
U paraqiten nxënësve piktura nga piktorë të mesjetës.<br />
Shënim. Në qoftë se mësuesi/ja ose nxënësit nuk i sigurojnë dot diskutohet mbi fi gurën e tekstit.<br />
- Çfarë u bie në sy te këto piktura?<br />
U fl itet nxënësve për piktorin e madh të mesjetës Onufri.<br />
Onufri:<br />
piktor i shek. XVI<br />
bëri portrete njerëzish<br />
zbukuroi shumë kisha shqiptare me piktura etj.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje.<br />
Hapet teksti në faqe 163. Lexohet në tekst për Onufrin dhe pikturat e tij.<br />
U drejtohen nxënësve pyetjet:<br />
- Në se u mbështet autori për të shkruar tregimin “Onufri dhe bariu”?<br />
(piktura e tij e mrekullueshme)<br />
- Ç’cilësi të Onufrit vë në dukje autori?<br />
(i dashur, i shëndetshëm, i fortë, i palodhur, punëtor)<br />
- Shikoni me kujdes pikturën në tekst.<br />
- Çfarë u bie më shumë në sy? (ngjyrat e gjalla)<br />
- Çfarë ka paraqitur në këtë pikturë?<br />
3. Reflektimi: Diskuto.<br />
Diskutohet me nxënësit për pikturat e moçme që edhe në ditët e sotme kanë vlera shumë të mëdha. (për<br />
pikturën, ngjyrat, zhvillimin e kulturës shqiptare në atë të kohë)<br />
Nxënësit lihen të lirshëm të shfaqin mendimet e tyre.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Rrethanori i vendit dhe i kohës<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë rrethanorin e vendit dhe të kohës në fjali.<br />
• Të përdorë saktë pyetjet për gjetjen e rrethanorit të kohës dhe të vendit.<br />
• Të zbulojë se rrethanori i vendit dhe i kohës janë grupe të lëvizshme në fjali.<br />
Mjete:<br />
Teksti, tabela, fisha me pyetje, fl etore klase, stilolaps.<br />
Fjalë kyç:<br />
Rrethanor kohe, vendi, kur?, ku?, nga?, për ku? etj.<br />
Aftësitë:<br />
Të vërejturit, të kuptuarit, të dalluarit, të zbuluarit.<br />
Metoda dhe teknika: Diskutim i lirë, punë e drejtuar, punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
146<br />
1. Evokimi: Diskutim i lirë.<br />
Shkruaj në tabelë fjalitë:
Unë me mamin shkuam në supermarket.<br />
Te supermarketi blemë shumë gjëra.<br />
Atje kishte shumë njerëz.<br />
Dje shkova me shokët në cirk.<br />
Në fillim pamë numra shpejtësie.<br />
Deri në fund të shfaqjes ne s’pushuam duartrokitjet.<br />
- Ç’pyetje u përgjigjen fjalët plotësuese të nënvizuara?<br />
pjesë plotësuese<br />
zhvendoset në fjali<br />
gjendet me pyetjet:<br />
ku?<br />
në ç‘vend?<br />
nga?<br />
për ku?<br />
Rrethanori i vendit<br />
hiqet pa prishur kuptimin e fjalisë<br />
tregon vend<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
zhvendoset në fjali<br />
pjesë plotësuese<br />
mund të hiqet<br />
Rrethanori i kohës<br />
gjendet me pyetjet:<br />
kur?<br />
që kur?<br />
deri kur?<br />
tregon kohë<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti në faqe 164.<br />
Lexohen shembujt dhe njohuritë gjuhësore për rrethanorin e vendit dhe të kohës në tekst.<br />
Kalohet në rubrikën Ushtrohu.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit lidhin foljen me rrethanorin e vendit duke shkruar pyetjen.<br />
(lart, aty pranë, në pyll, nga stani) → Ku? Ku? Ku? Nga ku?<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit lidhin foljen me rrethanorin e kohës duke shkruar pyetjen<br />
(në shek. XVI, në mbrëmje, gjatë pushimeve të verës, dje → kur?)<br />
Në ushtrimin 3, nxënësit nënvizojnë me ngjyra të veçanta rrethanorin e vendit dhe rrethanorin e kohës në<br />
fjalitë e tekstit të dhënë.<br />
Rrethanor vendi → në pyll, atje, nëpër këmbët e fëmijëve, në qytet.<br />
Rrethanor kohe → një ditë, gjithë ditën, në mbrëmje.<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.<br />
Në fjalitë e ushtrimit 3, shkruani fjalitë duke lëvizur vendin e rrethanorëve.<br />
- A ndryshon kuptimi i fjalisë? (Jo)<br />
P.sh.: Fëmijët, dje bënë në pyll një ekskursion. U kënaqën me bukurinë e natyrës atje. Zogjtë këndonin<br />
gjithë ditën. Nëpër këmbët e fëmijëve shëtisin ketrat. Në mbrëmje u kthyen në qytet të kënaqur.<br />
Vlerësohen punimet e nxënësve.<br />
Detyrë shtëpie. Formoni 4 fjali me rrethanor kohe. Nënvizoni rrethanorët dhe shkruani pyetjen.<br />
147
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexim<br />
Portreti i Skënderbeut<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë vjershën me intonacionin e duhur.<br />
• Të ritregojë e të përmbledhë kuptimin e strofave.<br />
• Të analizojë fi gurën e Skënderbeut.<br />
• Të gjejë elementet artistike të vjershës.<br />
• Të recitojë bukur vjershën.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, tablo të heroit kombëtar Skënderbeut.<br />
Fjalë kyç:<br />
Portret, Skënderbe, shtjellej, emblemë, perandorë.<br />
Aftësitë:<br />
Të lexuarit, të interpretuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Stuhi mendimesh, dora e fshehtë, shkrim i lirë, pesëvargësh.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Stuhi mendimesh.<br />
Zhvillohet një bisedë hyrëse për fi gurën e Skënderbeut.<br />
Nxënësit tregojnë ato që kanë lexuar nga librat, kanë dëgjuar nga të rriturit, nga fi lmat, pjesët e leximit,<br />
mësimeve të historisë, kanë parë në muze rreth luftës së Skënderbeut.<br />
Disa nga mendimet e nxënësve mund të jenë:<br />
heroi ynë kombëtar<br />
ka luftuar kundër turqve<br />
fi tonte betejat Skënderbeu bashkoi princat shqiptarë<br />
e mori peng sulltani<br />
dhe e stërviti në Turqi<br />
i bukuri<br />
fuqishëm<br />
shpatën e tij nuk<br />
e ngrinte dot asnjeri<br />
shtatorja e tij është në qendër të Tiranës<br />
2. Realizimi i kuptimit: Dora e fshehtë.<br />
Ndahen nxënësit në 4 grupe. Çdo grupi i jepen vargjet e poezisë në fi sha. Për disa minuta nxënësit lexojnë<br />
vargjet dhe më pas i renditin sipas strofave.<br />
(grupi I → strofën I; grupi II → strofën II; grupi III →.....)<br />
Çdo grup dorëzon strofën të renditur si te poezia e tekstit.<br />
Lexohet poezia nga mësuesja. Nxënësit verifi kojnë renditjen. Vlerësohet grupi që ka renditur më saktë.<br />
Shpjegohen fjalët e reja të poezisë.<br />
Fjalor:<br />
shtjellej- hidhej anembanë me furi, me forcë të madhe.<br />
emblemë – stemë, shenjë dalluese me figura simbolike që përfaqëson një shtet, një qytet, një parti, një familje etj. dhe<br />
që përdoret në vulat, në mbishkrimet zyrtare, në monedhat.<br />
perandor – kështu quhet monarku, njeriu që mban fronin e një mbretërie që përfshin shumë vende.<br />
eshtrat – kockat, pjesët e forta e të ngurta që formojnë skeletin e trupit të njeriut dhe të kërbishtoreve të tjerë.<br />
148<br />
U kërkohet nxënësve të plotësojnë duke përmbledhur me një fjali përmbajtjen e çdo strofë.<br />
Strofa I. Një emër si hënë e diell – Gjergj Skënderbeu.<br />
Strofa II. Luftoi kundër dy perandorëve . (Gjatë 24 vjetëve, populli shqiptar nën udhëheqjen e Skënderbeut,
iu bëri ballë ushtrive turke, të udhëhequra nga sulltanët Murati II dhe i biri i tij Mehmeti II)<br />
Strofa III. Luftoi me trimëri për 24 vjet rresht.<br />
Strofa IV. Shqipëria ishte atdheu për të cilën luftoi deri në vdekje.<br />
3. Reflektimi: Shkrim i lirë, pesëvargësh.<br />
Ndahet klasa në dy grupe.<br />
Grupi I - përshkruan figurën e Skënderbeut, sipas poezisë apo ata që kanë dëgjuar, lexuar e mësuar.<br />
Grupi II - formon një pesëvargësh me fjalën Skënderbe.<br />
Skënderbeu<br />
udhëheqës<br />
i fortë<br />
udhëhoqi luftoi sulmoi<br />
Skënderbeu është heroi ynë kombëtar.<br />
Gjergj Kastrioti<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Lexohen krijimet apo përshkrimet e nxënësve, më të mirat ekspozohen në këndin e klasës.<br />
Vlerësimi i nxënësve.<br />
Detyrë shtëpie. Mësoni poezinë përmendsh dhe recitojeni bukur atë.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Shkruajmë<br />
Figura e Skënderbeut në pikturë<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të diskutojë për fi gurën e Skënderbeut.<br />
• Të diskutojë për pikturat e dhëna mbi Skënderbeun.<br />
• Të përshkruajë me gojë e më pas me shkrim Skënderbeun sipas cilësive fi zike dhe karakterit.<br />
• Të pikturojë sipas mënyrës së tij Skënderbeun.<br />
Mjete:<br />
Teksti, piktura të Skënderbeut, fl etë formati, laps.<br />
Koncepte kryesore: Përshkrim, pikturë, pikturoj.<br />
Aftësitë:<br />
Të diskutuarit, të përshkruarit, të vizatuarit, të interpretuarit.<br />
Struktura ERR Metoda Koha<br />
Evokimi<br />
Diskutim i lirë<br />
Realizimi i kuptimit Punë e drejtuar<br />
Reflektimi<br />
Turi i galerisë<br />
Zhvillim i mësimit<br />
1. Evokimi: Diskutim i lirë.<br />
- Nxënësit kanë sjellë në klasë materiale të mbledhura për Skënderbeun (poezi, poema, tregime, romane,<br />
piktura), për të cilat ata diskutojnë.<br />
- Mësuesi/ja ndalon te pikturat për Skënderbeun që mund të kenë sjellë nxënësit. (E mira është që edhe<br />
mësuesi/ja të ketë siguruar vetë material.)<br />
- Krahasohen pikturat, duke vënë në dukje stilin që ka përdorur çdo piktor. Te çdo pikturë dalin në pah trimëria,<br />
shpata, krenaria.<br />
2. Realizim i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti në faqen 166.<br />
149
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
- Lexohet në tekst pjesa “Figura e Skënderbeut në pikturë”.<br />
- Drejtohen nxënësit të shikojnë me kujdes pikturat e dy piktorëve të shquar shqiptarë: Ibrahim Kodra, Spiro<br />
Xega. Piktorët kanë paraqitur portretin e Skënderbeut në mënyra të ndryshme... . U drejtohet pyetja:<br />
- Pavarësisht nga mënyrat e ndryshme të përdorura, çfarë bie në sy në të dy pikturat?<br />
(shpata, përkrenarja, portreti etj.)<br />
Përshkruani portretin e Skënderbeut duke ndalur te: të dhënat për jetën, cilësitë fizike, cilësitë e<br />
karakterit.<br />
- Të dhënat për jetën: lindi më 17 janar 1405. Ai është nga udhëheqësit më të shquar shqiptarë. Luftoi 25<br />
vjet me radhë kundër pushtuesve osmanë... .<br />
- Cilësitë fi zike: shtat lartë, i fuqishëm, i bukur, qafë të fuqishme, hijeshia e gjymtyrëve.<br />
- Cilësitë e karakterit: trim, i dashur, krenar, komandant i shquar, zemërgjerë, i zoti, me vullnet, i pamposhtur.<br />
Reflektimi: Turi i galerisë.<br />
Nxënësit të ndarë në grupe përpiqen ta pikturojnë Skënderbeun, sipas mënyrës së tyre.<br />
Pasi e përfundojnë pikturën e ngjitin në muret e klasës. Nxënësit shohin punimet e njëri – tjetrit duke bërë<br />
shënimet përkatëse. Nxënësit përzgjedhin punimet më të mira.<br />
Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie: Përshkruaj fi gurën e Skënderbeut me jo më pak se 5 fjali.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Rrethanori i mënyrës<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë rrethanorin e mënyrës në fjali.<br />
• Të përdorë saktë pyetjet për gjetjen e rrethanorit të mënyrës (Si?; Në ç’mënyrë?).<br />
• Të krahasojë rrethanorin me kundrinorin.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, tabela, fi sha me pyetje, tabak letre, fl etë formati, stilolaps.<br />
Fjalë kyç:<br />
Rrethanor mënyre, si?, në ç‘mënyrë?.<br />
Aftësitë:<br />
Të dalluarit, të krahasuarit, të shkruarit.<br />
Metoda dhe teknika: Mendo – krahaso – diskuto, të nxënit bashkëpunues, tabela e koncepteve.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mendo – krahaso – diskuto.<br />
Paraqitet tabaku i letrës me fjali të paplotësuara ose shkruhen në dërrasë dhe drejtohen pyetjet::<br />
Mësuesen e dëgjoi ...... .<br />
Shila fl et ...... .<br />
Genti shkruan ...... .<br />
- Me cilat fjalë duhen plotësuar fjalitë? (me vëmendje, qartë, bukur)<br />
- Cila pyetje të ndihmon për të gjetur fjalën plotësuese? (Si?)<br />
Jepet përkufi zimi:<br />
Fjalët plotësuese që u përgjigjen pyetjeve si?, në ç‘mënyrë? janë rrethanorë mënyre.<br />
Lexohet fjalia:<br />
Çdo ditë, mësuesja vlerëson me kujdes punët e nxënësve në klasë.<br />
- Emërto fjalët plotësuese me ndihmën e pyetjeve.<br />
- Cilat fjalë plotësuese mund të hiqen apo të zhvendosen? Cila jo?<br />
150
2. Realizimi i kuptimit: Të nxënit bashkëpunues.<br />
Hapet teksti në faqe 169. Lexohen shembujt dhe njohuritë gjuhësore për rrethanorin e mënyrës në tekst.<br />
Ndahet klasa në grupe (sipas niveleve).<br />
Grupi I. Lidh foljen me rrethanorin e mënyrës në ushtrimin 1, duke përdorur pyetjen përkatëse.<br />
(me kureshtje, shpejt, me kënaqësi, bukur, pa pushim, → si?)<br />
Grupi II. Nxënësit nënvizojnë në tekstin e ushtrimit 2 rrethanorin e mënyrës.<br />
(me vëmendje, me kujdes, ngadalë, me kënaqësi, bukur, me kureshtje)<br />
Grupi III. Nxënësit formojnë fjali duke u shtuar foljeve të dhëna një rrethanor mënyre.<br />
P.sh.: Elma flet bukur. Unë pres me padurim.<br />
Ata jetojnë mirë. Ajo hyn shpejt në bisedë.<br />
Ardita këndon shumë bukur.<br />
Çdo përfaqësues i grupit jep përgjigjen e detyrës së ngarkuar.<br />
3. Reflektimi: Tabela e koncepteve.<br />
Punohet ushtrimi 4 individualisht apo në dyshe si më poshtë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Fjalët plotësuese<br />
pas disa ditësh<br />
me penel<br />
në dorë<br />
përpara murit<br />
para syve<br />
me kujdes<br />
ngjyrat<br />
me shpejtësi<br />
pa u lodhur<br />
në vesh<br />
melodinë e fyellit<br />
tani<br />
para tij<br />
në pikturë<br />
susakun<br />
menjëherë<br />
Ekspozohen tabelat nga dyshet.<br />
Diskutimi në klasë.<br />
Rrethanorë<br />
kohe (kur?)<br />
vendi (ku?)<br />
vendi (ku?)<br />
vendi (ku?)<br />
mënyre (si?)<br />
mënyre (si?)<br />
mënyre (si?)<br />
vendi (ku?)<br />
kohe (kur?)<br />
vendi (ku?)<br />
vendi (ku?)<br />
mënyre (si?)<br />
Kundrinorë<br />
i zhdrejtë me parafjalë (me çfarë)<br />
i drejtë (cilat?)<br />
i drejtë (cilën?)<br />
i drejtë (cilin?)<br />
Detyrë shtëpie. Plotësohen ushtrimet në Fletoren e punës, f. 60.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexojmë<br />
Gjyshja ime sevasti Qiriazi<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë pjesën rrjedhshëm, duke respektuar shenjat e pikësimit.<br />
• Të dallojë tekstin biografi k.<br />
• Të përshkruajë me fjalë Sevasti Qiriazin.<br />
• Të diskutojë për përpjekjet e patriotëve shqiptarë për mbrojtjen e shkollës shqipe.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, pamje nga portrete të patriotëve shqiptarë.<br />
Fjalë kyç:<br />
Biografi, gjyshe, patriote, mësuese.<br />
Aftësitë:<br />
Të lexuarit, të përshkruarit, të diskutuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Diskutim i lirë, Lexo – kupto – kallo, shkrim i lirë.<br />
151
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Diskutim i lirë.<br />
Diskutohet me nxënësit rreth fi lmit “Mësonjëtorja”.<br />
- Ç’temë trajtohet në film?<br />
- Ç’mesazh përcjell fi lmi?<br />
Shumë patriotë kanë punuar dhe kanë dhënë edhe jetën e tyre për të mbrojtur dhe për të përhapur gjuhën<br />
shqipe. Një ndër to është edhe Sevasti Qiriazi.<br />
- Ç’është teksti biografi k?<br />
Teksti biografik: shkrim për jetën dhe veprimtarinë e një personi tjetër - jetëshkrim<br />
2. Realizimi i kuptimit: Lexo – kupto – dallo.<br />
Leximi i pjesës në heshtje nga nxënësit.<br />
Shpjegimi i fjalëve të reja.<br />
Fjalor:<br />
mahnitur - që habitesh shumë nga diçka e jashtëzakonshme, që mbetesh me gojë hapur<br />
politikan/e - njeri që merret me një çështje të caktuar dhe kërkon ta zgjidhë atë<br />
Manastir – qytet në Maqedoni (maqedonisht Bitola), atë kohë pjesë e Perandorisë Osmane. Ka rëndësi të<br />
madhe për historinë, kulturën dhe arsimin shqiptar.<br />
Pasi është lexuar pjesa zinxhir nga nxënësit plotësohen cilësitë fi zike, të karakterit dhe përpjekjet patriotike<br />
të Sevastisë.<br />
e pakët në trup<br />
e ëmbël<br />
vështrim të butë<br />
cilësitë fi zike Sevastia cilësitë e karakterit<br />
këmbëngulëse<br />
atdhetare<br />
trimëreshë<br />
me vullnet<br />
luftonin për mësimin e gjuhës shqipe<br />
mbrojtën shkollat shqipe<br />
patriotët shqiptarë<br />
njerëz të besës<br />
shkruanin libra e revista shqip<br />
3. Reflektimi: Shkrim i lirë.<br />
Duke u mbështetur në tekstin biografi k nxënësit bëjnë përshkrimin e fi gurës patriotike të Sevasti Qiriazit<br />
me jo më pak se 5 fjali.<br />
Sevasti Qiriazi është një grua me trup të pakët, me një fytyrë të ëmbël dhe<br />
vështrim të butë. Ajo ishte një mësuese dhe politikane shumë e zonja. Kishte një<br />
karakter të fortë, me vullnet të çuditshëm, shumë atdhetare. Punoi për hajen e<br />
shkollave shqipe. Sevastia u ndoq nga armiqtë e Shqipërisë...”<br />
Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
152<br />
Detyrë shtëpie. Sillni materiale për patriotë të ndryshëm shqiptarë.
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të shkruajë një biografi familjare duke u bazuar në strukturën e dhënë.<br />
• Të shkruajë duke zbatuar rregullat e drejtshkrimit.<br />
Mjete:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Shkruajmë<br />
Biografia<br />
Teksti, biografi të njerëzve të shquar.<br />
Biografi , shkrim.<br />
Të shkruarit, të krijuarit.<br />
Struktura ERR Metoda Koha<br />
Evokimi<br />
Puno në dyshe - Diskutim<br />
Realizimi i kuptimit Të dëgjuarit e drejtuar<br />
Reflektimi<br />
Shkrim i lirë<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillim i mësimit<br />
1. Evokimi: Puno në dyshe – Diskutim.<br />
- Nxënësit nga prindërit ose gjyshërit e tyre kanë mbledhur ngjarje që u kanë ndodhur atyre në vite të shkuara.<br />
- Diskutohen materialet në dyshe.<br />
- Vëre me kujdes nëse shkrimi i ngjarjes ka fjalitë:<br />
a. Kur ka ndodhur<br />
b. Ku ka ndodhur<br />
c. Përshkrimi i ngjarjes<br />
d. Mbyllja.<br />
2. Realizim i kuptimit: Të dëgjuarit e drejtuar.<br />
- Dëgjohen ngjarje të ndryshme nga nxënësit, pasi janë përzgjedhur nga dyshet.<br />
- Gjatë dëgjimit vëmendja përqendrohet te mënyra se si është shkruar biografi a. A është shkruar ajo sipas<br />
strukturës:<br />
a. Kur ka ndodhur<br />
b. Ku ka ndodhur<br />
c. Përshkrimi i ngjarjes<br />
ç. Mbyllja<br />
3. Reflektimi: Shkrim i lirë.<br />
Duke u mbështetur te biografi të që u lexuan në klasë, nxënësit bëjnë një shkrim të shkurtër biografi k.<br />
Nxënësit lihen të lirë të shkruajnë sipas strukturës biografi ke.<br />
Lexohen disa shkrime para klase.<br />
Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie: Plotësoni në Fletoren e punës, f. 58.<br />
153
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë shenjat që përdoren për të gjetur fjalët në fjalor.<br />
• Të lexojë fjalët në fjalor.<br />
• Të përdorë fjalorin për të shpjeguar fjalët.<br />
• Të gjejë fjalë në fjalor, sipas rendit alfabetik.<br />
• Të dallojë formën bazë të fjalëve të dhëna.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Të kuptojmë fjalët (fjalori)<br />
Teksti, Fjalori i Gjuhës Shqipe, Fletë pune, stilolaps, formate.<br />
Fjalor, kuptim, alfabet, rend alfabetik, forma bazë e fjalës.<br />
Të lexojë, të dallojë, të kuptojë.<br />
Punë me fjalorin, punë e drejtuar, punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Punë me fjalorin.<br />
Nxënësit kanë sjellë në klasë fjalorë shqip të fushave të ndryshme.<br />
Vëzhgohen në çifte fjalorët duke i shfl etuar për rreth 6 minuta.<br />
Pyeten nxënësit: - Për se shërbejnë fjalorët?<br />
përmban fjalët gjuhës shqipe<br />
shpjegon kuptimin e fjalëve apo shprehjeve<br />
fjalët vendosen sipas rendit alfabetik<br />
Fjalori shqip<br />
jep kuptimet e ndryshme të fjalës<br />
forma bazë e fjalës<br />
- Njohuritë e mësipërme ilustrohen duke treguar në fjalor.<br />
Gjendet në fjalor fjala kokë dhe vihen në dukje:<br />
- Renditja alfabetike<br />
- Forma bazë e fjalës - kok/ë~a<br />
- Ana drejtshkrimore (kokë)<br />
- Shpjegimi gramatikor (koka → emër i gjinisë femërore ~ shumës – kokë, kokët, koka, kokat)<br />
- Kuptimet e fjalës (10 kuptime)<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti në faqe 171. Lexohen shembujt e dhënë dhe njohuritë gjuhësore rreth fjalorit.<br />
Kalohet në rubrikën Ushtrohu.<br />
Në ushtrimin 1, nxënësit renditin fjalët sipas rendit alfabetik të çdo grupi (punohet në dyshe).<br />
Grupi i parë i fjalëve renditet kështu:<br />
acar, banor, dafi në, fjalor, kuletë, laps.<br />
Grupi i dytë i fjalëve renditet kështu:<br />
sahan, salsiçe, sallam, sallon, sapun, satër.<br />
154<br />
Kontrollojnë punën e njëri-tjetrit në dyshe.<br />
Në ushtrimin 2, nxënësit shkruajnë me laps formën bazë të çdo emri.<br />
vajzat → vajz/ë~a<br />
kafshën → kafsh/ë~a<br />
pirunit → pirun,~i<br />
kasetës → kaset/ë~a
3. Reflektimi: Punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.<br />
Me ndihmën e fjalorit, nxënësit gjejë shpjegimin e fjalës nënë (kuptimet e saj, formën bazë të fjalës, anën<br />
drejtshkrimore, shpjegimin gramatikor).<br />
Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie. Plotësoni ushtrimet e Fletores së punës me ndihmën e Fjalori i gjuhës së sotme shqipe.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Shkruajmë<br />
Fjalë të urta<br />
Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë fjalët e urta.<br />
• Të shkruajë me fjalë të thjeshta kuptimin e fjalëve të urta.<br />
• Të dallojë mesazhin që përcjellin fjalët e urta.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Mjete:<br />
Teksti, fjalë të urta të mbledhura nga nxënësit.<br />
Koncepte kryesore: Mesazh, fjalë të urta.<br />
Aftësitë:<br />
Të dalluarit, të shkruarit.<br />
Struktura ERR Metoda Koha<br />
Evokimi<br />
Përvijim i të menduarit<br />
Realizimi i kuptimit Punë e drejtuar, Punë në grupe<br />
Reflektimi<br />
Shkrim i drejtuar<br />
Zhvillim i mësimit<br />
1. Evokimi: Përvijim i të menduarit.<br />
Pyeten nxënësit të thonë ç’dinë për fjalët e urta.<br />
krijime popullore<br />
fjali të shkurtra<br />
fjalët e urta<br />
tregojnë përvojë jete<br />
japin mesazh shumë të rëndësishëm<br />
kalojnë gjëmë gojë e brez pas brezi<br />
Idetë e nxënësve shkruhen në tabelë.<br />
Lexohen fjalët e urta të sjella nga nxënësit dhe u kërkohet t’i shpjegojnë me fjalë të thjeshta, si i kuptojnë ato.<br />
2. Realizim i kuptimit: Punë e drejtuar, punë në grupe.<br />
Hapet teksti në faqen 174 dhe një nxënës lexon fjalët e urta.<br />
U kërkohet nxënësve të shpjegojnë me fjalë të thjeshta si i kuptojnë fjalët të urta që dëgjuan.<br />
Ndahen nxënësit në grupe dhe secili grup duhet të gjejë mesazhin e fjalëve të urta të dhëna.<br />
Grupi I.<br />
a. S’ke shok, kërkoje ta gjesh, e gjete, ruaje. (Miqësia e vërtetë ruhet si sytë e ballit.)<br />
b. Edhe një gotë ujë që ta jep shoku, ia kalon edhe mjaltit. (Gjëja që ta jep shoku me gjithë zemër, s’ka të çmuar).<br />
Grupi II.<br />
a. Shoku të kundërshton në bisedë, armiku veç pohon. (Ai që të do, të kritikon.)<br />
b. Mos e njih shokun për tri ditë, por për tre vjet (Shoku i mirë do kohë për ta bërë shok).<br />
Grupi III.<br />
a. Një shok i vjetër është më i mirë se dy të rinj. (Shoqëria e vjetër s’harrohet.)<br />
b. Nuk shkruhet me penë, por me mend (Çdo gjë duhet menduar para se të shkruhet).<br />
155
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Grupi IV.<br />
a. Dija është dritë, padituria është errësirë. (Po nuk mësove, s’di asgjë, mësimi sjell dituri.)<br />
b. Zogun e zbukurojnë pendët, njeriun mësimi. (Sa më i mësuar (i ditur) të jesh, aq më i bukur, (interesant) je.)<br />
Dëgjohen shpjegimet nga çdo përfaqësues grupi.<br />
3. Reflektimi: Shkrim i drejtuar.<br />
U jepen nxënësve për të shpjeguare fjalët e urta:<br />
1. Puna fl et vetë.<br />
2. Punën e sotme mos e lër për nesër.<br />
3. Kush punon, gëzon.<br />
Lexohen dhe vlerësohen punimet e nxënësve.<br />
Detyrë shtëpie: Shkruani 5 fjalë të urta duke dhënë shpjegimin e tyre me fjalë të thjeshta.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexim<br />
Poezia në dialekt<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë bukur e qartë poezitë.<br />
• Të diskutojë për mesazhin e poezive.<br />
• Të dallojë fjalët dialektore.<br />
• Të kthejë me ndihmën e mësueses fjalët dialektore në gjuhën standarde.<br />
• Të diskutojë për fi gurat e N. Frashërit, Gj. Fishtës, Çajupit dhe Mjedës, si fi gura të shquara të atdheut.<br />
Mjetet:<br />
Fjalë kyç:<br />
Aftësitë:<br />
Metoda dhe teknika:<br />
Teksti, pamje të fi gurave patriotike N. Frashëri, Gj. Fishta, A. Z. Çajupi, N. Mjeda.<br />
Poezi, dialekt, gjuhë standarde.<br />
Të lexuarit, të kuptuarit, të diskutuarit, të interpretuarit.<br />
Loja enigmë, lexo – kupto – dallo, shkrim sipas rregullave drejtshkrimore,<br />
pesëvargësh.<br />
156<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Loja enigmë.<br />
U paraqiten nxënësve foto të shkrimtarëve të mëdhenj shqiptarë dhe figura të shquara të Rilindjes Kombëtare,<br />
të zbuluara pjesërisht.<br />
- Gjeni emrin e shkrimtarit apo patriotit të Rilindjes Kombëtare.<br />
Pasi janë zbuluar emrat e tyre brenda disa minutave, pyeten nxënësit të tregojnë poezitë që kanë mësuar<br />
apo atë çka dinë për fi gurën e zbuluar.<br />
Naim Frashëri → lindi në Frashër të Përmetit. Ka shkruar poemën “Bagëti e Bujqësi”, “Lulet e verës”,<br />
“Historia e Skënderbeut”, “Vjersha për mësonjëtoret e para”.<br />
Gjergj Fishta → lindi në fshatin Fishtë të Zadrimës. Ka shkruar “Vjersha të përshpirtshme”, “Pika<br />
vese”, “Mrizi i zanave”, “Lahuta e Malcis”, “Gomari i Baba Tasit”.<br />
Andon Zako Çajupi → lindi në Sheper të Zagorisë në Gjirokastër. Ka shkruar “Baba Tomorri”, dramën<br />
“Burri i dheut”, komedinë “Pas vdekjes”, “Lulet e Hindit”.<br />
Ndre Mjeda → lindi në Shkodër. Ka shkruar “Vaji i bylbylit”, “Juvenilia”, poemthin “Liria”, “Andrra e<br />
jetës”, krijime për fëmijë: Guxo, Zambakët, Vjersha, Gjëza, Fjalë të urta.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Lexo – kupto – dallo.<br />
Nxënësit lexojën në heshtje poezitë e Naimit, Çajupit, Fishtës, Mjedës.
- Çfarë vutë re gjatë leximit të poezive? (janë shkruar në dialekte)<br />
Naimi, Çajupi → në dialektin e toskërishtes<br />
Fishta, Mjeda → në dialektin e gegërishtes<br />
Lexohen nga mësuesja poezitë duke shqiptuar me kujdes fjalët dialektore.<br />
Pyeten nxënësit të përgjigjen me fjali të plota rreth pyetjeve të tekstit.<br />
Mesazhi i poezive: Dashuria për atdheun është e shtrenjtë për çdo shqiptar. Atdheu im është Shqipëria,<br />
unë jam krenar për të.<br />
3. Reflektimi: Shkrim sipas rregullave drejtshkrimore, pesëvargësh.<br />
Me ndihmën e mësueses shkruhen sipas drejtshkrimit të sotëm fjalët dialektore të 4 poezive.<br />
Toskërisht<br />
Fluturonjë<br />
Mënt<br />
Hapetë<br />
.....<br />
Me drejtshkrim<br />
Fluturojë<br />
Mend<br />
Hapet<br />
....<br />
Gegërisht<br />
Vallzon<br />
Kanga<br />
Lmon<br />
.....<br />
Me drejtshkrim<br />
Vallëzon<br />
Kënga<br />
Lëmon<br />
......<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Krijohet një pesëvargësh me fjalën atdhe:<br />
atdheu<br />
i dashur<br />
i shtrenjtë<br />
mbrohet lulëzon e dua<br />
Atdheu ynë është Shqipëria.<br />
mëmëdheu<br />
Lexohen krijimet e nxënësve.<br />
Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie. Zgjidh një nga poezitë që të pëlqen më shumë dhe mësoje përmendsh.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Dialektet e gjuhës shqipe<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të dallojë dialektet e gjuhës shqipe.<br />
• Të dallojë elementet dialektore, si: tingulli hundor /â/ i gegërishtes është /ë/ në toskërisht etj.<br />
• Të sjellë përvoja nga të folurit e tij sipas krahinës së origjinës së tij.<br />
• Të shndërrojë fjalët dialektore të poezive në gjuhën standarde me ndihmën e mësueses.<br />
• Të diskutojë për vlerat e dy dialekteve në pasurimin e gjuhës standarde.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, fjalë dialektore të sjella nga nxënësit, Fjalor i gjuhës shqipe.<br />
Fjalë kyç:<br />
Dialekt, gegërisht, toskërisht.<br />
Aftësitë:<br />
Të kuptuarit, të dalluarit, të lexuarit, të diskutuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Mësoi tjetrit, jep mendime dhe shkëmbe, punë e drejtuar, punë në grupe, punë e pavarur.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mësoji tjetrit, jep mendime dhe shkëmbe.<br />
Nxënësit kanë shkruar në fl etë formati fjalë dialektore që përdoren në familjet e tyre nga prindërit a të afërmit<br />
(pasi dhe nxënësit kanë prejardhje nga krahina të ndryshme).<br />
157
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Në dyshe nxënësit shkëmbejnë fl etët dhe kërkojnë nga njëri-tjetri shpjegime për fjalët dialektore që kanë<br />
sjellë. Ata japin mendimet e tyre për fjalët e gjetura dhe përpiqen t’i mësojnë ato.<br />
dialekt - variant i gjuhës së një populli, i cili përdoret nga një grup njerëzish që banojnë në një truall, pak a<br />
shumë të kufi zuar, dialekti i Veriut (gegërishtja), dialekti i Jugut (toskërishtja).<br />
<strong>gjuha</strong> që përdorin njerëzit në një territor të caktuar<br />
dialekti<br />
toskërishte (në Jug të Shqipërisë)<br />
gegërishte (në Veri të Shqipërisë)<br />
(nënë, është, ëmbël, rëra, ...) (nanë, asht, ambël, rana, ...)<br />
Fjalët me /â/ të gegërishtes në toskërishte shqiptohen me /ë/, apo fjalët me /n/ në toskërishte shqiptohen me /r/.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar, punë në grupe.<br />
Hapet teksti në faqe 177. Lexohen shembujt dhe njohuritë gjuhësore rreth dialekteve të gjuhës shqipe.<br />
Lexohen poezitë e poetëve N. Frashëri, A. Z. Çajupi, Gj. Fishta, N. Mjeda.<br />
Të ndarë në grupe nxënësit gjejnë fjalët dialektore në poezitë përkatëse.<br />
Grupi I: Poezia “Nuk e harron mëmëdhenë” (N. Frashëri)<br />
(rronjë, fl uturonjë, mënt, hapetë, ndë, mblidhetë, dhet, ndrrohet, qetohet)<br />
Grupi II: Poezia “Robëria” (A. Z. Çajupi)<br />
(kshtu, të të sho, tëborë, nukë)<br />
Grupi III: Poezia “Gjuha shqipe” (Gj. Fishta)<br />
(kanga, vallzon, ambli, lmon, drandofi llit, gjama, rrfes zhgjetare, njij, njashtu, â, shqiptare)<br />
Grupi IV: Poezia “Guxo” (N. Mjeda)<br />
(s’rezikohet, asht’, shkum’, vedi, tuj, pritue, kurrgjasend, qitet, trimni)<br />
Çdo përfaqësues i grupit jep shpjegimin me gojë të fjalëve dialektore të përdorura në poezi.<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur.<br />
Nxënësit shkruajnë dallimet ndërmjet fjalëve dialektore në poezinë e N. Mjedës dhe A. Z. Çajupit.<br />
P.sh.: s’rezikohet → s’rrezikohet<br />
asht’ → është<br />
kshtu → kështu<br />
të të sho → të të shoh etj.<br />
Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie. Shkruaj 10 fjalë dialektore duke dhënë edhe shpjegimin letrar të tyre.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexim<br />
Lulja më e bukur<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë qartë e rrjedhshëm tregimin.<br />
• Të shqiptojë saktë fjalët në dialektin e gegërishtes.<br />
• Të nxjerrë mesazhin e dashurisë për vendlindjen.<br />
• Të lexojë në role tregimin.<br />
158<br />
Mjetet:<br />
Teksti, zarf, pamje nga lule të ndryshe.<br />
Fjalë kyç:<br />
Lule, atdhe, kopsht.<br />
Aftësitë:<br />
Të lexuarit, të shqiptuarit, të dramatizuarit, të kuptuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Punë në grup, harta mendore, lexo – kupto – diskuto, lojë në role.
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Punë në grup, harta mendore.<br />
Mbi tavolinën e mësueses ndodhen 4 zarfe. Në çdo zarf janë futur pazëlla lulesh, me të cilat<br />
mund të formohet një lule.<br />
Nxënësit ndahen në 4 grupe dhe përfaqësuesi i çdo grupi merr një zarf. Fillojnë nxënësit punën për formimin<br />
e fi gurës.<br />
Çdo grup ka formuar një lule: trëndafi l, lule mimoze, lulëkuqe, zambak.<br />
Krijohet një hartë mendore për lulet.<br />
çelin<br />
në pranverë:<br />
në verë:<br />
në vjeshtë:<br />
në dimër:<br />
luleshqerra<br />
manushaqja<br />
lulëkuqja<br />
trëndafi li<br />
zambaku<br />
karafi li<br />
mimoza<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
në pyll<br />
parqe<br />
ballkone<br />
rriten Lulet çelin<br />
në pranverë<br />
në verë<br />
në vjeshtë<br />
në dimër<br />
- Thoni disa emra njerëzish që e kanë origjinën në emrat e luleve.<br />
Lule<br />
Mimozë<br />
Trëndafi le Emra njerëzish Manushaqe<br />
Karafi l<br />
Vjollcë<br />
2. Realizimi i kuptimit: Lexo – kupto – diskuto.<br />
- Lexohet pjesa në heshtje për disa minuta. Pjesa është shkruar në dialektin e gegërishtes, prandaj u kërkohet<br />
nxënësve ta lexojnë duke i shqiptuar bukur fjalët.<br />
- Shpjegohen fjalët apo shprehjet e fjalorit.<br />
Nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit për të kuptuar përmbajtjen e pjesës.<br />
- Plotësoni ç’kuptoni ju me fjalën vendi?<br />
- Si ia shpjegon nëna Lules se cili është vendi (ATDHEU → vendlindja)<br />
3. Reflektimi: Lojë në role.<br />
Dramatizohet pjesa “Lulja më e bukur” duke u ndarë nxënësit në role: nëna – Lulja.<br />
Nxënësit luajnë në dyshe. Përzgjidhet dyshja që interpreton më bukur.<br />
Detyrë shtëpie. Shkruani sikur të ishe lule, cilës prej tyre do të doje t’i ngjaje?<br />
Vizato lulen që të pëlqen më shumë.<br />
159
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Njohuri gjuhësore<br />
Gjuha standarde shqipe<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të diskutojë për gjuhën standarde.<br />
• Të japë raste të përdorimit të saj.<br />
• Të sjellë nga përvoja e tij situata të përdorimit të gjuhës standarde.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, libri i drejtshkrimit.<br />
Fjalë kyç:<br />
Gjuhë standarde, Kongresi i drejtshkrimit.<br />
Aftësitë:<br />
Të kuptuarit, të folurit, të diskutuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Diskutimi i ideve, punë e drejtuar, punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Diskutimi i ideve.<br />
Nxënësit kujtojnë poezitë e Naimit, Çajupit, Fishtës dhe Mjedës.<br />
- Në ç‘gjuhë janë shkruar poezitë e Naimit dhe Çajupit? (në toskërishte)<br />
- Po poezitë e Fishtës dhe Mjedës? (në gegërishte)<br />
- Po në mjediset publike cila gjuhë përdoret?<br />
në mjedise publike Gjuha standarde e detyrueshme<br />
radio<br />
shtyp<br />
televizion<br />
shkollë<br />
dokumentet zyrtare<br />
U kërkohet nxënësve të kujtojnë raste, kur në mjedise publike nuk është përdorur <strong>gjuha</strong> shqipe standarde,<br />
p.sh., shkruhet “Rrobaqepsi” dhe jo “Rrobaqepësi” etj.<br />
Gjuhëtarët kanë punuar shumë gjatë për gjuhën standarde shqipe. Më 1972 u mbajt Kongresi i Drejtshkrimit<br />
të Gjuhës Shqipe. Aty u vendosën rregullat e gjuhës standarde.<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti në faqen 180. Lexohen në tekst njohuritë për gjuhën standarde shqipe.<br />
Disa libra të Drejtshkrimit të gjuhës shqipe u shpërndahen nxënësve të ndarë në grupe.<br />
Vëzhgohet me kujdes libri nga nxënësit për disa minuta.<br />
Nxiten nxënësit të pyesin për gjërat që i kanë të paqarta.<br />
3. Reflektimi: Punë e pavarur – zbatim i njohurive të marra.<br />
Shkruaj disa raste të përdorimit të shkronjës së madhe, shkrimit të datave (ndihmuar nga libri Drejtshkrimi<br />
i gjuhës shqipe).<br />
Vlerësimi i nxënësit për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie: Shkruani 10 fjalë të gjuhës standarde shqipe.<br />
160
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Lexim<br />
Të flesh në verë<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës të jetë i aftë:<br />
• Të lexojë qartë poezinë.<br />
• Të analizojë poezinë (strofa, vargu, rima).<br />
• Të diskutojë nëse i ndodh dhe atij e njëjta gjë si fëmijës në poezi.<br />
• Të shprehë ndjenjat, emocionet që i shkakton leximi i poezisë.<br />
Mjetet:<br />
Teksti.<br />
Fjalë kyç:<br />
Fle, në verë, shtrat.<br />
Aftësitë:<br />
Të lexuarit, të diskutuarit, të argumentuarit.<br />
Metoda dhe teknika: Përvijim i të menduarit, dora e fshehtë, ditari dypjesësh, pesëvargësh.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Përvijim i të menduarit.<br />
Pyeten nxënësit:<br />
- Në ç‘stinë netët janë më të gjata?<br />
- Në ç‘stinë ditët janë më të gjata?<br />
e nxehtë qielli i kaltër stina e plazhit<br />
zgjat 3 muaj Vera pushimet verore<br />
qershor<br />
korrik<br />
gusht<br />
- Tregoni ç‘ndodh në stinën e verës?<br />
- Ç’ndodh me gjumin në stinën e verës?<br />
2. Realizimi i kuptimit: Dora e fshehtë, rrjeti i diskutimit.<br />
- Ndahet klasa në 3 grupe. Çdo grupi i jepen vargjet e një strofe në fi sha. Lihen nxënësit t’i lexojnë në heshtje<br />
për disa minuta, më pas t’i renditin si duhet.<br />
- Lexohet vjersha me intonacion nga mësuesi/ja. Veçohet grupi që ka i renditur vargjet më saktë.<br />
Shpjegohen fjalët e vështira të poezisë.<br />
- Për çdo strofë nxënësit shkruajnë nga një fjali:<br />
1. Ndryshimi ndërmjet dimrit e verës<br />
2. Gjumi i vonuar në verë.<br />
3. Vështirësia e gjumit në stinën e verës.<br />
- Nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit.<br />
Lexohet poezia me intonacion nga disa nxënës.<br />
Shtrohet para nxënësve pyetja binare:<br />
PO A je ndier dhe ti si JO<br />
fëmija e kësaj poezie? Pse?<br />
Nxënësit shprehin mendimet e tyre pro dhe kundër duke argumentuar përgjigjen e pyetjes:<br />
Grupohen nxënësit sipas përgjigjes së pyetjes.<br />
161
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
3. Reflektimi: Pesëvargësh.<br />
Krijohet një pesëvargësh me fjalën verë.<br />
verë<br />
e nxehtë<br />
e hareshme<br />
mbaron piqet fi llon<br />
Vera është stinë e vitit.<br />
behar<br />
Lexohen krijimet e nxënësve.<br />
Vlerësimi i nxënësve për punën e bërë.<br />
Detyrë shtëpie. Mësoni poezinë përmendsh.<br />
Rubrika:<br />
Tema:<br />
Flasim<br />
Përshkruaj verën<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë:<br />
• Të komentojë fi gurat.<br />
• Të përshkruajë verën sipas modelit të mësuar (tingujt, ngjyrat, aromat).<br />
• Të sjellë përvoja të tij nga aktivitetet në verë.<br />
Mjetet:<br />
Teksti, foto të fëmijëve nga stina e verës.<br />
Fjalë kyç:<br />
Përshkrim, verë, grafi k organizues.<br />
Aftësitë:<br />
Të folurit, të përshkruarit.<br />
Metoda dhe teknika: Mendo – diskuto, punë e drejtuar, punë me grupe.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
1. Evokimi: Mendo – diskuto.<br />
Nxënësit kanë sjellë në klasë foto nga stina e verës.<br />
Shihen fotot nga nxënësit e klasës. Mësuesi/ja u drejton pyetjet: - Ç’të kujtojnë këto foto?<br />
- Si do t’i kaloni pushimet e verës sivjet?<br />
stina e dytë e vitit<br />
të gëzueshëm<br />
e zogjve, bletëve, gjinkallës<br />
tingujt<br />
Vera<br />
ngjyrat<br />
e këndshme<br />
dehëse<br />
162<br />
aromat<br />
e gjelbër – fushat<br />
e kaltër – deti, qielli<br />
e kuqe – perëndimi i diellit<br />
e verdhë - gruri<br />
Të grupohen nxënësit që kanë ditëlindjen sipas muajve të verës (qershor, korrik, gusht).<br />
2. Realizimi i kuptimit: Punë e drejtuar.<br />
Hapet teksti në faqe 128. Komentohen fi gurat, të cilat tregojnë pamje nga pushimet verore.<br />
- Cila foto ju pëlqen më shumë?<br />
- Ku ju pëlqen t’i kaloni pushimet?<br />
3. Reflektimi: Punë me grupe.<br />
Nxënësit janë të ndarë në grupe sipas vendeve ku i kanë kaluar pushimet vitin e kaluar: në bregdet, në liqen,<br />
në mal, në fshat etj. Ata përshkruajnë vendin, kohën, njerëzit, gjërat që mbajnë mend.<br />
Anëtarë të grupit që vizatojnë, mund ta paraqesin temën e dhënë edhe me anën e vizatimit.<br />
Pushime të mbara!
T E S T nr. 1<br />
1. Rendit fjalitë për të krijuar një tekst. Hiq fjalitë që nuk i përkasin tekstit.<br />
- Dhelpra e zbrazi supën në një pjatë të cekët.<br />
- Lejleku e priti me kënaqësi ftesën e dhelprës.<br />
- Një ditë dhelpra e ftoi lejlekun për drekë.<br />
- Lejleku mbeti pa ngrënë.<br />
- Fëmijët po luajnë një ndeshje futbolli.<br />
- Erdhi koha e drekës.<br />
2. Lidh personazhet me tregimet përkatëse.<br />
Eni<br />
Ani<br />
Ela<br />
Lorencina<br />
Dritoni<br />
Inspektorja<br />
Artini<br />
Ermali<br />
Një diskutim në klasë.<br />
Gentiana.<br />
Gramatika është një këngë e bukur.<br />
Ani pianistja.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
3. Sipas mendimit tënd, cili ishte kuptimi i shprehjes që prindërit u thoshin fëmijëve:<br />
I hanim librat<br />
..................................... ..................................................................................................................................<br />
........................................................................................................................................................................<br />
4. Vendos ku duhen shenjat e pikësimit.<br />
Po ti dukesh shumë i lodhur tha Mira<br />
Kam udhëtuar gjatë gjithë ditës u përgjigj Drini Të lutëm nesër më zgjo herët iu lut ai.<br />
5. Në tekstin e mëposhtëm dallo emrat e përgjithshëm dhe të përveçëm.<br />
Plotëso tabelën.<br />
Një ditë, Simba i erdhi në ndihmë Pumbës, kur të gjorin derr e sulmoi një luaneshë. Teksa Simba luftonte me<br />
luaneshën, papriitur kuptoi se ajo ishte Nala, shoqja e tij e fëmijërisë.<br />
- Të gjithë miqtë të dinë të vdekur, - i tha Nala, kur e njohu Simbën. - Sa më ka marrë malli për ty!<br />
- Edhe mua më ka marrë malli, - i tha Simba me dashuri. Ai e vështronte Nalën me adhurim.<br />
Emër i përgjithshëm Emër i përveçëm Emër konkret Emër abstrakt<br />
6. Shëno në kuti + për thënien e saktë.<br />
Emrat e përveçëm përdoren për të dalluar një njeri, një kafshë, një vend, një send.<br />
Fjalia fi llon me shkronjë të vogël.<br />
Emrat e përgjithshëm shkruhen me shkronjë të madhe.<br />
163
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
7. Plotëso strukturën e tregimit “Ani pianistja”.<br />
Hyrja ..................................................................................................................................................<br />
..................................................................................................................................................<br />
Zhvillimi ...................................................................................................................................................<br />
...................................................................................................................................................<br />
...................................................................................................................................................<br />
...................................................................................................................................................<br />
...................................................................................................................................................<br />
...................................................................................................................................................<br />
Mbyllja ..................................................................................................................................................<br />
..................................................................................................................................................<br />
...................................................................................................................................................<br />
8. Shkruaj temën dhe idenë e tregimit “A keni ngrënë ndonjëherë libra”<br />
Tema .................................................................................................................................................<br />
.................................................................................................................................................<br />
Ideja .................................................................................................................................................<br />
.................................................................................................................................................<br />
9. Kthe në numrin shumës emrat dhe mbiemrat e mëposhtëm.<br />
Numri njëjës<br />
Numri shumës<br />
një kotec i vogël ...........................................<br />
një telegram i shkurtër ...........................................<br />
një yll i zjarrtë ...........................................<br />
një akuarium gjigant ...........................................<br />
një kandërr e kuqe ...........................................<br />
një metër i gjatë ...........................................<br />
10. Gjej emrat dhe shkruaj mbi to rasën.<br />
Djali i vogël po zbriste nga kodra. Befas i zunë sytë një kaçube që lëvizte. Djali u tremb dhe u fsheh pas një<br />
guri. Prej kaçubes doli një lepur i vogël. Djalit i shkriu gjaku.<br />
11. A janë shkruar drejt fjalët? Shkruaji si duhet.<br />
Durrësi .......................................<br />
Gjirokastëra .......................................<br />
Dibëra .......................................<br />
Një deti i thell .......................................<br />
Disa tavana të lart .......................................<br />
164
12. Shpjego kuptimin e fjalëve dhe shprehjeve të mëposhtme:<br />
e merr me nge- ......................................................<br />
u shtangën- ......................................................<br />
linim kokën- ......................................................<br />
i përpimë- ......................................................<br />
13. Shëno me + cilësitë që çmon te një mik ose mike. Shkruaj emrin e mikut ose mikes që i ka ato.<br />
çiltërsia<br />
zilia<br />
mendjemadhësia<br />
guximi<br />
ndrojtja<br />
mirësia<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Këto cilësi i ka ____________________________<br />
165
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
T E S T nr. 2<br />
1. Gjej sa strofa e sa vargje ka vjersha e mëposhtme. A janë vargjet me rimë? Nënvizo fjalët që rimojnë.<br />
Në një arë rrinin pranë<br />
një shalqi dhe një thanë.<br />
- Pa vështromë, shalqi, pak<br />
jam a s’jam e kuqe fl akë?<br />
Jo, si ti ngjyrë jeshil<br />
Si të jesh bar a tërfi l.<br />
Thotë shalqiri: -Do bësh mirë,<br />
të mos mburresh, moj thartirë.<br />
Që të dukem s’ma ka ënda<br />
Unë të kuqen e kam brenda.<br />
(Ferit Lamaj)<br />
Vjersha ka_______ strofa<br />
Vjersha ka________ vargje<br />
2. Lako sipas kërkesave të tabelës një emër të gjinisë mashkullore dhe një emër të gjinisë femërore.<br />
Rasa Emër i gjinisë mashkullore Emër i gjinisë femërore<br />
i pashquar i shquar i pashquar i shquar<br />
166<br />
3. Shkruaj shijen përbri sendit.<br />
qershia .......................................<br />
rrushi .......................................<br />
limoni .......................................<br />
kripa .......................................<br />
uthulla .......................................<br />
speci djegës .......................................<br />
pica .......................................<br />
4. A janë ndarë si duhet fjalët në fund të rreshtit? Në qoftë se jo, ndaji si duhet.<br />
miku-n ...............................<br />
i nde-rshmi ..............................<br />
shkr-uan ..............................<br />
kërc-yen ..............................<br />
dë-gjoj ..............................<br />
lulesht-rydhe ..............................
5. Përshkruaj një hero, një zjarrfikës. Kujto se për të përshkruar personazhet duhet të mbash parasysh<br />
pamjen fizike, sjelljen dhe karakterin.<br />
..........................................................................................................................................................................<br />
..........................................................................................................................................................................<br />
..........................................................................................................................................................................<br />
..........................................................................................................................................................................<br />
6. Përcakto pikat e planit të tekstit të mëposhtëm.<br />
Redi do të shkonte të vizitonte gjyshërit e tij. Ata jetonin në një shtet tjetër. Prindërit e Redit e çuan atë në<br />
aeroport. Ai nuk kishte shkuar asnjëherë diku pa mamin dhe babin, prandaj ai ishte pak i frikësuar.<br />
Redi u përshëndet me prindërit dhe hipi në avion. Avioni u ngrit në ajër. Pas pak kohe, një stjuardesë kaloi<br />
pranë Redit dhe e pyeti nëse donte të hante diçka. Redit i pëlqeu tabakaja me ushqime brenda. Por, ai ende<br />
ishte pak i trembur. Një grua që ishte ulur në ndenjësen pranë tij, e pyeti se ku po shkonte. Ai i tha: “Unë po<br />
shkoj të vizitoj gjyshërit e mi. Megjithatë jam pak i trembur, sepse është hera e parë që udhëtoj vetëm.”<br />
Kur aeroplani u ul, gjyshërit e Redit po e prisnin me padurim. Ata të dy e përqafuan fort. Ai ishte kaq i gëzuar<br />
që po i shihte, sa harroi fare që kishte qenë i trembur.<br />
..........................................................................................................................................................................<br />
..........................................................................................................................................................................<br />
..........................................................................................................................................................................<br />
..........................................................................................................................................................................<br />
..........................................................................................................................................................................<br />
..........................................................................................................................................................................<br />
..........................................................................................................................................................................<br />
..........................................................................................................................................................................<br />
..........................................................................................................................................................................<br />
..........................................................................................................................................................................<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
7. Vendos përemrin pronor që duhet. (e tij, ime, e mia, sonë, tonë).<br />
Shtëpia _____ ndodhet buzë liqenit. Këtu është shumë qetë. Shoqet _____<br />
vijnë shpesh tek unë. Vëllai sot ka ftuar shokët ______. Ata do të bëjnë një shëtitje me varkën _____. Prej<br />
shtëpisë ______ duket kopshti zoologjik.<br />
8. Në ç’rasë dhe gjini janë emrat e nënvizuar të ushtrimit 6.<br />
Përemri rasa gjinia<br />
................................. ............................. ............... .....................<br />
................................. ............................. ............... .....................<br />
................................. ............................. ............... .....................<br />
................................. ............................. ............... .....................<br />
167
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
9. Në ç’kohë janë foljet e mëposhtme:<br />
Folja Koha Veta<br />
kisha<br />
pata<br />
kanë<br />
do të keni<br />
do të jemi<br />
ishit<br />
je<br />
10. Në cilat fjali fjala është përdorur me kuptim të figurshëm. Nënvizoje atë.<br />
Dorën e kishte të ngrohtë.<br />
I jep dorën, të merr krahun.<br />
Ai të dha dorë që ti të bëhesh dikush.<br />
Ata kaluan në një grykë mali.<br />
Kleidit i dhimbte gryka.<br />
11. Nënvizo mbiemrin që duhet.<br />
djalë (i shpejtë, e shpejtë, të shpejtë)<br />
vajzë (e fortë, i fortë, të forta)<br />
shtëpi (i lashtë, e lashtë, të lashta)<br />
gra (e moshuar, të moshuara, i moshuar)<br />
12. Përshkruaj si ndihesh në një nga situatat e mëposhtme.<br />
Ke marrë dhjetë në një provim të vështirë.<br />
Je i pari ose e para në një garë vrapimi.<br />
Ke marrë dhuratën që ëndërroje.<br />
Ndihmove shokun ose shoqen në një situatë të vështirë.<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
............................................................................................................................................................<br />
13. Cili ishte mesazhi i poezisë “Mirësi”<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
14. Gjej fjalë sinonime të fjalëve të mëposhtme.<br />
vështroj ....................................... vajzë .......................................<br />
pallat ....................................... e mençur .......................................<br />
e bukur ....................................... djalë .......................................<br />
15. Gjej fjalë antonime për fjalët e mëposhtme.<br />
miqësi ....................................... lartësi .......................................<br />
dashuri ....................................... i urtë .......................................<br />
168<br />
e butë ....................................... zotësi .......................................
T E S T nr. 3<br />
1. Shkruaj titujt e dy tregimeve realiste dhe 2 tregimeve fantastike. Cili është ndryshimi midis tyre.<br />
Tregim realist 1.............................. 2..............................<br />
Tregim fantastik 1.............................. 2 ..............................<br />
Ndryshimi është: ...............................................................................................<br />
...............................................................................................<br />
...............................................................................................<br />
2. Nënvizo ndajfoljet. Shkruaj llojin e tyre.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Dikur para shtëpisë sime shtrihej një pyll i madh. ..............................<br />
Ne udhëtuam pa pushim. ..............................<br />
Aty-këtu dalloheshin ca kaçube të zhveshura. ..............................<br />
Ishte tepër i lodhur. ..............................<br />
3. Nënvizo lidhëzat.<br />
Mira dhe Ela janë shoqe. Edhe Ana do të rrijë me to, por atyre s’ua ka qejfi . Asaj i pëlqen të fl asë shumë,<br />
ndonëse dhe vetë e di një gjë të tillë. Por ç’t’i bësh! Ata prapë e kanë shoqe.<br />
4. Nënvizo lidhëzat që janë shkruar gabim. Shkruaji si duhen.<br />
Mirë po, po qe se, në rast se, sa do, ndonë se, deri sa, ndërsa, kështuqë, në qoftë se.<br />
.......................................................................................... .................................................<br />
.......................................................................................... .................................................<br />
5. Provo të shkruash një tregim fantastik. Ke dëshirë të të ndihmoj pak? Ja disa tema që sugjerohen.<br />
Një udhëtim me njeriun merimangë.<br />
Një shpikje e Xhimi Neutronit.<br />
Një takim me një jashtëtokësor.<br />
Titulli .........................................................<br />
Hyrja ........................ ..........................................................................................<br />
........................ ..........................................................................................<br />
........................ ..........................................................................................<br />
Zhvillimi ........................ ..........................................................................................<br />
........................ ..........................................................................................<br />
........................ ..........................................................................................<br />
........................ ..........................................................................................<br />
........................ ..........................................................................................<br />
........................ ..........................................................................................<br />
Mbyllja ........................ ..........................................................................................<br />
........................ ..........................................................................................<br />
........................ ..........................................................................................<br />
169
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
6. Shkruaj 4 fjalë me prapashtesa zvogëluese. Kujto fjalët që të thotë mami kur të përkëdhel.<br />
.............................. ..............................<br />
.............................. ..............................<br />
7. Formo fjalë duke vendosur parashtesat mos-, pa- dhe ç-.<br />
aktivizoj ..............................<br />
lodh ..............................<br />
ndërhyrje ..............................<br />
rrënjos ..............................<br />
i aftë ..............................<br />
i ngrënë ..............................<br />
i rregullt ..............................<br />
i pastër ..............................<br />
8. Çfarë i bën të çuditshme këto personazhe.<br />
Vajza e çuditshme ......................................................<br />
Gjyshi i Emës ......................................................<br />
Marku ......................................................<br />
Lapsi ......................................................<br />
Të gjithë së bashku ......................................................<br />
......................................................<br />
9. Një tregim shkencor<br />
170
T E S T nr. 4<br />
1. Përcakto elementet përbërëse të përrallës “Hirushja”.<br />
Titulli i përrallës: ..............................................................<br />
Koha: ...............................................................<br />
Vendi: ...............................................................<br />
Personazhi: ...............................................................<br />
2. Në fjalitë e mëposhtme nënvizo me të kuqe kryefjalën emër, me blu kryefjalën përemër dhe me të<br />
gjelbër kryefjalën grup emëror.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Valbona është nxënëse e klasës së katërt. Asaj i pëlqen të vizatojë.<br />
Mami i Valbonës punon arkitekte. Ajo ka projektuar Qendrën Tregtare. Sot ne do të shkojmë në studion e saj.<br />
3. Nënvizo kallëzuesin në fjalitë e mposhtme.<br />
Endri luan në park. Ai vrapon shumë shpejt. Shokët e zgjodhën kapiten të skuadrës.<br />
4. Kujtoni fabulën “Luani dhe dhelpra” dhe plotëso grafikun e dorës.<br />
Ku?<br />
Çfarë?<br />
Kur?<br />
Pse?<br />
Kush?<br />
Si?<br />
171
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
5. Nënvizo grupet emërore. Me të kuqe nënvizo emrin dhe me blu përcaktorin.<br />
Mbreti i gëzuar e vuri mollën në një tabaka të artë.<br />
Tabakanë e artë e vuri në tarracën e tij. Një ditë të bukur princi pa një vashëz të kuqe. Princi ra në dashuri<br />
me vajzën e mollës. Një mëngjes ai trokiti në pallatin mbretëror.<br />
6. Si e pësoi gjirafa mburravece?<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
Cila ishte ëndrra e madhe e albatrosit dallgëthyes?<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
7. Përshkruaj kryeplakun e fshatit Balzat, personazhi i përrallës humoristike “Udhëtim në Hënë”.<br />
Kryeplaku<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
172
T E S T nr. 5<br />
1. Nënvizo me të kuqe grupin e kryefjalës dhe me blu grupin e foljes në fjalitë e mëposhtme.<br />
Onufri fjeti atë natë në stan. Bariu ndezi një zjarr me karthje. Nata ishte e ngrohtë. Hëna e plotë rrinte mbi<br />
luginat e maleve. Onufri dëgjonte fyellin e bariut. Melodia e fyellit të tij e frymëzonte Onufrin.<br />
2. Fjalët që nënvizove vendosi sipas kërkesave të tabelës.<br />
Kryefjalë Kallëzues Kundrinor i drejtë Kundrinor i zhdrejtë Përcaktor Rrethanor<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
3. Renditi fjalët sipas rendit alfabetik të çdo grupi.<br />
arrë ................................... dallëndyshe .................................<br />
anë ................................... dashuri .................................<br />
acar ................................... dallgë .................................<br />
4. Shkruaj 4 fjalë të urta.<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
5. A përdorni fjalë dialektore në familjen tuaj? Nëse po, shkruaji 4 fjalë të tilla.<br />
Shkruaj përbri fjalën në gjuhën standarde.<br />
1............................... .....................................<br />
2 ............................... .....................................<br />
3 ............................... .....................................<br />
4 ............................... .....................................<br />
6. Përshkruaj me një fjali secilin nga personazhet e mëposhtme.<br />
Muji ............................................................................................................<br />
Skënderbeu ...........................................................................................................<br />
Sjellësi i zjarrit ............................................................................................................<br />
Fan Noli ..........................................................................................................<br />
Sevasti Qiriazi ..........................................................................................................<br />
7. Përshkruaj fundin e Vitit shkollor. Si ndihesh tani?<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................................................<br />
173
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Punimi i fjalorit<br />
Modele grafikësh<br />
Emri: ............................................................... Data: ................................................<br />
Titulli i pjesës: Diskutim në klasë<br />
Përkufi zimi në fjalor i fjalës shpërngulem: largohem nga vendi ku banoj dhe<br />
vendosem në një vend tjetër; ndërroj vendbanim.<br />
Sinonim me<br />
largohem<br />
Fjala<br />
shpërngulem<br />
Sinonim me<br />
ndërroj vend<br />
Përdore në fjali<br />
Familja ime u shpërngul në një qytet tjetër .<br />
......................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................<br />
174
Ritregimi i ngjarjes<br />
Emri: ............................................................... Data: ................................................<br />
Titulli i pjesës: .......................................................<br />
Vendos temën në qendër të grafi kut. Përgjigju gjashtë pyetjeve.<br />
Kush?<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
Çfarë?<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
..............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
Ku?<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Kur?<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
Pse?<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
Si?<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
............................................<br />
175
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Ritregimi i ngjarjes<br />
Emri: ............................................................... Data: ................................................<br />
Titulli: ...........................................................<br />
Çfarë?<br />
Ku?<br />
Kur?<br />
Pse?<br />
Kush?<br />
Si?<br />
176
Emri: ............................................................... Data: ................................................<br />
Titulli i pjesës: .........................................................<br />
Çfarë lexova?<br />
Çfarë mësova nga leximi?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
177
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Emri: ............................................................... Data: ................................................<br />
Titulli i pjesës: Përshkruaj vjeshtën<br />
(Nxënësi shkruan brenda gjethes)<br />
178
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Paragrafi<br />
Paragrafi<br />
Paragrafi<br />
Paragrafi<br />
Emri: ............................................................... Data: ................................................<br />
Titulli i pjesës: .....................................................<br />
Tema:<br />
Ideja:<br />
179
Paragrafi<br />
Paragrafi<br />
Paragrafi<br />
Paragrafi<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Emri: ............................................................... Data: ................................................<br />
Titulli i pjesës: .....................................................<br />
Fjalia kryesore<br />
Fjalia kryesore<br />
Fjalia kryesore<br />
Fjalia kryesore<br />
180
Emri: ............................................................... Data: ................................................<br />
Titulli i pjesës: .......................................................................<br />
Personazhet:<br />
Vendi ku zhvillohet ngjarja:<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Problemi:<br />
Ngjarjet:<br />
Zgjidhja:<br />
181
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Tiparet<br />
Emri i personazhit<br />
..............................................................................<br />
Paragrafët e tregimit ku shfaqen tiparet<br />
182
Struktura e tregimit<br />
Emri: ............................................................... Data: ................................................<br />
Zhvillimi: Kryeplaku mendoi të ngjiteshin në Hënë.<br />
Bashkë më 13 këshilltarët dhe fqinjët e tyre morën 26<br />
fuçi. I vendosën njëra mbi tjetrën dhe i lidhën. Kryeplaku<br />
hipi mbi fuçinë e parë, pastaj mbi të dytën dhe kështu me<br />
radhë. Kur arriti mbi të njëzetegjashtën, fuçitë mbaruan.<br />
Atëherë, kryeplaku urdhëroi të hiqnin të parën. E gjithë<br />
kulla u shemb.<br />
Titulli: Udhëtim në Hënë<br />
Mbyllja: Fshatarët me kryeplakun e tyre ende se kanë<br />
kuptuar pse nuk iu eci udhëtimi në Hënë.<br />
Hyrja: Banorëve të fshatit Balzat iu kishte<br />
dalë nami se ishin të lehtë nga mendja.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
183
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Vizatojmë dhe shkruajmë<br />
Emri: ............................................................... Data: ................................................<br />
184
Pema e familjes<br />
Emri: ............................................................... Data: ................................................<br />
Gjyshi Gjyshja Gjyshi Gjyshja<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Motra / Vëllai<br />
Emri i babait<br />
Emri i mamit<br />
Emri i nxënësit<br />
Të afërmit nga babai<br />
Të afërmit nga mami<br />
185
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Harta e ngjarjes<br />
Emri: ............................................................... Data: ................................................<br />
Titulli: Në planetin e çuditshëm<br />
Ku zbritën?<br />
Në planetin e çuditshëm.<br />
Kush u përfshi në ngjarje?<br />
Beti, robotët, Çipi, Doti dhe<br />
Manaferra.<br />
Si ecnin banorët e planetit?<br />
Ata kishin magnete në<br />
këmbë.<br />
Harta e ngjarjes<br />
Çfarë ndodhi?<br />
Takuan Manaferrën.<br />
Beti nuk ecte dot mbi<br />
planetin e çuditshëm.<br />
Pse nuk ecte dot Beti?<br />
Betit i mungonin<br />
magnetet.<br />
Si e zgjidhën?<br />
Beti ngjiti këpucët e saj te<br />
Çipi dhe Doti. Magnetet e<br />
robotëve funksionuan.<br />
Përfundimi. Ata u miqësuan menjëherë me banorin e planetit të çuditshëm.<br />
186
Kuptimi i fjalës<br />
Emri: ............................................................... Data: ................................................<br />
Kuptimi i parë i fjalës<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Kuptimet e<br />
fi gurshme<br />
187
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Emri: ............................................................... Data: ................................................<br />
Titulli: Gjuetia e dragonjve të Emës<br />
Dukuria që ndodh<br />
Elementet fantastike<br />
Tërmet<br />
Dragoi tund tokën<br />
Eklipsi i Diellit<br />
Dragoi i mërzitur që po gllabëron diellin.<br />
Rënia e shiut, bubullima, rrufe, ylberi<br />
Dragoi që ka grisur retë.<br />
188
Emri:.................................................. Data: .............................................<br />
Titulli: Një mësim për mburravecët<br />
Përshkrimi i gjirafës:<br />
.......................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................<br />
Rengu që i punoi majmuni:<br />
.......................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................<br />
Libër mësuesi për tekstin “Gjuha shqipe 4”<br />
Zgjidhja:<br />
.......................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................<br />
Përfundimi:<br />
.......................................................................................................................................<br />
.......................................................................................................................................<br />
......................................................................................................................................<br />
Vizato gjirafën ose majmunin.<br />
189
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Për tekstin<br />
“Matematika 4”<br />
Përgatitur nga:<br />
Tatiana Nebiaj<br />
190
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
PLANI MËSIMOR PËR LËNDËN MATEMATIKA 4<br />
35 javë x 4 orë/javë = 140 orë.<br />
Orë mësimore 127 (120 orë + 7 orë të lira për përforcim të njohurive)<br />
(Mësime - 112 orë + Përsëritje – 8 orë + Orë kontrolli - 7 orë = 127 orë.)<br />
Orë të lira 13 orë 2/3 e orëve të lira për kurrikulën shkollore<br />
191
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
192
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
193
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
194
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
195
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
196
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
197
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
198<br />
Mësues të dashur, mund ta zbatoni librin e mësuesit, por mund të shtoni apo të hiqni ato që ju i shikoni të arsyeshme.<br />
Unë mund t’ju citoj një shprehje. “Mendja e një fëmije është si punishte. Punishtja përmban një koleksion të çuditshëm të materialeve (njohuritë) dhe veglat<br />
(procesi i të nxënit), të cilat mund të përdoren për të nxjerrë produkte të reja (rregullat, strategjitë, hipotezat, skemat, lidhjet e zakonshme).<br />
Disa nga veglat dhe materialet janë të vlefshme për një numër të madh detyrash.<br />
Mjaft të tjera janë të specializuara për një qëllim të caktuar, por janë me vlerë të jashtëzakonshme kur ato nevojiten” (marrë nga Singler dhe Xhenkins).<br />
Nxënësi në orën e mësimit duhet të konsiderohet si një mendje që duhet të formohet në mënyrë kritike, që mund të verifikojë dhe jo të pranojë çdo gjë që i jepet nga ju.
Mësimi 1<br />
Kapitulli<br />
KUPTIMI I NUMRIT<br />
Tema: Numrat dhe matematika<br />
I<br />
Objektivi i përgjithshëm: Të njohë numrat e shkruar në lashtësi dhe në ditët e sotme.<br />
Objektivi minimal: 1.Të shprehë disa grupime të numrit në kohët e lashta dhe sot.<br />
Objektivi mesatar: 2.Të formojë numrin duke ditur grupimet e sistemit në lashtësi dhe në<br />
kohën e sotme.<br />
Objektivi i lartë: 3.Të formojë numrat 1 ose 10 më pak se grupimi në sistemin e kohës<br />
së lashtë dhe në ditët e sotme.<br />
Mjetet:<br />
Simbolet e grupimit egjiptian, romak, dhe ditët e sotme me karton.<br />
Libri, fl etë pune.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Di – Dua të di – Çfarë mësova? Përvijim i të menduarit<br />
Zhvillimi i mësimit:<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
Mësuesi paraqet tri pamje me pikturë.<br />
“Një njeri duke numëruar prodhimin sipas kohës (egjiptian, romak, ditët e sotme)”.<br />
- Duke vëzhguar fi gurat mësuesi kërkon:<br />
- Ç’kohë paraqitet në dy fi gurat e para?<br />
- Po në fi gurën e tretë?<br />
- Më pas ngre një nxënës për çdo fi gurë të numërojë prodhimin e njeriut.<br />
- Cili është simboli i numrave të mëposhtëm në fi gurë?<br />
sot egjiptian romak<br />
5 = _______ = _____<br />
10 = _______ = _____<br />
- A mund të shkruhen numrat e mëposhtëm me sistemin egjiptian, romak?<br />
49; 54; 134; 545?<br />
- Cilat janë grupimet e numrave romakë?<br />
Realizim: Di – Dua të di – Çfarë mësova?<br />
- Cili është grupimi më i vogël i numrave egjiptian, romak?<br />
- Cili është grupimi më i madh i numrave egjiptian, romak?<br />
- A i njeh grupimet e numrave romakë?<br />
- Më pas nxënësi duhet të plotësojë kolonën e parë në të gjitha grupimet që njeh.<br />
- Pasi lexon faqen 6 nxënësi plotëson kolonën e dytë, se çfarë ai nuk di. Listo të gjitha<br />
grupimet e numrave egjiptianë dhe romakë që nuk njihen nga nxënësit.<br />
- Më pas, mësuesi paraqet me anë të një tabele simbolet e numrave më kyç të egjiptianëve<br />
dhe romakëve.<br />
199
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Egjiptianë<br />
Romakë<br />
Numrat<br />
Numrat<br />
1 10 100 1 5 10 50 100<br />
I I V X L C<br />
- Duke i pasqyruar këta numra kyç të lashtësisë kërkohet nga nxënësi të plotësojë ushtrimet<br />
1, 2 në faqen 6 të librit.<br />
- Vështro ushtrimin 2.<br />
- Numri 14 = XIV → Çfarë vë re?<br />
→ Si formohet numri 4?<br />
- Numri 19 = XIX → Çfarë vë re?<br />
→ Si formohet numri 9?<br />
Si mendon, si do të formohen numrat:<br />
40 = ? duke ditur që 50 = L dhe 10 = x<br />
90 = ? duke ditur që C = 100 dhe 10 = x<br />
- Çfarë vështron në figurën e paraqitur në faqen 6?<br />
- Cili është numri i sotëm më i madh që njeh ti? Me sa shifra formohet?<br />
- Në fund nxënësi të plotësojë kolonën e tretë, se çfarë mësoi në këtë mësim.<br />
Reflektim: Përvijim i të menduarit<br />
- Plotëso rrethorët bosh me pyetjen:<br />
Cilat janë grupimet e numrave kryesorë të çdo etape?<br />
indo – arabë<br />
Llojet e numrave<br />
dje dhe sot<br />
egjiptianë<br />
romakë<br />
- Plotëso dhe me tri kufiza të tjera:<br />
.......9; ___; ___; ___.<br />
.....99; ___; ___; ___.<br />
...999; ___; ___; ___.<br />
Cili është numri më i madh me një shifër? Po me 2? Po me 3....etj.?<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 6.<br />
200
Mësimi 2<br />
Tema: Tabelat dhe numëratorja<br />
Objektivi i përgjithshëm: Të përcaktojë vendvlerat deri te 1000 me anë të tabelës<br />
dhe numëratores.<br />
Objektivi minimal:<br />
1. Të përcaktojë shifrat e një numri nëpërmjet numëratores.<br />
Objektivi mesatar: 2. Të bëjë ngjashmërinë dhe dallimin ndërmjet tabelës<br />
dhe numëratores.<br />
Objektivi i lartë:<br />
3. Të përcaktojë krahasimin e shifrave të një numri nëpërmjet<br />
vendvlerave.<br />
Mjetet:<br />
numëratore, libër, fl etë pune.<br />
Struktura:<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Organizuesi grafi k i analogjisë Puno dyshe –<br />
diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- Jepet numri 7554.<br />
- Përcakto vlerën e secilës shifër te numri.<br />
- Cila është vlera më e madhe që mund të vendoset në secilën shifër? Pse?<br />
- Cili është grupi më i madh i elementeve në çdo vendvlerë?<br />
- Si quhet sistemi i numërimit në ditët e sotme?<br />
Realizimi: Organizuesi grafi k i analogjisë<br />
Mësuesi paraqet një numëratore dhe vizaton një tabelë me 4 vendvlera.<br />
Më pas paraqet grafi kun organizues të analogjisë midis tabelës dhe numëratores.<br />
Tabela<br />
Numëratore<br />
Ngjashmëritë<br />
1.<br />
2.<br />
3.<br />
1.<br />
2.<br />
3.<br />
Dallimet<br />
Mësuesi i plotëson nëpërmjet mendimeve të nxënësve.<br />
- Punë me librin.<br />
- Pse janë pasqyruar me ngjyra të ndryshme pjesët e numëratores?<br />
- Çfarë vlere paraqesin:<br />
1 kub i vogël, 1 shufër, 1 pllakë, 1 kub i madh, në sistemin e numërimit të sotëm?<br />
Reflektimi: Puno dyshe – diskuto në klasë<br />
Punohet me ushtrimin 1 dhe 2, faqe 7.<br />
Pas diskutimit në dyshe diskutohet në klasë ku kërkohet që numri 7695 të paraqitet në dy<br />
mënyra: a. me tabelë b. me numëratore<br />
Të jepen përgjigjet e ushtrimit 2, duke i argumentuar nga nxënësit cilësorë.<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 7.<br />
201
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 3<br />
Tema: Numërori i zbërthyer<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Objektivi i lartë:<br />
Mjetet:<br />
Struktura:<br />
Të zbërthejë numërorin sipas vendvlerave të çdo shifre.<br />
1. Të njohë klasat dhe vendvlerat e klasave te numërori.<br />
2. Të zbërthejë numërorin e dhënë sipas vendvlerave.<br />
3. Të operojë me vendvlerat e një numri.<br />
Numëratore, libri, fl etë pune.<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Di - Dua të di - Mësova Puno dyshe –<br />
diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
- Çfarë vlere ka 1 kub i vogël, 1 shufër, 1 pllakë, 1 kub i madh te numëratorja?<br />
- Jepet numri 4567. Përcakto sipas mënyrës së mësipërme vlerat e shifrave të numrit.<br />
- Nxënësit punojnë me ushtrimin (rubrikën “kujto”) në libër.<br />
- Ndalojnë në dy numrat e fundit.<br />
Realizimi: Di – Dua të di - Mësova<br />
Në numrat e mësipërm nxënësi përcakton se çfarë dinte, pra vlerat në klasë të thjeshtë,<br />
por nuk di vlerat e klasës së mijësheve.<br />
- Mësuesi ndalon dhe pyet:<br />
Pse quhet sistem dhjetor sistemi i numrit në ditët e sotme?<br />
Pra në numrin 12030 = 12 kube të mëdhenj, 0 pllaka, 3 shufra, 0 kube të vegjël.<br />
Pra grupi i mijësheve ka kaluar sistemin e dhjetësheve.<br />
Mund të themi se kubi i madh ka 10 mijëshe dhe 2 njëmijëshe.<br />
- E njëjta sqarohet për numrin 320 437.<br />
- Konkluzioni: numri 6-shifror ka 2 klasa.<br />
Numri 6-shifror<br />
Klasa e mijësheve<br />
QM DHM NJM<br />
Klasa e thjeshtë<br />
Q DH NJ<br />
Shih ushtrimin “Të punojmë së bashku” me metodën e numëratores.<br />
- Kërkohet nga nxënësit të përcaktojnë:<br />
- Pse goglat e numëratores janë me ngjyra të ndryshme?<br />
- Çfarë paraqesin goglat e verdha? Po portokallitë etj.?<br />
Reflektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Jepet ushtrimi “Provo veten”. Pasi diskutohet puna e tyre në dyshe, mësuesi duke marrë<br />
përgjigjen e secilit nxënës nga dyshet shënon në dërrasë numrat e formuar.<br />
- Kërkohet nga nxënësi për çdo numër të formuar të lexojë vendvlerën e çdo shifre.<br />
- Më pas t’i radhiti nga më i vogli te më i madhi (këtu bëhet dhe krahasimi i tyre).<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 8.<br />
202
Mësimi 4<br />
Tema: Numërori i zbërthyer<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Objektivi i lartë:<br />
Mjetet:<br />
Struktura:<br />
Të zbërthejë një numër sipas vendvlerave të shifrave dhe e<br />
kundërta, të formojë numrin kur shifrat e tij janë zbërthyer<br />
sipas vendvlerave.<br />
1. Të lexojë numrat duke i ndarë më parë shifrat në klasa.<br />
2. Të zbërthejë numrin sipas vendvlerave të klasave në dy mënyra.<br />
3. Të shkruajë numërorin kur ai është paraqitur në fjali ose si<br />
shumë e dy vendvlerave.<br />
libri, fl eta e punës.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Lexim i drejtuar Puno dyshe –<br />
diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- Sa klasa ka një numër me 6 shifra? Cilat janë ato? Sa shifra ka një klasë?<br />
- Emërto vendvlerat e klasave të mësipërme.<br />
- Lexo 40, 400, 4000, 40000, 400000.<br />
- Jepet numri 453972:<br />
Ndaje në klasa.<br />
Lexoje atë.<br />
Përcakto vendvlerat e çdo shifre.<br />
- Puno ushtrimin “Kujto”, faqe 9.<br />
Realizimi: Lexim i drejtuar<br />
- Në cilin vend të numëratores së ushtrimit 1 janë shifrat e numrit të dhënë?<br />
- Duke e pasqyruar në numëratore, kërkohet nga nxënësit pse numri është paraqitur si<br />
shumë e mbledhorëve sipas ushtrimit 2.<br />
- Çfarë është përdorur në rreshtin e dytë te numri i ushtrimit të dytë?<br />
- Cilat janë mënyrat e paraqitjes së zbërthimit të numërorit?<br />
Reflektimi: Puno dyshe – diskuto në klasë.<br />
- Jepen për të punuar në dyshe ushtrimi 1, 2 (rubrika “Provo veten”), ushtrimi 3 (2 të fundit),<br />
fl etë pune, faqe 9.<br />
- Më pas diskutohen në klasë përgjigjet.<br />
o Pse vlera e 4 është më e madhe se vlera e 8 te numri?<br />
o Njësoj kërkohen edhe përgjigjet e tjera të ushtrimit 1.<br />
- Ngrihen në dërrasë 6 nxënës: tre shkruajnë zbërthimin e numrit me mënyrën e numrave<br />
me 0 në fund dhe 3 të tjerët me shkurtime (simbole).<br />
- Sa shifra do të kenë numrat e ushtrimit 3 në fl etë pune? Cili është ai numër?<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 8 - 9.<br />
203
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 5<br />
Tema: Krahasimi i numrave të mëdhenj<br />
Objektivi i përgjithshëm: Të krahasojë numrat e mëdhenj duke i dalluar nga numri i<br />
shifrave dhe nga vendvlera e shifrave.<br />
Objektivi minimal:<br />
1. Të krahasojë numrat në bazë të numrit të shifrave.<br />
Objektivi mesatar: 2. Të krahasojë numrat me të njëjtin numër shifror në bazë të<br />
vendvlerave.<br />
Objektivi i lartë:<br />
3. Të formulojë rregullat e krahasimit të numrave.<br />
Mjetet:<br />
libri, fl eta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Mendo - Puno dyshe –<br />
diskuto në klasë<br />
Puno dyshe –<br />
diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- Mësuesi parashtron situatën e ushtrimit (rubrika “Kujto”).<br />
- Kërkon nga nxënësi:<br />
Çfarë do të shkojnë për të plotësuar vlerat e pikave bosh në bosht?<br />
Si vijnë numrat, nga e majta në të djathtë në bosht?<br />
Me sa rritet vlera e numrave në boshtin I, II, III?<br />
Plotëso boshtet.<br />
A mund të paraqisni mosbarazimin në secilin bosht me numrat e tyre?<br />
- Jepen disa.<br />
Realizimi: Mendo – Punë në dyshe – Diskuto në klasë<br />
Duke parë boshtet e mësipërme dhe duke imagjinuar, secili nxënës punon numërimet (rubrika<br />
“Punojmë së bashku”). Më pas diskutojnë në dyshe dhe në fund diskutojnë në klasë.<br />
- Sa shifra kanë numrat e mëposhtëm?<br />
900 1000<br />
2000 10000<br />
100000 1000000<br />
Vendos shenjën e mosbarazimit.<br />
Çfarë vë re nga ky shembull?<br />
(Përgjigjja kërkohet nga nxënësi cilësor.)<br />
- Cila është rruga e parë që të krahasohen dy numra natyrorë të mëdhenj?<br />
- Në ushtrimet e punuara nga nxënësit kërkohet rubrika “Punojmë së bashku”.<br />
- Si është numri i shifrave në numërorin e parë dhe të dytë në secilin krahasim?<br />
- Si është vlera e njëmijësheve e numrit të parë në krahasim me të njëjtën vlerë të numrit<br />
të dytë?<br />
- E njëjta kërkohet edhe tek ushtrimet e tjera.<br />
- Çfarë konkluzioni nxjerr për krahasimin nëse numrat kanë të njëjtin numër shifrash?<br />
Reflektimi: Puno në dyshe – Diskuto në klasë<br />
Pas mësimit bën përmbledhjen e koncepteve të mësipërme. I kërkohet nxënësit të punojë<br />
me ushtrimin (rubrika “Provo veten”).<br />
204
Mësimi 6<br />
Në dërrasë ndërtohet një tabelë:<br />
Vitet<br />
Gjatësia e rrugëve<br />
2005 152 000 m<br />
2006 172 500 m<br />
2007 195 000 m<br />
- Çfarë kanë të përbashkët? Nisu nga vendvlera më e madhe.<br />
- Kufi zo vendvlerën që ndryshon dhe formo mosbarazimet.<br />
- Çfarë kanë të përbashkët numrat në çdo shtyllë të tabelës?<br />
Puno ushtrimin 5, faqe 10, fl etë pune.<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune, ushtrimet 1 - 4, faqe 9 - 10.<br />
Tema: Krahasimi i numrave të mëdhenj<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Objektivi i lartë:<br />
Mjeti:<br />
Të dallojë numrin e vogël nga i madhi te numrat e mëdhenj.<br />
1. Të dallojë numrin më të vogël nga ai më i madh.<br />
2. Të krahasojë numrat e mëdhenj në bazë të dy kritereve.<br />
3. Të përcaktojë rendin e numrave dhe t’i krahasojë ata.<br />
libri, fl eta e punës, fl eta me numra.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Loja Mendo - Puno dyshe - Diskuto Konkursi<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokim: Loja<br />
Mësuesi ka përgatitur në fl etë të palosura numrat 900, 910...<br />
- Kërkohet nga nxënësit të marrin njërën prej letrave dhe ta vendosin sipas rendit rritës në<br />
dy bashkësi.<br />
A → numrat me tri shifra.<br />
B → numrat me katër shifra.<br />
- Më pas kërkohet cili është më i vogli i bashkësisë dhe cili është më i madhi i numrave.<br />
Realizimi: Mendo – Puno në dyshe – Diskuto<br />
Nxënësit punojnë ushtrimet 1, 2, 3 te libri, faqe 11 dhe ushtrimin 2, fl etë pune, faqe 10. Pasi<br />
punojnë vetë - diskutojnë në dyshe dhe më pas mësuesi kërkon diskutime në klasë.<br />
Ushtrimi 1: - Çfarë kanë të përbashkët numrat?<br />
- Pse numrat janë të ndryshëm?<br />
- Pse numri 900000 është më i vogël se 910000<br />
- Si lexohen simbolet ≠, ?<br />
Ushtrimi 2: - Cili numër është më i madh te numrat me të njëjtin numër shifrash?<br />
Ushtrimi 3: - Cili numër është më i vogël te numrat me numër të ndryshëm shifrash?<br />
Ushtrimi 2, fl etë pune, kërkon përgjigje.<br />
Reflektimi: Konkursi<br />
Klasa ndahet në 4 grupe dhe kërkohet nga çdo grup t’i japi përgjigjet e sakta për 10’ të<br />
ushtrimit 1, 2 (“Provo veten”).<br />
Për ushtrimin 2 jepet harta e Shqipërisë dhe me shifra lartësia e maleve të ndryshme të<br />
Shqipërisë dhe emrat e tyre.<br />
Në fund përcaktohet grupi më i saktë dhe më i shpejtë.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës për punën e tyre.<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune, ushtrimet 1, 3, 4, 5, faqe 10-11.<br />
205
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 7<br />
Tema: Renditja. Vargu numerik<br />
Objektivi i përgjithshëm: Të renditë numrat sipas një vargu rritës (ose zvogëlues),<br />
duke ditur rregullën e kalimit nga një kufi zë në tjetrën.<br />
Objektivi minimal:<br />
1. Të dallojë numrin më të vogël nga ai më i madh.<br />
Objektivi mesatar: 2. Të formojë një varg numerik rritës ose zvogëlues duke<br />
dhënë tri apo katër kufi zat e para.<br />
Objektivi i lartë:<br />
3. Të përcaktojë kriterin rritës ose zvogëlues në një varg dhe<br />
ta plotësojë atë.<br />
Mjetet:<br />
fleta me numra që formojnë një varg, libri, fletë pune, fletë çarter.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Punë në grup. Diskuto në klasë Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- Si krahasohen dy numra kur kanë numra shifrash të ndryshëm? Po kur i kanë të njëjtë?<br />
- Plotëso vargun e ushtrimit (rubrika “Kujto”).<br />
- Cili është më i vogël?<br />
- Si është vargu rritës apo zbritës?<br />
- Cila vendvlerë rritet dhe sa?<br />
Realizimi: Punë në grup – Diskuto në klasë<br />
Mësuesi ka përgatitur 4 zarfe dhe ndan klasën në 4 grupe.<br />
Zarfi I ka numrat 990, 991, ...... 999.<br />
Zarfi II ka numrat 990, 992, ...... 1000.<br />
Zarfi III ka numrat 100, 200, ...... 900.<br />
Zarfi IV ka numrat 1000, 2000, ...... 9000.<br />
- Secili grup të hapi zarfi n.<br />
- Të radhitë numrat nga më i vogli te më i madhi.<br />
- Me sa rritet kufi za e dytë nga e para, e kështu me radhë.<br />
- Ndërto vargun zbritës me këta numra.<br />
Puna e dytë: Të katër grupet kanë hartën e Shqipërisë ku janë pasqyruar lumenjtë dhe<br />
gjatësitë e tyre.<br />
- T’i radhitin ata nga më i madhi te më i vogli. (Kjo punë bëhet në një kohë 10’).<br />
- Përcaktohet grupi më i shpejtë dhe më i saktë.<br />
Reflektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
- Punohet ushtrimi 1, 2 (Punojmë së bashku).<br />
- Ushtrimi 1, 2 (provo veten).<br />
Në fund kërkohen përgjigjet nga nxënësit.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson punën e grupit fi tues dhe nxënës të veçantë të planifi kuar.<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 11 – 12.<br />
206
Mësimi 8<br />
Tema: Rrumbullakimi i numrave (me afërsi 10)<br />
Objektivi i përgjithshëm: Të rrumbullakojë numrat me afërsi 10.<br />
Objektivi minimal:<br />
1. Të rrumbullakojë numrat me afërsi 10, duke pasur parasysh<br />
boshtin numerik.<br />
Objektivi mesatar: 2. Të rrumbullakojë numrat me afërsi 10, duke zbatuar rregullat.<br />
Objektivi i lartë:<br />
3. Të përcaktojë numrin kur është dhënë rrumbullakimi i tij në<br />
dhjetëshen më të afërt.<br />
Mjetet:<br />
libri, fl eta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Stuhi mendimesh<br />
Rrugëzgjidhje për të lexuarit<br />
në matematikë<br />
Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
Një ditë të shtunë një familje u nis për në plazh nga Tirana në Golem (me tren). Fëmija<br />
i familjes vështronte tabelat e stacioneve dhe shënonte: “Tiranë”, “Vorë”, “Sukth”, “Durrës”,<br />
“Golem”.<br />
Si mendoni kur ata kanë qenë në:<br />
- “Vorë”, afër kujt kanë qenë, “Tiranës” apo “Durrësit”?<br />
- “Sukthi” afër kujt qyteti ndodhet?<br />
- Po në “Golem”?<br />
- Po midis “Vorës” dhe “Sukthit”?<br />
Përgjigjet i jepni ju.<br />
Realizimi: Rrugëzgjidhje për të lexuarit në matematikë<br />
Lexohet tregimi i librit dhe kërkohet nga nxënësit:<br />
- Ç’tregojnë pikat pas numrit 17 te fjalia e Dritës?<br />
- Pse Drita pa mbaruar numërimi shpreh “Rreth 20 peshq”?<br />
- Çfarë parashikoni ju me fjalën “Sot jeni të ftuar për drekë tek unë”.<br />
- Çfarë parashikon autori që unë di? Në ushtrimin 1 (punojnë së bashku).<br />
- A mund t’i japë përgjigje tani pse Drita tha “rreth 20 peshq”, duke vështruar numrin 17 te<br />
boshti numerik?<br />
- Më thoni rreth sa fletë mund të ketë fl etorja juaj e shtëpisë?<br />
- Jepini zgjidhje problemës:<br />
54 fl etë: afërsisht 50<br />
54 fl etë: afërsisht 60<br />
Shënojnë në tabelë.<br />
17 afërsisht 20 ose 17 ≈ 20<br />
54 afërsisht 50 ose 54 ≈ 50<br />
Në rastin I: - Sa është shifra e njësheve? Si është me 5?<br />
- Ç’ndodh me shifrën e dhjetësheve kur rrumbullakohet? Po e njësheve?<br />
Në rastin II: - Sa është shifra e njësheve? Si është me 5?<br />
- Ç’ndodh me shifrën e dhjetësheve kur rrumbullakohet numri? Po e njësheve?<br />
- A është i vërtetë konkluzioni juaj me fjalitë me të kuqe në libër sipas autorit?<br />
207
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 9<br />
Reflektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
- Çfarë do të shikojmë nëse një numër rrumbullakohet në dhjetëshen më të afërt?<br />
- Punoni ushtrimin 1, 2, 3....<br />
- Në fi llim kërkohet se:<br />
- Sa është numri i nxënësve në klasë?<br />
- Sa djem janë? Sa vajza janë?<br />
Pas punimit në dyshe, mësuesja kërkon sqarime nga çdo përgjigje e nxënësve.<br />
Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës të planifi kuar.<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 12.<br />
Tema: Rrumbullakimi i numrave (me afërsi 100)<br />
Objektivi i përgjithshëm: Të rrumbullakojë numrat natyrorë me afërsi 100.<br />
Objektivi minimal:<br />
1. Të rrumbullakojë numrat me afërsi 100, nëpërmjet boshtit.<br />
Objektivi mesatar: 2. Të dallojë rrumbullakimin e numrave me afërsi 10 dhe afërsi 100.<br />
Objektivi i lartë:<br />
3.Të argumentojë rrumbullakimin me afërsi 100 të numrave.<br />
Mjetet:<br />
libri, fl eta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Imagjinatë e drejtuar Tabela konceptuale<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
Drejtori i shkollës pasi bëri statistikën e nxënësve tha:<br />
“Shkolla jonë ka 456 nxënës”.<br />
- Sa nxënës me afërsi dhjetëshe ka shkolla jonë?<br />
- Po me afërsi 100?<br />
Vështro përgjigjen e Agimit dhe të Dritës në libër. Cili ka të drejtë?<br />
Realizimi: Imagjinatë e drejtuar<br />
Mësuesi vizaton në dërrasën e zezë boshtin, duke fi lluar nga 0, 100, 200, ....<br />
208<br />
0 100 200 300 400 500 600 700<br />
- Kërkon nga nxënësit disa numra afër:<br />
400: ___; ___; ___; ___; ___; ___; ___; ___<br />
500: ___; ___; ___: ___; ___; ___; ___; ___<br />
Atëherë, cili ka të drejtë?<br />
- Cilën shifër shikoni për rrumbullakimin e numrit me afërsi 10?<br />
- Si mendoni, po për rrumbullakimin me 100 cilën shifër do të shikojmë?<br />
- A mund të themi se rregulla është njësoj me atë të afërsisë me 10? Çfarë ndryshon?<br />
456 ≈ 500<br />
447 ≈ 400<br />
- Ç’ndodh me shifrën e qindësheve në të dyja rastet kur dhjetëshja është më e vogël se 5<br />
ose më e madhe se 4?<br />
Plotëso ushtrimin (punojmë së bashku).
Reflektimi: Tabela konceptuale<br />
Së bashku me nxënësit plotësohet tabela.<br />
Lloji i rrumbullakimit Shifra që shikohet Kushtet e shifrës Rrumbullakimi<br />
10 më të afërt njëshet < 5 dhjetëshe paraardhëse<br />
> 4 dhjetëshe pasardhëse<br />
100 më të afërt dhjetëshet < 5 qindëshe paraardhëse<br />
> 4 qindëshe pasardhëse<br />
Në bazë të tabelës kërkohet të punojnë ushtrimet 1, 2, faqe 14, në libër.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson nxënësit e parashikuar.<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 13.<br />
Jepen udhëzime për ushtrimin 7, 8 dhe 9.<br />
Ushtrimi 7 dhe 8: 267 + 342 = 609<br />
↓ ↓<br />
300 + 300 = 600<br />
9<br />
Ushtrimi 9: 546<br />
+ 38<br />
584 ≈ (10) → 580<br />
(100) → 600<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 10<br />
Tema: Rrumbullakimi i numrave (me afërsi 1000)<br />
Objektivi i përgjithshëm: Të rrumbullakojë numrat natyrorë me afërsi deri 1000.<br />
Objektivi minimal:<br />
1. Të rrumbullakojë numrat me afërsi 1000, me anën e boshtit.<br />
Objektivi mesatar: 2. Të rrumbullakojë numrat me afërsi 1000, me anën e rregullës.<br />
Objektivi i lartë:<br />
3. Të përcaktojë numrin kur është dhënë rrumbullakimi i tij<br />
deri në mijëshen më të afërt.<br />
Mjetet:<br />
libri, fl eta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Imagjinata e drejtuar Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit:<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- Kërkohen nga nxënësit rregullat e rrumbullakimit me 10, 100 më të afërt.<br />
- Cila shifër shikohet?<br />
- Si vepron kur shifra përkatëse është më e vogël se 5 dhe më e madhe se 4?<br />
- Kërkohet të plotësohet ushtrimi (rubrika “Kujto”), në libër, faqe 15.<br />
Realizimi: Imagjinata e drejtuar<br />
Qyteti i Leskovikut ka 6284 banorë.<br />
209
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Drita tha: “Ai ka afërsisht 6000 banorë.”<br />
- A ka të drejtë Drita?<br />
0 1000 2000<br />
- Plotëso boshtin.<br />
- Përcakto ku i takon numri 6284, afër 6000 apo 7000.<br />
- Pra 6284 ≈ 6000, pra numri është rrumbullakosur afërsisht në 1000 më të afërt.<br />
- A mund të formulosh një rregull për rrumbullakimin e numrit në 1000 më të afërt?<br />
- Cila shifër do të vihet re?<br />
- Cilat janë kushtet e rrumbullakimit?<br />
- Përcakto disa numra afër numrit 7000.<br />
- Plotëso fjalitë e librit në faqen 15.<br />
Reflektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
- Cila shifër vendos për rrumbullakimin:<br />
a. me 10 b. me 100 c. me 1000<br />
- Puno ushtrimin (rubrika “Provo veten”), në faqen 15, në libër dhe ushtrimin 5, në fl etë<br />
pune, faqe 14.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson nxënësit e planifi kuar dhe i motivon ata duke i bashkuar dhe<br />
detyrat e shtëpisë.<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 14, ushtrimi 1, 2, 3, 4, 6, 7. Sqarohet ushtrimi 7 (duke<br />
përdorur vetinë e përdasimit).<br />
Mësimi 11<br />
Tema: Si t’i zgjidhim problemat<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Objektivi i lartë:<br />
Mjetet:<br />
Të zgjidhë një problemë me anën e një rruge të plotë analize.<br />
1. Të përcaktojë të dhënat dhe të panjohurat e një probleme.<br />
2. Të kalojë në 5 hapat e zgjidhjes së një probleme.<br />
3. Të analizojë dhe të zgjidhë problemën në mënyrë logjike.<br />
libri, fl eta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Lexim i drejtuar Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- Çfarë paraqesin diagramet e Venit?<br />
235 kg 134 kg 132 kg 120 m 2<br />
210<br />
220 m 2
- Lexohet problema dhe kërkohet:<br />
- A ka të dhëna të panevojshme në problemë?<br />
- Cilat janë të dhënat e problemës?<br />
- Çfarë kërkon problema?<br />
- Si duhet të veprosh për të zgjidhur problemën?<br />
Realizimi: Lexim i drejtuar<br />
Lexohen dy hapat që do të ndiqen për zgjidhjen e problemës dhe për çdo hap kërkohet<br />
nga nxënësit:<br />
- Se çfarë kupton autori me këtë fjali?<br />
- Sa kërkesa mund të ketë një problemë? (Në rastin tonë sa ka?)<br />
- Ç’do të thotë të dhëna të fshehta?<br />
P.sh.: Për “një javë” punoi 200 dynymë tokë.<br />
1 javë = 7 ditë<br />
- Çdo hap që pasqyron libri i bëhet analogji me zgjidhjen e problemës.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Reflektimi: Mendo – Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Me diagramet e paraqitura në EVOKIM nxënësve u kërkohet:<br />
1. Formimi i një probleme.<br />
2. Zgjidh atë duke kaluar 5 hapat.<br />
Klasa ndahet në 2 grupe në mënyrë që:<br />
Dyshja e parë → Grupi I<br />
Dyshja e dytë → Grupi II<br />
Ku: Grupi I → Diagrami 1<br />
Grupi II → Diagrami 2<br />
Në fund ngrihen 2 nxënës për diskutim në klasë.<br />
Kërkohet:<br />
- Çfarë kanë të përbashkët problemat e grupit I? Po II?<br />
- A ndryshojnë veprimet e problemave te grupi I? Po te II?<br />
Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson nxënësit e planifi kuar.<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 15.<br />
Mësimi 12<br />
Tema: Problema<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Objektivi i lartë:<br />
Mjetet:<br />
Të zgjidhë problemën duke u bazuar në 5 etapat.<br />
1. Të zgjidhë problemat me një veprim.<br />
2. Të zgjidhë problemat me dy veprime, me rrugën e analizës.<br />
3. Të zgjidhë problemat me më shumë se dy veprime,<br />
me rrugën e logjikës.<br />
libri, fl eta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Lexim i drejtuar Puno në grup -<br />
Diskuto në klasë<br />
211
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- Cilat janë rrugët në të cilat kalon zgjidhja e problemës?<br />
- Cilat janë disa të dhëna të fshehura?<br />
- Cilat janë të dhënat e panevojshme?<br />
Realizimi: Lexim i drejtuar<br />
Lexohet problema dhe më pas shkëputet vështrimi në libër dhe kërkohet nga nxënësit:<br />
- Cila është e dhëna e panevojshme?<br />
- Cila është e dhëna e “fshehtë” ? Çfarë supozon ajo?<br />
- Cilat janë të dhënat?<br />
- Çfarë kërkohet nga problema?<br />
Më pas vazhdohet leximi dhe kërkohet nga nxënësit se a janë përgjigjet e tyre në libër.<br />
Më pas kërkohet:<br />
- Cili është veprimi që kryhet?<br />
- Cila është përgjigjja e plotë?<br />
- Përsëri lexohet zgjidhja e problemës dhe krahasohen përgjigjet e nxënësve me ato të librit.<br />
Reflektimi: Puno në grup – Diskuto në klasë<br />
Klasa ndahet në tri grupe.<br />
Secili grup merr problemën a, b, c në faqen 17 dhe kërkohet nga secili grup të ndiqen pyetjet<br />
e mësipërme dhe të zgjidhen problemat.<br />
Në fund tri punimet varen në mur dhe bëhet vlerësimi se cili grup ka vepruar më mirë.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson punën e disa nxënësve që ka planifi kuar.<br />
Detyrë shtëpie: Problema 1, 2, 3, faqe 15 – 16, fletë pune.<br />
Mësimi 13<br />
Tema: Ushtrime dhe problema<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Objektivi i lartë:<br />
Mjetet:<br />
Konceptet:<br />
Të përcaktojë saktë vendvlerat e numrave të mëdhenj, të<br />
krahasojë numrat, të zgjidhë problemat.<br />
1. Të lexojë numrat e mëdhenj dhe të përcaktojë vendvlerat e tyre.<br />
2. Të përcaktojë vendvlerat e numrit, të krahasojë numrat, të<br />
zgjidhë problemat me 2 veprime.<br />
3. Të përcaktojë vendvlerat e çdo shifre te numrat dhe të zgjidhë<br />
problema me më shumë se dy veprime.<br />
numëratore, libri, fl eta e punës.<br />
Vendvlerat e një numri të madh, më i madh, më i vogël,<br />
hapat e zgjidhjes së një probleme.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
212<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
- Jepet numri 217 940, vendos çdo shifër sipas vendit përkatës në numëratore.
- Krahaso numrat:<br />
7485 7545<br />
- Cilat janë hapat ku kalon zgjidhja e një probleme?<br />
Realizim + Reflektim: Mendo – Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Mësuesi jep ushtrimin 1, 2, 3, faqe 18-19, në libër.<br />
- Nxënësit mendojnë dhe punojnë në dyshe sipas bankave.<br />
Mësuesi vëzhgon punën e nxënësve dhe bashkëpunimin e çdo dyshe nxënësish.<br />
Pasi shikon që nxënësit kanë përfunduar punë në dyshe, hedh për diskutim përgjigjet e<br />
ushtrimeve.<br />
- Në ushtrimin 1 kërkon që çdo shifër e numrit të zëjë pozicion te numëratorja.<br />
- Në ushtrimin 1/b kërkohet përgjigjja pse është e saktë ose e gabuar.<br />
- Në ushtrimin 2 ngre nxënës të nivelit 1 për leximin e numrave dhe kërkohet:<br />
o Çfarë kanë të përbashkët këta numra?<br />
o Cila vendvlerë është e njëjtë te numrat apo në 2, 3 numra?<br />
o Cili është më i vogël dhe pse?<br />
o Cili është më i madh dhe pse?<br />
- Në ushtrimin 3:<br />
o Ç’do të thotë ndryshesë?<br />
o Ç’do të thotë 5-fishim?<br />
o A mund të shkruajmë 357- 463? Pse?<br />
Më pas mësuesi ndan klasën në 4 grupe, ku secili grup merr për zgjidhje përkatësisht<br />
problemat 1/a, 1/b, 2/a, 2/b.<br />
- Nxënësve u kërkohet të ndjekin rrugën e zgjidhjes së një probleme.<br />
- Përsëri mësuesi u kujton nxënësve pyetjet dhe hapat e zgjidhjes së një probleme.<br />
- Në fund nga çdo grup 1 nga nxënësit bën diskutimin në klasë për zgjidhjen e<br />
problemave.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson dhe motivon nxënësit që ka planifi kuar për vlerësim.<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 16.<br />
- Sqaro ushtrimin 2, 3.<br />
- Konceptet tek ushtrimi 2 → Kthe nga fjali në simbole dhe anasjellas.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 14<br />
Tema: Thyesat<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Objektivi i lartë:<br />
Mjetet:<br />
Konceptet:<br />
Të gjejë pjesën e një numri, nëpërmjet rolit që kanë<br />
gjymtyrët e një thyese.<br />
1. Të përcaktojë rolin e çdo gjymtyre në thyesë.<br />
2. Të gjejë pjesën e një numri.<br />
3. Të argumentojë gjetjen e pjesës së një numri.<br />
libri, fl eta e punës, çokollatë, pica, plastelinë, mjeti didaktik i<br />
thyesave.<br />
thyesë, emërues, numërues, ndarja e fi gurës në pjesë të<br />
barabarta,<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Minitest<br />
213
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
pjesa e një numri.<br />
Struktura:<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
- Me plastelinë të formohen 5 pica.<br />
- Ndani klasën në 5 grupe me nxënës të ndryshëm.<br />
- Ndani picën në mënyrë të barabartë.<br />
- Ç’pjesë e picës i takon secilit nxënës në çdo grup?<br />
P.sh. 1/4, 1/8, 1/12, 1/16, ....<br />
- Ç’është numri 4, 8, 12.... në thyesë?<br />
- Ç’tregon ai numër në secilin rast?<br />
- Ç’pjesë u takon 2 nxënësve, 3 nxënësve, 5 nxënësve, të çdo grupi?<br />
2/4, 3/8, 5/12........<br />
- Ç’është numri 3, 5, .... te thyesat?<br />
- Ç’tregojnë ata te thyesat?<br />
- Jepet pica:<br />
o A mund të themi se njëri<br />
merr 1/3 e picës? Pse?<br />
- Plotëso rubrikën “Kujto” në libër.<br />
Realizimi: Mendo – Puno në dyshe – Diskuto në klasë<br />
Në fi llim mësuesi u bën të qartë nxënësve që “ju në fund të orës duhet të dini”:<br />
1. Të paraqisni thyesën sipas fi gurës.<br />
2 . Të ngjyrosni pjesët e fi gurës kur është dhënë thyesa.<br />
3. Të gjeni pjesën e një numri.<br />
Më pas lihen nxënësit të punojnë me ushtrimet 1, 2 (të rubrikës “Punojmë së bashku”) dhe<br />
1, 2, 3 (të rubrikës “Provo veten”).<br />
- Mësuesi herë pas here i kujton nxënësit se:<br />
a. Ç’tregon emëruesi i thyesës.<br />
b. Ç’tregon numëruesi i thyesës.<br />
c. Cila është natyra e ndarjes së një fi gure që të pasqyrojë thyesë.<br />
- Pas punës në dyshe, mësuesi kërkon nga nxënësit një diskutim me përgjigjet e ushtrimeve.<br />
- Mësuesi këmbëngul në sqarimin për çdo përgjigje.<br />
Më pas u kërkon nxënësve të hapin fl etën e punës, në faqen 17, ushtrimi 4.<br />
- Pse janë thyesat e pasakta?<br />
- Në ushtrimin 3 (rubrika “Provo veten”), mësuesi i kërkon nxënësit:<br />
- Ç’do të thotë fjala “ndarje” në matematikë?<br />
- Ç’tregon kllapa tek ushtrimi 3?<br />
- A mund të më shprehni me fjali se si veprojmë për të gjetur pjesën e një numri?<br />
1. Përcakto thyesën sipas fi gurës së hijezuar.<br />
2. Ngjyros në fi gurë sipas thyesës së dhënë.<br />
Reflektimi: Minitest<br />
214
Mësimi 15<br />
Tema: Thyesa të barabarta. Formimi i tyre.<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Niveli 1<br />
Niveli 2<br />
Niveli 3<br />
Konceptet:<br />
Mjetet:<br />
Të gjejë thyesa të barabarta me një thyesë të dhënë duke<br />
shumëzuar (ose pjesëtuar) të dyja gjymtyrët e thyesës<br />
me të njëjtën thyesë.<br />
Të gjejë thyesa të barabarta me një thyesë të dhënë duke<br />
shumëfishuar me të njëjtin numër të dyja gjymtyrët.<br />
Të gjejë thyesa të barabarta me një thyesë të dhënë duke<br />
pjesëtuar me të njëjtin numër të dyja gjymtyrët.<br />
Të zgjidhë problema me gjetjen e pjesës së një numri.<br />
thyesa të barabarta, thyesa plotësuese.<br />
mjete didaktike të thyesave, thyesa plotësuese.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Të nxënët në bashkëpunim Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
Jepet fi gura.<br />
Jepen figurat.<br />
- Ç’pjesë e fi gurës është e vijëzuar?<br />
- Ç’pjesë e fi gurës është e pavijëzuar?<br />
- Çfarë përfaqësojnë të dyja thyesat e mësipërme?<br />
- Në sa pjesë të barabarta është ndarë rrethi në çdo rast?<br />
- Ç’pjesë e fi gurës është vijëzuar për çdo rast?<br />
- Çfarë vë re nga fi gura e mësipërme?<br />
Realizimi: Të nxënit në bashkëpunim<br />
Klasa ndahet në 4 grupe. Në secilin grup jepet një rreth (i njëjtë) kartoni.<br />
Grupi I → Përcakto me vijëzim ½ e rrethit.<br />
Grupi II → Përcakto me vijëzim 2/4 e rrethit.<br />
Grupi III → Përcakto me vijëzim 4/8 e rrethit.<br />
Grupi IV → Përcakto me vijëzim 8/16 e rrethit.<br />
Pas punës praktike që bëjnë të katër grupet, mësuesi vendos njëri sipër tjetrit pjesën e<br />
secilit grup.<br />
- Çfarë vini re?<br />
- Si janë thyesat ndërmjet tyre?<br />
Më pas shkruhet në dërrasë:<br />
1 2 4 8<br />
___ = ___ = ___ = ___ = ___ = ___ = ___<br />
2 4 8 16<br />
- Vazhdo dhe me tri thyesa të tjera.<br />
- Shiko emëruesin dhe numëruesin e thyesës së dhënë, sa herë rriten ata në secilën thyesë<br />
të mëpasme?<br />
- Shkruaj nga e kundërta:<br />
___ 8 4 2 1<br />
= ___ = ___ = ___ = ___ = ___ = ___<br />
16 8 4 2<br />
215
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 16<br />
Sa herë zvogëlohet numëruesi, emëruesi i thyesës së dhënë me atë që vjen pas?<br />
- Si mund të përftohen thyesat e barabarta me një thyesë të dhënë?<br />
- Cila është skema që ndihmon në gjetjen e pjesës së një numri?<br />
Kjo pyetje gjen zbatim në problemën e faqes 23, në libër.<br />
Reflektim: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
- Nxënësve u jepen për të punuar në dyshe ushtrimet 1, 2, 3, më pas diskutohen përgjigjet e tyre.<br />
Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës të planifi kuar.<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 18.<br />
Tema: Krahasimi i thyesave<br />
Objektivi i përgjithshëm: Të krahasojë dy thyesa sipas kritereve të tyre.<br />
Objektivi minimal: 1. Të krahasojë thyesat me 1.<br />
Objektivi mesatar: 2. Të krahasojë thyesat me dy kushte:<br />
a. me emërues të barabartë<br />
b. me numërues të barabartë.<br />
Objektivi i lartë:<br />
3. Të krahasojë thyesat me emërues të ndryshëm dhe<br />
numërues të ndryshëm, me anën e fi gurës.<br />
Mjete:<br />
libri, fl eta e punës, shkumësa me ngjyra.<br />
Konceptet: thyesa të barabarta me 1; thyesa më të vogla se 1;<br />
thyesa më e vogël; thyesa më e madhe.<br />
Struktura:<br />
216<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Të nxënët në bashkëpunim Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
Jepet boshti:<br />
1<br />
5<br />
0 1 2<br />
- Vazhdo të emërtosh dhe pikat e tjera në bosht.<br />
- Si janë 1/5, 2/5, 3/5,.... në krahasim me 5/5 ose 1?<br />
- Si janë numëruesit e thyesave të mësipërme me emëruesin?<br />
- A mund të formulosh një rregull se kur thyesa është më e vogël se 1?<br />
- A mund të themi se si është numëruesi dhe emëruesi te thyesa 5/5 = 1?<br />
- A mund të formulosh një rregull se kur thyesa është e barabartë me 1? Po më e madhe se 1?<br />
Klasa ndahet në 4 grupe me detyra të njëjta: 1, 3 dhe 2, 4.<br />
Paraqisni thyesat në fi gurë dhe në bosht, pastaj krahasoni:<br />
Grupi 1 3/8, 5/8, 1/8<br />
Grupi 3 2/7, 3/7, 5/7<br />
E njëjta kërkesë për:<br />
Grupi 2 2/5; 2/7<br />
Grupi 4 5/7; 5/9
Më pas, pasi të merren përgjigjet e nxënësve, kërkohen përgjigjet e këtyre pyetjeve:<br />
- Si janë emëruesit e thyesave në grupet 1 dhe 3?<br />
- Çfarë vini re?<br />
- A mund të formuloni një rregull?<br />
- Si janë numëruesit e thyesave në grupet 2, 4?<br />
- Çfarë vini re?<br />
- A mund të formuloni një rregull?<br />
Reflektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Pasi përmblidhen 5 rastet e krahasimit i kërkohet nxënësit të punojë me ushtrimet 1, 2, 3,<br />
4, faqe 24, në libër.<br />
Në fund përgjigjet e ushtrimeve diskutohen në klasë dhe nxënësit korrigjojnë gabimet e tyre.<br />
Vlerësimi: Në fund të orës mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 19.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 17-18<br />
Tema: Thyesa zbavitëse<br />
Objektivi i përgjithshëm: Të zbatojë njohuritë e marra për thyesat në situata<br />
të ndryshme.<br />
Objektivi minimal: 1. Të përcaktojë thyesën me fi gurën e dhënë.<br />
Të krahasojë thyesën me 1.<br />
Të njohë se në cilin rast ndarja e fi gurës paraqit thyesë.<br />
Objektivi mesatar: 2. Të paraqitë thyesën e dhënë në fi gurë.<br />
Të plotësojë gjymtyrën e thyesës së barabartë kur është<br />
njëra gjymtyrë.<br />
Të emërtojë ndarjen e hijezuar në disa mënyra.<br />
Të krahasojë thyesat e dhëna.<br />
Të gjejë pjesën e një numri.<br />
Objektivi i lartë: 3. Të zgjidhë problemat me gjetjen e pjesës së një numri.<br />
Mjetet:<br />
libri, fleta e punës.<br />
Konceptet: thyesa; thyesa të barabarta; krahasimi i thyesave; pjesa e një numri.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
duke shumëzuar<br />
me të njëjtin<br />
numër<br />
duke pjesëtuar<br />
me të njëjtin<br />
numër<br />
Stuhi mendimesh Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Përvijim koncepti<br />
- Cili koncept kryesor është përmendur në këtë kapitull?<br />
mënyrat e marrjes së<br />
thyesave të barabarta<br />
Thyesat:<br />
elementet<br />
mënyrat e krahasimit<br />
llojet<br />
Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
sipas emëruesit të njëjtë<br />
sipas numëruesit të njëjtë<br />
më të vogla se 1<br />
të barabarta me 1<br />
më të mëdha se 1<br />
emëruesi<br />
numëruesi<br />
217
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Realizimi + Reflektimi: Mendo – Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
- Bëhet një përmbledhje e koncepteve të kaluara në konceptin e thyesave.<br />
Ora I-rë: ushtrimet 1, 2, 3, 4.<br />
Konceptet: 1. Paraqitja e fi gurës me thyesë.<br />
2. Ngjyrosja e figurës kur është dhënë thyesa.<br />
3. Marrja e thyesave të barabarta. (plotësim të katrës së përpjesshme)<br />
Ora II-të: Ushtrimet 5, 6, 7, 8, 9, 10.<br />
Konceptet: 1. Krahasimi i thyesave<br />
2. Gjetja e pjesës së një numri.<br />
3. Marrja e thyesave të barabarta nëpërmjet fi gurës.<br />
4. Problema.<br />
Pasi përfundon dhe bashkëpunimi në dyshe, mësuesi kërkon të diskutohen në klasë<br />
përgjigjet e ushtrimeve duke i argumentuar në bazë të njohurive të marra.<br />
- Kujdes me pjesët e padukshme të kubit (ushtrimi 1).<br />
- Kujdes me plotësimin e gjymtyrës së panjohur në barazimin e thyesave.<br />
(Shiko cili veprim është përdorur për gjymtyrën e njohur. Mos ndrysho operatorin.)<br />
- Kujdes në krahasimin e thyesave. (atje ku nuk zbatohet asnjë rregull përdor rregullën e<br />
marrjes së thyesave të barabarta) P.sh.:<br />
___ 3 ___ 9<br />
. 3 11 33<br />
. 3 ___ 9 ___ 9<br />
33 33<br />
- Pse vendoset shenja “=” në thyesat e ushtrimit 10?<br />
- Pse fi gurat nuk paraqesin thyesa (ushtrimi 9)?<br />
- Te problema (ndiq hapat e zgjidhjes së saj).<br />
- Cilat janë dy mënyrat e gjetjes së një numri? (ushtrimi 7)<br />
Në fund të orës mësuesi vlerëson disa nxënës duke i motivuar ata.<br />
Detyrë shtëpie: Ora I → Ushtrimet 1, 3, 4, faqe 20, fletë pune.<br />
Ora II → Ushtrimet 2, 5, faqe 20, fletë pune.<br />
Problema shtesë për nxënësit cilësorë:<br />
1. Agimi kishte 500 lekë. Në librari ai shpenzoi 3/5 e lekëve. Pjesën tjetër e shpenzoi në<br />
ëmbëltore. Sa lekë shpenzoi ai në ëmbëltore? Ç’pjesë e lekëve janë ato?<br />
2. Duke ditur se 3/5 e shishes përbëjnë 3L, sa litra nxë shishja?<br />
3. Një tren ka 6 vagonë. Në një vagon mund të udhëtojnë 80 pasagjerë. Nëse janë zënë<br />
7/8 e të gjitha vendeve të trenit, sa vende janë të lira?<br />
Ushtrime<br />
1. Thyesat e mëposhtme vendosini në vendin e duhur.<br />
1 , 7 , 9 , 18 , 13 , 1 , 105 , 24 , 55 , 7 , 5 , 2 , 36 ,<br />
3 5 9 15 12 34 105 36 55 7 6 7 16<br />
thyesat e = 1 thyesat > 1<br />
thyesat < 1<br />
218<br />
2. Jepen thyesat:<br />
3 , 2 , 1 , 7 , 1 , 3 , 5 , 2 , Radhiti nga më e<br />
8 2 8 8 4 4 8 4<br />
vogla te më e madhja.
Mësimi 19<br />
Tema: Numrat me shenjë<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Objektivi i lartë:<br />
Konceptet:<br />
Mjetet:<br />
Struktura:<br />
Të njohë numrat e plotë.<br />
1. Të përcaktojë në bosht numrat e plotë.<br />
2. Të përdorë numrat e plotë në jetën e përditshme.<br />
3. Të argumentojë ekzistencën e numrave negativë.<br />
numra pozitivë; numra negativë; numra të plotë.<br />
termometër ambienti; libër; fl etë pune.<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Imagjinata e drejtuar Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- Cilat janë dy bashkësitë e numrave që jeni marrë deri tani në matematikë?<br />
- Plotëso.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Numrat natyrorë<br />
Numrat e plotë<br />
Thyesat<br />
- Si mendoni, në cilën bashkësi është zgjidhja e këtij veprimi? 3 – 5 =<br />
- A i njihni numrat e plotë?<br />
Realizimi: Imagjinata e drejtuar<br />
Imagjinoni veten tuaj në ditët e dimrit pranë televizorit. Spikerja jep temperaturat e ulëta dhe<br />
të larta në rrethet e vendit tonë.<br />
- Cilat janë shifrat që përdor ajo për temperaturat e ulëta në Kukës, Dibër?<br />
- Me çfarë janë të shoqëruar këta numra?<br />
- Ku ndryshon 2 nga – 2?<br />
Pra përveç numrave natyrorë, në jetë përdoren edhe numra të shoqëruar me “-“ përpara<br />
që quhen numra negativë.<br />
- Jepni shembuj të tjerë.<br />
- Më pas pasqyrohet bashkësia e numrave të plotë.<br />
numra të plotë<br />
numra negativë numra 0 numra pozitivë<br />
219
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
- Si pasqyrohen ata në bosht?<br />
-2 -1 0 1 2<br />
- Plotëso pikat e tjera në bosht.<br />
- Si mendoni, si mund të paraqitet thellësia nën nivelin e detit dhe lartësia mbi nivelin e detit?<br />
- Vëzhgohet termometri i ambientit.<br />
- Ku janë vendosur numrat negativë? Po numrat pozitivë?<br />
Reflektim: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Pasi bëhet një përmbledhje se kur përdoren numrat e plotë, nxënësve u kërkohet të punojnë<br />
në dyshe ushtrimet 1, 2, në libër, faqe 28, ushtrimin 5, në fl etë pune, faqe 21.<br />
- Më pas diskutohen përgjigjet e ushtrimeve.<br />
- Cilat fjalë pasqyrohen me “_”, “thellësia” apo “lartësia”?<br />
- Argumentohen përgjigjet “po” ose “jo” tek ushtrimi 5, fl eta e punës, faqe 21.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimet 1, 2, 3, 4, 6, faqe 20-21, te fl eta e punës.<br />
220
TEST<br />
Kreu I - Kuptimi mbi numrin<br />
Objektivat për këtë kapitull:<br />
1. Shkrimi i numrit egjiptian.<br />
2. Shkrimi i numrit romak.<br />
3. Shkrimi i numrit në tabelë ose numërator (me 6 shifra).<br />
4. Zbërthimi i numrit (me 6 shifra).<br />
5. Krahasimi i numrit (numrat e mëdhenj).<br />
6. Plotësimi i vargut numerik.<br />
7. Rrumbullakimi i numrit në 10, 100, 1000 më të afërt.<br />
8. Kuptimi i thyesës sipas fi gurës.<br />
9. Ngjyroja e fi gurës kur është dhënë thyesa.<br />
10. Formimi i thyesave të barabarta.<br />
11. Gjetja e pjesës së një numri.<br />
12. Krahasimi i thyesave.<br />
13. Paraqitja e numrave me shenjë në boshtin numerik.<br />
14. Problema.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
1. Paraqit si egjiptianët numrin 345. (1 pikë)<br />
2. Paraqit si romakët numrin 290. (1 pikë)<br />
3. Plotëso tabelën. (4 pikë)<br />
Klasa e mijësheve Klasa e thjeshtë Numërori i rregullt<br />
QM DHM NM Q DH NJ<br />
2 5 6 0 4<br />
3 2 6 0 7 9<br />
607541<br />
92054<br />
4. Vendos shifrat e numrit te numëratorja. 3 8 7 6 9 5 (1 pikë)<br />
QM DHM NJM Q DH NJ<br />
5. Zbërthe numrin. (2 pikë)<br />
375 436 = 300000 + ____ + ____ + .................<br />
= 3 QM + ____+ ____ +..............<br />
6. Vendos shenjën “”. (2 pikë)<br />
35 234 134 305<br />
752 358 752 158<br />
7. Plotëso vargun me 3 kufiza. (1 pikë)<br />
95; 97; 99; ___; ___; ___.<br />
8. Rrumbullako numrin 9269 në 10, 100, 1000 më të afërt. (3 pikë)<br />
221
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
9. Vendos thyesat. Plotëso. ( 2 pikë)<br />
_____ = _____<br />
10. Ngjyros figurën sipas thyesës. (1 pikë)<br />
3<br />
8<br />
11. Plotëso vendet bosh. (2 pikë)<br />
.<br />
a. 2 10 b. 12 ....<br />
= =<br />
3 .... 15 5<br />
12. Gjej. (2 pikë)<br />
2<br />
e 35 =<br />
5<br />
13. Vendos shenjën “”; “=”. (6 pikë)<br />
5 2 5 2 5 2 2 2 4<br />
1 ; 1 ; 1 ; ; ; ;<br />
5 7 3 7 7 7 3 11 22<br />
14. Plotëso boshtin, pastaj fjalitë. (4 pikë)<br />
2 është ....................... se 5<br />
0 është ....................... se – 1<br />
3 është ..................... se – 1<br />
-1 0 1<br />
15. Problemë. (4 pikë)<br />
Babai vendosi që 1000 lekë t’i shpenzonte për Mirën. Ajo i kërkoi babait të shpenzonte 7/10 e tyre për blerje<br />
librash, kurse 2/10 e tyre për ëmbëlsira. Sa lekë i mbetën Mirës pa shpenzuar?<br />
Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Shuma<br />
Pikët 1 1 4 1 2 2 1 3 2 1 2 2 6 4 4 34<br />
Vlerësimi<br />
Nota 4 5 6 7 8 9 10<br />
Pikët 0 - 7 8 – 13 14 – 18 19 – 23 24 – 28 29 – 31 32 - 34<br />
222
Mësimi 1<br />
Kapitulli II<br />
VEPRIME ME NUMRAT<br />
Tema: Mbledhja e numrave. Vetia e ndërrimit<br />
Objektivi i përgjithshëm: Të kryejë veprimet e mbledhjes me më shumë se dy mbledhorë,<br />
duke zbatuar vetinë e ndërrimit.<br />
Objektivi minimal:<br />
1.Të përdorë vetinë e ndërrimit në shumën e 3 numrave.<br />
Objektivi mesatar: 2. Të përdorë vetinë e ndërrimit në më shumë se dy mënyra,<br />
te mbledhja e 3, 4 numrave.<br />
Objektivi i lartë:<br />
3. Të zbërthejë numrin në disa mbledhorë.<br />
Konceptet:<br />
vetia e ndërrimit te veprimi i mbledhjes; emërtimi si shumë<br />
të disa mbledhorëve të një numri.<br />
Mjetet:<br />
libri, fl eta e punës.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh<br />
Rrugëzgjidhje për të lexuarit<br />
në matematikë<br />
Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
Mësuesi kërkon nga nxënësit: Sa nxënës ka rreshti I?<br />
Më pas u kërkon nxënësve të rreshtit I të ndryshojnë vendin dhe pyet:<br />
- Sa nxënës ka tani rreshti i parë?<br />
- Çfarë u ndryshua tek nxënësit?<br />
- Çfarë nuk u ndryshua te nxënësit?<br />
- Çfarë shpreh kjo lojë në veprimin e mbledhjes?<br />
- A mund ta shprehë me fjalë ndokush?<br />
Realizimi: Rrugëzgjidhje për të lexuarit në matematikë.<br />
- Nxënësit fi llojnë të lexojnë problemën e Almës në libër dhe përgjigjen e Agimit.<br />
- Didi habitet:<br />
o Sa shpejt!<br />
o Si e bëre?<br />
- Si mendoni ju fëmijë, pse autori i ka dhënë përgjigjen (shih në libër).<br />
- Çfarë supozon autori që ju dini në këtë rast?<br />
- Pse i është ndërruar vendi numrit 1000?<br />
Fillojmë rubrikën “Punojnë së bashku”.<br />
- Si veprojmë për të mbledhur disa numra?<br />
- Ç’ndodh në kolonën II?<br />
- Ç’tregojnë shigjetat e kuqe në libër?<br />
- Ç’tregon përfundimi 285 te të dyja kolonat?<br />
- Sa është shuma në këtë rast? Pse?<br />
Më pas kalon në praktikë.<br />
Sa nxënës jemi?<br />
- Ngre një nxënës e numëron nga rreshti i 1-2-3.<br />
223
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
- Ngre një tjetër që numëron nga 2 – 1 – 3.<br />
- Ngre një tjetër që numëron 3 – 2 – 1.<br />
- Si është përgjigjja e tre nxënësve? Pse?<br />
Reflektim: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
U jepet nxënësve puna në dyshe e ushtrimit 1, 2, 3, faqe 30, në libër.<br />
Më pas diskutohen me nxënësit këto çështje.<br />
- Përgjigjet e nxënësve janë të njëjta, pavarësisht mënyrës së rreshtimit të mbledhorëve.<br />
- Në ushtrimin 3 jepen mbledhorë të ndryshëm. Por çfarë nuk kemi ndryshuar?<br />
Vlerësimi: Në fund të orës mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2, 3, fletë pune, faqe 22.<br />
Mësimi 2<br />
Tema: Mbledhja e numrave. Vetia e shoqërimit<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Objektivi i lartë:<br />
Koncepte:<br />
Mjetet:<br />
Të njehsojë shumën duke përdorur vetinë e shoqërimit<br />
dhe shpërndarjes.<br />
1. Të njohë vetitë e shoqërimit dhe shpërndarjes.<br />
2. Të përdorë këto dy veti për të gjetur në mënyrë më të<br />
shpejtë shumën e disa numrave.<br />
3.Të përdorë vetitë e mësipërme për zgjidhjen e problemave<br />
të ndryshme.<br />
numra “miq”; vetia e shoqërimit te mbledhja,<br />
vetia e shpërndarjes te mbledhja.<br />
libri, fl eta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Lexim i drejtuar Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- A e njihni vetinë e shoqërimit te mbledhja?<br />
Mësuesi ngre tri grupe nxënësish dhe pyet:<br />
Grupi I (5 nxënës) Grupi II (3 nxënës) Grupi III ( 8 nxënës)<br />
- Sa nxënës kam ngritur gjithsej?<br />
Më pas grupi I dhe grupi II formojnë një grup më vete dhe pyet përsëri:<br />
- A do të ndryshojë shuma e nxënësve? Çfarë ndryshova?<br />
Më pas grupi II dhe grupi III formojnë një grup më vete dhe përsëri pyet:<br />
- Po në këtë rast çfarë ndryshova dhe çfarë nuk ndryshon?<br />
- Çfarë shpreh kjo lojë që kryem?<br />
- Paraqiti me shprehje.<br />
5 + 3 + 8 = 16<br />
(5 + 3) + 8 = 16<br />
5 + (3 + 8) = 16<br />
224
Realizimi: Lexim i drejtuar<br />
Lexojmë në libër se ç’janë numrat “miq”.<br />
Më pas kërkohet nga nxënësit (kujdes me 100, 1000):<br />
- Më jepni të gjithë numrat miq 1-shifror.<br />
- Jepen disa 2-shifrorë, 3-shifrorë dhe gjeni “mikun” e tyre.<br />
24; 37; 99 → miqtë (...............................)<br />
121; 234; 99 → miqtë (..............................)<br />
- Çfarë shikoni te shifra e njësheve në numrat e mësipërm?<br />
- Si mendoni, ka “mik” numri 0?<br />
- Si mendoni, se në rastin e shumës 23 + 56 + 7 + 4<br />
autori ka kaluar në këtë mënyrë (23 + 7) + (56 + 4) =? Pse këta numra të shoqëruar?<br />
Më pas lexohen ushtrimet 1, 2 rubrika “Punojmë së bashku” dhe nga nxënësit kërkohet:<br />
- Pse është përdorur 2-ngjyrëshi tek ushtrimet 1, 2?<br />
- Çfarë shpreh mënyra me jeshile në shumën e tre numrave?<br />
- Çfarë shpreh mënyra me portokalli në shumën e dy numrave?<br />
- Argumentoni përgjigjet e shembujve në faqen 32 të librit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Reflektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Jepet ushtrimi 2. Kërkohet nga nxënësi t’i kryejë veprimet në shtyllë, më pas veprohet me<br />
të tri veprimet në mënyrë të shpejtë.<br />
- Kërkohet të plotësojë kllasterin.<br />
Vetitë e mbledhjes<br />
vetia e shpërndarjes vetia e shoqërimit vetia e ndërrimit<br />
Vlerësimi: Në fund, mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimi 1, 4, fletë pune, faqe 22.<br />
Mësimi 3-4<br />
Tema: Algoritmi i mbledhjes në rresht dhe në shtyllë<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Objektivi i lartë:<br />
Konceptet:<br />
Mjetet:<br />
Struktura:<br />
Të njehsojë shumën e dy numrave të mëdhenj duke zbatuar<br />
algoritmin e mbledhjes në rresht dhe mbledhjes në shtyllë.<br />
1. Të zbërthejë numrin sipas vendvlerave dhe t’i mbledhë ato.<br />
2. Të ndjekë hapat e gjetjes së shumës me algoritmin në rresht<br />
dhe në shtyllë.<br />
3.Të zbatojë mënyrat e algoritmit të mbledhjes në problemat<br />
matematikore.<br />
algoritmi, algoritmi i mbledhjes në rresht, algoritmi i<br />
mbledhjes në shtyllë.<br />
libri, fl eta e punës.<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Shpjegim i përparuar Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
225
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
Jepet numri 234 735:<br />
- Përcakto vendvlerat e çdo shifre.<br />
- Zbërthe me dy mënyra:<br />
234 735 → 200 000 + 30 000 + 4 000 + 700 + 30 + 5<br />
234 735 → 2QM + 3DHM + 4M + 7Q + 3DH + 5NJ<br />
Mblidh në shtyllë: 425 + 535 =<br />
Realizimi: Shpjegim i përparuar<br />
- Në fi llim sqaron fëmijët se çdo të thotë fjala “algoritëm”.<br />
- Më pas shpjegon se cilat janë 2 mënyrat e algoritmit të mbledhjes.<br />
Paraqit me skicë:<br />
o algoritmi në rresht<br />
Algoritmi i mbledhjes:<br />
o algoritmi në shtyllë<br />
- Cilat janë hapat që ndiqen në çdo mënyrë?<br />
- Ndiqni të dyja mënyrat dhe përcaktoni se cila është mënyra më e shkurtër që përdoret.<br />
Shpjegimi merret me shembullin e librit dhe të strukturuar në dërrasën e zezë.<br />
Në dërrasë përcaktohen dy mënyrat dhe shkurt mënyra e dytë ku nxënësi të nxërë në<br />
mënyrë vizuale.<br />
Mënyra I. Algoritmi i mbledhjes në rresht (ora I-rë mësimore).<br />
Shuma = 3254 + 4539<br />
3254 → 3M + 2Q + 5DH + 4NJ<br />
+ 4539 → 4M +5Q + 3DH + 9NJ<br />
---------------------------------------------<br />
3254 + 4539 = 7 000 + 700 + 80 + 13<br />
= 7 000 + 700 + (80 + 10) + 3<br />
7793 = 7 000 + 700 + 90 + 3<br />
Pra:<br />
3254 + 4539 = 7793<br />
Rrugët:<br />
1. Zbërthe numrat me shkurtime duke i vënë njëri pas tjetrit.<br />
2. Mblidh rendet përkatëse dhe pasqyro gjatë shumën e tyre.<br />
3. Mos lejo grupime në një rend.<br />
4. Zbato shpërndarjen dhe shoqërimin e mbledhjes.<br />
5. Formo numrin e shumës së rendeve.<br />
6. Jep përgjigje.<br />
Mënyra 2: Algoritmi i mbledhjes në shtyllë (ora II-të mësimore).<br />
3254 + 4539 =<br />
3254<br />
+ 4539<br />
13<br />
80<br />
700<br />
7000<br />
7793<br />
Rrugët:<br />
1. Vendosi në shtyllë sipas rendeve.<br />
2. Mblidh rendet duke fi lluar nga njëshet dhe vendosi në shtyllë<br />
të radhitura njëra nën tjetrën.<br />
3. Mblidh shumat e rendeve në shtyllë dhe jep përgjigje.<br />
Kjo mënyrë paraqitet shkurt:<br />
3254<br />
+ 4539<br />
7793<br />
226
Mësimi 5-6<br />
Reflektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
U jepen nxënësve të punojnë ushtrimet 1, 2, 3 dhe më pas diskutohen përgjigjet në klasë<br />
duke argumentuar secili nxënës që ngrihet.<br />
- Kujdes në mënyrën I për shpërndarjen e grupit kur kalon rendin e tij.<br />
- Në problemë kërkohen hapat e zgjidhjes së një probleme dhe kërkesat të formuluara mirë.<br />
Vlerësimi: Në fund, mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: Ora I → 1, 2, fl etë pune, faqe 23.<br />
Ora II → 3, 4, 5 fl etë pune, faqe 23.<br />
Tema: Veprime zbavitëse<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Objektivi i lartë:<br />
Konceptet:<br />
Mjetet:<br />
Të përcaktojë njohuritë mbi zbërthimin e numrit, mbi<br />
zbatimin e algoritmeve të mbledhjes në rresht dhe shtyllë.<br />
1. a. Të zbërthejë numrat sipas vendvlerave.<br />
b. Të gjejë shumën sipas algoritmit të mbledhjes në shtyllë.<br />
2. a. Të gjejë shumën sipas algoritmit të mbledhjes në dy mënyra.<br />
b. Të kryejë mbledhjen me anën e vetive të ndërrimit, shoqërimit.<br />
3. a. Të kryejë shumën e disa numrave në mënyrë të shpejtë,<br />
duke shoqëruar numrat “miq”.<br />
b. Të zgjidhë problemat në mënyrë logjike.<br />
zbërthim, algoritmi i mbledhjes në rresht, shtyllë; vetia e ndërrimit,<br />
shoqërimit, mbledhja; numrat “miq”.<br />
libri, fl eta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Shënim: Strukturat Realizim + Reflektim shkrihen në një këto orë sepse janë koncepte të<br />
njohura nga nxënësit.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
Orët Konceptet:<br />
Ora I 1. Zbërthimi i numrit.<br />
2. Algoritmi i mbledhjes në rresht.<br />
3. Algoritmi i mbledhjes në shtyllë.<br />
4. Njehsimi i shumës duke përdorur vetinë e ndërrimit.<br />
Ora II<br />
1. Njehsimi i shumës duke përdorur vetinë e ndërrimit dhe shoqërimit,<br />
duke shoqëruar numrat “miq”.<br />
2. Krahasimi i shumës së dy numrave.<br />
3. Paraqitja e një numri në copëtim në rresht dhe në shtyllë.<br />
4. Zgjidhje problemash.<br />
227
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Pyetjet për strukturën I mësimore për çdo koncept.<br />
- Jepet numri 425475:<br />
o Trego vendvlerat e shifrave.<br />
o Zbërthe me mbledhorë sipas grupvlerave.<br />
o Pasqyro me shkurtime këtë shumë.<br />
- Çfarë koncepti përdor mënyra e algoritmit të mbledhjes në rresht?<br />
- Si veprohet në algoritmin e mbledhjes në shtyllë?<br />
- Çfarë thotë vetia e ndërrimit në mbledhje?<br />
- Çfarë thotë vetia e shoqërimit të veprimit të mbledhjes?<br />
- Cilat janë dy mënyrat e krahasimit të dy numrave natyrorë?<br />
- Ç’do të thotë “numrin copëtoje në rresht dhe në shtyllë”?<br />
- Cilat janë hapat që ndiqen për zgjidhjen e një problemi?<br />
Realizimi + Reflektimi: Mendo – Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Pas një rifreskimi të koncepteve të marra në temat e kaluara, nxënësi fi llon punën duke i<br />
ndarë ushtrimet sipas orëve.<br />
Ora I → ushtrimet 1, 2, 3, 4, faqe 35.<br />
Ora II → ushtrimi 5; problemat 1, 2, 3; ushtrimet 4, 5, faqe 35.<br />
Nxënësi pasi punon vetë, lihet më pas disa minuta të bashkëpunojë në dyshe, dhe më pas<br />
kërkohet që diskutimi të shtrihet në gjithë klasën.<br />
Nxënësit korrigjojnë punimet e tyre.<br />
- Mësuesi ndërhyn herë pas here duke kërkuar nga nxënësit argumentimin e tyre.<br />
Vlerësimi: Në këto orë mësimi vlerësohen shumë nxënës për punën e tyre të kryer.<br />
Detyrë shtëpie: Ora I → 1, 2, 3, fl etë pune, faqe 23 – 24.<br />
Ora II → 4, 5, fl etë pune, faqe 24.<br />
Mësimi 7<br />
Tema: Mbledhja me mend<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Objektivi i lartë:<br />
Konceptet:<br />
Mjetet:<br />
Të kryejë veprimet e mbledhjes me mend në trekëndëshin,<br />
katrorin magjik, duke përdorur vetitë e mbledhjes<br />
dhe numrave “miq”.<br />
1. Të kryejë mbledhjen me mend, duke kombinuar numrat “miq”.<br />
2. Të plotësojë trekëndëshin magjik nëpërmjet mbledhjes.<br />
3. Të plotësojë katrorin magjik dhe të bëjë provën te zbritja<br />
e dy numrave natyrorë.<br />
trekëndëshi magjik, katrori magjik.<br />
libri, fl eta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Mendo - Puno në grup -<br />
Diskuto në klasë<br />
Mendo - Puno në grup -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
- Shpreh dhe jep shembuj mbi vetitë e mbledhjes.<br />
- Cilët janë numrat “miq”? Thuaj disa.<br />
228
- Si do të vepronit shpejt dhe saktë për të gjetur shumën:<br />
57 + 45 + 13 + 55 =<br />
Realizimi + Reflektimi (shkrihen në një strukturë): Mendo – Puno në grup – Diskuto në klasë<br />
Klasa ndahet në 4 grupe dhe secilit grup i jepen për zgjidhje:<br />
Grupi I – 3 ushtrimet e para ( + Rretho përgjigjen e saktë) – Trekëndëshi i parë magjik<br />
Grupi II – 3 ushtrimet e dyta ( + Rretho përgjigjen e saktë) – Trekëndëshi i dytë magjik<br />
Grupi III – 3 ushtrimet e treta ( + Rretho përgjigjen e saktë) – Trekëndëshi i tretë magjik<br />
Grupi IV – 3 ushtrimet e katërta ( + Rretho përgjigjen e saktë) – Trekëndëshi i katërt magjik<br />
Para se nxënësit të fi llojnë punën, mësuesi sqaron nxënësit se ç’është trekëndëshi magjik<br />
(e cila është shkruar në tekst).<br />
E njëjta mënyrë ndarjeje bëhet edhe për ushtrimin 2.<br />
- Në fund diskutohen përgjigjet e çdo ushtrimi, duke ngritur një nga një nxënësit e secilit grup.<br />
- Më pas sqarohet se ç’është katrori magjik dhe kërkohet se cili nxënës do ta formojë saktë<br />
dhe shpejt katrorin e ushtrimit 3.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës për përgjigjet e tyre dhe në mënyrë simbolike<br />
vlerëson nxënësin më të mirë në katrorin magjik.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimet 1, 2, 3, fl etë pune, faqe 25.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 8<br />
Tema: Zbritja si veprim i kundërt i mbledhjes<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Objektivi i lartë:<br />
Koncepti:<br />
Mjetet:<br />
Të njohë veprimin e zbritjes, si veprim i kundërt i mbledhjes.<br />
1. Të formojë zbritjen kur është dhënë shuma e dy nxënësve.<br />
2. Të gjejë njërin mbledhor kur jepet shuma dhe mbledhori tjetër.<br />
3. Të zgjidhë problema me të dyja veprimet.<br />
mbledhorë, shuma, zbritësi, i zbritshmi, diferenca.<br />
libri, fl eta e punës, fi gura të ndryshme.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- Mësuesja ngre 6 djem përpara klasës.<br />
- Më pas kërkon të ngrihen dhe 4 vajza.<br />
- Sa nxënës janë ngritur përpara klasës?<br />
- Kërkon nga nxënësit të formojnë shumën: 6 + 4 = 10<br />
- Emërto kufi zat në këtë shumë.<br />
- Më pas kërkon të ulen vajzat.<br />
- Sa djem ngelën? Shkruaj barazimin. 10 – 4 = 6<br />
- Po nëse do të uleshin djemtë, sa vajza do të ngelen? 10 – 6 = 4<br />
- Si quhen kufi zat në dy barazimet e fundit?<br />
- A themi se mbledhja ka lidhje me zbritjen?<br />
- Pse themi se zbritja është veprim i kundërt i mbledhjes?<br />
229
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Realizimi: Mendo – Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
- A mund të plotësohen elementet e bashkësive tek ushtrimi 1, 2 në rubrikën 1, 2?<br />
- Lihen nxënësit të punojnë 10’, më pas diskutojnë në dyshe dhe në fund kërkohen nga<br />
nxënësit të diskutohen përgjigjet dhe të korrigjohen gabimet e tyre.<br />
Reflektimi: Mendo – Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Kërkohet të plotësohet tabela për 3’ dhe më pas kërkohet shpjegimi sipas këtyre<br />
pyetjeve.<br />
- Cilat kufiza janë dhënë?<br />
- Cila kufi zë mungon?<br />
- Cili veprim kryhet për ta gjetur?<br />
Po e njëjta gjë kërkohet për ushtrimin 3, fl etë pune, faqe 26.<br />
Vlerësimi: Në fund të orës vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1, 2, në fletë pune.<br />
Problemat 2, 3, faqe 39, libër.<br />
Mësimi 9-10<br />
Tema: Mbledhja dhe zbritja me dhjetëshe dhe qindëshe të plota<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Objektivi i lartë:<br />
Mjetet:<br />
Koncepte:<br />
Të mbledhë (të zbresë) në mënyrë të shpejtë numrat me<br />
dhjetëshe të plotë dhe qindëshe të plotë.<br />
1. Të mbledhë (zbresë) dhjetëshet dhe qindëshet e plota.<br />
2. Të kryejë të dyja veprimet me dhjetëshe dhe qindëshe të<br />
plota në të njëjtën shprehje.<br />
3. Të formulojë një problemë dhe ta zgjidhë atë,<br />
duke ditur skemën e zgjidhjes.<br />
libri, fl eta e punës.<br />
dhjetëshe e plotë, qindëshe e plotë.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- Përmend disa 10 të plota.<br />
- Përmend disa qindëshe të plota.<br />
- Gjej shumat e ushtrimit 1 (rubrika “Kujto”).<br />
- Zbërthe shumat e ushtrimit 2 (rubrika “Kujto”).<br />
230<br />
Realizimi: Mendo – Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Për 5’ nxënësve u jepet për të plotësuar ushtrimi 1, 2, faqe 40, më pas kërkohet nga nxënësit:<br />
- Cili është veprimi që është kryer përkatësisht në ushtrimet e mësipërme?<br />
- Çfarë numrash janë paraqitur në këto ushtrime?<br />
- Si mendon për të kryer veprimet më shpejt me këta numra, si duhet të veprojmë?<br />
- Vepro tani më shpejt për ushtrimin 3.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1, 2, fletë pune, faqe 27.
Ora II: Ushtrime dhe problema<br />
Objektivi i përgjithshëm: Të zgjidhë ekuacione, inekuacione me numra dhjetëshe,<br />
qindëshe të plota në mënyrë intuitive dhe problema të ndryshme.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- Kërkohet me gojë ushtrimi 4, faqe 41, në libër.<br />
Jepet:<br />
+ 2 = 7<br />
– 3 > 2<br />
+ 5 < 7<br />
- Cili numër e vërteton barazimin apo mosbarazimin?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Jepet:<br />
7<br />
+5<br />
- Plotëso shumën dhe operatorin e kundërt.<br />
- Cilat janë hapat e zgjidhjes së një problemi?<br />
- Cilat veprime lidhen me fjalët “më pak”, “më shumë”?<br />
Realizim + Reflektim: Mendo – Puno – Diskuto në klasë<br />
- Më pas nxënësit lihen të punojnë me ushtrimet: ushtrimi 3, fletë pune, faqe 27 dhe problemat<br />
5, 6, faqe 41, në libër.<br />
Vlerësimi: Mësuesi, pasi përfundon puna e nxënësve dhe diskutohen ushtrimet dhe<br />
problemat e mësipërme, vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimi 4, faqe 28, fletë pune.<br />
Mësimi 11<br />
Tema: Problema - Sa më shumë ... sa më pak<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Konceptet:<br />
Mjetet:<br />
Të zgjidhë problema që përmbajnë shprehjet<br />
“më shumë”, “më pak”.<br />
1. Të plotësojë shumat ose diferencat me operatorë të kundërt.<br />
3. Të zgjidhë problema të ndryshme.<br />
“operator”; “më shumë”; “më pak”.<br />
libri, fl eta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
- Tek ushtrimi 1, faqe 42:<br />
- Çfarë mund të themi për numrat 8, 14 ndërmjet tyre?<br />
- E njëjta gjë ndodh edhe tek ushtrimi 2, faqe 42.<br />
- Çfarë mund të themi për numrat 38, 12 te tabela?<br />
- Më pas plotësohen me gojë ushtrimet 2, 3.<br />
231
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 12<br />
Realizimi: Mendo – Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
- Jepen të punohen problemat 1, 2, faqe 42.<br />
Pasi fëmijët të kenë përfunduar zgjidhjet, mësuesi kërkon diskutime.<br />
- Cila është e dhënë në problemat?<br />
- Ç’do të thotë “30 palë më shumë” apo “10 palë më pak”?<br />
- Cilat janë të panjohurat e problemës?<br />
- Formulo kërkesën dhe veprimin për çdo të panjohur.<br />
Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson 2 nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1, 2, 3, fl etë pune, faqe 28.<br />
Tema: Zbritja e numrave të mëdhenj<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Mjetet:<br />
Konceptet:<br />
Të zbresë numrat 3, 4-shifrorë në shtyllë ose duke zbatuar<br />
algoritmin.<br />
1. Të zbresë numrat 2-shifrorë me mënyrat e mësipërme.<br />
2. Të zbresë numrat 3, 4-shifrorë në mënyrat e numrave 3, 4-shifrorë.<br />
libri, fl eta e punës.<br />
“zbritje në shtyllë”, “algoritmi i zbritjes”.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Organizuesi grafi k i analogjisë Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- Cilat janë 2 mënyrat që përdoren për njehsimin e shumës së dy numrave natyrorë?<br />
- Vepro me: 354 + 235 =<br />
(kërkohet nga nxënësit në dërrasën e zezë)<br />
Realizimi: Organizuesi grafi k i analogjisë<br />
Koncepti i ri<br />
Koncepti i njohur<br />
zbritja<br />
shuma<br />
Ngjashmëritë<br />
- Përdoren të njëjtat mënyra.<br />
- Në të dyja veprimet kërkohet zbërthimi<br />
i numrave.<br />
- Në të dyja veprimet kemi mënyrën e<br />
shkurtër.<br />
Dallimet<br />
- Në rastin I kemi mbledhje, në rastin<br />
II kemi zbritje.<br />
- Zbritja fi llohet nga njëshet.<br />
- Nëse nuk kryhet veprimi i zbritjes në<br />
një grup, merret 1 nga grupi tjetër.<br />
232<br />
Më pas kërkohet të ndiqet rruga e zgjidhjes në libër me ushtrimin 1, 2, rubrika “Punojmë së<br />
bashku”, ku herë pas here mësuesi kërkon shpjegime nga nxënësit.
Mësimi 13-14<br />
Reflektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Nxënësit fi llojnë të punojnë me ushtrimin 1 – 7, faqe 43, në libër.<br />
Në këtë orë mësimi kërkohet të përdoret vetëm mënyra në shtyllë.<br />
Kujtohet dhe prodhimi i numrave 1-shifror.<br />
Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimet në fletë pune, faqe 29.<br />
Tema: Zbritja e numrave shumë të mëdhenj<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Mjetet:<br />
Konceptet:<br />
Të zbresë numrat 3, 4-shifrorë me 2 mënyra në rastin kur<br />
shifra e dhjetësheve ose qindësheve e numrit të parë është<br />
më e vogël se e numrit të dytë.<br />
libri, fl eta e punës.<br />
zbërthim, zbritje në shtyllë, zbritja shkurt.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Lexim i drejtuar në klasë Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- Cilat janë mënyrat që përdoren në zbritjen e dy numrave?<br />
- Në cilin rast nuk është e mundshme zbritja? 9 – 4; 2 – 5; 7 – 3.<br />
- Lexo numrin dhe përcakto vendvlerat sipas çdo shifre.<br />
568215 =<br />
Realizimi: Lexim i drejtuar<br />
Nxënësve u bëhet e qartë që në fi llim se cilën mënyrë do të përdorin këto dy orë në zbritjen<br />
e numrave (algoritmi i zbritjes).<br />
Më pas fi llohet dhe lexohet kërkesa dhe zgjidhja e ushtrimit 1, faqe 44.<br />
- Ndalesa I është në kolonën III.<br />
- Si mendon, pse nuk ka përfunduar zbritja në kolonën II?<br />
- Cilat janë hapat që janë ndjekur nga fi llimi deri në paraqitjen shkurt?<br />
- Lexohet kërkesa dhe zgjidhja e ushtrimit 2, faqe 44 dhe më pas kërkohet nga nxënësit.<br />
- Cila vendvlerë riemërtohet në numrin I dhe pse?<br />
- Po në kolonën IV cila vendvlerë është riemërtuar dhe pse?<br />
- Lexohet paraqitja shkurt e ushtrimit 2.<br />
- Çfarë pasqyron numri 16 sipër shifrës së njësheve, po numri 14 sipër shifrës së<br />
dhjetësheve?<br />
- Cilat shifra te numri I janë riemërtuar dhe pse?<br />
- Cila është mënyra më e shpejtë nga këto të dyja më sipër?<br />
Reflektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
- Jepet për punë në dyshe ushtrimi 1, 3, faqe 45, në libër.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1, 2, 3, fl eta e punës, faqe 30.<br />
233
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Ora II:<br />
Mjetet:<br />
libër, fl etë pune, fl eta të përgatitura për secilin grup.<br />
Konceptet: Janë po ato të orës I.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Puno në grup -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- Cilat janë hapat që ndiqen në algoritmin e zbritjes së dy numrave?<br />
- Në zbritjen e mëposhtme:<br />
2 3 4<br />
- 1 8 5<br />
Puno në grup -<br />
Diskuto në klasë<br />
o Cilat shifra kërkojnë riemërtim? Pse?<br />
o Përcakto riemërtimet e çdo shifre te numri I.<br />
o Kryeje atë shkurt.<br />
- Puno me gojë ushtrimin 6, faqe 45, në libër.<br />
Realizim + Reflektim: Puno në grup – Diskuto në klasë<br />
- Klasa ndahet në 4 grupe.<br />
- Secilit grup i jepet nga një fl etë formati me detyrat përkatëse.<br />
1. Kryej zbritjen gjatë dhe shkurt.<br />
Grupi 1 → 754 Grupi 2 → 864<br />
- 297 - 597<br />
Grupi 3 → 684 Grupi 4 → 534<br />
- 397 - 387<br />
2. Kryej zbritjen shkurt.<br />
Ushtrimi 2, faqe 45, në libër, secilin ushtrim për secilin grup.<br />
3. Kryej zbritjen dhe bëj provën.<br />
Grupi 1 → 935 Grupi 2 → 874<br />
- 878 - 788<br />
Grupi 3 → 874 Grupi 4 → 734<br />
- 699 - 699<br />
4. Plotëso numrin që mungon.<br />
Grupi 1 → . . . Grupi 2 → 794<br />
- 467 - . . .<br />
320 325<br />
234
Mësimi 15<br />
Grupi 3 → . . . Grupi 4 → 873<br />
- 374 - . . .<br />
285 584<br />
- Pas përfundimit të punës kryetarët e grupeve sqarojnë çdo ushtrim të kryer nga grupi.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës që ka planifi kuar.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 4, 5, faqe 30.<br />
Tema: Veti të mbledhjes<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Objektivi minimal:<br />
Objektivi mesatar:<br />
Objektivi i lartë:<br />
Mjetet:<br />
Konceptet:<br />
Të njehsojë mbledhjen, duke përdorur vetinë<br />
e pandryshueshmërisë së shumës.<br />
1. Të njehsojë shumën e numrave 2-shifrorë sipas kësaj vetie.<br />
2. Të njehsojë shumën e numrave 3-shifrorë, sipas kësaj vetie.<br />
3. Të formulojë problema dhe t’i zgjidhi ato duke dhënë<br />
shumën e dy numrave me vetinë e mësipërme.<br />
libri, fl eta e punës.<br />
vetia e pandryshueshmërisë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Metoda me modele Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- Përmendni tri vetitë e mbledhjes të njohura nga ju.<br />
- Zbatoni ato në ushtrimet e mëposhtme.<br />
1) 214 + 315 = 2) 25 + 14 + 15 = 3) 87 + 21 =<br />
Realizimi: Metoda me modele<br />
- Mësuesi ngre një nxënës dhe i kërkon atij të gjejë sa nxënës kanë dy rreshtat e parë të klasës.<br />
- Kërkon të largohen 2 nxënës në rreshtin I dhe të shtohen 2 nxënës në rreshtin II.<br />
- A do të ndryshojë numri i nxënësve në të dy rreshtat? Vërteto atë.<br />
- Sipas këtij modeli kërkohet leximi i problemit dhe sqarimi i tij në faqen 46, në libër.<br />
- Më pas kërkohet nga nxënësi se a është e vërtetë kjo veti për veprimin e zbritjes.<br />
Konkretizoje në ushtrim.<br />
35 – 12 = 23<br />
(35 + 2) – (12 – 2) = Krahaso 23 < 27<br />
37 – 10 = 27<br />
Reflektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
- Nxënësit i kërkohet të punojë në dyshe me ushtrimet 2 – 5, faqe 46, në libër.<br />
- Më pas i kërkohen çdo nxënësi përgjigjet e tyre, operator i përdorur në dy mbledhorët.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1, 2, faqe 31, fl etë pune.<br />
235
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 16-17<br />
Tema: Veti të zbritjes<br />
Objektivi i përgjithshëm:<br />
Mjetet:<br />
Konceptet:<br />
Struktura:<br />
Të zbatojë vetinë e pandryshueshmërisë së diferencës<br />
për të njehsuar diferencën e dy numrave.<br />
libri, fl etë pune.<br />
vetia e pandryshueshmërisë së diferencës.<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Metoda me modele Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
- Cilat janë vetitë e mbledhjes?<br />
- A janë ato edhe për zbritjen?<br />
- A ka veti veprimi i zbritjes?<br />
Realizimi: Metoda me modele konkrete<br />
- Ngre një nxënës dhe e pyet:<br />
- Sa vjeç e ke mamin? Sa vjeç je ti?<br />
- Sa vjeç është më shumë mami nga ti?<br />
- Si mendon, do të ndryshojë kjo diferencë pas 5 vjetësh? Po para 3 vjetësh a do të<br />
kishim këtë diferencë të moshës?<br />
- Me numra shoqërohet në dërrasë.<br />
- Lexo problemën në libër, faqe 47.<br />
- A i ngjan modelit që morëm më parë?<br />
- Si mendon kur diferenca e numrave nuk ndryshon?<br />
Reflektimi: Puno në dyshe – Diskuto në klasë<br />
Para se nxënësit të fi llojnë punën në dyshe me ushtrimet 1, 2, 3, faqe 47 – 48, mësuesi<br />
bën një përmbledhje të vetisë së pandryshueshmërisë së diferencës.<br />
Pas punës në dyshe diskutohen në klasë përgjigjet e ushtrimeve.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: 6, 7, 8, fl etë pune, faqe 32.<br />
Ora II<br />
Objektivat:<br />
Mjetet:<br />
Konceptet:<br />
Të kryejë zbritjen në shtyllë dhe provën.<br />
Të gjejë kufizat në zbritjen e dy numrave.<br />
Të plotësojë kufizat e vargut zbritës sipas rregullit të dhënë.<br />
libri, fl eta e punës.<br />
zbritje në shtyllë, vargu zbritës, i zbritshmi, zbritësi, diferenca.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
236<br />
Stuhi mendimesh Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi: Stuhi mendimesh<br />
Jepet:<br />
234<br />
- 148<br />
86<br />
Nga veprimi i mësipërm plotëso:<br />
234 = ____ + ____<br />
148 = ____ + ____<br />
- Cilat shifra riemërtohen? Pse? Riemërtoi ato.<br />
- Kryej veprimin.<br />
- Cila është mënyra e provës?<br />
Realizim + Reflektim: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Nxënësit lihen të punojnë në dyshe me ushtrimet 4, 5, 6, 7, faqe 48, në libër, ushtrimet 5,<br />
faqe 32, fl etë pune.<br />
Në fund diskutohen përgjigjet e çdo nxënësi që përgjigjet.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimet 1, 2, 3, 4, faqe 31 – 32, fletë pune.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Përsëritje<br />
Tema: Detyrë kontrolli (Veprimet e mbledhje, zbritjes)<br />
Objektivat e detyrës:<br />
• Vetia e ndërrimit të mbledhjes.<br />
• Vetia e shoqërimit të mbledhjes.<br />
• Vetia e shpërndarjes.<br />
• Përdorimi i algoritmit në rresht.<br />
• Përdorimi i algoritmit në shtyllë.<br />
• Mbledhje me mend (trekëndëshi, katrori magjik).<br />
• Gjetje e njërit mbledhor (me veprimin e zbritjes).<br />
• Mbledhja dhe zbritja me 10; 100 të plota.<br />
• Zbritja e numrave të mëdhenj.<br />
• Zbritja e numrave të mëdhenj me riemërtim vendvlerash.<br />
• Vetia e pandryshueshmërisë së shumës.<br />
• Vetia e pandryshueshmërisë së diferencës.<br />
• Problema: “më shumë”; “më pak”.<br />
1. Kryej veprimet duke zbatuar vetinë e ndërrimit dhe shoqërimit. (3 pikë)<br />
68 + 58 + 14 + 22 =<br />
2. Plotëso barazimin. (1 pikë)<br />
234 + 158 = 158 + ......<br />
3. Plotëso barazimin. (3 pikë)<br />
65 + 32 = (.... + 5) + (30 + ....)<br />
= (.... + 30) + (.... + 5)<br />
= ..... + .....<br />
= ......<br />
4. Gjej shumën duke përdorur algoritmin në rresht. (3 pikë)<br />
8173 + 3704 =<br />
5. Plotëso shifrat e numrave që mungojnë. (3 pikë)<br />
........<br />
+ ........<br />
12<br />
30<br />
237
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
400<br />
6000<br />
.........<br />
6. Mblidh shkurt. (2 pikë)<br />
4678<br />
+ 3587<br />
7. Plotëso trekëndëshin magjik. (3 pikë)<br />
12<br />
8. Nga shuma e dhënë shkruaj dy zbritje. (2 pikë)<br />
35 + 73 = 108 →<br />
→<br />
9. Plotëso tabelën. (2 pikë)<br />
Shuma 58 42<br />
Mbledhori I-rë 19<br />
Mbledhori II-të 25<br />
10. Nëse 3 + 4 = 7 dhe 7 – 3 = 4. Plotëso. (2 pikë)<br />
30 + 40 = 70 – 30 =<br />
300 + 400 = 700 + 300 =<br />
11. Zbrit në shtyllë. (3 pikë)<br />
1879 64345<br />
- 236 - 13349<br />
12. Gjej shumën sipas vetisë. (2 pikë)<br />
156 + 134 (+ 6 ) =<br />
13. Gjej sipas vetisë së pandryshueshmërisë në diferencë. (2 pikë)<br />
636 632<br />
- 394 → - . . .<br />
14. Agimi kishte në arkën e kursimit 530 lekë. Drita kishte 132 lekë më shumë se Agimi. Motra<br />
e vogël e tyre kishte 235 lekë më pak se të dy së bashku. Sa lekë kishte motra e vogël?<br />
(3 pikë)<br />
Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Shuma<br />
Pikët 3 1 3 3 3 2 3 2 2 2 3 2 2 3 34<br />
Nota 4 5 6 7 8 9 10<br />
Pikët 0 – 8 9 – 13 14 – 18 19 – 23 24 – 28 29 – 31 32 - 34<br />
238
Mësimi 20-21<br />
Tema: Shumëzimi i numrave. Vetitë e shumëzimit.<br />
Objektivi i përgjithshëm: Të përdorë vetitë e shumëzimit për të gjetur më shpejt prodhimin<br />
e numrave.<br />
Objektivi minimal: 1. Të emërtojë kufi zat te prodhimi.<br />
Objektivi mesatar: 2.Të kryejë veprimet e shumëzimit, duke zbatuar vetitë e shumëzimit.<br />
Objektivi i lartë: 3. Të kryejë veprimet e shumëzimit dhe mbledhjen e prodhimeve.<br />
Konceptet: faktorë; prodhimi; vetia e ndërrimit, shoqërimit të shumëzimit.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Kllaster<br />
Stuhi mendimesh<br />
Grafi ku i analogjisë Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokim: Kllaster + Stuhi mendimesh<br />
- Plotëso kllasterin.<br />
Veprimet matematike<br />
Mbledhja<br />
Zbritja<br />
- Jepet fi gura.<br />
- Gjej me mbledhje sipas rreshtimit në shtyllë apo në rresht.<br />
- Cilat janë përmasat e rreshtimit?<br />
- Plotëso ...... · ...... = 15<br />
- Emërto kufi zat te prodhimi.<br />
3 · 5 = 15<br />
↓ ↓ ↓<br />
? ? ?<br />
Realizimi: Grafi ku i analogjisë<br />
Koncepti i ri<br />
Koncepti i njohur<br />
Vetitë e shumëzimit<br />
Të përbashkëtat:<br />
- vetia e ndërrimit<br />
- vetia e shoqërimit<br />
Vetitë e mbledhjes<br />
Të ndryshmet:<br />
- shumëzimi me 0<br />
- shuma e një numri me 0<br />
- shumëzimi me 1<br />
- shumëzimi me 10, 100......<br />
239
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 22<br />
- Plotësimi i ushtrimeve të rubrikës “Punojmë së bashku”.<br />
- Sqarohet dhe një herë shumëzimi me 10, 100.<br />
Reflektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Ora I → Ushtrimet 1, 2, 3, faqe 51, në libër.<br />
Ora II → Ushtrimi 4, faqe 51, në libër; ushtrimi 2, faqe 33, fl etë pune.<br />
- Më pas diskutohen përgjigjet në klasë.<br />
Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: Ora I → Ushtrimi 1, fletë pune, faqe 33.<br />
Ora II → Ushtrimi 4, fletë pune, faqe 33 – 34.<br />
Tema: Problema<br />
Objektivi: Të zgjidhë problema me ndihmën e veprimit të shumëzimit.<br />
Mjeti: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: hapat e zgjidhjes së problemit.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Metoda me model Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
- Cilat janë hapat ku kalon zgjidhja e problemës?<br />
- Ç’do të thotë “ishin 3 shokë, morën 5 portokalle secili”?<br />
- Shiko skemat e problemave në faqen 52 dhe thuaj sa veprime kryhen në secilën problemë.<br />
- Ç’tregojnë rrethorët jeshilë?<br />
Realizimi: Metoda me model<br />
- Merret problema 2 dhe zgjidhet së bashku me nxënësit duke kaluar hapat.<br />
1 → Cilat janë të dhënat:<br />
- Sa kapituj ka libri? → 7<br />
- Sa faqe ka çdo kapitull? → 9 faqe<br />
- Sa faqe ka lexuar? → 26 faqe<br />
2 → Cilat janë të panjohurat e problemës?<br />
- Sa faqe ka libri?<br />
- Sa faqe kanë mbetur pa lexuar?<br />
3 → Cilat janë veprimet përkatëse për secilën kërkesë?<br />
4 → Cila është përgjigjja e problemës?<br />
Reflektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
U jepet nxënësve të punojnë problemat 1, 3, 4, faqe 52, në libër.<br />
- Në fund diskutohen hapat për çdo problemë.<br />
Detyrë shtëpie: 1, 2, 3, faqe 34, fl etë pune.<br />
240
Mësimi 23<br />
Tema: Vetia e përdasimit të shumëzimit nga e majta, në lidhje me mbledhjen<br />
Objektivi i përgjithshëm: Të kryejë shpejt shumëzimin, duke zbatuar vetinë e përdasimit.<br />
Objektivi minimal: 1. Të përcaktojë faktorët në vetinë e përdasimit.<br />
Objektivi mesatar 2. Të kryejë shumëzimin, duke copëtuar njërin prej faktorëve.<br />
Objektivi i lartë: 3. Të japin zgjidhje të ndryshme për problemin që shtrohet në orën e mësimit.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: vetia e përdasimit nga e majta, copëtimi në shtyllë.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Situata problemore Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
Jepet fi gura.<br />
3 · 6 = 18<br />
- Cilat janë përmasat e rreshtimit?<br />
- Sa rrethorë janë gjithsej?<br />
- Paraqit me shumëzim.<br />
- Copëto në shtyllë sipas fi gurës.<br />
- Paraqit me shprehje.<br />
3 · 2 + 3 · 4 = ose 3 (2 + 4)<br />
- Çfarë shpreh barazimi?<br />
3 · (2 + 4) = 3 · 2 + 3 · 4 Pse?<br />
Realizimi: Situata problemore<br />
Lexohet problema në libër dhe kërkohet zgjidhja nga nxënësit.<br />
- Më pas kërkohet të ballafaqohen me zgjidhjen e librit.<br />
- Më pas plotësohen ushtrimet 2, 3 (rubrika “Punojmë së bashku”).<br />
Reflektim: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Nxënësit punojnë në dyshe me ushtrimet 1, 2, 3, faqe 54, në libër (rubrika “Provo<br />
veten”).<br />
- Pas punës në dyshe diskutohen përgjigjet në klasë dhe korrigjohen gabimet e kryera nga<br />
nxënësit.<br />
Vlerësimi: Në fund vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 35.<br />
Mësimi 24<br />
Tema: Vetia e përdasimit nga e djathta, në lidhje me mbledhjen<br />
Objektivi i përgjithshëm: Të zbatojë vetinë e përdasimit nga e djathta, në lidhje me<br />
mbledhjen, duke kryer veprimet në mënyrë të shpejtë.<br />
Objektivi minimal: 1. Të kryejë shumëzimin e numrave, duke copëtuar në rresht faktorin e parë.<br />
Objektivi mesatar: 2. Të zbatojë vetinë e përdasimit për të kryer veprimet më shpejt.<br />
Objektivi i lartë: 3. Të zbatojë vetinë e përdasimit nga e kundërta e saj.<br />
Konceptet: faktori i parë, copëtimi në rresht, vetia e përdasimit nga e djathta.<br />
Mjeti: libri, fl eta e punës.<br />
241
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Grafi ku i analogjisë Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
- Vrojto fi gurën.<br />
- Përcakto përmasat në dy rreshtimet.<br />
- Pasqyro me veprimin e shumëzimit.<br />
- Shkruaj barazimet në të dyja fi gurat.<br />
- Si quhet barazimi I?<br />
- Si mendon se do të quhet barazimi II?<br />
- Çfarë ndryshimi kanë dy fi gurat?<br />
Realizimi: Grafi ku i analogjisë<br />
Nxënësve u paraqitet ky grafi k me dy konceptet.<br />
Koncepti i ri:<br />
Vetia e përdasimit<br />
nga e djathta<br />
Koncepti i vjetër:<br />
Vetia e përdasimit<br />
nga e majta<br />
Ngjashmëritë<br />
Dallimet<br />
Tabelat plotësohen pasi punohen praktikisht dy shembujt e mësipërm.<br />
1) 3 · 5 = 3 (2 + 3) = 3 · 2 + 3 · 3 = 6 + 9 = 15<br />
2) 3 · 5 = (1 + 2) · 5 = 1 · 5 + 2 · 5 = 5 + 10 = 15<br />
Vrojto dhe plotëso tabelat e mësipërme.<br />
Reflektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Nxënësve u jepen për të punuar në dyshe ushtrimet 1, 2, 3, faqe 56, në libër.<br />
- Më pas diskutohen përgjigjet e ushtrimeve dhe korrigjohen gabimet e nxënësve.<br />
Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 36.<br />
242
Mësimi 25<br />
Tema: Vetia e përdasimit të shumëzimit në lidhje me zbritjen<br />
Objektivi i përgjithshëm: Të kryejë sa më shpejt shumëzimin duke zbatuar vetinë e përdasimit.<br />
Konceptet: vetia e përdasimit nga e majta; vetia e përdasimit nga e djathta, në lidhje me zbritjen.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Grafi ku i analogjisë Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
- Punohet bashkërisht me problemën e librit.<br />
- Shqyrtohen të dyja mënyrat e zgjidhjes për çdo raft librash.<br />
- Në fund shkruhen shprehjet e të dy rafteve.<br />
Rafti I<br />
Rafti II<br />
(6 – 2) · 8 = 4 · 8 6 · (9 – 4) = 6 · 5<br />
= 6 · 8 – 2 · 8 = 6 · 9 – 6 · 4<br />
= 48 – 16 = 54 - 24<br />
= 32 libra = 30 libra<br />
- Çfarë ndryshimi ka shprehja e raftit I nga II?<br />
- Si mund t’i quajmë të dyja barazimet?<br />
Realizimi: Grafiku i analogjisë<br />
- Shikohen dy barazimet e zgjidhjes në problemat në libër, faqe 57.<br />
- Shikohen (ose imagjinohen) edhe në lidhje me mbledhjen dhe plotësohet grafiku i analogjisë.<br />
Koncepti i ri:<br />
vetia e përdasimit<br />
në lidhje me zbritjen<br />
Koncepti i vjetër:<br />
vetia e përdasimit<br />
në lidhje me mbledhjen<br />
Ngjashmëritë<br />
Dallimet<br />
- Plotësohen të dy tabelat së bashku me nxënësit.<br />
Reflektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Nxënësve u jepet ushtrimi 1, 2, faqe 58, te libri dhe më pas u kërkohen diskutime në klasë<br />
për përgjigjet, duke i korrigjuar ato.<br />
Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune, faqe 37.<br />
243
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 26-27<br />
Tema: Ushtrime dhe problema<br />
Objektivat:<br />
- Të zbatojë vetinë e përdasimit, në lidhje me mbledhjen dhe zbritjen.<br />
- Të kryejë veprimet me shprehjet “dyfi sho”, “më pak”, “më shumë”.<br />
- Të plotësojë shifrat në mungesë të çdo kufi ze në shumë ose diferencë.<br />
- Të shumëzojë numrin 2-shifror me një numër 1-shifror në shtyllë.<br />
- Të zgjidhë problema.<br />
- Të gjejë shumën e mbledhorëve me të gjitha mënyrat e njohura.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: “trefi shi”, “dyfishi”, “2 më pak”, shuma, diferenca, rreshtimi, copëtimi në rresht,<br />
copëtimi në shtyllë.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Ora I+II:<br />
Stuhi mendimesh<br />
Ora I + II: Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Ora I + II: Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Zhvillimi i mësimit:<br />
Ora I<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
- Cilat janë përmasat e një rreshtimi?<br />
- Ç’do të thotë “2-fisho”? Po “3-fi sho”?<br />
- Ç’do të thotë “2 më pak”?<br />
- Pse themi se “zbritja është veprimi i kundërt me mbledhjen”?<br />
- Si gjendet mbledhori i panjohur në një shumë?<br />
- Si gjendet “zbritësi”, “i zbritshmi”?<br />
Realizim + Reflektim: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
- Klasës i jepet ushtrimi 1, 2, 3, 4, faqe 58 – 59, në libër, të punojë në dyshe dhe më pas<br />
diskutohen përgjigjet në klasë duke korrigjuar gabimet e nxënësve.<br />
- Te problemi bëhet e qartë mënyra e zgjidhjes.<br />
Vlerësimi: Mësuesi motivon disa nxënës për punën e tyre.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1, 2, faqe 38, fletë pune.<br />
Ushtrime shtesë.<br />
Plotëso tabelën.<br />
Udhëzimet 2 4 6 8 1 3 5<br />
5-fi sho<br />
3 më shumë<br />
2 më pak<br />
244<br />
Ora II<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
- Si gjendet mbledhori i panjohur në një shumë?<br />
- Si gjendet “i zbritshmi”, “zbritësi”?<br />
- Cili veprim fshihet te fjalët “shuma”, “ndryshesa”?<br />
- Ç’do të thotë fjala “u shkulën” në problemat e matematikës (cili veprim fshihet)?
Mësimi 28-29<br />
Realizimi + Reflektimi: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Nxënësve u jepen ushtrimet 5, 6, 7, faqe 59, në libër, të punohen në dyshe dhe më pas<br />
diskutohen në klasë dhe korrigjohen gabimet e nxënësve.<br />
Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: Problemat 3, 4, 5, fl etë pune, faqe 38.<br />
Tema: Shumëzimi me dhjetëshe dhe qindëshe<br />
Objektivi i përgjithshëm: Të shumëzojë në mënyrë të shpejtë një numër me dhjetëshe<br />
dhe me qindëshe.<br />
Objektivi minimal: 1. Të shumëzojë numërorin me 10, 100.<br />
Objektivi mesatar: 2. Të gjejë prodhimin duke i zbërthyer faktorët kur është dhënë<br />
zbërthimi i tyre me 10, 100.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: shumëzimi i numrit me 10, 100; shumëzimi i dhjetësheve ose qindësheve të<br />
plota, vetitë e shumëzimit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Struktura:<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
Ora I + II:<br />
- Çfarë ndodh kur shumëzojmë një numër me 10, 100?<br />
- Cila është mënyra më e shpejtë e shumëzimit të dy numrave me dhjetëshe ose qindëshe të plota?<br />
- Si duhet të veprojmë shpejt me një numër 2-shifror duke zbatuar vetinë e përdasimit?<br />
- Cilat janë veprimet që fshihen pas fjalëve “shuma”, “prodhimi”, “ndryshesa”?<br />
Realizim + Reflektim: Puno dyshe – Diskuto në klasë<br />
Ora I:<br />
- Në fi llim sqarohen duke lexuar ushtrimet 1, 2, faqe 60, në libër.<br />
- Më pas kërkohet të punohen në dyshe ushtrimi 1, 2 (rubrika “Provo veten”), faqe 61, në libër.<br />
- Në fund diskutohen përgjigjet dhe korrigjohen gabimet e nxënësve.<br />
- Në ushtrimin 2 kërkohen përgjigjet nga nxënësit cilësorë ku kërkohet “pse vepruam në<br />
atë mënyrë?”.<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune 1, 2, faqe 39.<br />
Ora II:<br />
Në fillim punohen së bashku ushtrimet, faqe 61, rubrika “Punojmë së bashku”, duke i drejtuar<br />
pyetjen se pse autori ka vepruar në atë mënyrë? A di ai se çfarë ne kemi mësuar më parë për<br />
këtë koncept?<br />
Çfarë vetish ka zbatuar ai te veprimi i shumëzimit?<br />
Më pas nxënësit lihen të punojnë me ushtrimet 3 – 7, faqe 61 – 62 (në libër), në dyshe dhe<br />
në fund diskutohen në klasë, duke korrigjuar gabimet e tyre.<br />
Problemi 6 të paraqitet me dy mënyra.<br />
8 (6 + 5) ose 8 · 6 + 8 · 5<br />
Vlerësimi: Mësuesi duhet të vlerësojë në të dyja orët mësimore disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: Fletë pune, ushtrimi 3, faqe 39.<br />
245
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 30-31<br />
Tema: Shumëzimi i një numri dyshifror me një numër dyshifror<br />
Objektivi i orës së parë: Të njehsojë prodhimin e dy numrave dyshifrorë në shtyllë.<br />
Objektivi i orës së dytë: Të njehsojë prodhimin e dy numrave dyshifrorë në shtyllë dhe<br />
duke përdorur vetinë e përdasimit.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: shumëzimi në shtyllë, vetia e përdasimit.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Ora I: Stuhi mendimesh Shpjegim<br />
Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Ora II: Stuhi mendimesh Lexim i drejtuar<br />
Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Ora I.<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
Luli shkoi në dyqan dhe bleu 15 lapsa me 4 lekë secilin dhe 24 gjilpëra me 34 lekë secila.<br />
- A mund të gjesh sa lekë pagoi për secilat sende?<br />
15 24<br />
⋅ 4 dhe ⋅ 34<br />
- Cilin veprim njeh deri tani për të kryer dhe cilin nuk njeh?<br />
- Çfarë ndryshimi ka prodhimi i parë nga prodhimi i dytë?<br />
Plotëso ushtrimin 1, faqe 63, në libër.<br />
Realizimi: Shpjegim<br />
Merret prodhimi i mësipërm.<br />
24 → Fillojmë me prodhimin e njëshes së faktorit të dyte me faktorin e parë<br />
⋅ 34<br />
96 → Ky prodhim vendoset poshtë vijës ndarëse të prodhimit të dy faktorëve.<br />
72 → Më pas shumëzojmë dhjetëshen e faktorit të dytë me faktorin e parë.<br />
816 Dhe prodhimi vendoset poshtë prodhimit të parë në mënyrën e paraqitur.<br />
→ Mbledhim prodhimet.<br />
- Pse poshtë shifrës së njësheve (6) te prodhimi i dytë mungon shifër?<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësve u jepet për të punuar sipas modelit të mësipërm ushtrimi 1, faqe 63 (rubrika<br />
Provo veten).<br />
Pas korrigjimit të gabimeve, në diskutim klase, nxënësve u jepen për të punuar në dyshe<br />
dhe ushtrimet 2, 3, 4, faqe 63-64.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimi 1, 2, fletë pune, faqe 40.<br />
Ora II.<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Jepet numri 24, ktheje në shumë të dy mbledhorëve ku njëri të jetë 10 e plotë.<br />
Jepet shprehja: 7 ⋅ (5+2) zbato vetinë e përdasimit.<br />
- Cilat rrugë përdorim për gjetjen e prodhimit të dy numrave dyshifrorë?<br />
246
Vepro. 36<br />
⋅ 24<br />
Realizimi: Lexim i drejtuar.<br />
Lexohet ushtrimi i zgjidhur në faqen 64 (rubrika punojmë së bashku) dhe sqarohet çdo<br />
rrugë që ndiqet.<br />
Më pas, kërkohet nga nxënësit:<br />
- A ndryshon prodhimi i këtyre numrave nëse e kalojmë?<br />
36 ⋅ 24 = 36 (20+4). Pse?<br />
Lexohet ushtrimi i dytë dhe kërkohet nga nxënësit se cilat rrugë pasqyrohen në ushtrim dhe<br />
cilat nuk janë të plotësuara?<br />
- Si mendoni cilat mënyra përdoren për gjetjen e prodhimit të dy numrave dyshifrorë?<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Pasi jepet përgjigjja e pyetjes së mësipërme nxënësve u kërkohet të punojnë në dyshe me<br />
ushtrimin 1, faqe 65 (rubrika Provo veten) dhe më pas diskutohen në klasë përgjigjet duke<br />
korrigjuar gabimet.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimi 3, faqe 40, fl etë pune.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 32<br />
Tema: Ushtrime<br />
Objektivat:<br />
1) Të gjejë shifrat e mbledhorëve kur janë dhënë shifrat e shumës dhe mbledhorit tjetër.<br />
2) Të gjejë prodhimin e dy numrave, ku njëri faktor është njëshifror, dyshifror.<br />
3) Të shkruajë numrin nga fjali me simbole.<br />
4) Të njehsojë herësin e dy numrave duke i bërë provën me shumëzim.<br />
5) Të korrigjojë prodhimin e dy shifrave të mësipërme.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: prodhimi, herësi, shuma, ndryshesa.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
- Si gjendet mbledhori kur dimë shumën dhe mbledhorin tjetër?<br />
- Si gjendet zbritësi kur janë dhënë i zbritshmi dhe ndryshesa?<br />
- Pse themi 24 : 4 = 6?<br />
- A mund të jetë e vërtetë? Pse?<br />
254<br />
⋅ 5<br />
1235<br />
+ 234<br />
Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Realizimi + Reflektimi: Mendo-puno dyshe-diskuto<br />
Nxënësve u jepen ushtrimet 1-5 faqe 66 (libër) duke i bërë në fillim vetë – i diskuton me shokun<br />
e bankës dhe më pas kërkohet diskutim në klasë duke korrigjuar gabimet e bëra nga nxënësit.<br />
Vlerësimi: Në fund disa nxënës mësuesi i vlerëson.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimi 1, 2, 3, faqe 41, fletë pune.<br />
247
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 33<br />
Tema: Problema<br />
Objektivi: Të zgjidhë problemat duke kaluar hapat e zgjidhjes së tyre.<br />
Mjeti: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: çmimi, sasia, kosto.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- Cilat janë hapat që ndjekim për zgjidhjen e një problemi?<br />
- 1 kg domate kushton 150 lekë. Sa do të kushtojnë 2 kg? Pse?<br />
- Në 1 ditë lexova 60 faqe libri. Sa faqe do të lexoj për dy ditë po të lexoj me të njëjtin ritëm?<br />
Realizimi: Metoda me model.<br />
Modeli. (Problema 6, faqe 66)<br />
Të dhënat:<br />
36 arka domate.<br />
1 arkë përmban 124 g.<br />
25 arka me mollë.<br />
1 arkë përmban 25 kg.<br />
Të panjohurat:<br />
Sasia e domateve.<br />
Sasia e mollëve.<br />
Sasia e përgjithshme.<br />
- Cila është skema e zgjidhjes?<br />
12 36<br />
25 25<br />
.<br />
Cili veprim është? Pse?<br />
.<br />
Kryej shumëzimet dhe mbledhjen. Plotëso skemën.<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësve u jepen problemat 7, 8, 9 të ndjekin rrugën e mësipërme për zgjidhjen e tyre.<br />
Në fund diskutohen në klasë përgjigjet e problemave duke korrigjuar gabimet e bëra nga<br />
nxënësit.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson nxënësit që aktivizohen në zgjidhjen e problemës.<br />
Detyrë shtëpie: problema 4+5, faqe 41-42, fl etë pune.<br />
248
Mësimi 34<br />
Tema: Raste të veçanta shumëzimi<br />
Objektivi: Të gjejë prodhimin e dy numrave që mbarojnë me zero.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: prodhimi, herësi.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Marrëdhënie pyetje-përgjigje Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Jepen numrat 230 me 20.<br />
- Çfarë kanë të përbashkët këta numra?<br />
Zbërthe numrin më sipër.<br />
- A mund të gjesh shpejt prodhimin e tyre?<br />
Përmend disa veti të shumëzimit.<br />
Realizimi: Marrëdhënie pyetje-përgjigje.<br />
Tek ushtrimet e zgjidhura në libër, faqe 68:<br />
- Çfarë ka pasur parasysh autori që unë di në ushtrimin e parë?<br />
- Cilat veti të shumëzimit janë përdorur në këtë ushtrim?<br />
- A mund të veprojmë dhe ne tek ushtrimi 2?<br />
- Cilat janë dy mënyrat që janë paraqitur për gjetjen e prodhimit?<br />
Shiko shumëzimin në shtyllë.<br />
- Pse nuk është bërë shumëzimi me 0?<br />
- Sa është numri i 0 që kanë në fund të dy faktorët?<br />
- Po prodhimi i tyre me sa zero është në fund?<br />
- A mund të themi se si mund të kryejmë shumëzimin e këtyre numrave në mënyrë<br />
të shpejtë?<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësit punojnë në dyshe ushtrimet 1, 2, 3.<br />
Te rubrika (Provo veten) dhe më pas diskutohen përgjigjet duke korrigjuar gabimet e bëra.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimet 1, 2, 3, fl etë pune, faqe 42.<br />
Mësimi 35<br />
Tema: Shumëzimi si shumë e mbledhorëve të barabartë<br />
Objektivi: Të shprehë shumën e disa numrave të barabartë në prodhim dhe anasjellas.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: shuma e numrave të barabartë, prodhimi, faktorët.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Bashkëpunim në të nxënë Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
249
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Lindita mori pjesë në konkursin “recituesi më i mirë”. Juria e konkursit përbëhet prej 6 vetash.<br />
Pas recitimit ajo pa se të gjithë anëtarët e Jurisë kishin ngritur kartonin me 5 pikë secili.<br />
Ajo menjëherë veproi: 6 ⋅ 5 = 30 pikë.<br />
Por Didi që është i avashtë veproi: 5+5+5+5+5+5 = 30 pikë.<br />
- Cili ka të drejtë?<br />
- Cili veproi më shpejt?<br />
- Çfarë mund të themi për shprehjet?<br />
6 ⋅ 5 dhe 5+5+5+5+5+5.<br />
Realizimi: bashkëpunim në të nxënë.<br />
Pas plotësimit të ushtrimit të parë në rubrikën Punojmë së bashku, pa e kthyer faqen,<br />
kërkohet nga nxënësit:<br />
- Ç’tregojnë faktorët te prodhimi në anën e djathtë në të gjitha barazimet?<br />
- A mund të shprehësh rregullin se si një shumë mbledhorësh të barabartë mund ta kthejmë<br />
në prodhim?<br />
Më pas, kthehet faqja e librit në faqen 70 dhe lexohet konkluzioni.<br />
- A është i njëjti konkluzion me tëndin?<br />
Më pas plotësohen barazimet e ushtrimit 2. (prodhimi në shumë)<br />
- A mund të shprehësh një rregull për këto barazime?<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Jepet për të punuar ushtrimi 1, faqe 70, në libër.<br />
Më pas, diskutohen përgjigjet për të korrigjuar gabimet e bëra nga nxënësit.<br />
Ushtrime shtesë.<br />
Njohuritë.<br />
1. Herësi i një numri dyshifror me njëshifror.<br />
2. Prodhimi i një numri treshifror me dyshifror.<br />
Ushtrimi 2, 3, faqe 70, në libër.<br />
Diskutohen dhe përgjigjet e ushtrimeve shtesë.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 43.<br />
Mësimi 36-37<br />
Tema: Ushtrime dhe problema<br />
Ora I. Ushtrimet 1-5, faqe 71.<br />
Objektivat: 1) Të zbërthejë numërorin e rregullt.<br />
2) Të formojë numërorin e rregullt kur është dhënë zbërthimi i tij.<br />
3) Të kryejë veprimet (+, -, ⋅) në shtyllë.<br />
Mjete: libri, fl eta e punës.<br />
Koncepte: zbërthe, mbledhje në shtyllë, zbritje në shtyllë, prodhimi në shtyllë.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Mendo - puno dyshe Diskuto në klasë<br />
250
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Jepet numri 37 805. Përcakto vendvlerat e shifrave.<br />
Zbërthe atë.<br />
Formo numërorin e rregullt.<br />
2000+500+20+7 =<br />
- Cila është mënyra më e shpejtë në kryerjen e veprimeve, në shtyllë apo duke ndjekur<br />
algoritmin?<br />
Realizimi + Reflektimi: Mendo-puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësve u jepen për të punuar ushtrimet 1-5, faqe 71.<br />
Duke punuar në dyshe, më pas kërkohen të diskutohen në klasë përgjigjet për të korrigjuar<br />
gabimet e secilit nxënës.<br />
Ky diskutim bëhet duke ngritur në dërrasë një nga nxënësit e dysheve të caktuara më parë.<br />
Vlerësimi: Në fund vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimet 1, 2, 3, fl etë pune, faqe 44.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Ora II. Ushtrimet 6-10.<br />
Objektivat: 1) Të gjejë herësin e një numri dyshifror me një numër njëshifror.<br />
2) Të gjejë në shtyllë shumën e tre numrave.<br />
3) Të kryejë veprimet në mënyrë të njëpasnjëshme me operatorë.<br />
4) Të zgjidhë problema të ndryshme.<br />
Mjete: libri, fl eta e punës.<br />
Koncepte: herësi, shuma, operatorë +, -, ⋅, :<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Stuhi mendimesh Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Jepet veprimi 54 : 3 = 8 Plotëso.<br />
- 3<br />
2<br />
-<br />
- Si quhet ky veprim?<br />
- Cilat janë hapat e zgjidhjes së një problemi?<br />
Realizim + Reflektim: Mendo-puno në dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësit lihen të punojnë në dyshe me ushtrimet dhe problemat 6-10, faqe 71, në libër.<br />
Më pas kërkohen të diskutohen përgjigjet e ushtrimeve. 6, 9, 10, në klasë dhe korrigjohen<br />
gabimet.<br />
Problemat analizohen sipas hapave të zgjidhjes. Kërkohet dhe skema e tyre.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimi 4, 5, faqe 44, fl etë pune.<br />
251
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 39<br />
Tema: Kuptimi mbi pjesëtimin<br />
Objektivat: 1) Të njohë ndarjen në mënyrë të barabartë, në veprim pjesëtimi.<br />
2) Të emërtojë kufi zat te pjesëtimi.<br />
3) Të lidhë shumëzimin me pjesëtimin.<br />
4) Të lidhë pjesëtimin me +, -, ⋅.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: ndarje në pjesë të barabarta, i pjesëtueshmi, pjesëtuesi, herësi.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh<br />
Rrugëzgjidhje për të lexuarit<br />
në matematikë<br />
Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- Plotëso kllasterin.<br />
Mbledhje<br />
Veprimet<br />
matematikore me<br />
numrat<br />
?<br />
?<br />
Shumëzimi<br />
- Plotëso<br />
32 : 4 = ( __ + __ ) : 4 32 : 4 = 8<br />
= __ : 4 + __ : 4 Sepse __ : __ = 32.<br />
= 5 + 3<br />
= 8.<br />
Realizimi: Rrugëzgjidhje për të lexuarit në matematikë.<br />
Tek ushtrimi 1 (rubrika Punojmë së bashku) faqe 72, pasi plotësohet kërkesa nga nxënësit<br />
kërkohet:<br />
- Sa grupe janë krijuar në çdo rast?<br />
- Çfarë përfaqëson numri i grupeve të krijuara nga mënyrat e ndarjes së 12.<br />
- A mund të themi se fjala “ndarje” në matematikë supozohet ( : ), veprimi i matematikës?<br />
Në ushtrimin 1, pjesa e dytë (operatorët), mësuesi kërkoi nga nxënësit.<br />
- Me cilin veprim janë operatorët me këtë drejtim, ( → )?<br />
- Si mendon, cili veprim do të jetë në operatorin e kundërt të operatorit të mësipërm?<br />
- A mund të themi se pjesëtimi është veprim i kundërt i shumëzimit?<br />
- Cilat emërtime kanë kufi zat te veprimi i pjesëtimit?<br />
Plotëso.<br />
: =<br />
?<br />
?<br />
?<br />
252<br />
Duke parë dhe plotësuar ushtrimin 2 mësuesi kërkon nga nxënësit se cilat janë 4 mënyrat<br />
për gjetjen e numrit të katrorëve?
Mësimi 40<br />
Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Mësuesi u jep nxënësve për të punuar në dyshe ushtrimet 1, 2, 3 (rubrika Provo veten),<br />
faqe 73, në libër dhe më pas kërkon diskutime në klasë për përgjigjen e tyre duke korrigjuar<br />
gabimet e secilit.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimet 1-4, faqe 45, fletë pune.<br />
Tema: Problema (me ndihmën e pjesëtimit)<br />
Objektivat:<br />
1) Të njehsojë njërin faktor kur është dhënë prodhimi dhe faktori tjetër.<br />
2) Të zgjidhë problema me ndihmën e pjesëtimit.<br />
Mjete: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: Hapat e zgjidhjes së problemit, faktori, prodhimi.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Plotëso tabelën.<br />
Pjesëtim Mbledhje Zbritje Shumëzim<br />
20 : 4 = 4 + 4 = 20 – 4 = 1 ⋅ 4 =<br />
2 ⋅ 4 =<br />
- Emërto kufi zat.<br />
32 : 4 = 8 plotëso 32 = __ ⋅ __ .<br />
4 = __ : __ .<br />
- Pra si gjendet i pjesëtueshmi, po pjesëtuesi?<br />
Realizim + Reflektim: Mendo-puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësve u jepet për të punuar ushtrimi 5, problemat 1, 3, 4, 6 faqe 73 në libër.<br />
Më pas diskutohen në klasë përgjigjet duke bërë korrigjimin e gabimeve.<br />
Kujdes! Skema e problemës.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: problemat 2, 7, faqe 73.<br />
Mësimi 41<br />
Tema: Vetitë e pjesëtimit<br />
Objektivi: Të kryejë veprimin e pjesëtimit duke përdorur vetitë e tij.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: Vetia e përdorimit të pjesëtimit nga e djathta, pjesëtimi i numrit me 1, pjesëtimi<br />
i dy numrave të barabartë.<br />
253
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Tabela e koncepteve Të nxënit në bashkëpunim Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokimi: Tabela e koncepteve. Plotëso tabelën.<br />
Veprimet<br />
1. Mbledhja<br />
2. Zbritja<br />
Vetitë<br />
3. Shumëzimi<br />
4. Pjesëtimi<br />
Kolona e dytë plotësohet nga nxënësit.<br />
- Po cilat janë vetitë e veprimit të pjesëtimit?<br />
- Pse themi se pjesëtimi është veprimi i kundërt i shumëzimit?<br />
Realizimi: Të nxënit në bashkëpunim.<br />
Shikojmë, lexojmë, plotësojmë çështjen e parë të vetisë së përdorimit te shumëzimi dhe<br />
në mënyrë analoge te pjesëtimi.<br />
Më pas kërkojmë nga nxënësit:<br />
- A është e njëjta mënyrë strategjie në të dyja vetitë e veprimeve?<br />
- Çfarë ndryshon te të dyja veprimet kjo veti?<br />
Plotësohet 15 : 1 = 15 sepse 15 ⋅ 1 = 15<br />
Kërkohen shembuj të tjerë nga nxënësit dhe arrihet në një konkluzion:<br />
“Pjesëtimi i një numri me 1 është vetë numri”.<br />
Lexohet 5 mollë : 5 shoqe = 1 mollë për shoqe.<br />
Kërkohen shembuj të tjerë të ngjashëm dhe arrihet në një konkluzion.<br />
“Pjesëtimi i dy numrave të barabartë, herësi është 1”.<br />
- A mund të gjejmë herësin? Pse?<br />
23 : 0 = 7 : 0 = 8 : 0 =<br />
- A mund të themi se pjesëtimi ngjan me shumëzimin dhe ai gëzon vetinë e ndërrimit dhe<br />
shoqërimit?<br />
Për të korrigjuar përgjigjet e nxënësve punohet me ushtrimet në faqen 75, në libër (rubrika<br />
Punojmë së bashku).<br />
Në fund bëhet një përmbledhje e të gjitha vetive të pjesëtimit.<br />
Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë<br />
- Duke përdorur operatorët me shumëzim dhe pjesëtim, plotëso ushtrimin 1, faqe 75, në libër.<br />
- Duke përdorur vetinë e përdasimit, gjej herësin, ushtrimi 2, faqe 75, në libër.<br />
Në fund diskutohen përgjigjet në klasë, duke korrigjuar gabimet e nxënësve.<br />
Vlerësimi: vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etore pune, faqe 45-46.<br />
254
Mësimi 42<br />
Tema: Pjesëtimi si zbritje e njëpasnjëshme<br />
Objektivi: Të gjejë herësin e një numri dyshifror me një numër njëshifror duke bërë zbritje<br />
të njëpasnjëshme.<br />
Mjetet: 25 kokrra fasule, libri, fl eta e punës.<br />
Koncepte: herësi, mbetja, prova e pjesëtimit.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Lojë<br />
Rrugëzgjidhje për të lexuarit<br />
në matematikë<br />
Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Evokim: Loja<br />
Mësuesi ngre 6 nxënës në dërrasë dhe një nxënës tjetër u jep 25 kokrra karamele. Mësuesi<br />
i kërkon t’i ndajë në mënyrë të barabartë ato në 6 nxënësit në mënyrë të njëpasnjëshme.<br />
Më pas u kërkon nxënësve se sa karamele mori secili dhe sa i mbeti nxënësit që i ndau?<br />
- A është e njëjta gjë me mënyrën që ka vepruar autori i librit me karamelet në faqen 76?<br />
Realizimi: Rrugëzgjidhje për të lexuarit në matematikë<br />
- Duke vëzhguar shembullin e parë te pjesëtimi<br />
25 : 6, i kërkohet nxënësit të plotësojë shembujt 2, 3, 4 po te ky pjesëtim.<br />
Më pas kërkohet:<br />
- Në të 4 rastet, si është herësi i dy numrave të dhënë?<br />
- Po mbetja?<br />
- Çfarë ndryshon te 4 shembujt?<br />
- Cila është mënyra më e shkurtër? Po më e gjata?<br />
Vëzhgoni pjesëtimin tjetër. 79 : 6.<br />
- A mund të paraqesim një mënyrë më të gjatë se shembulli 1 i faqes 77?<br />
- Cila është mënyra më e shkurtër?<br />
- Duke lexuar paragrafi n e fundit te faqja 77, kërkohet nga nxënësit se, si e kuptoni ju këtë<br />
shprehje?<br />
Mësuesi merr shembuj.<br />
234 234 34<br />
- Nga cila shifër fi llojnë veprimet.<br />
+ 95 - 132 ⋅ 12<br />
79 : 6 = 13 - Po këtu nga cila shifër veprohet?<br />
- 6 - Si është shifra e dhjetësheve të numrave të parë?<br />
19 - Si bëhet prova e pjesëtimit në mbetje?<br />
18<br />
1<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
- Duke përdorur vetëm mënyrën e shkurtuar, nxënësve u kërkohet të veprojnë në ushtrimin<br />
1, faqe 77 (libër).<br />
Më pas diskutohen përgjigjet dhe korrigjohen gabimet.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 47.<br />
255
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 43<br />
Tema: Pjesëtimi i një numri treshifror me një numër njëshifror<br />
Objektivat:<br />
1) Të njehsojë herësin e këtyre numrave duke përdorur zbërthimin dhe vetinë e përdasimit<br />
të pjesëtimit.<br />
2) Të njehsojë herësin e këtyre numrave në shtyllë shkurt.<br />
3) Të përdorë provën e veprimit të pjesëtimit me mbetje.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: Zbërthimi, vetia e përdasimit, pjesëtimit, pjesëtimi shkurt, prova e pjesëtimit.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh<br />
Rrugëzgjidhje për të lexuarit<br />
në matematikë<br />
Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
Zbërthe numrin 325 = __ + __ + __ .<br />
Zbato vetinë e përdasimit te pjesëtimi. (24 + 12 ) : 4 = __ ⋅ __ + __ ⋅ __ .<br />
Gjej herësin shkurt dhe bëj provën. 47 : 3 =<br />
Realizim: Rrugëzgjidhje për të lexuarit në matematikë.<br />
- Çfarë ka bërë në hapin e parë autori te mënyra e gjatë në ushtrimin 1, faqe 78, në libër?<br />
Po në hapin e dytë? Vazhdo deri në fund:<br />
- A ka mbetje ky pjesëtim? Si bëhet prova?<br />
- Cila mënyrë është më e shpejtë?<br />
- Çfarë ndryshimi ka ushtrimi 2 me ushtrimin 1 në mënyrën e gjatë?<br />
- Cila është mënyra më e shpejtë tek ushtrimi 2?<br />
- A mjafton shifra qindëshe te pjesëtimi në shtyllë në të dy ushtrimet për pjesëtuesin? Pse?<br />
Tani do të veprojmë në shtyllë shpejt dhe shkurt në gjetjen e herësit.<br />
Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësit lihen të punojnë në dyshe me ushtrimet 1, 2, faqe 79, në libër.<br />
Më pas diskutohen përgjigjet duke bërë provën për çdo rast dhe duke bërë korrigjimet për<br />
çdo nxënës.<br />
Në ushtrimin 2 kërkohet pse është herësi i saktë përsëri, sipas provës.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 48.<br />
Mësimi 44<br />
Tema: Problema me ndihmën e pjesëtimit<br />
Objektivi: Të zgjidhë problemën duke kaluar në hapat e zgjidhjes së saj.<br />
Mjetet: libër, fl eta e punës.<br />
Konceptet: Skema e zgjidhjes, të dhënat, të panjohurat.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
256<br />
Stuhi mendimesh Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- Cilat janë rrugët që ndiqen në zgjidhjen e një probleme?<br />
- Çfarë paraqet skema e një probleme?<br />
- Cilat veprime fshihen pas këtyre thënieve?<br />
a) “15 lulet e mbledhura i ndava në mënyrë të barabartë midis 3 mësueseve të mia”.<br />
b) 1 shishe coca-cola kushton 150 lekë. Unë bleva 2 shishe.<br />
Përcakto kërkesën e çdo të dhëne të mësipërme.<br />
Realizim + Reflektim: Mendo-puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësit lihen të mendojnë vetë, të punojnë në dyshe me problemat 1-5, faqe 80, në libër.<br />
Më pas diskutohen përgjigjet e tyre, duke pasqyruar dhe skemën e problemës, duke korrigjuar<br />
gabimet e bëra.<br />
Vlerësimi: vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: problemat në fl etën e punës, faqe 49.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 45<br />
Tema: Raste të veçanta pjesëtimi<br />
Objektivi:<br />
1) Të njehsojë herësin e dy numrave në shtyllë kur pjesëtuesi hyn 0 deri te shifrat e mesit<br />
të të pjesëtueshmit.<br />
2) Të përcaktojë numrin e shifrave të herësit, pa kryer pjesëtimin.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: Pjesëtimi shkurt në shtyllë.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Metoda me model Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Gjej, bëj provën. 49 : 3 = 237 : 6 = 8454 : 8 =<br />
Më pas kërko përgjigjen dhe bëj provën nëse janë kryer në rregull.<br />
- Në cilin rast prej këtyre pjesëtimeve ndjetë vështirësi dhe pse?<br />
Realizim: Metoda me model<br />
Merret pjesëtimi i fundit.<br />
8454 : 8 = 1056<br />
- 8<br />
4<br />
- 0<br />
45<br />
- 40<br />
54<br />
48<br />
6<br />
Pyetjet.<br />
- Nga cila shifër fi llohet pjesëtimi?<br />
- Sa është herësi me këtë shifër? Pse?<br />
- Sa është herësi te shifra e qindësheve me pjesëtuesin? Pse?<br />
- Po me numrin 45?<br />
- Si është 6 me 8?<br />
- A është kryer saktë pjesëtimi?<br />
8454 : 8 = 1056<br />
- 8<br />
45<br />
- Çfarë ndryshimi ka shtylla e parë nga shtylla e dytë?<br />
- 40<br />
54<br />
486<br />
257
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 46-47<br />
Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Punohet në fi llim me gojë ushtrimi 2, më pas lihen të punojnë në dyshe<br />
ushtrimet 1, 3, 4 dhe diskutohen përgjigjet e tyre në klasë, duke korrigjuar gabimet e disa<br />
nxënësve.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimi 1-2, faqe 49-50, fl etë pune.<br />
Tema: Problema<br />
Ora I. (Mbledhja, zbritja, problema)<br />
Objektivat: 1) Të kryejë mbledhjen në shtyllë shkurt.<br />
2) Të kryejë zbritjen në shtyllë shkurt.<br />
3) Të zgjidhë problemat në mënyrë skematike.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: shuma, ndryshesa, herë më shumë, herë më pak.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Mendo - Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Në mbledhjen, zbritjen e numrave në shtyllë, nga cila shifër fi llohen veprimet?<br />
Duke lexuar problemën 2, faqe 82:<br />
- Ç’kupton me fjalën “4-fi shi”? Cili veprim fshihet?<br />
- Po me fjalën 115 herë më pak?<br />
Duke lexuar problemën plotëso skemën.<br />
Realizim + Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Në fi llim kërkohet të punojnë me ushtrimin 1, faqe 83, mbi mbledhjen dhe zbritjen, dhe më<br />
pas me problemat 1, 3, faqe 82, në libër.<br />
Më pas diskutohen përgjigjet e nxënësve në klasë dhe korrigjohen gabimet e tyre.<br />
Vlerësimi: Në fund vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimi 1, 2 (vetëm +, - ), faqe 50, fl etë pune.<br />
Ora II. (Shumëzimi, pjesëtimi, prova e pjesëtimit, problema)<br />
Objektivat: 1) Të kryejë shumëzimin me një numër dyshifror në shtyllë.<br />
2) Të kryejë pjesëtimin me një numër njëshifror në shtyllë.<br />
3) Të kryejë provën e pjesëtimit me mbetje.<br />
4) Të zgjidhë problema të ndryshme.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: prodhimi, herësi, prova e pjesëtimit me mbetje.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Mendo - Puno Diskuto në klasë<br />
258
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
Për nxehjen e atmosferës së klasës në fi llim mësuesi punon ushtrimin 3, faqe 83, në libër.<br />
Më pas kërkohet nga nxënësit:<br />
- Nga cila shifër fi llohet shumëzimi në shtyllë? Po në veprimin e pjesëtimit në shtyllë?<br />
- Si kryhet prova e veprimit të pjesëtimit me mbetje?<br />
- (shembull 55 : 6 = 9 (1).)<br />
Realizim + Reflektim: Mendo-puno në dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësit lihen të punojnë në dyshe me ushtrimet 4, faqe 82, në libër, ushtrimet 2, 4, faqe<br />
83, në libër.<br />
Shënim: ushtrimi 4 duhet<br />
467 ⋅ 38 dhe 425 ⋅ 67 =<br />
Problemën 6, faqe 83.<br />
Në fund diskutohen në klasë përgjigjet e çdo ushtrimi, duke korrigjuar gabimet e<br />
nxënësve.<br />
Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimi 2 (shumëzim, pjesëtim), faqe 50, në fl etë pune, problema 5, faqe<br />
83, në libër.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 48-49<br />
Tema: Mesatarja aritmetike<br />
Ora I.<br />
Objektivi: Të njehsojë mesataren aritmetike të disa numrave.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: mesatarja aritmetike<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh<br />
Rrugëzgjidhje për të lexuarit<br />
në matematikë<br />
Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- A është dëgjuar nga ju fjala “mesatarisht nota mesatare është 8”,<br />
“mesatarja e fëmijëve në shkollë për çdo familje është 2”,<br />
“mosha mesatare në klasë është 10”.<br />
- Ç’kuptojmë me këto fjalë?<br />
Realizimi: Rrugëzgjidhje për të lexuarit në matematikë.<br />
Lexohet në paragrafi n e rubrikës “Punojmë së bashku” dhe kërkohet nga nxënësit.<br />
- Çfarë përfaqëson kllapa në shprehjet e gjetjes mesatare?<br />
- Ç’tregojnë numrat 2, 3, 4, te shprehjet e gjetjes mesatare të numrave?<br />
- Si është natyra e pjesëtimeve të këtyre ushtrimeve (e saktë apo me mbetje)?<br />
Reflektim: Puno në dyshe-diskuto në klasë<br />
Ushtrimet 1, 2, 3, në fletën e punës, faqe 51.<br />
Ushtrimi 1, në libër, faqe 84.<br />
Në ushtrimin 1, në libër, nxënësve u kërkohet të sqarojnë tabelën.<br />
- Ç’do të thotë shtyllë? 10<br />
4<br />
259
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
- Cilët janë mbledhorët e shprehjes poshtë tabelës për gjetjen e mesatares?<br />
Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 4, faqe 51, në fletën e punës.<br />
Ushtrimi 4, faqe 84, në libër.<br />
Ora II.<br />
Ushtrime mbi mesataren aritmetike.<br />
Objektivat:<br />
1) Të interpretojë mesataren aritmetike të të dhënave të ndryshme.<br />
2) Të pjesëtojë, të mbledhë, të zbresë numrat natyrorë.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: mesatarja aritmetike.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Të nxënit në bashkëpunim Të nxënit në bashkëpunim<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
- Cilat janë hapat për të njehsuar mesataren aritmetike të disa numrave?<br />
- Nga cilat shifra fillohet pjesëtimi i numrave?<br />
- Po te “+” dhe te “-“ nga cila shifër fillohet?<br />
Realizim + Reflektim: Të nxënit në bashkëpunim.<br />
Punohet së bashku ushtrimi 3. Mësuesi ndërton një tabelë:<br />
Mosha 9 10 11<br />
Numri i personave<br />
Kolonat plotësohen duke pyetur nxënësit për moshën e tyre.<br />
U lihet nxënësve detyra për gjetjen e mesatares.<br />
Lihen të punojnë në dyshe ushtrimet 2, 5, 7, më pas diskutohen përgjigjet e tyre në klasë<br />
duke korrigjuar gabimet.<br />
Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: 1. Ushtrimet 5, 6, fl etë pune, faqe 51.<br />
2. Gjeni numrin mesatar të fëmijëve në familje, në hyrjen tuaj të pallatit.<br />
Mësimi 50-51<br />
Tema: Mbledhja, zbritja e thyesave me emërues të njëjtë<br />
Ora I.<br />
Objektivat:<br />
1. Të mbledhë thyesat me emërues të barabartë.<br />
2. Të zbresë thyesat me emërues të barabartë.<br />
Mjetet: mjetet didaktike thyesore, libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: thyesa, numëruesi, emëruesi. Mbledhja e thyesave me emërues të barabartë.<br />
Zbritja e thyesave me emërues të barabartë.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
260<br />
Stuhi mendimesh Problemore Puno dyshe - Diskuto në klasë
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
Jepet fi gura.<br />
- Emërto me thyesë pjesën e ravijëzuar dhe të vijëzuar.<br />
- Krahaso ato thyesa.<br />
- A mund të gjejmë se “sa më shumë” ose “sa më pak” është njëra nga tjetra?<br />
Realizim: Problemore<br />
Lexohet problema e librit, faqe 85.<br />
- Si mendon, çfarë duhet të gjejnë përpara kërkesës së problemës?<br />
- Pse autori ka vepruar në mënyrën e mëposhtme (faqe 85)?<br />
- Ç’do të thotë racion?<br />
- Çfarë shikon në sekuencat e mëposhtme?<br />
5 6 5 + 6 11<br />
+ = =<br />
12 12 12 12<br />
Te shuma e thyesave 11<br />
12<br />
- Cila gjymtyrë nuk ndryshon me gjymtyrët e secilit mbledhor?<br />
- A mund të nxirrni konkluzionin se si duhet të mbledhim dy thyesa me emërues të njëjtë?<br />
5 8<br />
Pse ?<br />
12 12<br />
5 8 8 5<br />
- A mund të shkruhet - apo - ?<br />
12 12 12 12<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Lexohet paragrafi dhe kërkohet:<br />
8<br />
12<br />
-<br />
5<br />
12<br />
8 - 5<br />
= =<br />
12<br />
3<br />
12<br />
- Cila gjymtyrë nuk ndryshon te ndryshesa?<br />
- Cili është numëruesi i ndryshesës?<br />
- Si veprohet për të zbritur dy thyesa me emërues të njëjtë?<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësit punojnë në dyshe me ushtrimet 1, 2, 3, faqe 86, në libër. Në fund diskutohen në<br />
klasë përgjigjet dhe korrigjohen gabimet e nxënësve.<br />
Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës të nr. 1.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1, 2, fl etë pune, faqe 51.<br />
Ora II.<br />
Ushtrime dhe problema me mbledhjen e zbritjen e thyesave me emërues të njëjtë.<br />
Objektivat: 1) Të njehsojë shumën e diferencën e thyesave me emërues të barabartë.<br />
2) Të njehsojë pjesën e një numri.<br />
3) Të zgjidhë problema me thyesa.<br />
Mjetet: libri, fl etë pune.<br />
Konceptet: Mbledhja dhe zbritja e thyesave, pjesa e një numri.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Puno dyshe - Diskuto në klasë Puno dyshe - Diskuto në klasë<br />
261
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- Krahaso.<br />
3<br />
7<br />
2<br />
7<br />
- Gjej shumën dhe ndryshesën e tyre.<br />
- Plotëso.<br />
2<br />
3<br />
;<br />
e 15 = (15 : ___ ) ⋅ ___<br />
= ___ ⋅ ___<br />
= ___<br />
5<br />
12<br />
11<br />
12<br />
Realizim + Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë<br />
Nxënësit lihen të punojnë në dyshe me ushtrimet 4 + 5, faqe 86, në libër.<br />
Problemë shtesë.<br />
Mamaja porositi për drekë një picë familjare. Ajo ishte prerë në 16 racione të barabarta.<br />
Unë me mamanë hëngrëm 7 racione. Më pas, vëllai erdhi dhe hëngri 3 racione.<br />
- Ç’pjesë të picës i ngeli për të ngrënë babait?<br />
Në fund diskutohen në klasë përgjigjet dhe korrigjohen gabimet e bëra nga nxënësit.<br />
Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: problema 3, faqe 51, në fl etën e punës.<br />
Ushtrime.<br />
Vendos shenjën , = dhe më pas gjej shumën dhe ndryshesën e tyre.<br />
(Aty ku mundesh.)<br />
5<br />
7<br />
3<br />
7<br />
;<br />
4<br />
6<br />
2<br />
4<br />
;<br />
9<br />
17<br />
12<br />
17 ; 1<br />
2<br />
2<br />
4<br />
;<br />
262
TEST<br />
Kreu I + Kreu II (hyn në test të sistemit të parë).<br />
Objektivat:<br />
1. Zbërthimi i numërorit.<br />
2. Shkrimi i numërorit të rregullt.<br />
3. Krahasimi i numrave të mëdhenj.<br />
4. Rrumbullakimi i numrave me 10, 100, 1000 më të afërt.<br />
5. Paraqitja e fi gurës në thyesë.<br />
6. Paraqitja e thyesës në figurë.<br />
7. Formimi i thyesave të barabarta.<br />
8. Krahasimi i thyesave.<br />
9. Zbatim i vetive të mbledhjes.<br />
10. Mbledhja dhe zbritja e numrave në shtyllë.<br />
11. Përdorimi i vetive të shumëzimit.<br />
12. Shumëzimi në shtyllë.<br />
13. Shumëzimi i dhjetësheve, qindësheve të plota.<br />
14. Shumëzimi i numrave me 0 në fund.<br />
15. Paraqitja e shumës me mbledhorë të barabartë në prodhim dhe anasjellas.<br />
16. Zbërthimi i vetisë së përdasimit në lidhje me pjesëtimin.<br />
17. Pjesëtimi i numrit treshifror me njëshifror.<br />
18. Mesatarja aritmetike.<br />
19. Mbledhja dhe zbritja e thyesave me emërues të njëjtë.<br />
20. Gjetja e pjesës së një numri.<br />
21. Problema të ndryshme.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
1. Zbërthe numërorin e rregullt. (2 pikë)<br />
25435 = ____ + ____ + ____ + ____ + ____ .<br />
2. Formo numrin e rregullt. (1 pikë)<br />
20000 + 70000 + 4000 + 500 + 40 + 3 = ________ .<br />
3. Vendos shenjën “”. (2 pikë)<br />
2354 25345; 45745 45834<br />
4. Rrumbullakos numrin në 10, 100, 1000 më të afërt. (3 pikë)<br />
4 7 3 8 5<br />
5. Emërto me thyesë pjesën e vijëzuar. (1 pikë)<br />
6. Paraqit me figurë thyesën. (1 pikë)<br />
2<br />
3<br />
263
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
7. Plotëso. (4 pikë)<br />
2<br />
= =<br />
3 15<br />
8<br />
12<br />
4<br />
= =<br />
16<br />
3<br />
8. Vendos shenjën , =. (6 pikë)<br />
3<br />
7<br />
5<br />
2 5 3 3 1 2 5<br />
1; 1; ; ; ; 1;<br />
3<br />
7 7 5 7 3 6 5<br />
9. Gjej shumën, duke shoqëruar numrin “mik”. (2 pikë)<br />
24 + 38 + 76 + 62 = .<br />
10. Kryej veprimet në shtyllë. (2 pikë)<br />
25354 28834<br />
+ 7999 - 19875<br />
11. Plotëso. (4 pikë)<br />
a. 134 ⋅ 75 = 75 ___ .<br />
b. (13 ⋅ 5) ⋅ 2 = 13 ⋅ ( __ ⋅ __ )<br />
c. 24 ⋅ 36 = 24 ⋅ ( __ + __ )<br />
=<br />
=<br />
=<br />
12. Shumëzo në shtyllë. (2 pikë)<br />
2 3 3 4<br />
⋅ 2 5<br />
13. Plotëso. (3 pikë)<br />
20 ⋅ 30 = ___ 300 ⋅ 900 = ___<br />
14. Shkruaj ndryshe. (2 pikë)<br />
a) 5 + 5 + 5 + 5 = b) 3 ⋅ 7 =<br />
15. Plotëso. (2 pikë)<br />
36 : 3 = ( __ + __ ) : 3<br />
=<br />
=<br />
=<br />
264
16. Kryej pjesëtimin, bëj provën. (2 pikë)<br />
937 : 4 =<br />
17. Notat në matematikë janë 10, 9, 8, 10, 7. Gjej mesataren aritmetike të notave. (2 pikë)<br />
18. Gjej. (2 pikë)<br />
2<br />
7<br />
3<br />
+ =<br />
7<br />
19. Gjej. (2 pikë)<br />
13<br />
15 e 144 =<br />
13<br />
15<br />
7<br />
- =<br />
15<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
20. Problemë. (3 pikë)<br />
Agimi kishte në bankë 25500 lekë. Pas një jave ai tërhoqi nga banka 5590 lekë. Javën e dytë ai shtoi në<br />
bankë 35500 lekë.<br />
- Sa lekë i janë bërë Agimit tani në bankë?<br />
Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20....<br />
Pikët 2 1 2 3 1 1 4 6 2 2 4 2 3 2 2 2 2 2 3 46<br />
Vlerësimi<br />
Nota 4 5 6 7 8 9 10<br />
Pikë 0-12 13-19 20-26 27-33 34-40 41-43 44-46<br />
265
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 1<br />
Tema: Drejtëzat<br />
Kapitulli III<br />
GJEOMETRIA<br />
1. Gjeometria në plan. 2. Gjeometria në hapësirë.<br />
3. Shndërrimet gjeometrike.<br />
Objektivat: 1. Të njohë pozicionin e drejtëzave në plan.<br />
2. Të njohë drejtëzën, segmentin, gjysmëdrejtëzën.<br />
3. Të dallojë nga ana vizuale kur dy drejtëza janë pingule.<br />
Konceptet: drejtëz, segment, gjysmëdrejtëz, drejtëza paralele, drejtëza prerëse, drejtëza<br />
pingule.<br />
Mjetet: vizore, libër, fl etë pune.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh<br />
Tabela e koncepteve.<br />
Të nxënit në bashkëpunim.<br />
Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
Mëuesi paraqet në tabelë fi gurat.<br />
d.<br />
e.<br />
a.<br />
c.<br />
b.<br />
- Cila nga këto vija është e drejtë?<br />
- Cila nga vijat e drejta ka pozicion horizontal, vertikal?<br />
- Si mund t’i quajmë dy të tjerat?<br />
- Si e quajmë vijën e drejtë?<br />
Realizim: Të nxënit në bashkëpunim. Tabela e koncepteve.<br />
Mësuesi vizaton në dërrasë një drejtëz dhe nxënësit në fl etore me laps dhe vizore.<br />
- A mund të pasqyrohet e gjithë drejtëza në fl etoren tuaj apo në dërrasë të zezë?<br />
- A mund të zgjatet drejtëza nga të dyja anët?<br />
Më pas kërkohet të shënohet një pikë në drejtëz (pika A).<br />
266<br />
a. A<br />
B
Pra kjo drejtëz ndahet në dy pjesë (që quhen gjysmëdrejtëza).<br />
Më pas shënohet dhe një pikë në këtë drejtëz (pika B).<br />
Tani në drejtëz formohet [AB] që quhet segment.<br />
Vështro figurën dhe plotëso tabelën me shenjën “X”.<br />
Vijë e drejtë E kufi zuar në dy anët S’ka as fi llim, as fund Ka vetëm fillim<br />
Drejtëza x x<br />
Gjysmëdrejtëza x x<br />
Segmenti x x<br />
Mund të përcaktoni se çfarë të përbashkëta kanë dhe çfarë dallimi?<br />
- Si mund të ndodhen në plan dy drejtëza?<br />
Vëzhgo ushtrimin 3, faqe 88 në libër.<br />
- Çfarë mund të themi për prerëset dhe pingulet? Çfarë kanë të përbashkët? Nga dallohen?<br />
Zgjati drejtëzat paralele. – A kanë ndonjë pikë të përbashkët ato?<br />
- A mund të formulojë dikush se çfarë mund të quajmë drejtëza prerëse, paralele, pingule?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Reflektim: Puno në dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësve u jepen ushtrimet 1, 2, faqe 88 (në libër) për të punuar në dyshe dhe më pas<br />
kërkohen për diskutim përgjigjet e tyre duke ndrequr gabimet e nxënësve.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 52.<br />
Mësimi 2<br />
Tema: Këndi<br />
Objektivat:<br />
1) Të njohë këndin si një figurë të thjeshtë gjeometrike.<br />
2) Të përcaktojë llojin e këndit nëpërmjet skuadrës (ose duke e krahasuar me një kënd të drejtë).<br />
3) Të përcaktojë drejtëzat pingule sipas këndeve të drejta që formohen midis tyre.<br />
Konceptet: kënd, kënd i drejtë, i ngushtë, i gjerë, i shtrirë.<br />
Mjetet: vizore, trekëndësh kënddrejtë, libri, fl etë pune.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Grafi ku i përvijimit Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- Ç’është gjysmëdrejtëza? - Ç’është segmenti?<br />
- A ka fi llim dhe mbarim drejtëza? - Kur drejtëzat janë pingule, paralele dhe priten?<br />
Realizimi: Grafi ku i përvijimit.<br />
Në fi llim pasqyrojmë diagramin e këndit.<br />
• kulm<br />
• brinjë<br />
Çfarë quhet kënd?<br />
këndi<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
•<br />
i drejtë<br />
i ngushtë<br />
i gjerë<br />
i shtrirë<br />
i plotë<br />
267
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësuesi dhe nxënësi merr një pikë në dërrasë (fl etore).<br />
Nga kjo pikë hiq dy gjysmëdrejtëza jo në një vijë të drejtë.<br />
A<br />
O<br />
2<br />
- Në sa pjesë ndahet plani?<br />
Këto quhen kënde.<br />
Pika O → kulmi.<br />
Gjysmëdrejtëzat, OA, OB, quhen brinjë.<br />
Vështro skuadrën. – Si janë brinjët e këndit? (pingule)<br />
Vizato tri kënde.<br />
A<br />
1<br />
B<br />
1 2 3<br />
Vendos skuadrën mbi këto kënde.<br />
- Çfarë vë re për njërën nga gjysmëdrejtëzat e këndeve?<br />
1)→ është brenda skuadrës (< këndi i drejtë)→ i ngushtë<br />
2)→ është jashtë skuadrës ( > këndi i drejtë)→ i gjerë<br />
3)→ në një vijë me gjysmëdrejtëzën tjetër→ i shtrirë.<br />
Reflektim: Puno dyshe – diskuto në klasë.<br />
Pasi bëhet një përmbledhje kërkohet nga nxënësit të punojnë në dyshe ushtrimet 1, 2, faqe<br />
90 (libër) dhe më pas diskutohen në klasë përgjigjet e tyre, duke korrigjuar gabimet.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 53.<br />
Mësimi 3<br />
Tema: Figurat gjeometrike<br />
Objektivat:<br />
1) Të njohë shumëkëndëshin.<br />
2) Të përcaktojë numrin e brinjëve dhe të këndeve të një shumëkëndëshi.<br />
3) Të vizatojë një rreth duke ditur rrezen e tij.<br />
Konceptet: shumëkëndësh, rreth, rreze, diametër, kënde, brinjë.<br />
Mjetet: kompas, vizore, shkopinj të barabartë dhe të ndryshëm.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Të nxënit në bashkëpunim Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- Më përmend disa fi gura gjeometrike që njeh?<br />
- Cila nga fi gurat është shumëkëndësh? Pse?<br />
268
a. b.<br />
- Çfarë elementesh kanë shumëkëndëshat?<br />
- A mund të jetë rrethi shumëkëndësh?<br />
- Cilat janë elementet e rrethit?<br />
Realizimi: Të nxënit në bashkëpunim.<br />
Nga nxënësit, duke formuar dyshen, kërkohet që me shkopinj të formohen shumëkëndësha<br />
të ndryshëm.<br />
- Përcakto sa është numri i brinjëve, numri i këndeve, numri i kulmeve të shumëkëndëshave<br />
të formuar?<br />
- Si është numri i brinjëve me numrin e këndeve të çdo shumëkëndëshi?<br />
- Cili është shumëkëndëshi me numër brinjësh më të vogël?<br />
- Emërtimi i shumëkëndëshit a është i njëjtë me numrin e brinjëve?<br />
Plotëso fi g. 3, ushtrimi 1, faqe 91. (rubrika Punojmë së bashku)<br />
Vëzhgo ushtrimin 2.<br />
- Cila figurë është vizatuar?<br />
- A mund të themi se kjo fi gurë ka brinjë?<br />
- Cilat janë elementet e tij?<br />
- Çfarë mund të themi mbi lidhjen e diametrit me rrezen e tij?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Klasës i jepet të punojë në dyshe ushtrimet 1-4, faqe 91, në libër (rubrika Provo veten).<br />
Më pas kërkohen të diskutohen përgjigjet e 1-4 dhe kontrollohet nga mësuesi vizatimi i<br />
rrethit duke ditur rrezen e tij.<br />
Vlerësimi: mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 54.<br />
Mësimi 4<br />
Tema: Trekëndëshat dhe katërkëndëshat<br />
Objektivat: 1) Të njohë llojin e trekëndëshave sipas brinjëve dhe këndeve.<br />
2) Të njohë llojin e katërkëndëshave.<br />
3) Të bëjë dallimin midis trapezit dhe paralelogramit.<br />
Konceptet: trekëndësh i çfarëdoshëm, trekëndësh dybrinjënjëshëm, trekëndësh barabrinjës,<br />
trekëndësh kënddrejtë, trekëndësh këndngushtë, trekëndësh këndgjerë, trapez, paralelogram,<br />
romb, drejtkëndësh, katror.<br />
Mjetet: fi gura të mësipërme të ndërtuara me karton, libri, fl etë pune.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Tabela e koncepteve Diagrami i Venit.<br />
Puno dyshe - Diskuto në klasë<br />
269
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- Ç’është shumëkëndëshi?<br />
- Cili është shumëkëndëshi më i vogël në numrin e brinjëve?<br />
Jepet. A<br />
Emërto fi gurën.<br />
Përcakto elementet e fi gurës.<br />
- Cilat janë llojet e trekëndëshave sipas brinjëve?<br />
B<br />
- Cilat janë llojet e trekëndëshave sipas këndeve?<br />
Realizim: tabela e koncepteve.<br />
Lihen nxënësit të lexojnë dhe të diskutojnë fi gurat që jepen në faqen 92-93 në libër, më pas<br />
plotësohet tabela e koncepteve sipas fi gurave të marra në këtë orë mësimi.<br />
të gjitha ............<br />
e çfarëdoshëm<br />
2 brinjë të =<br />
të gjitha<br />
brinjët e =<br />
një kënd<br />
të drejtë<br />
dy kënde<br />
të drejtë<br />
të gjitha këndet<br />
e drejtë<br />
një kënd<br />
të gjerë<br />
të gjitha këndet<br />
e ngushta<br />
2 brinjë<br />
paralele<br />
brinjët 2 e nga 2<br />
paralele dhe të =<br />
Figurat<br />
i çfarëdoshëm<br />
X<br />
dybrinjënjëshëm<br />
X<br />
barabrinjës<br />
X<br />
këndngushtë<br />
X<br />
kënddrejtë<br />
X<br />
këndgjerë<br />
X<br />
i çfarëdoshëm<br />
X<br />
dybrinjënjëshëm<br />
X<br />
X<br />
kënddrejtë<br />
X<br />
paralelogrami<br />
X<br />
rombi<br />
X<br />
X<br />
drejtkëndëshi<br />
X<br />
X<br />
katrori<br />
X<br />
X<br />
X<br />
Tabela plotësohet duke vendosur shenjën “X” dhe duke pyetur nxënësit. Më pas nxirren<br />
disa konkluzione.<br />
Reflektimi: Diagrami i Venit.<br />
Duke u plotësuar tabela e mësipërme plotëso diagramet.<br />
trekëndëshi<br />
270
Mësimi 5<br />
Më pas kërkohet nga nxënësit të punohet në dyshe me rubrikën “Provo veten”, faqe 93.<br />
Në fund diskutohen përgjigjet dhe korrigjohen gabimet e bëra nga nxënësit.<br />
Vlerësimi: të vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 55.<br />
Tema: Vetitë e figurave (Ushtrime)<br />
Objektivat:<br />
1) Të përcaktojë vetitë e secilës fi gurë.<br />
2) Të dallojë njërën fi gurë nga tjetra.<br />
3) Të vizatojë me vizore fi gurat e njohura.<br />
Konceptet: Veti mbi brinjët, veti mbi këndet.<br />
Mjetet: Vizore, libri, fl eta e punës.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Tabela e koncepteve Ndërto vetë - Korrigjo dyshe<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
Nga të gjitha fi gurat e pasqyruara në faqen 94.<br />
Ushtrimi 1. Në libër kërkohet nga nxënësit të përmendin me gojë:<br />
- Emërtimin. - Si janë brinjët. - Si janë këndet.<br />
Për rrethin përmend elementet që përbëjnë atë.<br />
Realizim: Tabela e koncepteve.<br />
Në bazë të përgjigjeve që kërkohen, në strukturën e parë mësimore plotësohet me nxënësit<br />
tabela e koncepteve, sipas ushtrimit 2, faqe 94, në libër.<br />
Reflektim: Ndërto vetë-korrigjo dyshe.<br />
Sipas koncepteve që kanë nxënësit për çdo fi gurë gjeometrike, kërkohet nga nxënësit të<br />
ndërtohen fi gurat, ushtrimi 3, faqe 94.<br />
Në fund kërkohet nga nxënësit se nga cili element nis ndërtimin dhe ku është bazuar për<br />
ndërtimin e fi gurës.<br />
Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 58.<br />
Mësimi 6-7<br />
Tema: Trupat gjeometrikë<br />
Ora 1. (Trupat gjeometrikë-shumëfaqëshat) Prizmat, piramidat.<br />
Objektivat: 1) Të dallojë fi gurat nga trupat gjeometrikë.<br />
2) Të njohë prizma të ndryshëm sipas bazave.<br />
3) Të njohë piramida të ndryshme sipas bazave.<br />
Konceptet: shumëfaqëshat, prizmi, piramida.<br />
Mjetet: Prizma të ndryshëm, piramida të ndryshme, figura, cilindër, kon, sferë, libri, fleta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh<br />
Grafi ku i përvijimit.<br />
Emërto - grupo<br />
Tabela e koncepteve<br />
271
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Mësuesi vendos disa trupa në tavolinë dhe disa fi gura gjeometrike.<br />
Nxënësit vijnë dhe i vëzhgojnë ato më pas. Mësuesi i pyet nxënësit.<br />
- Çfarë shikon mbi tavolinë?<br />
fi gura<br />
- Grupoji ato në dy grupe<br />
trupa<br />
- Cili është ndryshimi midis tyre?<br />
- A njeh disa nga trupat e paraqitur? Emërtoi ato.<br />
Realizimi: Emërto-grupo. Grafi ku i përvijimit.<br />
Hiq fi gurat dhe kërko nga nxënësit të emërtojnë trupat dhe grupoji ato në dy grupe.<br />
me faqe shumëkëndësh<br />
me faqe rreth<br />
Më pas mësuesi ndërton grafi kun e përvijimit.<br />
Trupat gjeometrikë<br />
shumëfaqëshat<br />
trupa të rrumbullakët<br />
prizma piramida cilindri koni sfera<br />
Kërko nga nxënësit të përmendin disa lloje prizmash sipas faqes 96 dhe llojet e<br />
piramidave.<br />
Më pas kërkohet nga nxënësit të vëzhgojnë trupat në faqen 96 dhe të përcaktojnë ku është<br />
ngjashmëria e të dyja llojeve të trupave (prizmit, piramidës).<br />
- Ku është dallimi midis tyre?<br />
Reflektimi: Tabela e koncepteve.<br />
Trupat Numri i bazave Lloji i bazave të tyre Lloji i faqeve anësore<br />
Prizmi<br />
Piramida<br />
Më pas kërkohet nga nxënësit të mundohen të vizatojnë me dorë të lirë disa prizma dhe<br />
piramida.<br />
Vlerësimi: vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: 1, 2, 4, faqe 56-57, fletë pune.<br />
Ora 2. Trupat e rrumbullakët. (Cilindri, koni, sfera)<br />
Objektivat:<br />
1) Të dallojë trupat e rrumbullakët nga shumëfaqëshat.<br />
2) Të njohë trupat e rrumbullakët.<br />
3) Të dallojë trupat gjeometrikë në sendet e përditshme.<br />
272<br />
Mjetet: cilindri, koni sfera, drejtkëndësh, trekëndësh kënddrejtë dhe gjysmërrethi.<br />
Konceptet: trupa të rrumbullakët, cilindër, kon, rrotullim sipas një brinje.
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Imagjinatë e drejtuar Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Shumëfaqësha<br />
Trupat gjeometrikë<br />
Trupa të rrumbullakët<br />
- Emërto shumëfaqëshat.<br />
- Emërto trupat e rrumbullakët nëse di?<br />
- A e di pse quhen trupa të rrumbullakët?<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Vendosen trupat gjeometrikë dhe kërkohet nga nxënësit të plotësojnë grafi kun në dërrasë,<br />
duke i grupuar trupat në dy grupe.<br />
Realizimi: Imagjinata e drejtuar.<br />
Mësuesi vendos një drejtkëndësh kartoni pingul mbi tavolinë dhe e rrotullon sipas një brinje<br />
dhe kërkon nga nxënësit:<br />
- E imagjinoni se cili trup përftohet?<br />
Më pas merret një trekëndësh kënddrejtë, vendoset pingul mbi tryezë dhe rrotullohet sipas<br />
njërës brinjë që formon këndin e drejtë.<br />
- E imagjinoni se cili trup përftohet?<br />
E njëjta gjë veprohet edhe me gjysmërrethin.<br />
Në fund kërkohet nga nxënësit të vizatojnë brenda trupave te faqja 97 në libër fi gurat që<br />
merren për përfi timin e tyre.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Kërkojmë nga nxënësit të emërtojnë pjesët e çdo objekti sipas llojit të trupave.<br />
Në fund diskutohen në klasë dhe korrigjohen gabimet.<br />
Detyrë shtëpie: të sjellin në klasë objekte të fotografuara sipas çdo lloj trupi gjeometrik.<br />
Mësimi 8<br />
Tema: Kubi dhe kuboidi<br />
Objektivat:<br />
1) Të dallojë kubin nga kuboidi.<br />
2) Të përcaktojë duke vëzhguar numrin e faqeve, brinjëve, kulmeve të secilit trup.<br />
3) Të njehsojë sipërfaqen e katrorit, drejtkëndëshit.<br />
Mjeti: kub, kuboid, libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: kub, kuboid, përmasa.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Tabela e koncepteve Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Vëzhgohen të dy trupat dhe kërkohet emërtimi i tyre.<br />
- Çfarë ndryshimi ekziston midis kubit dhe kuboidit?<br />
- A janë të vërteta pohimet?<br />
a→ Kubi është nënbashkësi e prizmave.<br />
b→ Prizmi bën pjesë te kuboidi.<br />
273
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Realizimi: Tabela e koncepteve.<br />
Duke vëzhguar trupat mbi tavolinë, dhe duke parë hapjet e të dy trupave, kërkohet të<br />
plotësohet tabela.<br />
Trupat Lloji i faqeve Numri i faqeve Numri i brinjëve Numri i kulmeve<br />
Kubi<br />
Kuboidi<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Para se të fillojnë të punojnë me ushtrimet 1, 2, faqe 98 në libër, nxënësve u kërkohet se<br />
si gjendet:<br />
1) Sipërfaqja e katrorit<br />
2) Sipërfaqja e drejtkëndëshit.<br />
Pas përfundimit në dyshe, diskutohen në klasë përgjigjet dhe korrigjohen gabimet e bëra<br />
nga disa nxënës.<br />
Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimet 3, 5, 6, faqe 57, fletë pune.<br />
Mësimi 9<br />
Tema: Prizma të tjerë dhe piramida<br />
Objektivat:<br />
1) Të përcaktojë faqet, brinjët, kulmet e trupave të mësipërm duke i vëzhguar.<br />
2) Të njehsojë faqet, brinjët, kulmet e trupave të mësipërm sipas një rregulli.<br />
Mjetet: tabela e trupa (prizma, piramida) të hapura, libër, fl etë pune, prizma dhe piramida<br />
të ndryshme.<br />
Konceptet: Numri i faqeve, i brinjëve, i kulmeve.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Problemore Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Paraqiten përpara nxënësve, kub, kuboid, prizëm trekëndor, prizëm gjashtëkëndor dhe<br />
kërkohet të përcaktohet:<br />
1. Numri i kulmeve 2. Numri i brinjëve<br />
3. Numri i faqeve 4. Numri i bazave.<br />
Po e njëjta gjë kërkohet dhe me piramidat.<br />
Realizimi: Problemore.<br />
Vendoset tabela e prizmave të hapur dhe piramidave të hapura.<br />
Kërkohet nga nxënësit:<br />
- Si është numri i bazave te prizmat?<br />
- Si është numri i faqeve anësore me numrin e brinjëve të bazës te prizmat?<br />
- A është e vërtetë te prizmat se<br />
numri i faqeve = 2 + numrin e brinjëve të bazës<br />
Krahaso me përfundimet e pjesës (evokim).<br />
Vërteto dhe dy paragrafët e fi llimit të faqes 100 në libër.<br />
274
Po e njëjta gjë kërkohet dhe me piramidat dhe zbatohen këto rregulla.<br />
Numri i faqeve = 1 + Numrin e brinjëve të bazës.<br />
Numri i kulmeve = 1 +<br />
Numrin e këndeve të bazës.<br />
Numri i brinjëve = 2 x Numrin e brinjëve të bazës.<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Më parë nxënësi përmbledh formulat e gjetjes së numrit të faqeve, kulmeve, brinjëve të dy<br />
trupave të mësipërm dhe kërkohet nga nxënësi të punojë me ushtrimet 1, 2, 3, faqe 100 në<br />
libër. Diskutohen përgjigjet e nxënësve duke korrigjuar gabimet.<br />
Vlerësimi: Në fund vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimet në fl etën e punës, faqe 57-58.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 10<br />
Tema: Cilindri, koni dhe sfera<br />
Objektivat:<br />
1) Të njohë hapjen e cilindrit dhe konit.<br />
2) Të njohë fi gurat që përftohen nga trupat e rrumbullakët gjatë rrotullimit të tyre rreth një<br />
brinje të tyre.<br />
Mjetet: kon, cilindër, sferë, tabelë e trupave të mësipërm të hapur, libër, fl etë pune.<br />
Konceptet: cilindër, kon, sferë.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Problemore Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- Nga dallohen fi gurat nga trupat gjeometrikë?<br />
- Cilat janë dy grupet e trupave gjeometrikë?<br />
- Përmend disa shumëfaqësha.<br />
- Përmend trupat e rrumbullakët.<br />
- Pse quhen ashtu?<br />
Realizim: Problemore.<br />
Vendoset tabela e trupave të rrumbullakët të hapur dhe kërkohet nga nxënësit:<br />
- Cilët nga trupat nuk shfaqen në tabelë?<br />
- Sa faqe ka cilindri, koni?<br />
- Çfarë fi gure paraqesin bazat e tyre?<br />
- A ka kulme cilindri, koni dhe sa ka?<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Punohen ushtrimi 1, 2, faqe 102 në libër dhe më pas diskutohen në klasë përgjigjet dhe<br />
korrigjohen gabimet.<br />
Nxënësve u kërkohen dy ngjyra për të formuar dy bashkësi tek ushtrimi 1.<br />
Të emërtojnë dhe trupin nga hapja e tij.<br />
Detyrë shtëpie: fl etore pune, faqe 58.<br />
275
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 11<br />
Tema: modelimi i trupave (Ushtrime)<br />
Objektivat:<br />
1) Të njohë trupat sipas hapjes.<br />
2) Të modelojë trupat me karton dhe plastelinë.<br />
3) Të përcaktojë numrin e brinjëve, faqeve, kulmeve të trupave gjeometrikë.<br />
Konceptet: Modelim.<br />
Mjetet: karton, gërshërë, ngjitëse, plastelinë, libër, fl etë pune.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Punë praktike Turi i galerisë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- Cilat janë grupet e trupave gjeometrikë?<br />
- Përcakto hapjen e trupave (ushtrimi 1, faqe 102).<br />
- Përcakto llojin e fi gurës për faqet e trupave.<br />
Realizimi. Konkursi: trupi më i bukur dhe i saktë.<br />
Klasa ndahet në 5 grupe ku secili pjesëtar grupi duhet të modelojë një trup (me plastelinë<br />
ose karton).<br />
Reflektim: Turi i galerisë.<br />
Pas punës që kanë kryer grupet e nxënësve, trupat vendosen në një vend të dukshëm<br />
në klasë dhe duke i vizatuar nxënësit japin vlerësimet për “trupin më të saktë” me karton dhe<br />
plastelinë.<br />
Mësuesi përgatit një certifi katë me motivin “duarshkathëti në modelimin e saktë të trupave<br />
gjeometrikë”.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 59.<br />
Mësimi 12<br />
Tema: Shndërrimet gjeometrike. Drejtëza e simetrisë<br />
Objektivat:<br />
1) Të njohë simetrinë në lidhje me një drejtëz.<br />
2) Të përcaktojë drejtëzën e simetrisë në fi gurat e thjeshta gjeometrike.<br />
3) Të ndërtojë drejtëzat e simetrisë në fi gurat gjeometrike.<br />
Mjetet: vizore, libër, fl etë pune, pasqyrë.<br />
Konceptet: simetria, drejtëz simetrie.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Problemore Tabela e koncepteve -<br />
Puno dyshe - Diskuto në klasë<br />
276
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Mësuesi merr pasqyrën, e vendos përpara nxënësve dhe pyet:<br />
- Cili është më i bukur?<br />
Në mënyrë analoge përdoret dhe fi gura e drejtkëndëshit.<br />
- Vizato një drejtkëndësh.<br />
- Hiq një drejtëz pingule në mesin e dy brinjëve përballë tij.<br />
- A luan rolin e pasqyrës drejtëza?<br />
Realizim: Problemore<br />
Pas etapës së parë nxënësve u bëhet e qartë se kjo drejtëz është drejtëz simetrie. - Pse?<br />
Konkretisht, palose drejtkëndëshin sipas drejtëzës. – Çfarë vë re?<br />
Vëzhgohen fi gurat e ushtrimit 2, faqe 104, në libër dhe kërkohet nga nxënësit t’i emërtojnë<br />
ato. Më pas kërkohet të zbulojnë se sa drejtëza simetrie ka secila fi gurë duke vepruar si në<br />
fi gurë.<br />
E njëjta gjë kërkohet tek ushtrimi 3, faqe 105, më pas kërkohet:<br />
- Pse nuk vizatohet drejtëza e simetrisë në ato fi gura?<br />
Në fund nxënësve u kërkohet se çfarë kushtesh duhet të plotësojë drejtëza që të jetë drejtëz<br />
simetrie e fi gurës.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Reflektim: Tabela e koncepteve. Puno dyshe.<br />
Në bazë të punës konkrete të strukturës së 2, prej nxënësve kërkohet të plotësohet tabela<br />
e faqes 105.<br />
Më pas kërkohet të punohen në dyshe ushtrimet 2, 3, faqe 105 dhe duke u përgjigjur në<br />
klasë korrigjohen gabimet e nxënësve.<br />
Ushtrimi→ 2 Pse është drejtëz simetrie e fi gurës?<br />
Ushtrimi→ 3 Sa drejtëza simetrie ka secila fi gurë?<br />
Vlerësimi: Për punën që kryhet gjatë orës së mësimit mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etore pune, faqe 59.<br />
Mësimi 13<br />
Tema: Simetrikja e një figure në rrjetin koordinativ<br />
Objektivi:<br />
- Të ndërtojë simetriken e fi gurave të thjeshta gjeometrike në rrjetin koordinativ kur është<br />
dhënë drejtëza e simetrisë dhe fi gura gjeometrike.<br />
Mjetet: fl etë, gjilpërë, libër, fl etë pune.<br />
Konceptet: fi gurë reale, figurë e pasqyruar, simetrikja e fi gurës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Të nxënit në bashkëpunim Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Jeni krehur para pasqyrës, fi gura juaj është reale, fi gura në pasqyrë quhet e pasqyruar.<br />
- Si mendoni, si janë këto fi gura?<br />
1. nga forma.<br />
2. nga përmasat.<br />
277
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Jepet fi gura.<br />
A<br />
D<br />
O<br />
E<br />
(d)<br />
B<br />
C<br />
Drejtëza (d) është drejtëz simetrie e drejtkëndëshit<br />
ABCD.<br />
- Çfarë mund të themi për pikat A me B dhe D me<br />
C, nëse paloset fi gura sipas drejtëzës (d)?<br />
- Si janë largësitë OA me OB dhe DE me EC?<br />
Realizimi: Të nxënit në bashkëpunim<br />
I kërkohet nxënësit të palosi fl etën sipas një drejtëze.<br />
Të shpojë me gjilpërë, më pas të hapë fl etën dhe të dy vrimat t’i shënojë A e B.<br />
- A ndodhen të dy pikat në një vijë të drejtë?<br />
- Si është drejtëza e palosjes me drejtëzën që kalon nga A e B?<br />
- Si janë largësitë e këtyre pikave me drejtëzën e palosjes?<br />
- Si veprohet për të ndërtuar simetriken e një fi gure në lidhje me një drejtëz?<br />
Fillohet me segmentin, trekëndëshin, duke përmendur hapat që ndiqen për ndërtim.<br />
Lind pyetja, po nëse nuk është në rrjetin koordinativ?<br />
- Si duhet të veprojmë?<br />
Duhet të veprojmë duke marrë largësitë e njëjta, me vizore ose kompas.<br />
Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Kërkohet të punojmë në dyshe, me ushtrimet 1, 2, 3, faqe 109, në libër. Më pas, diskutohet<br />
në klasë.<br />
- Si janë fi gurat reale me fi gurat e pasqyruara nga përmasat?<br />
Ushtrimi 2. Cakto kulmet e fi gurës reale. Më pas, ndërto simetriket e tyre.<br />
Kujdes! Ushtrimi 3 kërkohet për nxënësit. Nxënësi 3, nxënësi 4.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 60.<br />
Mësimi 14<br />
Tema: Rrjeti koordinativ<br />
Objektivat:<br />
1) Të përcaktojë vendndodhjen e pikës në rrjetin koordinativ me anë të koordinatave.<br />
2) Të ndërtojë pikat në rrjetin koordinativ kur janë dhënë koordinatat e saj.<br />
Mjetet: vizore, libër, fl etë pune.<br />
Konceptet: koordinata, vendndodhje, rrjet koordinativ, çifti koordinativ.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
278<br />
Stuhi mendimesh Problemore Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- A mund të më thoni se ku ndodhet:<br />
- Shkolla juaj?<br />
- Po klasa juaj?<br />
- Po shtëpia juaj?<br />
- Po vendndodhja juaj në klasë?<br />
Pra, çfarë shprehim ne për çdo vendndodhje?
y<br />
1 2 3<br />
Realizimi: Problemore<br />
Kërkohet nga nxënësit të vizatojë nga e majta si modeli i dhënë.<br />
Nëse fëmijës së bankës së fundit i mungon libri si do të komunikosh që ai të vizatojë saktë<br />
këtë model?<br />
Mësuesi pasqyron dy drejtëza pingule.<br />
x<br />
- Si janë drejtëzat?<br />
- Cili është drejtimi i drejtëzës X? Po i drejtëzës Y?<br />
- Ndani me të njëjtën njësi drejtëzën X. Po me atë njësi drejtëzën Y.<br />
Formohet një rrjet që quhet rrjet koordinativ.<br />
Përcakto sipas koordinatave (x,y) vendndodhjen e figurës në ushtrimin<br />
2, faqe 106.<br />
- A mund të përcaktojmë koordinatat e çdo pike, në ushtrimin 3?<br />
- Cila koordinatë është e para, po e dyta në çiftin koordinativ?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Përpara se të fi llojnë me ushtrimin 1, ushtrimin 2, faqe 107, nxënësve u kërkohet.<br />
Jepet çifti (2,3) sa është X? Po Y?<br />
Më pas, kur përfundohet puna në dyshe, kërkohet diskutimi në klasë për përgjigjet e<br />
ushtrimeve duke korrigjuar gabimet e bëra.<br />
Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etore pune, faqe 61.<br />
Mësimi 15<br />
Tema: Zhvendosja paralele<br />
Objektivat:<br />
1) Të njohë drejtimet dhe kahet e zhvendosjes.<br />
2) Të ndërtojë fi gurën duke përdorur zhvendosjen paralele.<br />
Mjetet: vizore, libër, fl etë pune.<br />
Konceptet: vertikalisht lart, vertikalisht poshtë.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Të nxënit në bashkëpunim Puno vetëm -<br />
Korrigjo me shkrim<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Përcakto llojin e pozicionit të drejtëzës.<br />
a.<br />
b. c.<br />
Përcakto pozicionin dhe drejtimin.<br />
279
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Përcakto koordinatat e kulmeve të trekëndëshit PQR.<br />
Realizimi: të nxënit në bashkëpunim.<br />
Plotëso koordinatat e trekëndëshit A 1<br />
B 1<br />
C 1<br />
te tabela. Ushtrimi 1, faqe 110.<br />
Krahaso koordinatat e trekëndëshit ABC me trekëndëshin A 1<br />
B 1<br />
C 1<br />
.<br />
- Cili është drejtimi dhe kahu i zhvendosjes së trekëndëshit ABC në pozicion me trekëndëshin<br />
A 1 B 1 C 1 ?<br />
- Sa është ndryshesa e koordinatës së parë të kulmeve të trekëndëshit A 1 B 1 C 1 me koordinatat<br />
e para të kulmeve të trekëndëshit ABC?<br />
Pra, 7 – 1 = 6 Plotëso përgjigjet e pyetjeve të ushtrimit 1, faqe 110,<br />
10 – 4 = 6 dhe krahaso me ndryshesat e mësipërme.<br />
9 – 3 = 6<br />
Shiko përkufi zimin në faqen 110.<br />
Klasa ndahet në dy grupe.<br />
Grupi A→ ushtrimi 2, faqe 110.<br />
Grupi B→ ushtrimi 3, faqe 110.<br />
Më pas, diskutohen:<br />
- Përcaktimi i koordinatave të disa kulmeve të fi gurës së dhënë.<br />
- Të përcaktojë natyrën e zhvendosjes, kahun dhe madhësinë sipas vektorit të dhënë.<br />
- Në fund përcakto koordinatat e kulmeve të ndërtuara pas zhvendosjes.<br />
Në fund si mendon, a zhvendoset fi gura sipas drejtimeve të tjera?<br />
Reflektimi: Puno vetëm-korrigjo me shokun e bankës.<br />
Nxënësve u jepet për të kryer punë secili më vete, dhe më pas korrigjojnë njëri-tjetrin<br />
në dyshe sipas bankave. Mësuesi kalon nga banka në bankë dhe jep vërejtjet për punën e<br />
nxënësve.<br />
Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 62.<br />
Mësimi 16<br />
Tema: Zmadhimi dhe zvogëlimi i figurave<br />
Objektivi:<br />
Të zmadhojnë (të zvogëlojnë) fi gurën në rrjetin koordinativ duke shumëzuar (pjesëtuar) me<br />
të njëjtin numër koordinatat e kulmeve.<br />
Mjetet: vizore, libër, fl etë pune.<br />
Konceptet: zmadhimi i fi gurës, zvogëlimi i fi gurës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Të nxënit në bashkëpunim Stuhi mendimesh<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Plotëso koordinatat e kulmeve të fi gurave tek ushtrimi 1, 2, faqe 112.<br />
- Ç’do të thotë “zmadhohet 2 herë”, cili është veprimi?<br />
- Ç’do të thotë “zvogëlohet 2 herë”, cili është veprimi?<br />
280
Realizim: të nxënit në bashkëpunim.<br />
Nxënësit i ndan me nga 4 nxënës në 2 grupe.<br />
Grupi A→ ushtrimi 1.<br />
Grupi B→ ushtrimi 2.<br />
Në secilin grup të plotësohen koordinatat e fi gurës së zmadhuar (zvogëluar).<br />
Të shikohet raporti i koordinatave të fi gurës së zmadhuar (zvogëluar) me koordinatat e<br />
fi gurës së dhënë.<br />
- Ç’lidhje ka midis koordinatave të dy fi gurave?<br />
Të gjitha këto diskutohen pas një bashkëpunimi midis pjesëtarëve të secilit grup.<br />
Reflektim: Stuhi mendimesh.<br />
- Ç’do të thotë fi gurën zmadhoje 3 herë?<br />
- Ç’do të thotë fi gurën zvogëloje 2 herë?<br />
Shiko pozicionin e brinjëve të dy figurave dhe thuaj në çfarë pozicioni janë. (në të dyja shndërrimet)<br />
Kujto me disa ushtrime “+”, “-”, “x” e dy numrave.<br />
Vlerësimi: Në fund vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 63.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Test<br />
Gjeometria në plan, hapësirë. Shndërrimet gjeometrike<br />
Objektivat.<br />
1. Pozicioni i drejtëzave.<br />
2. Lloji i këndeve.<br />
3. Lloji i fi gurës.<br />
4. Llojet e trekëndëshit.<br />
5. Llojet e trapezit.<br />
6. Llojet e paralelogrameve.<br />
7. Vetitë e paralelogrameve.<br />
8. Emërtimi i trupave.<br />
9. Përcaktimi i faqeve, kulmeve, brinjëve të shumëfaqëshave.<br />
10. Emërtimi i trupave sipas hapjes së tyre.<br />
11. Përcaktimi i numrit të drejtëzave të simetrisë së fi gurës.<br />
12. Ndërtimi i fi gurës simetrike sipas një drejtëze në rrjetin koordinativ.<br />
13. Të përcaktojë koordinatat e pikave në planin koordinativ.<br />
14. Të ndërtojë pikën kur janë dhënë koordinatat.<br />
15. Të zhvendosë fi gurën sipas drejtimit të dhënë në rrjetin koordinativ.<br />
16. Të zmadhojë (zvogëlojë) fi gurën në rrjetin koordinativ.<br />
281
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
1. Rretho drejtëzat paralele. (1 pikë)<br />
a. b. c.<br />
2. Rretho këndin e shtrirë. (1 pikë)<br />
a. b. c. d.<br />
3. Rretho figurën e katërkëndëshit. (1 pikë)<br />
a. b. c. d.<br />
4. Rretho trekëndëshin kënddrejtë. (1 pikë)<br />
a. b. c.<br />
5. Rretho trapezin e çfarëdoshëm. (1 pikë)<br />
a. b. c.<br />
6. Rretho rombin. (1 pikë)<br />
a.<br />
b.<br />
c. d.<br />
7. Jepet figura (3 pikë)<br />
Emërtoje atë.<br />
Shkruaj vetitë e brinjëve dhe këndeve të tij.<br />
282
8. Lidh me shigjetë. (2 pikë)<br />
Kon<br />
Sferë<br />
Prizmi<br />
Cilindri<br />
Piramidë<br />
9. Jepet trupi (4 pikë)<br />
Emërto atë.<br />
Numri i faqeve është...<br />
Numri i kulmeve është...<br />
Numri i brinjëve është...<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
10. Jepen hapjet e trupave, emërto. (3 pikë)<br />
11. Vizato drejtëzat e simetrisë dhe plotëso. (2 pikë)<br />
Numri i drejtëzave të simetrisë është...<br />
12. Ndërto simetriken e figurës sipas drejtëzës së dhënë. (2 pikë)<br />
283
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
13. Përcakto koordinatat e kulmeve të figurës. (3 pikë)<br />
B<br />
C<br />
Pikat A B C D<br />
Çifti koordinativ<br />
A<br />
D<br />
14. Ndërto pikat në rrjetin koordinativ, bashkoji ato. (3 pikë)<br />
A (1,2) B (7,2) C (7,6) D (1,6)<br />
15. Zhvendos në figurë sipas drejtimit të dhënë. (2pikë)<br />
B<br />
A<br />
C<br />
284
16. Zvogëlo figurën 2 herë. Plotëso tabelën. (4 pikë)<br />
D C<br />
Pikat A B C D<br />
Koordinatat<br />
Pikat A 1 B 1 C 1 D 1<br />
Koordinatat<br />
A<br />
B<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Ushtrimet 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Shuma<br />
Pikët 1 1 1 1 1 1 3 2 4 3 2 2 3 3 2 4 34<br />
Vlerësimi<br />
Nota 4 5 6 7 8 9 10<br />
Pikët 0-8 9-13 14-18 19-22 23-26 27-30 31-34<br />
285
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 1<br />
Tema: Metri, kilometri<br />
Kapitulli IV<br />
MATJA<br />
Objektivat: 1) Të njohë njësitë standarde të gjatësisë dhe jo standarde.<br />
2) Të njohë nënfi shat dhe shumëfi shat e metrit.<br />
3) Të kthejë numrin dyemëror në një emëror dhe anasjellas.<br />
4) Të kryejë veprimet me njësitë e gjatësisë.<br />
Mjetet: metër, libër, fl etë pune.<br />
Konceptet: nënfi sha të metrit, shumëfi sha të metrit.<br />
Struktura:<br />
286<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Të nxënit në bashkëpunim Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Më përmendni disa njësi të gjatësisë që njihni.<br />
- Cili është mjeti me të cilin matet gjatësia e objekteve?<br />
Plotëso (rubrika kujto, faqe 113).<br />
Realizim: të nxënit në bashkëpunim.<br />
Nxënësit ndahen në tri grupe dhe secilit grup i jepet nga 1 metër shirit. Kërkohet:<br />
Grupi 1. Të masë gjatësinë e klasës me 2 mënyra:<br />
a) me hapa (disa nxënës)<br />
b) me metër<br />
Grupi 2. Të masë gjerësinë e klasës me 2 mënyra:<br />
a) ma hapa (disa nxënës)<br />
b) me metër<br />
Grupi 3. Të masë gjatësinë e korridorit të shkollës me 2 mënyra:<br />
a) me hapa (disa nxënës)<br />
b) me metër<br />
Më pas mblidhen në klasë dhe fi llon bashkëpunimi i tyre.<br />
Më pas po ato gjatësi kërkohen:<br />
1) me pëllëmbë dore (disa)<br />
2) me metër.<br />
Nga nxënësit kërkohet të pasqyrojnë të dhënat e secilit grup dhe kërkohet:<br />
- A është numri i hapave i njëjtë, i përcaktuar për secilën gjatësi?<br />
- Po nga secili grup a është përcaktuar e njëjta gjatësi mbi:<br />
1) gjatësinë e klasës<br />
2) gjerësinë e klasës<br />
3) gjatësinë e korridorit, me mënyrën e metrit shirit? Pse?<br />
Këtu ndërhyn mësuesi se ka njësi standarde dhe jo standarde dhe i përcakton ato.<br />
Kërkohet nga nxënësit të plotësohen me fjalë simbolet.<br />
mm → ................................... m → ......................................<br />
cm → ................................... km → ......................................<br />
hm → ................................... dm → ......................................
Mësimi 2<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Mësuesi pasqyron në dërrasë lidhjet:<br />
1m = 10 dm.<br />
1m = 1000 mm.<br />
1m = 100 cm. 1 km = 1000 m.<br />
Më pas kërkon nga nxënësit të punojnë në dyshe, ushtrimet 1, 2, 3, 4, faqe 114, në libër.<br />
Në fund diskutohen së bashku përgjigjet, duke korrigjuar dhe gabimet.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 64, ushtrimet 1, 2.<br />
Tema: Metri, kilometri (Ushtrime)<br />
Objektivat:<br />
1) Të njohë nënfi shat dhe shumëfi shat e metrit.<br />
2) Të kryejë shndërrimin e numrit dyemëror në njëemëror dhe anasjellas.<br />
3) Të kryejë veprime me njësitë e gjatësisë.<br />
4) Të kthejë nga m (metri) në km (kilometër).<br />
5) Të krahasojë njësitë e gjatësisë.<br />
6) Të kryejë veprime me harta.<br />
Mjetet: libër, fl eta e punës.<br />
Konceptet: nënfi shat e metrit, shumëfi shat e metrit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
Vështro shkallën e njësive të gjatësisë.<br />
Lexo njësitë.<br />
- Cila është njësia bazë?<br />
- Cilët janë nënfi shat? Po shumëfi shat?<br />
- Sa m ka: 1 km, 1 hm, 1 dm, 1 cm, 1 mm?<br />
Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Realizim: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Mësuesi pyet: Në fund të një harte të Shqipërisë është shkruar 1 : 20000.<br />
- A e di kuptimin e këtij shkrimi?<br />
- A mund të përcaktosh gjatësinë reale Tiranë-Durrës?<br />
- A e di se sa është kjo gjatësi duke parë tabelat e rrugëve?<br />
Matet gjatësia me vizore.<br />
Shumëzohet me 20000 dhe kjo madhësi kthehet në shumëfi shat e metrit (km).<br />
Më pas nxënësit lihen të punojnë në dyshe ushtrimet e faqes 116 në libër.<br />
Ushtrimi 1 / kolona 1, 2. Ushtrimi 2. Ushtrimi 4 / shumën e dy numrave, emër të barabartë.<br />
Shumën e parë në shtyllë.<br />
Diferenca e parë në shtyllë.<br />
Më pas diskutohen përgjigjet dhe korrigjohen gabimet.<br />
Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 / kolona e tretë.<br />
Ushtrimi 3.<br />
Ushtrimi 4 / dy kolonat e fundit në libër, faqe 116.<br />
287
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 3<br />
Tema: Centimetri, milimetri<br />
Objektivat: 1) Të njohë lidhjen midis cm dhe mm.<br />
2) Të përdorë vizoren me njësitë cm, mm.<br />
3) Të kthejë njësitë nga cm në mm dhe anasjellas.<br />
4) Të kryejë veprimet “+”, “-” me këto njësi.<br />
Mjetet: vizore, libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: matja me vizore, nënfi shat e metrit.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Të nxënit në bashkëpunim Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- Si mendoni, cila njësi përdoret për:<br />
1) gjatësinë e rrugës Tiranë-Durrës,<br />
2) rrugën shkollë-shtëpi,<br />
3) gjatësinë e tavolinës suaj,<br />
4) gjatësinë e librit,<br />
5) gjatësinë e gishtit,<br />
6) majën e stilolapsit?<br />
Plotëso.<br />
1 cm = ... mm dhe 1 mm = ... cm.<br />
Realizim: Të nxënit në bashkëpunim.<br />
Nxënësve u kërkohet të masin gjatësinë e librit të matematikës.<br />
Më pas kërkohet të përdoret libri për matjen e gjatësisë së tavolinës.<br />
- Sa herë hyn libri te tavolina?<br />
- Sa cm duhet të jetë tavolina?<br />
- Cilat janë njësitë që përdoren për përcaktimin e gjatësisë së tavolinës?<br />
Më pas, kërkohet që së bashku dyshe-dyshe të bëjnë matjet e pjesëve të trupit që kërkohet<br />
në ushtrimin 2, faqe 117.<br />
Tani që ju dini gjatësinë e pjesëve të trupit, a mund të bëni ekuivalentë të njësisë së m me<br />
to. Po 50 m?<br />
Vështroni vizoren midis dy numrave, numëroni vijat.<br />
- Sa të tilla janë midis numrave që kërkon ushtrimi 4, faqe 118?<br />
Në fund kërkohet që për matjen e pjesëve të trupit mjafton njësia e cm apo kërkohet dhe mm?<br />
Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësit punojnë me ushtrimet 1, 2, 3, 4, faqe 118 (libër), që kanë të bëjnë me kthimin e<br />
njësisë nga m → cm, cm → mm dhe anasjellas, veprime “+”, “-” të numrave dyemëror.<br />
Më pas diskutohen përgjigjet dhe korrigjohen gabimet e bëra.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 64-65.<br />
288
Mësimi 4<br />
Tema: Perimetri i figurave<br />
Objektivat:<br />
1) Të njohë perimetrin e fi gurave.<br />
2) Të njehsojë perimetrin e fi gurave gjeometrike.<br />
3) Të njehsojë njërën brinjë të drejtkëndëshit kur është dhënë perimetri dhe brinja tjetër.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: vija kufi tare, perimetri i fi gurës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Stuhi mendimesh Të nxënit në bashkëpunim Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
- Ç’është perimetri i një trekëndëshi, drejtkëndëshi, katrori?<br />
Jepen fi gurat.<br />
a. b.<br />
c.<br />
Përcakto perimetrat e tri figurave të mësipërme.<br />
- Si janë brinjët e drejtkëndëshit, katrorit, trekëndëshit barabrinjës, gjashtëkëndëshit të rregullt?<br />
- A mund të gjeni perimetrin e një fi gure tjetër?<br />
Realizim: problemore.<br />
Lexohet problema e faqes 119 dhe kërkohet nga nxënësit: - Pse gjatësia e vijës kufi tare të<br />
lulishtes Didit i doli 14 m?<br />
Lexohet paragrafi i dytë (rubrika Punojmë së bashku) dhe kërkohet nga nxënësit:<br />
- Pse kalohet nga P = 3 + 3 + 3 në P = 3 ⋅ 3.<br />
- Çfarë trekëndëshi është sipas brinjëve?<br />
- Nëse gjatësia e brinjës së trekëndëshit barabrinjës është a, si paraqitet perimetri i tij?<br />
Lexohet dhe vëzhgohet paragrafi , faqe 120 (rubrika Punojmë së bashku) dhe kërkohet nga<br />
nxënësit.<br />
- Si mund të njehsojmë Perimetrin me dy veprimet “x” dhe “+”, te drejtkëndëshi dhe<br />
gjashtëkëndëshi i rregullt?<br />
- Si janë vlerat e perimetrave të tyre?<br />
- A mund të themi se dy fi gurat kanë formë të njëjtë?<br />
Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësit punojnë me ushtrimet 1, 2, 3, faqe 120, në libër dhe më pas kërkohet diskutim në<br />
klasë me përgjigjet e nxënësve dhe korrigjohen gabimet e bëra prej tyre.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 65-66, ushtrimet 1, 2, 3.<br />
289
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 5<br />
Tema: Problema<br />
Objektivat:<br />
1) Të kryejë veprimet e “+”, “-” me njësitë e gjatësisë në problema të ndryshme.<br />
2) Të zgjidhë problemat në rrugën logjike.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: km, m, cm, mm.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Puno në grup Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
Plotëso.<br />
1 km = ... m.<br />
1 hm = ... m.<br />
1 dm = ... m.<br />
1 cm = ... m.<br />
1 mm = ... m.<br />
Punim me gojë, ushtrimi 3, faqe 121.<br />
- A mund t’i jepet përgjigje problemës 1, faqe 121.<br />
Realizim + Reflektim: Punë me grupe.<br />
Mësuesi ndan klasën në tri grupe dhe secilit grup i jepet një problemë në faqen 121 dhe<br />
ushtrime shtesë.<br />
Ushtrime:<br />
Grupi I.<br />
1. Plotëso:<br />
300 = ... m<br />
8 cm = ... mm<br />
1600 = ... km ... m<br />
3 km 700 m = ... m.<br />
2) Kryej mbledhje dhe zbritje në shtyllë.<br />
5 km 200 m ± 3 km 900 m.<br />
3) problema 2, faqe 121.<br />
Grupi II.<br />
1. Plotëso<br />
200 cm = ... m.<br />
8 dm = ... cm.<br />
1200 m = ... km ... m.<br />
3 km 200 m = ... m.<br />
2) Kryej mbledhje dhe zbritje në shtyllë.<br />
8 km 500 m ± 5 km 700 m.<br />
3) problema, 4 faqe 121.<br />
Grupi III.<br />
1) Plotëso:<br />
800 cm = ... m<br />
3 m = ... cm.<br />
1300 = ... km... m.<br />
2 km 300 m = ... m<br />
2) Kryej mbledhje dhe zbritje në shtyllë.<br />
7 cm 8 mm ± 2 cm 9 mm =<br />
3) problema 5, faqe 121.<br />
Pas përfundimit të punës së grupeve secili grup reklamon punën e tij me një nga nxënësit.<br />
Në fund vlerësohet se cili grup i ka kryer saktë ushtrimet dhe zgjidhjen e problemës.<br />
Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimet 4, 5, 6, faqe 68, fletë pune.<br />
290
Mësimi 6<br />
Tema: Gjetja e masës së sipërfaqes<br />
Objektivat:<br />
1) Të njohë sipërfaqen e fi gurave.<br />
2) Të përcaktojë sipërfaqen e figurave me metodën e rreshtimit duke përdorur katrorë të ndryshëm.<br />
Konceptet: Shtrirja e figurës, masa e sipërfaqes, njësi matëse.<br />
Mjetet: fl etore katrore, libri, fleta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Problemore Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- Ç’është sipërfaqja?<br />
- Gjej numrin e katrorëve sipas fi gurës. Si veprove?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
- Jepet fi gura. Gjej se me sa katrorë mbulohet fi gura?<br />
a. b.<br />
Realizimi: Problemore.<br />
1.<br />
- A mund të gjejmë masën e sipërfaqes së drejtkëndëshit sipas njësisë së një katrori të vogël?<br />
- Cilat janë përmasat e drejtkëndëshit dhe sa janë ato?<br />
- Si mund të gjendet më shpejt masa e sipërfaqes së drejtkëndëshit?<br />
2.<br />
- A mund të themi se dy fi gura të ndryshme kanë masa të njëjta sipërfaqeje?<br />
Vëzhgo katrorin, drejtkëndëshin në faqen 123.<br />
- Sa është masa e sipërfaqes së katrorit?<br />
- Sa është masa e sipërfaqes së drejtkëndëshit?<br />
- Si janë masat e tyre? Po fi gurat, a mund të jenë të barabarta?<br />
3.<br />
- Cila do të jetë masa e sipërfaqes së katrorit nëse ndryshojmë njësinë matëse,<br />
pra si njësi?<br />
Vëzhgo katrorin në faqen 123.<br />
Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Jepet për të punuar ushtrimi 1, 2, faqe 123, dhe më pas diskutohet me nxënësit për ushtrimin 2.<br />
- Sa katrorë të vegjël mbulon njësia matëse: e para? apo e dyta?<br />
Më pas korrigjohen gabimet e bëra nga nxënësit.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 66-67.<br />
291
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 7<br />
Tema: Vëllimi<br />
Objektivat:<br />
1) Të njohë vëllimin e trupave të thjeshtë gjeometrikë.<br />
2) Të njehsojë vëllimin e kubit, kuboidit, nëpërmjet përmasave.<br />
Konceptet: zë vend në hapësirë, vëllimi i kubit, i kuboidit.<br />
Mjetet: kube të vegjël që formojnë kubin e madh, libri, fl etë pune.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Problemore Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Agimi vendosi në shtresën e parë të kutisë 10 copë kuti çokollata.<br />
- Si mendon sa copë çokollata do të jenë me 2 shtresa të tilla? Po tri shtresa?<br />
Jepet kuboidi me përmasat e mëposhtme.<br />
5<br />
2<br />
3<br />
Gjej vëllimin e këtij kuboidi.<br />
- Nga niset veprimi “+”, “-”, “x”. “:” i dy numrave natyrorë?<br />
Realizimi: Problemore.<br />
Vështro figurën në faqen 124 dhe gjej:<br />
- Sa kube janë shkruar në shtresën e parë të kubit të madh?<br />
- Si mendon, sa kube të vegjël do të futen në kubin e madh me 10 shtresa të tilla?<br />
- A mund të gjejmë më shpejt numrin e kubeve të vegjël në hapësirën e kubit të madh?<br />
- Si mendon, mund të ndryshojë kjo masë nëse ndryshojmë njësinë matëse?<br />
Reflektim: Puno dyshe dhe diskuto në klasë.<br />
Nxënësve u jepet ushtrimi 1, faqe 124, për t’i dhënë përgjigje pyetjes së mësipërme.<br />
Në fund diskutohen përgjigjet dhe korrigjohen gabimet.<br />
292<br />
Përsëritje. (Mbledhja, zbritja, shumëzimi, pjesëtimi i numrave natyrorë).<br />
Fletë pune: ushtrimi 4/1; 5/1,2; 6/1,2<br />
Edhe për këto ushtrime diskutohen përgjigjet në klasë.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson nxënësit e planifi kuar.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, ushtrimet 1, 2, 3, 4/2,3 5/3,4 6/3,4.
Mësimi 8-9<br />
Tema: Llogaritja e masës së sipërfaqes (drejtkëndëshit, katrorit)<br />
Objektivat:<br />
1) Të njehsojë masën e sipërfaqes së katrorit, drejtkëndëshit, me anën e formulës.<br />
2) Të njehsojë njësitë përkatëse kur është dhënë masa e sipërfaqes dhe brinja tjetër.<br />
Konceptet: baza, lartësia e drejtkëndëshit, masa e sipërfaqes.<br />
Mjetet: vizore, libër, fl etë pune.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Problemore Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Jepet drejtkëndëshi.<br />
3 cm<br />
Gjej masën e sipërfaqes së tij.<br />
Jepet katrori.<br />
4 cm<br />
4 cm<br />
4 cm<br />
Gjej sipërfaqen e tij.<br />
- A mund të zbulojmë një formulë të përgjithshme për<br />
njehsimin e masës së sipërfaqes së mësipërme?<br />
Realizim: problemore.<br />
Ndërto në fl etore drejtkëndëshin e dhënë në faqen 125.<br />
Emërtohen përmasat e drejtkëndëshit.<br />
Përmasa horizontale bazë (b) dhe përmasa vertikale lartësi (h) dhe masa e sipërfaqes (S).<br />
Pra kemi: S = b ⋅ h (njehso në fi gurë)<br />
- A mund të formohen dy herësit nga ky prodhim?<br />
1) b = S:h dhe 2) h = S:b<br />
Përkthe me fjali.<br />
E njëjta gjë bëhet edhe me katrorin në faqen 126.<br />
S = h ⋅ b. pse?<br />
Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Përpara se nxënësit të fillojnë zgjidhjen e ushtrimit 1, faqe 126, mësuesi kërkon nga nxënësit<br />
të plotësojnë tabelën.<br />
Figurat<br />
Masa e sipërfaqes<br />
Katror S =<br />
Drejtkëndësh S =<br />
Pasi nxënësit të bashkëpunojnë në dyshe mbi zgjidhjen e ushtrimeve të mësipërme, kërkohet<br />
diskutimi i përgjigjeve dhe korrigjimi i gabimeve.<br />
Kujdes me njësitë sepse nxënësi nuk ka mësuar shumëzimin e numrave me presje.<br />
Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, ushtrimet 1, 2, 3, 4, faqe 68.<br />
Në drejtkëndëshin dhe katrorin e ushtrimeve 1, 4, të njehsojë masën e sipërfaqes.<br />
293
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Ora II. Ushtrime<br />
Objektivat:<br />
1) Të njehsojë perimetrin e drejtkëndëshit, katrorit.<br />
2) Të njehsojë masën e sipërfaqes së katrorit, drejtkëndëshit.<br />
3) Të njehsojë masën e sipërfaqes së tyre kur dihet perimetri dhe njëra përmasë.<br />
4) Të njehsojë masën e sipërfaqes së fi gurave të ndryshme.<br />
Konceptet: perimetri i katrorit, drejtkëndëshit, masa e sipërfaqes së katrorit, drejtkëndëshit.<br />
Mjetet: vizore, libri, fl eta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Puno - Bashkëpuno me shokun Puno - Bashkëpuno me shokun<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Jep formulat e mëposhtme.<br />
Figurat Përmasat Perimetri Sipërfaqja<br />
Katrori<br />
a a<br />
Drejtkëndëshi<br />
a b<br />
Nëse perimetri i katrorit P = 4 ⋅ a, si gjendet a = ?<br />
Nëse perimetri i drejtkëndëshit P = 2a + 2b, si mund të gjeni njërën përmasë?<br />
Realizim+Reflektim: Puno-bashkëvepro në dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësve u jepen për të punuar ushtrimet 5, 6, 7, te fleta e punës, faqe 68 dhe ushtrimi 2/1<br />
te libri, faqe 126.<br />
Mësuesi herë pas here u jep udhëzime nxënësve duke ndërhyrë me pyetjet:<br />
- Nga niset vizatimi i dy fi gurave?<br />
- Ku ndryshon katrori nga drejtkëndëshi?<br />
- Si gjendet perimetri i tyre dhe masa e sipërfaqes së tyre?<br />
- Çfarë lloj fi gure janë pjesët e pavijëzuara të ushtrimit 2 te libri?<br />
- Çfarë duhet të gjejnë më parë te ky ushtrim?<br />
- Si mund të gjejmë masën e sipërfaqes së fi gurës të ushtrimit 2?<br />
Vlerësimi: Në fund mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimi 8, faqe 68, fl etë pune, ushtrimi 2/2, faqe 126, në libër.<br />
Mësimi 10<br />
Tema: Masa e trupit. Njësitë matëse të saj.<br />
Objektivat:<br />
1) Të njohë njësitë e masës.<br />
2) Të njohë ekuivalencën e njësive të masës.<br />
3) Të operojë me njësitë e masës në situata të ndryshme.<br />
Konceptet: kg, g, kv, t, shumëfi shat e kg, nënfi shat e kg.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës, sende të ndryshme që kanë në etiketë masën e tyre.<br />
294
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Problemore Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Merren disa sende dhe kërkohet nga nxënësit të lexojnë masën e shkruar në etiketë.<br />
Përmend disa njësi të masës që njeh.<br />
Plotëso.<br />
1 kg = ... g.<br />
3000 g = ... kg.<br />
10 kg = ... g.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Realizimi: Problemore<br />
Lexohet problema në faqen 127 dhe kërkohet nga nxënësit:<br />
- Çfarë ka bërë autori për të dhënë përgjigjen e problemës? Shiko shtyllën e mbledhjes. A<br />
është e saktë?<br />
- Pse autori ka vendosur 61kg 400 g?<br />
- Vëzhgo sendet dhe vlerat mesore të tyre.<br />
- Cila njësi përdoret në secilin send?<br />
- Cila është njësia bazë e masës?<br />
- Si mendoni, cila është njësia e 1/1000 kg?<br />
- A keni dëgjuar për njësitë e tjera kv, t?<br />
Jepni shembuj, çfarë lidhje kanë me njësinë bazë?<br />
- Cila është mënyra tjetër për përgjigjen e problemit të mësipërm?<br />
- Pse autori ka kaluar 12 kg 500 g = 12000 g + 500 g.<br />
= 12500 g.<br />
- Cila është rruga që ka vepruar autori për zgjidhjen e problemës?<br />
Plotëso përfundimin dhe krahasoje me përgjigjen e autorit.<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Në fi llim nxënësve u kërkohet lidhja e njësive të masës.<br />
1 kg = 1000 g 1 kv = ...kg 1 t = ...kv = ...kg<br />
- Çfarë veprimi kryhet kur kalojmë nga njësia e madhe në të voglën dhe anasjellas?<br />
Më pas nxënësit punojnë me ushtrimet 1, 2, 3, 4, faqe 128, në libër, dyshe sipas<br />
bankave.<br />
Në fund diskutohen përgjigjet dhe korrigjohen veprimet e nxënësve.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimi 1, 2, faqe 69, fletë pune.<br />
295
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 11<br />
Tema: Njësitë matëse të kohës<br />
Objektivat:<br />
1) Të njohë njësitë matëse të kohës.<br />
2) Të njohë ekuivalencën e njësive të kohës.<br />
3) Të operojë me këto njësi matëse në situata të ndryshme.<br />
4) Të shkruajë saktë orën, duke përcaktuar kohën e ditës.<br />
Konceptet: paradite, pasdite, mbrëmje, orë, minutë, sekondë.<br />
Mjetet: ora, libri, fleta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Problemore Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Mësuesi paraqet një orë lëvizëse përpara nxënësve dhe kërkon të lexohet nga nxënësit.<br />
Lexo. 2 h. 30 min 15 sek<br />
Plotëso. 1 h = ... min = ... sek<br />
1 min = ... sek.<br />
Realizimi: problemore<br />
Vëzhgo faqen 128, te rubrika “Punojmë së bashku” dhe thuaj:<br />
- A është e saktë përgjigjja e Didit?<br />
Vëzhgo shtyllën e njësive të kohës dhe thuaj njësinë bazë të kohës? Pse?<br />
- Cilat janë njësitë e tjera të kohës (lexo rreshtimin në libër).<br />
- Ora sa akrepa ka? Dhe përcakto rolin që luan secili akrep.<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Përpara se nxënësit të punojnë në dyshe ushtrimet 1-8, faqe 129-130, në libër diskutohet<br />
për ditët e muajit.<br />
Më pas nxënësit punojnë në dyshe me ushtrimet e mësipërme dhe diskutohen në klasë<br />
përgjigjet duke korrigjuar gabimet e bëra.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 69-70.<br />
296<br />
Mësimi 12<br />
Tema: Monedhat dhe kartëmonedhat<br />
Objektivat:<br />
1) Të njohë disa kartëmonedha dhe monedha të përditshme në vendin tonë.<br />
2) Të përdorë shkëmbimin midis kartëmonedhave dhe monedhave.<br />
Mjetet: kartëmonedha, monedha të ndryshme, libri, fl eta e punës<br />
Konceptet: monedha, kartëmonedha.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Problemore Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- Çfarë ndryshimi ka monedha nga kartëmonedha?<br />
- Cilat janë disa nga monedhat që njeh?<br />
- Cilat janë disa nga kartëmonedhat që njeh?<br />
- Sa lekë janë:<br />
5 kartëmonedha 1000 lekëshe =<br />
2 kartëmonedha 500 lekëshe =<br />
- A janë të barabarta:<br />
2 monedha 50 lekëshe me 1 kartëmonedhë 500 lekëshe?<br />
3 kartëmonedha 500 lekëshe me 1 kartëmonedhë?<br />
1000 lekëshe +1 kartëmonedhë 500 lekëshe?<br />
Realizim: Problemore<br />
Vëzhgo monedhat dhe kartëmonedhat tona.<br />
- Çfarë vetie e përbashkët i karakterizon të dyja ato?<br />
- A mund të këmbehen midis tyre pa ndryshuar vlerën?<br />
Këmbe me kartëmonedha të tjera kartëmonedhën 500 lekëshe, 1000 lekëshe, 5000<br />
lekëshe.<br />
- Cilat monedha përdoren për autobus urban?<br />
- Cila monedhë mungon në libër?<br />
- Cilën nga ato do të donit për shpenzim ditor?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësit punojnë në dyshe me ushtrimet 1-5, faqe 131, në libër.<br />
Më pas diskutohen përgjigjet e ushtrimeve në klasë dhe korrigjohen gabimet.<br />
Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës të nivelit 1.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 70-71.<br />
Mësimi 13<br />
Tema: Këmbime në njësitë e matjes<br />
Objektivat:<br />
1) Të kthejë nga një numër 1-emëror në numër 2-emëror dhe anasjellas.<br />
2) Të krahasojë njësitë e gjatësisë, masës, kohës.<br />
3) Të operojë me njësitë e matjes në situata të ndryshme.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: njësitë e gjatësisë, masës, kohës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- Cilat janë njësitë bazë të gjatësisë, masës, kohës?<br />
Plotëso.<br />
1 km = ... m 1 kg = ... g 1 h = ... min<br />
1 m = ... cm 1 kv = ... kg 1 h = ... sek<br />
Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
297
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 14-15<br />
1 cm = ... mm 1 t = ... kg 1 min = ... sek<br />
1 t = ... h 1 ditë = ... h<br />
Realizim+Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Në fi llim u kërkohet nxënësve se çfarë veprimi kryhet kur kalohet nga njësia e madhe në<br />
të voglën dhe e kundërta?<br />
Më pas nxënësit punojnë në dyshe me ushtrimet 1-6 dhe në fund diskutohen në klasë<br />
përgjigjet e tyre.<br />
Vlerësimi: Në këtë orë mësimi vlerësohen disa nxënës sepse ka masë ushtrimesh.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 71-72.<br />
Tema: Problema<br />
Objektivat:<br />
1) Të zgjidhë problema me ndikimin e skemave ku bëhet lidhja midis madhësive.<br />
2) Të njohë madhësitë e shitblerjes.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: 1) kosto për njeri, kosto totale, njësia<br />
2) distanca, shpejtësia, koha.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Ora I. (problemat 1-5 - problema në shitblerje)<br />
Nëse 1 kg sheqer kushton 80 lekë:<br />
- Sa do të kushtojë 2 kg? Po 5 kg?<br />
Nëse 1 palë çorape kushton 200 lekë:<br />
- Sa do të kushtojnë 3 palë, 5 palë të tilla?<br />
Realizimi: Problemë me model.<br />
Tek ushtrimi 3 nxënësit lexojnë lidhjen midis 3 madhësive.<br />
Kosto totale Numri i objekteve ⋅ Koston për njësi<br />
Në ushtrimin 1 nxënësi të gjejë dhe të mbishënojë se:<br />
- Sa është numri i objekteve për secilin artikull?<br />
- Sa është kosto për njësi për çdo artikull?<br />
Plotëso skemën dhe kërko nga nxënësit se çfarë tregojnë numrat<br />
120 lekë dhe 240 lekë te kartëmonedhat që plotësuat.<br />
- Çfarë tregon shifra 360 lekë dhe çfarë veprimi është kryer?<br />
- Pse ndërpritet përvijimi i skemës në këtë radhë?<br />
- Sa lekë i kanë mbetur?<br />
Reflektim: Puno-diskuto në klasë.<br />
Nxënësit lihen për të zgjidhur problemat 2, 3, 4, 5 me skema dhe më pas diskutohen<br />
përgjigjet e tyre duke korrigjuar gabimet.<br />
Vlerësimi: mësuesi vlerëson disa nxënës që veprojnë saktë dhe shpejt në zgjidhjen e problemave.<br />
Detyrë shtëpie: problema 1, 2, 3, faqe 72, fletë pune.<br />
298
Ora II. (problema 6-8, faqe 135)<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
Është ora 6:00 e mëngjesit, do të kryej disa veprime të mëposhtme:<br />
10 min për rregullimin e krevatit.<br />
15 min për të larë fytyrën+dhëmbët+duart.<br />
30 min për të ngrënë mëngjesin.<br />
10 min për të bërë çantën gati.<br />
Në ç’orë jam unë gati për t’u nisur në shkollë?<br />
Në shkollë arrita në 7:35.<br />
- Sa minuta më ka bërë rruga nga shtëpia në shkollë?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Realizimi: Problemë me model.<br />
Merret problema 8 dhe punohet së bashku me nxënësit.<br />
- Cilat janë madhësitë që përdoren në problemat e transportit?<br />
- Cilat janë lidhjet midis këtyre madhësive?<br />
- Cila skemë përdoret për këtë problemë?<br />
- Cila është koha?<br />
- Sa do të jetë distanca?<br />
Reflektim: Puno-diskuto në klasë.<br />
Sipas dy shembujve që kryhen në dy strukturat e mësimit nxënësi punon me problemën 7,<br />
faqe 135, në libër dhe problemën 4, faqe 72, në fl etë pune.<br />
Më pas diskutohen në klasë dhe korrigjohen gabimet e nxënësve.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: problema 6, faqe 135, në libër; problema 5, faqe 72, fl etë pune.<br />
299
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Test Kapitulli: Matjet<br />
Objektivat:<br />
1. Kthimi i numrit 2-emëror në 1-emëror (gjatësi, masë, kohë).<br />
2. Kthimi i numrit 1-emëror në 2-emëror (gjatësi, masë, kohë).<br />
3. Mbledhja, zbritja e numrave 2-emërorë (gjatësi, masë, kohë).<br />
4. Krahasimi i njësive (gjatësi, masë, kohë).<br />
5. Të gjejë perimetrin e fi gurave (drejtkëndëshit, katrorit).<br />
6. Të gjejë masën e sipërfaqes së drejtkëndëshit, katrorit.<br />
7. Të njehsojë vëllimin e kubit dhe kuboidit.<br />
8. Këmbimi i monedhave dhe kartëmonedhave.<br />
9. Problema.<br />
1. Plotëso. (3 pikë)<br />
1 m 20 cm = ... cm.<br />
3 km 700 m = ... m.<br />
3 kg 700 g = ... g.<br />
2. Plotëso. (3 pikë)<br />
4600 g = ...kg ...g.<br />
2500 m = ...km ...m.<br />
20 cm = ...m ...cm.<br />
3. Gjej shumën dhe diferencën. (6 pikë)<br />
2 m 40 cm 4 m 60 cm<br />
+ 1 m 30 cm + 2 m 90 cm<br />
8 m 5 cm 8 m 5 cm<br />
+ 6 m 7 cm + 6 m 7 cm<br />
6 h 30’ 40’’ 6 h 30’ 40’’<br />
+ 2 h 50’ 50’’ + 2 h 50’ 50’’<br />
4. Vendos shenjën >,
5. Vizato drejtkëndëshin me përmasa 3 cm dhe 5 cm. (3 pikë)<br />
Njehso perimetrin e tij.<br />
6. Vizato një katror me brinjë 5 cm. (3 pikë)<br />
Njehso masën e sipërfaqen e tij.<br />
7. Përmasat e një kuboidi janë 2 cm, 3 cm, 5 cm. (2 pikë)<br />
Njehso vëllimin e tij.<br />
8. Plotëso. (3 pikë)<br />
1000 lekë = ... 200 lekëshe.<br />
500 lekë = ... 200 lekëshe + ... 100 lekëshe.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
5000 lekë = ... 1000 lekëshe.<br />
9. Babai shkoi në supermarket me 5000 lekë. (5 pikë)<br />
Ai mori 2 kg sheqer me nga 80 lekë/kg; 3 kg miell me nga 100 lekë/kg;<br />
3 kg vaj me nga 240 lekë/kg; 1 kg qumësht me nga 150 lekë/kg dhe në fund u kujtua për 3 çokollata me<br />
nga 100 lekë/për copë për fëmijët.<br />
- Sa lekë i mbetën babait?<br />
Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Shuma<br />
Pikët 3 3 6 4 3 3 2 3 5 32<br />
Vlerësimi.<br />
Nota 4 5 6 7 8 9 10<br />
Pikë 0-7 8-12 13-17 18-21 22-25 26-29 30-32<br />
301
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 1<br />
Kapitulli V<br />
FUNKSIONI<br />
Tema: Shkronja si vendmbajtëse numrash<br />
Objektivat:<br />
1) Të njohë rolin e shkronjës në shprehjet matematike.<br />
2) Të njehsojë vlerën e shprehjes shkronjore kur është dhënë vlera e shkronjës.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: barazim shkronjor, mosbarazim shkronjor, shprehje shkronjore.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Të nxënit në bashkëpunim Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- Si gjendet perimetri i katrorit?<br />
- Cili barazim është i vërtetë për perimetrin e katrorit?<br />
1) P = 4 ⋅ a 2) P = 2 ⋅ a + 2 ⋅ b 3) P = 3 ⋅ a<br />
- A mund të gjeni perimetrin e katrorit kur është dhënë brinja 2 cm, 3 cm, 2 m, 2 mm?<br />
- Cilat janë paraqitjet e lidhjes midis vlerës së shkronjës dhe vlerës së shprehjes?<br />
Realizimi: Të nxënit në bashkëpunim.<br />
Në ushtrimin e parë te faqja 136 kërkohet nga nxënësit të plotësohet dhe më pas të përgjigjet:<br />
- Çfarë roli luajnë në të dy ushtrimet katrori dhe shkronja a?<br />
- Si paraqitet lidhja midis vlerave të a dhe vlerave të a + b?<br />
Më pas kalohet në plotësimin e ushtrimit 2 dhe nxënësit duhet të përgjigjen:<br />
- Si paraqitet me shkronja lidhja midis dy bashkësive? 2/1.<br />
- Cilat janë dy paraqitjet e lidhjeve të bashkësive.<br />
Kalohet në plotësimin e ushtrimit 3 dhe nxënësit përgjigjen:<br />
- Cilat janë tri mënyrat e paraqitjes së lidhjes midis vlerave të x dhe vlerave të x+8?<br />
- Shprehjet a+6, a-4, 7+ , x+8, do të kenë në përbërjen e tyre përveç numrave dhe shprehje<br />
që në vetvete supozojnë numërorë.<br />
- Lidhja midis vlerës së shkronjës dhe vlerës së shprehjes paraqitet me:<br />
1) tabelë<br />
2) lidhje bashkësie.<br />
302<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Përpara se nxënësit të punojnë ushtrimet, kërkohet të përgjigjen:<br />
- Çfarë shprehin:<br />
a ⋅ 2 = 72 a ⋅ 2 < 72 a ⋅ 2 > 72<br />
Jepni për çdo rast disa numra që i vërtetojnë ato.<br />
- Sa numra mund të vendosim te 1, 2, 3?<br />
Më pas nxënësit punojnë në dyshe me ushtrimet 4, 5, faqe 136.<br />
Në fund diskutohen përgjigjet në klasë, duke korrigjuar gabimet.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 73.
Mësimi 2-3<br />
Tema: Vetitë e paraqitura me shkronja<br />
Objektivat:<br />
1) Të shprehë vetitë e mbledhjes nëpërmjet barazimeve shkronjore.<br />
2) Të shprehë vetitë e shumëzimit nëpërmjet barazimeve shkronjore.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: vetitë e shumëzimit, mbledhjes, barazim shkronjor.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Të nxënit në bashkëpunim Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Ora I (vetitë e mbledhjes), ushtrimet 1-4, faqe 137-138.<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Përmend vetitë e mbledhjes.<br />
Plotëso:<br />
12 + 25 = ... + 12<br />
(34+15) + 25 = 34 + (...+...)<br />
4 + 0 = ...<br />
0 + 5 = ...<br />
- Cilat veti shprehin përkohësisht barazimet?<br />
Realizim: Të nxënit në bashkëpunim.<br />
Klasa ndahet në dy grupe. Secili nxënës numëron 1, 2 dhe 1 futen në grupin I dhe 2 futen<br />
në grupin II.<br />
Secili grup punon përkatësisht me ushtrimin 1, 2, 3/1 3/2.<br />
Grupi 1 (vetinë e ndërrimit).<br />
Grupi 2 (vetinë e shoqërimit).<br />
Të dyja grupet plotësojnë ushtrimet e librit, marrin një shembull secili anëtar i grupit dhe<br />
në fund të përgjigjeve kërkohet të formulohet me fjali dhe me shkronja të ndryshme vetia e<br />
shumës të një numri me 0.<br />
Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësit duke punuar në dyshe shkëmbejnë shembujt e tyre dhe i pasqyrojnë nëpërmjet<br />
barazimeve shkronjore 3 vetitë e mbledhjes.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimet 1, 2, 3, faqe 74, fl etë pune.<br />
Ora II (vetitë e shumëzimit), ushtrimet 5-8, faqe 138.<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Përmend vetitë e shumëzimit.<br />
Plotëso.<br />
2 ⋅ 5 = ... ⋅ 2 7 ⋅ 1 = ...<br />
(12 ⋅ 4) ⋅ 5 = 12 ⋅ (... ⋅ 5) 8 ⋅ 0 = ...<br />
7 (4+8) = ... ⋅ 4 + 7 ⋅ ...<br />
- Cilat janë vetitë që shpreh secili barazim?<br />
303
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Realizimi: Të nxënit në bashkëpunim.<br />
Klasa ndahet në 4 grupe. Secili grup do të emërtohet sipas 4 vetive të shumëzimit.<br />
Grupi I (vetia e ndërrimit)<br />
Grupi II (vetia e shoqërimit)<br />
Grupi III (vetia e shumëzimit me 1)<br />
Grupi IV (vetia e përdorimit)<br />
Secili grup do të marrë sa më shumë shembuj. Në fund ta paraqesi si barazim shkronjor<br />
(shkronja të ndryshme) dhe ta formulojë me fjali.<br />
Në fund mësuesi i përmbledh të 4 vetitë në dërrasë nëpërmjet barazimeve me shkronja.<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësit në dyshe punojnë me ushtrimet 5-8, faqe 138 dhe në fund diskutohen përgjigjet<br />
në klasë duke korrigjuar gabimet.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: ushtrimet 4, 5, fletë pune, faqe 74.<br />
Mësimi 4<br />
Tema: Algjebra, ekuacioni dhe inekuacioni<br />
Objektivat:<br />
1) Të zgjidhë ekuacionet dhe inekuacionet me tentativë.<br />
2) Të përcaktojë operatorët e kundërt në operatorët e dhënë.<br />
3) Të plotësojë dhe të kontrollojë tabelat me operatorët e dhënë.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: ekuacioni, inekuacioni.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Të nxënit në bashkëpunim Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Lexo:<br />
1) x+3 = 12 x+3 > 12 x+3 < 12<br />
2) x-10 = 13 x-10 > 13 x-10 < 13<br />
3) x ⋅ 4 = 20 x ⋅ 4 > 20 x ⋅ 4 < 20<br />
4) x:5 = 25 x:5 > 25 x:5 < 25<br />
- Çfarë kanë të përbashkët në çdo rresht?<br />
- Çfarë kanë të ndryshme në çdo rresht?<br />
- A mund të gjeni një numër që vërteton barazimet dhe mosbarazimet?<br />
Realizimi: Të nxënit në bashkëpunim.<br />
Mësuesi bashkëpunon me nxënësit për formimin e nënbashkësive të zgjidhjes së<br />
ekuacioneve dhe inekuacioneve të ushtrimeve 1, 2, faqe 139.<br />
Në fund, pas përcaktimit të zgjidhjeve kërkohet nga nxënësit:<br />
- Sa elemente ka nënbashkësia e ekuacioneve?<br />
- Po nënbashkësia e inekuacioneve?<br />
304<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Në fillim nxënësit japin përgjigje me gojë për plotësimin e operatorëve të kundërt tek ushtrimi<br />
3, faqe 139. Më pas nxënësit punojnë në dyshe dhe diskutohen në klasë përgjigjet e tabelave<br />
të ushtrimit 4, faqe 139.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 75.
Mësimi 5<br />
Tema: Zgjidhja e ekuacioneve “+”, “-”<br />
Objektivat:<br />
1) Të zgjidhë ekuacionet që përmbajnë veprimin e “+” duke zbritur nga shuma, mbledhorin<br />
e njohur.<br />
2) Të zgjidhë ekuacionin që përmban veprimin e “-” duke përdorur ndryshesën dhe njërën<br />
nga kufi zat.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: zgjidhje ekuacioni. Prova e ekuacionit.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Stuhi mendimesh Shpjegim Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Jepet shuma 32 + 25 = 57.<br />
Krijo 2 ndryshesa.<br />
- Si quhen kufi zat te kjo shumë?<br />
- A mund të themi se zbritja është veprim i kundërt i mbledhjes?<br />
Jepet ndryshesa: 113-73 = 40 Emërto kufi zat.<br />
- A mund të thoni si mund të gjendet 113? Po 73?<br />
Realizim: Shpjegim.<br />
1. Jepet ekuacioni.<br />
X + 457 = 949<br />
X = 949 – 457<br />
X = 492<br />
Prova. X + 457 = 949<br />
492 + 457 = 949<br />
949 = 949.<br />
- Cila kufi zë është e panjohur?<br />
- Si gjendet mbledhori kur dihet shuma dhe mbledhori tjetër?<br />
- A është e saktë zgjidhja?<br />
E njëjta rrugë ndiqet edhe për ekuacionet e llojit 654 + = 838.<br />
2. Jepet ekuacioni<br />
a) x – 254 = 763<br />
x = 763 +254<br />
x = 1017<br />
prova sepse 1017 – 254 = 763<br />
763 = 763.<br />
- Cila kufi zë është e panjohur?<br />
- Si mendon, si është ajo në krahasim me 254 dhe 763?<br />
- Si mund ta gjejmë atë?<br />
b) 634 – x = 136<br />
x = 634 – 136<br />
x = 498<br />
prova sepse 634 – x = 136<br />
634 – 498 = 136<br />
136 = 136.<br />
- Cila kufi zë është e panjohur?<br />
- Si është ajo në krahasim me 634 dhe 136?<br />
- Si mund të gjendet ajo?<br />
305
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësit punojnë në dyshe dhe në fund diskutohen përgjigjet e nxënësve duke kryer dhe<br />
provën për secilën zgjidhje.<br />
X + 367 = 537<br />
267 + = 594<br />
X – 136 = 944<br />
432 – x = 121<br />
dhe ushtrimin 4, faqe 140.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: faqe 76, fl eta e punës.<br />
Mësimi 6<br />
Tema: Zgjidhja e ekuacionit<br />
Objektivat:<br />
1) Të njehsojë njërin prej faktorëve kur është dhënë prodhimi dhe faktori tjetër.<br />
2) Të njehsojë njërën prej kufi zave te veprimi i pjesëtimit.<br />
Konceptet: pjesëtimi - veprim i kundërt i shumëzimit. Prova e ekuacionit.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Metoda me model Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Jepet 8 ⋅ 7 = 56<br />
Formo 2 herësa.<br />
Emërto kufi zat te prodhimi.<br />
- Si mund të gjenden 8, 7 te ky barazim?<br />
- A mund të themi që “pjesëtimi është veprim i kundërt i shumëzimit”?<br />
Jepet. 36 : 4 = 9<br />
Emërto kufi zat.<br />
- Si mund të gjejmë 36 te ky barazim? Po 4?<br />
Realizim: Metoda me model.<br />
- Cili është veprimi i kundërt i mbledhjes?<br />
- Cili është veprimi i kundërt i shumëzimit?<br />
Vepro si ke vepruar tek ekuacioni me “+” por ki kujdes se këtu ka “shumëzim”,<br />
p.sh.:<br />
x ⋅ 9 = 117 punohen së bashku me nxënësit duke u treguar rrugën<br />
8 ⋅ x = 192 e zgjidhjes dhe duke kryer provën.<br />
- Cili është veprimi i kundërt i zbritjes?<br />
- Cili është veprimi i kundërt i pjesëtimit?<br />
Vepro si ke vepruar tek ekuacionet e “-”, por kujdes se këtu ka veprim pjesëtimi.<br />
Shembuj: 369:x = 123<br />
X:7 = 234.<br />
306
Mësimi 7<br />
Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Në fi llim nxënësve u përmblidhet materiali i marrë në strukturën e realizimit dhe më pas<br />
kërkohet të punohet në dyshe me ushtrimin 3, faqe 141.<br />
Në fund diskutohen në klasë përgjigjet dhe korrigjohen gabimet e nxënësve.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: faqe 76, fl etë pune.<br />
Tema: Funksioni me operatorin “+”, “-”<br />
Objektivat:<br />
1) Të paraqesë funksionin me operatorë “+”, “-” në mënyra të ndryshme.<br />
a) diagram, b) tabelë, c) rresht, d) shtyllë, e) me shkronja, f) rrjet koordinativ.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: funksioni, vlerat e lejueshme të funksionit, vlerat e funksionit.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Të nxënit në bashkëpunim Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Lexo operatorin. – Si e kupton ti këtë shënim?<br />
+ 5 - 3<br />
Plotëso vlerën e kutisë së parë dhe gjej vlerën e kutisë së dytë.<br />
- A mund të plotësohet vlera e kutisë së parë tek operatori i dytë me 1, 2? Pse?<br />
Realizimi: Të nxënit në bashkëpunim.<br />
Së bashku me nxënësit duke i pyetur plotësohen ushtrimet 2, 3, 4.<br />
Pasi plotësohen këto ushtrime, nxënësve u kërkohet se duke vëzhguar duhet të përcaktojnë<br />
mënyrat e paraqitjes së funksionit.<br />
- Pse në ushtrimin 3 autori i ka diagramet pa plotësuar?<br />
- Ç’do të thotë x ε { 4,3,7,8,5 } ?<br />
- Cila është mënyra e paraqitjes së funksioneve të dhëna në ushtrimet 3, 4?<br />
Duke kaluar në faqen 143 u kërkohet nxënësve se cilat janë funksionet e paraqitura.<br />
{(x → x+3 , x → x-3)}<br />
- Çfarë kanë të përbashkët këto dy funksione?<br />
- A janë vlerat e njëjta të funksioneve?<br />
- Cilat janë koordinatat e dyta të pikave që do të ndërtohen në rrjetin koordinativ?<br />
Reflektim: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Jepet funksioni : x → x+6<br />
x → x-1 ku x ε { 5,4,3,2,1 }.<br />
Paraqit vlerat e x me ato të funksioneve në të gjitha mënyrat.<br />
Në fund diskutohen përgjigjet dhe korrigjohen gabimet.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 77.<br />
307
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 8<br />
Tema: Funksioni me operatorin “ ⋅”, “:”<br />
Objektivat:<br />
1) Të paraqesë funksionin me operatorë “ ⋅ ”, “ : ” në disa mënyra.<br />
2) Të zgjidhë problemat në funksion.<br />
3) Të zbulojë operatorët kur janë dhënë vlerat e funksionit.<br />
4) Të zbulojë rregullën e vargut numerik.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: funksioni, vlerat e ndryshesës, vlerat e funksionit.<br />
Struktura.<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Metoda me model Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Jepet:<br />
⋅ 3 : 3<br />
- Ç’do të thotë operatori: ( ⋅ 3); (:3).<br />
Plotëso kutinë e parë dhe gjej kutinë e dytë nëpër operatorët.<br />
- A mund t’i paraqisni me shkronja këto funksione?<br />
- Cilat janë mënyrat e paraqitjes së funksionit?<br />
- Ç’do të thotë x ε { 3, 4, 5, 6 }.<br />
Realizim: Metoda me model.<br />
Nxënësve u kujtohet modeli i paraqitjes së funksionit me operatorë “+”, “-”, siç janë, me<br />
diagram, me tabelë, shtyllë, bashkësi, me bosht numerik.<br />
Në këtë mënyrë, por me operatorë ⋅ 2 ose : 2 u kërkohet nxënësve të plotësojnë<br />
ushtrimet 1, 2, 3, faqe 143-144.<br />
Më pas me ushtrimet e përsëritjes kërkohet në mënyrë të pavarur plotësimi i ushtrimeve 4, 5.<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësve u jepen për tu paraqitur në disa mënyra funksionet.<br />
x → x ⋅ 3 për x { 1,2,3,4 }<br />
x → x : 3 për x { 3,6,9,12 }.<br />
Në fund diskutohen në klasë dhe korrigjohen gabimet e bëra.<br />
Vlerësimi: Vlerësohen disa nxënës.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 78.<br />
308
Mësimi 9<br />
Tema: Zbatime të funksionit<br />
Objektivat:<br />
1) Të paraqesë funksionin në diagram.<br />
2) Të paraqesë funksionin kur janë dhënë pikat në rrjetin koordinativ.<br />
3) Të zbatojë konceptin e funksionit në vargun numerik.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: diagram, rrjet koordinativ, koordinatat e pikave, vargu numerik.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Stuhi mendimesh Punë në grupe Punë në grupe<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- Cilat janë mënyrat e paraqitjes së funksionit?<br />
- Cilat janë kushtet e paraqitjes së një funksioni?<br />
- Cilat janë koordinatat e një pike në rrjetin koordinativ?<br />
Përcakto koordinatat.<br />
A<br />
B<br />
C<br />
K. I<br />
K. II<br />
A B C<br />
Realizim+Reflektim: Punë me grupe.<br />
Mësuesi ndan klasën në 4 grupe.<br />
Secili grup punon me ushtrimet:<br />
Grupi 1 ushtrimi 1/1, faqe 145 3/1, faqe 145 5/a, faqe 146.<br />
Grupi 2 ushtrimi ½, faqe 145 3/2, faqe 145 5/b, faqe 146.<br />
Grupi 3 ushtrimi 2, faqe 145 4/1, faqe 145 5/c, faqe 146.<br />
Grupi 4 ushtrimi 4/2, faqe 145 5/d, faqe 146 6, faqe 146.<br />
Pasi nxënësit përfundojnë zgjidhjen e ushtrimeve reklamojnë punën e tyre duke sqaruar<br />
çdo gjë.<br />
Vlerësimi: Në fund mësuesi i vlerëson nxënësit që kanë dhënë kontributin e tyre në grup.<br />
Detyrë shtëpie: faqe 79, fl etë pune.<br />
309
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Test Kapitulli V: Funksioni<br />
Objektivat:<br />
1. Gjetja e vlerës së sipërfaqes shkronjore.<br />
2. Paraqitja e vetive me shkronja.<br />
3. Zgjidhja e ekuacioneve me tentativë.<br />
4. Zgjidhja e inekuacioneve me tentativë.<br />
5. Zgjidhja e inekuacioneve me “+”, “-”<br />
6. Zgjidhja e inekuacioneve me “ ⋅ ”, “ : ”<br />
7. Paraqitja e funksioneve me operatorë “+”, “-”, “ ⋅ ”, “ : ”.<br />
8. Problemë.<br />
1. Plotëso tabelën. (4 pikë)<br />
a 8 9 12 15<br />
a + 5<br />
2. Shkruaj me anë të shkronjave 2 veti të mbledhjes dhe 3 veti të shumëzimit. (5 pikë)<br />
3. Trego nënbashkësinë ku ekuacioni dhe inekuacionet janë të vërteta. (3 pikë)<br />
A = { 36,25,20,50 }.<br />
x + 12 = 37 x : 2 > 18 x – 2 < 13.<br />
{ ...............................} { .................................} {...............................}<br />
4. Zgjidh ekuacionet dhe bëj provën. (8 pikë)<br />
a) x + 347 = 537.<br />
b) 634 – x = 136.<br />
c) x ⋅ 9 = 117.<br />
d) x : 3 = 123.<br />
5. Plotëso . + 7<br />
(2 pikë)<br />
2<br />
4<br />
6<br />
8<br />
6. Paraqit pikat në rrjetin koordinativ. (2 pikë)<br />
X ε { 3, 4, 5, 6, 7 }<br />
X+3<br />
310
7. Vrojto rrjetin koordinativ. Gjej koordinatat e pikave. Përcakto funksionin. (6 pikë)<br />
A (...... , ......)<br />
9<br />
B (...... , ......)<br />
8<br />
7<br />
C (...... , ......)<br />
6<br />
D<br />
5<br />
D (...... , ......)<br />
C<br />
4<br />
B<br />
X → ......................<br />
3<br />
2<br />
A<br />
X ε { ............................ }<br />
1<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
1 2 3 4 5 6 7 8 9<br />
8. Problemë. (4 pikë)<br />
Dy shokë mblodhën 87 pulla. Njëri mblodhi 27 pulla më shumë se shoku.<br />
- Sa pulla mblodhi secili?<br />
Ushtrimi 1 2 3 4 5 6 7 8 Shuma<br />
Pikë 4 5 3 8 1 2 6 4 34<br />
Vlerësimi.<br />
Nota 4 5 6 7 8 9 10<br />
Pikë 0-8 9-13 14-18 19-22 23-26 27-31 32-34<br />
311
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 1<br />
Kapitulli V<br />
PROBABILITETI - STATISTIKA<br />
Tema: Bashkësia, nënbashkësia<br />
Objektivat:<br />
1) Të njohë kur një grumbull sendesh është bashkësi.<br />
2) Të formojë nënbashkësinë nga bashkësia.<br />
3) Të dallojë bashkësinë nga nënbashkësia.<br />
Mjetet: sende të ndryshme, libri, fl etë pune.<br />
Konceptet: Bashkësia, nënbashkësia.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Di - Dua të di - Mësova Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
- Ç’është bashkësia? Jep shembuj.<br />
- Në ç’mënyrë paraqitet një bashkësi?<br />
- Cilat janë llojet e shkronjave që përdoren për të paraqitur bashkësinë.<br />
Jepet bashkësia:<br />
1 2 7<br />
3 8 5<br />
A<br />
Cila është e vërtetë? 8 ε A. a ε A.<br />
Realizim: Di- Dua të di-Mësova shumë.<br />
Në fi llim mësuesi vizaton tabelën me 3 shtylla. Më pas kërkohet nëpërmjet pyetjeve që të<br />
plotësohet kjo tabelë.<br />
Di<br />
- Përkufizimin e bashkësisë.<br />
- Paraqitjen e bashkësisë nga ana<br />
vizuale dhe me shkronja.<br />
- Simboli “bën pjesën”.<br />
Dua të di<br />
- Paraqitjen e bashkësisë me<br />
kllapa gjarpërushe<br />
- Përkufi zimin e nënbashkësisë.<br />
- Simbolin e nënbashkësisë.<br />
Mësova<br />
Kolona e tretë e kësaj tabele plotësohet nga nxënësit pasi të kenë përfunduar me mësuesin<br />
bashkëpunimin me tekstin.<br />
Nxënësve u kërkohet të vëzhgojnë fi gurat e librit dhe më pas u kërkohet:<br />
- Cilat nga grupet formojnë bashkësi? Pse?<br />
- Cila është karakteristika e përbashkët e elementeve të bashkësisë?<br />
Nxënësit lexojnë paragrafi n “Bashkësia paraqitet me... ” lihen 3 minuta në heshtje dhe më<br />
pas u kërkohet:<br />
312
- Cilat janë dy mënyrat e paraqitjes së bashkësisë në libër?<br />
Lexo simbolet “ ε ” “ ∉ ”.<br />
Konkretizoni me elementet e bashkësisë së dhënë.<br />
Nxënësit lexojnë paragrafi n “Shihni bashkësinë A ...” 3 minuta dhe më pas u kërkohet:<br />
- Cili është emërtimi i bashkësisë A?<br />
- Pse veçohen kafshët me diagramin e verdhë?<br />
- Cili është pozicioni i dy diagrameve?<br />
- Çfarë kanë të përbashkët A, B? Nga se dallohen?<br />
- Si lexohet simboli “ C ”?<br />
Më pas nxënësit lihen në heshtje për të plotësuar kolonën e tretë të tabelës.<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Në fi llim bëhet një përmbledhje e koncepteve paraprake, më pas lihen nxënësit në dyshe<br />
të punojnë me ushtrimet 1, 2, 3, faqe 148, në libër.<br />
Në fund diskutohen përgjigjet e nxënësve dhe korrigjohen gabimet.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 80-81.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Mësimi 2<br />
Tema: Mbledhja dhe organizimi i të dhënave<br />
Objektivat:<br />
1) Të paraqesë të dhënat me tabelë dhe histogram.<br />
2) Të njehsojë modën e të dhënave.<br />
3) Të njehsojë mesataren aritmetike të të dhënave.<br />
Mjetet: libri, fl eta e punës.<br />
Konceptet: tabela e të dhënave, histogram, mesatarja aritmetike, vija e frekuencës.<br />
Struktura.<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Përvijim i të menduarit Lexim i drejtuar Puno dyshe -<br />
Diskuto në klasë<br />
Evokim: Përvijim i të menduarit.<br />
Ky grafi k plotësohet duke pyetur nxënësit.<br />
horizontale<br />
me fi gura<br />
Mënyra e organizimit<br />
të të dhënave<br />
me diagrame<br />
me shtylla<br />
vertikale<br />
tabelë<br />
horizontale<br />
vertikale<br />
313
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Realizimi: Të lexuarit e drejtuar.<br />
Nxënësit lihen të lexojnë dhe të vëzhgojnë tabelën e të dhënave, më pas nxënësit pyeten.<br />
- Cila është tema e studimit?<br />
- Cilat janë mënyrat e ardhjes në shkollë të nxënësve?<br />
- Çfarë mund të nxjerrim nga kjo tabelë?<br />
- Cila është mënyra më e rrallë e ardhjes në shkollë? Po më e dendur?<br />
Vazhdohet leximi i pjesës së dytë nga nxënësit dhe më pas mësuesi vazhdon pyetjet:<br />
- A ndryshon mënyra e paraqitjes së të dhënave nga mësuesja?<br />
- A është e vështirë të përcaktojmë numrin e nxënësve të ardhur me makinë, me prindërit etj.?<br />
- Çfarë duhet të shikojmë për të përcaktuar se cila është mënyra më e dendur e ardhjes<br />
në shkollë?<br />
- Si quhet mënyra e paraqitjes së të dhënave nga mësuesja?<br />
- Ç’është moda e të dhënave dhe sa është ajo te ky studim?<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësit punojnë në dyshe me ushtrimin 1, faqe 149 dhe më pas diskutohen në klasë<br />
përgjigjet, duke i korrigjuar ato.<br />
Më pas, mësuesi ngre një skuadër prej 4 vetash dhe bën studimin në klasë: “gjatësia e<br />
nxënësve të klasës”.<br />
Secili anëtar i skuadrës merr detyrat dhe vazhdon studimin.<br />
Nxënësi i parë me një fl etë dhe një laps merr bankë më bankë gjatësinë e tyre.<br />
Nxënësi i dytë i përpunon këto të dhëna në tabelë.<br />
Nxënësi i tretë i përpunon në histogram.<br />
Nxënësi i katërt përcakton modën, mesataren aritmetike.<br />
Vlerësimi: Në fund, mësuesi i vlerëson këta nxënës për punën e tyre.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 81-82.<br />
Mësimi 3<br />
Tema: Interpretimi i të dhënave<br />
Objektivat:<br />
1) Të njehsojë probabilitetin e një ngjarjeje.<br />
2) Të paraqesë të dhënat e saj në tabelë, histogram.<br />
3) Të përcaktojë modën e ngjarjeve.<br />
Konceptet: probabilitet, histogram, moda.<br />
Mjetet: libër, fl etë pune.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Përvijim i të menduarit Puno dyshe - Diskuto në<br />
klasë - Punë në grup<br />
Evokim: Stuhi mendimesh<br />
Mësuesja merr në dorë një monedhë 20 lekëshe dhe pyet nxënësit:<br />
- Cila është mundësia që të bjerë “stema” në hedhje?<br />
Merr një zar në dorë dhe përpara se ta hedhë pyet nxënësit:<br />
- Cila është mundësia që të bjerë numri 2?<br />
- Po mundësia e numrave çift?<br />
Një nënë është shtatzënë.<br />
- Cila është mundësia të lindë djalë?<br />
- Cila është moda? Si njehsohet mesatarja aritmetike?<br />
314
Realizim: Përvijim i të menduarit.<br />
probabiliteti<br />
mënyra e paraqitjes<br />
thyesë<br />
numri<br />
emëruesi<br />
Duke patur parasysh këtë grafik, punohen së bashku me nxënësit ushtrimet 1, 2, faqe 150.<br />
Paralelisht, kërkesën e ushtrimit 2 e përshtatim dhe me nxënësit e klasës.<br />
Reflektimi: Puno dyshe-diskuto në klasë.<br />
Nxënësit lihen të punojnë në dyshe me ushtrimet 3, 4 dhe më pas diskutojnë prapë në<br />
klasë. Korrigjohen gabimet.<br />
Në 15’ e fundit nxënësit organizohen për të bërë dy studime sipas kërkesës së ushtrimit 3, 4.<br />
Kjo punë kryhet duke ngritur grupet e punës (2 persona për secilin grup):<br />
1) grupi i intervistës,<br />
2) grupi i përpilimit të të dhënave në tabelë,<br />
3) grupi i ndërtimit të histogramit,<br />
4) grupi që përcakton modën.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Secili studim punohet me të gjitha karakteristikat në një fl etore të bardhë të madhe. Më pas<br />
punimet varen në mur.<br />
Vlerësimi: Mësuesi vlerëson disa nxënës për punën e tyre.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 82-83.<br />
Mësimi 4<br />
Tema: Mbledhja e të dhënave<br />
Objektivat:<br />
1) Të kryejë mbledhjen e të dhënave në jetën e përditshme.<br />
2) T’i interpretojë të dhënat nga ana matematike.<br />
Mjetet: libri, fl etë pune.<br />
Konceptet: mbledhja e të dhënave, moda, mesatarja aritmetike.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Përvijim i të menduarit Punë në grup Punë në grup<br />
Evokim: Përvijim mendimi.<br />
Llojet e paraqitjes së të dhënave:<br />
Paraqitja në<br />
tabelë<br />
Paraqitja në<br />
histogram<br />
Mesatarja<br />
aritmetike<br />
Mbledhja e të<br />
dhënave<br />
Moda<br />
315
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Realizim+Reflektim: Puno në grup.<br />
Në fi llim në klasë punohet në dyshe ushtrimi 1, faqe 151 dhe më pas diskutohet në klasë.<br />
Duke ndjekur rrugën që ka ndjekur autori me ushtrimin 1, ne mbledhim të dhënat për<br />
shkollën tonë.<br />
Grupi I.<br />
2 nxënës shkojnë në drejtorinë e shkollës dhe marrin numrin e<br />
nxënësve nëpër klasa.<br />
2 nxënës përpilojnë tabelën.<br />
Numri i nxënësve<br />
Numri i klasave<br />
25 1<br />
2 nxënës përcaktojnë modën.<br />
2 nxënës përcaktojnë mesataren.<br />
Grupi II. (Mbledhja e të dhënave për ushqimin e preferuar në klasë).<br />
Grupi III. (Ngjyra e preferuar).<br />
Grupi IV. (Llojin e makinës së preferuar).<br />
Në fund një nga nxënësit e grupit sqaron punën e kryer nga ata.<br />
Vlerësimi: Mësuesja vlerëson nxënësit në atë grup që ka përfunduar brenda afatit dhe saktë.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 83.<br />
Mësimi 5-6<br />
Tema: Lojëra dhe eksperimente të ndryshme<br />
Ora I. (loja dhe eksperimentet me zare)<br />
Objektivi: të vërtetojë ato që parashikon nëpërmjet eksperimentit.<br />
Mjetet: zar, monedhë.<br />
Konceptet: probabilitet.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Lojë + Eksperiment Lojë + Eksperiment<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Kemi një zar, në faqet e tij janë shënuar me pika numrat 1, 2, 3, 4, 5, 6.<br />
Gjej sa do të jetë: 1) probabiliteti i 4, 5, 6...?<br />
2) probabiliteti i numrave çift?<br />
3) probabiliteti i shumëfi shave të 3?<br />
Realizim+Reflektim: Loja + Eksperimenti<br />
Vëzhgoni faqet e zarit tek ushtrimi 1, faqe 152.<br />
- Çfarë numrash paraqesin ato?<br />
Jepini përgjigje pyetjeve te libri.<br />
Tek ushtrimi 2 kërkohet edhe parashikimi, edhe verifi kimi me 2 zare.<br />
Mësuesi plotëson tabelën.<br />
1 2 3 4 5 6<br />
1 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6<br />
2 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
316
Kutitë e tabelës plotësohen nga nxënësit.<br />
Më pas ngjyrosen me të kuqe rastet kur shuma e tyre është 4.<br />
Ngjyros me blu ato që shumën e kanë 7.<br />
- Sa kuti janë gjithsej?<br />
- Kërkohet sa raste janë me 4? Po me 7?<br />
- Sa është probabiliteti i atyre me 4? Po me 7?<br />
Për të verifikuar kërkohet në çdo dyshe të hedhin të dy zaret dhe të verifi kohen rastet e<br />
mësipërme.<br />
Përsëritje paralele.<br />
Kryej veprimet.<br />
96761 4396 536 651<br />
+ 5678 - 1787 ⋅ 6 ⋅ 42<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, faqe 84-85, ushtrimet 1, 2, 3, 4.<br />
Ora II. (Të përgjigjen dyshe mbi probabilitetin dhe statistikën).<br />
Objektiva:<br />
1) Të përcaktojë modën dhe mesataren aritmetike të të dhënave.<br />
2) Të dallojë probabilitetin, histogramën, modën, mesataren.<br />
Konceptet: moda, mesatare aritmetike, probabiliteti, histogram.<br />
Mjetet: libri, fl etë pune.<br />
Struktura:<br />
Evokim Realizim Reflektim<br />
Stuhi mendimesh Punë në grupe Punë në grupe<br />
Evokim: Stuhi mendimesh.<br />
Tabelë<br />
Histogramë<br />
paraqiten<br />
Mbledhja e të dhënave<br />
elementet<br />
Moda<br />
Mesatarja<br />
aritmetike<br />
Probabiliteti<br />
Realizim+Reflektim: Punë me grupe.<br />
Në fi llim duke punuar në dyshe u jepen përgjigje ushtrimeve 3, 4, faqe 153, në<br />
libër.<br />
Më pas diskutohen në klasë përgjigjet dhe korrigjohen gabimet.<br />
Klasa ndahet në tri grupe dhe bëhen studime.<br />
1 – Cilin qytet do të preferoje për pushime?<br />
2 – Cila është ëmbëlsira e preferuar?<br />
3 – Cila lloj muzike të pëlqen?<br />
Nxënësit duke ndarë detyrat përpilojnë tabelën e të dhënave, gjejnë modën.<br />
Përsëritje paralele.<br />
1. Të njehsohen sipërfaqet e katrorit kur janë dhënë:<br />
a) a = 3 cm b) a = 3 cm<br />
b = 5 cm<br />
317
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
Test<br />
2. Të njehsohen vëllimet e kubit dhe kuboidit.<br />
a) a = 3 cm b) a = 3 cm<br />
b = 5 cm<br />
c = 4 cm.<br />
Detyrë shtëpie: fl etë pune, ushtrimet 6, 7, faqe 85.<br />
Test fundor<br />
Objektivat:<br />
1. Zbërthimi i numërorit me 6 shifra.<br />
2. Krahasimi i numrave të mëdhenj.<br />
3. Rrumbullakimi i numrit në 10, 100, 1000... më të afërt.<br />
4. Paraqitja e thyesave me fi gurë.<br />
5. Gjetja e pjesës së një numri.<br />
6. Plotësimi i gjymtyrëve te thyesat e barabarta.<br />
7. Krahasimi i thyesave.<br />
8. Mbledhja e numrave në shtyllë.<br />
9. Zbritja e numrave në shtyllë.<br />
10. Shumëzimi i numrave në shtyllë.<br />
11. Vetia e përdasimit.<br />
12. Shumëzimi i dhjetësheve të plota.<br />
13. Pjesëtimi i numrit 3-shifror me një numër 1-shifror.<br />
14. Zbritja dhe mbledhja e numrave thyesorë me emërues të barabartë.<br />
15. Pozicioni i drejtëzave.<br />
16. Llojet e këndeve.<br />
17. Llojet e trekëndëshave.<br />
18. Llojet e katërkëndëshave.<br />
19. Llojet e trupave.<br />
20. Simetria në lidhje me një drejtëz.<br />
21. Zhvendosja paralele në rrjetin koordinativ.<br />
22. Kthimi i njësive nga e madhja tek e vogla.<br />
23. Mbledhja dhe zbritja e njësive.<br />
24. Njehsimi i sipërfaqes së katrorit, drejtkëndëshit.<br />
25. Njehsimi i vëllimit të kubit, kuboidit.<br />
26. Njehsimi i numrave të shprehjes shkronjore.<br />
27. Zgjidhje e ekuacionit me tentativë.<br />
28. Ndërtimi i hitogramit të të dhënave dhe gjetja e modës dhe mesatares aritmetike.<br />
318
1. Zbërthe. (2 pikë)<br />
87364 = ... + ... + ...<br />
2. Vendos shenjën < ose >. (2 pikë)<br />
49947 49958<br />
101101 99999<br />
3. Të rrumbullakoset në 10, 100, 1000 më të afërt. (3 pikë)<br />
..........................<br />
36474 ..........................<br />
..........................<br />
3<br />
4. Jepet figura. Vijëzo e figurës. (1 pikë)<br />
6<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
3<br />
5. Gjej e 63 = (2 pikë)<br />
6<br />
6. Plotëso. (2 pikë)<br />
2 .......... 8<br />
+ =<br />
3 9 .........<br />
7. Vendos shenjën , =. (6 pikë)<br />
3<br />
3<br />
4<br />
1 1<br />
3<br />
2<br />
7<br />
2<br />
3<br />
2<br />
3<br />
1<br />
1<br />
5<br />
2<br />
3<br />
2<br />
3<br />
8. Kryej mbledhjen në shtyllë. (1 pikë)<br />
5084<br />
+ 7269<br />
9. Kryej zbritjen në shtyllë. (1 pikë)<br />
7000<br />
+ 1111<br />
4<br />
6<br />
10. Kryej shumëzimin në shtyllë. (1 pikë)<br />
426<br />
⋅ 32<br />
11. Plotëso barazimin. (2 pikë)<br />
___ ⋅ ___ = ( ___ - ___ ) ⋅ ___<br />
= 9 ⋅ 8 – 2 ⋅ 8<br />
=<br />
12. Plotëso. (2 pikë)<br />
360 ⋅ 20 = 200 ⋅ 300 =<br />
319
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
13. Kryej pjesëtimin. (1 pikë)<br />
463 : 2 =<br />
14. Kryej veprimet. (2 pikë)<br />
2<br />
5<br />
+<br />
3<br />
5<br />
6<br />
= -<br />
7<br />
15. Rretho drejtëzat paralele. (1 pikë)<br />
a. b. c.<br />
2<br />
7<br />
=<br />
16. Rretho këndin e shtrirë. (1 pikë)<br />
a.<br />
b.<br />
c.<br />
d.<br />
17. Rretho trekëndëshin kënddrejtë. (1 pikë)<br />
a. b. c.<br />
18. Rretho paralelogramin. (1 pikë)<br />
a. b. c.<br />
19. Rretho piramidën dhe njehso për të. (4 pikë)<br />
Numrin e faqeve = Numrin e kubeve = Numrin e brinjëve =<br />
a.<br />
b.<br />
c.<br />
d. e.<br />
320
20. Plotëso figurën nëse drejtëza d është drejtëzë simetrie. (1 pikë)<br />
B<br />
d<br />
A<br />
C<br />
D<br />
21. Zhvendos paralelisht figurën sipas drejtimit të dhënë. (2 pikë)<br />
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
A<br />
B<br />
C<br />
22. Plotëso. (3 pikë)<br />
6 km = ...... m 4 kg = ...... g 2 h = ...... sek<br />
1 m 30 cm = ...... cm 5 kg 100 g = ...... g 20 min = ...... sek<br />
23. Kryej veprimet. (3 pikë)<br />
2 km 400 m 8 cm 5 mm 6 h 30’ 40’’<br />
+ 1 km 300 m + 6 cm 7 mm - 2 h 50’ 50’’<br />
24. Njehso sipërfaqen dhe perimetrin e drejtkëndëshit. (2 pikë)<br />
3 cm<br />
5 cm<br />
25. Njehso vëllimin e kuboidit, ku janë dhënë: (1 pikë)<br />
a = 3 cm<br />
b) 4 cm l = 2 cm<br />
26. Jepet shprehja x+12. Gjej vlerën e saj kur: ( 3pikë)<br />
X = { 10,11,12 }<br />
321
Libër mësuesi për tekstin “Matematika 4”<br />
27. Gjej X-in dhe bëj provën. (2 pikë)<br />
634 – x = 136<br />
28. Trego nënbashkësinë që inekuacioni është i vërtetë. (2 pikë)<br />
A = { 5, 9, 3, 7 } 6 ⋅ X < 56.<br />
29. Sipas të dhënave gjej modën, mesataren aritmetike. (2 pikë)<br />
Klasat<br />
K. I<br />
K. II<br />
K. III<br />
K. IV<br />
K. V<br />
Nr. i nxënësve<br />
72<br />
49<br />
59<br />
67<br />
75<br />
Ush.<br />
P.<br />
Ush.<br />
P.<br />
Ush.<br />
P.<br />
Ush.<br />
1<br />
2<br />
10<br />
1<br />
19<br />
4<br />
28<br />
2<br />
2<br />
11<br />
2<br />
20<br />
1<br />
29<br />
3<br />
3<br />
12<br />
2<br />
21<br />
2<br />
4<br />
1<br />
13<br />
1<br />
22<br />
3<br />
5<br />
2<br />
14<br />
2<br />
23<br />
3<br />
6<br />
2<br />
15<br />
1<br />
24<br />
2<br />
Shuma<br />
7<br />
6<br />
16<br />
1<br />
25<br />
1<br />
8<br />
1<br />
17<br />
1<br />
26<br />
3<br />
9<br />
1<br />
18<br />
1<br />
27<br />
2<br />
P.<br />
2<br />
2<br />
57<br />
Vlerësimi<br />
Nota 4 5 6 7 8 9 10<br />
Pikët 0-14 15-21 22-28 29-36 37-43 44-50 51-57<br />
322
Për tekstin<br />
“Dituri natyre 4”<br />
Përgatitur nga:<br />
Anila Londo
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
324
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
325
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
326
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
327
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 1.1<br />
Kapitulli<br />
M J E D I S I N A T Y R O R<br />
Tema: Vendi im në planetin Tokë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë shtrirjen e Shqipërisë në planetin Tokë.<br />
2. Të dallojë elementet përbërëse të planetit Tokë duke u nisur nga pamja e jashtme.<br />
3. Të përshkruajë vendbanimin e tij.<br />
I<br />
Fjalë kyç: planet, gadishull, oqean, kontinent, shtet, vendbanim.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, globi, harta e botës, harta e Shqipërisë. Këshillohet që globi dhe<br />
harta të jenë përherë në klasë.<br />
Fazat e strukturës Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësve<br />
Evokimi bisedë, lojë zhvillim fjalori<br />
Realizimi i kuptimit vëzhgo- diskuto, harta e mendjes paraqitje grafi ke<br />
Reflektimi shkrim i lirë nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Bisedë me nxënësit, të cilët sapo janë kthyer nga pushimet.<br />
1. Cili prej jush i ka kaluar pushimet në një qytet tjetër?<br />
2. A është larg prej qytetit tonë?<br />
3. Çfarë kishte të veçantë ai?<br />
4. A ka qenë ndonjëri prej jush jashtë shtetit?<br />
5. Ju udhëtuat me avion? Etj.<br />
Zhvillohet pesë minuta një lojë. Një nxënës do të thotë alfabetin pa zë dhe ndalon kur i<br />
thotë nxënësi tjetër. Me shkronjën në të cilën ndaloi, të gjithë do shkruajnë nga një emër qyteti<br />
dhe shteti. Kush i shkruan i pari thotë stop, të tjerët duhet të ndalojnë. Lexojnë ata nxënës që<br />
i kanë shkruar të dy: qytetin dhe shtetin. Kjo përsëritet disa herë. Loja mund të zhvillohet dhe<br />
në grup.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri. Nxënësit njihen me një nga objektivat e orës duke lexuar rubrikën hyrëse<br />
“Problemi”.<br />
Vëzhgohen fi gurat dhe komentohen. U tregohet nxënësve globi. Lihen të lirë të bëjnë<br />
komentet sipas dëshirës. Shkruhen në tabelë mendimet e tyre.<br />
Mësuesi shton dhe saktëson njohuritë e nxënësve. Pjesa më e madhe e planetit është ujë,<br />
rreth ¾ e tij. Sipërfaqet e mëdha të tokës quhen kontinente, ndërsa sipërfaqet e mëdha me ujë<br />
janë oqeanet. Plotësohet harta e mendjes.<br />
328
i rrumbullakët<br />
ujë<br />
dete<br />
Evropë Azi Afrikë kontinente<br />
planeti Tokë<br />
liqene<br />
lumenj oqeane vendi im male<br />
ka ngjyra të ndryshme<br />
tokë<br />
fusha<br />
kodra<br />
Përcaktohet në hartën e librit ose të klasës kontinenti i Evropës, Gadishulli i Ballkanit dhe<br />
Shqipëria.<br />
Secili nxënës tregon në glob ku ndodhet Shqipëria. Mund të bëhen komente për madhësinë<br />
e saj, për numrin e shteteve etj.<br />
Disa nxënës bëjnë prezantimin e tyre duke fi lluar nga emri, shkolla, qyteti, rrethi, shteti,<br />
gadishulli dhe kontinenti.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Reflektimi:<br />
Lexohet rubrika”Unë zbulova se”.<br />
U jepet përgjigje me gojë tri pyetjeve të para.<br />
Punë e pavarur (shkrim i lirë). Nxënësit përshkruajnë qytetin ose fshatin në të cilin banojnë.<br />
Përshkrimi mund të jetë i kësaj forme:<br />
Unë jetoj në qytetin e ….Ai nuk është shumë i madh. Pranë qytetit kalon lumi…Qyteti im<br />
shtrihet rrëzë malit (pranë një fushe të madhe). Këtu ka shumë pemë. Në qendër të tij ndodhet<br />
një shesh i madh dhe disa ndërtesa të larta. Stadiumi është në periferi. Unë mësoj në shkollën<br />
… e cila ndodhet në lagjen…. Aty pranë, unë kam shtëpinë. Përreth shtëpisë sime ka disa<br />
pemë të larta dhe dy-tri dyqane ushqimore. Ne luajmë përditë me shokët e pallatit.<br />
Lexohen disa punë të nxënësve. Motivohen punët më të mira.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 6 i librit. Nxënësit këtë ushtrim mund ta bëjnë dhe me skeda , duke<br />
shënuar në secilën skedë nga një tregues. Për detyrë mund të jepet edhe Fletorja e punës.<br />
Mësimi 1.2<br />
Tema: Toka dhe uji<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të emërtojë format e ndryshme të sipërfaqes së tokës dhe të hapësirave ujore.<br />
2. Të përshkruajë secilën prej formave të mjedisit.<br />
3. Të krahasojë kodrën me malin, lumin me liqenin dhe liqenin me detin.<br />
Fjalë kyç: kodër, mal, fushë, liqen, lumë, det, sipërfaqe e rrafshët.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, harta reliev, foto të formave të ndryshme të mjedisit, fl etore e<br />
diturisë, fletë A4 ose vizatim.<br />
Fazat e strukturës Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësve<br />
Evokimi pyetje autorit nxitje diskutim<br />
Realizimi i kuptimit vëzhgo- diskuto, diagrami i Venit ndërtimi i shprehive studimore<br />
Reflektimi vizatim - turi i galerisë paraqitja grafike e informacionit<br />
329
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Shkruhet problemi në tabelë:<br />
Ne duhet ta kemi kujdes Tokën, është e vetmja që kemi!<br />
Nxiten nxënësit që t’i bëjnë pyetje autorit, pse e ka shkruar këtë thënie. Nëse nxënësit<br />
hezitojnë në fillim, mësuesja ngacmon nxënësit që të bëjnë sa më shumë pyetje. Këtyre pyetjeve<br />
u japin përgjigje nxënësit e tjerë, bashkë me mësuesen. Pyetjet mund të jenë të kësaj forme:<br />
1. Pse duhet të kujdesemi ne për Tokën, kur në planet ka dhe gjallesa të tjera.<br />
2. Toka është shumë e madhe, si mund të kujdesemi për të?<br />
3. Çdo të thotë është e vetmja që kemi?<br />
4. Unë mendoj se jeta në Tokë varet nga Dielli. Nëse do të shuhej ai, Toka do të ngrinte.<br />
5. Ne duhet të kujdesemi edhe për ujin?<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Planeti Tokë përbëhet nga toka dhe uji. Ky i fundit, zë 2/3 e gjithë sipërfaqes. Por, si quhen<br />
pjesët e ndryshme me ujë dhe ato të tokës?<br />
Nxënësit vëzhgojnë hartën fi zike dhe dallojnë pjesët më të ngritura dhe ato më të ulëta.<br />
Diskutohet figura e madhe e librit dhe emërtohen format e ndryshme të mjedisit.<br />
Përshkruhet çdo formë e mjedisit duke parë fi gurat dhe duke lexuar materialin. Mësuesja<br />
bashkë me nxënësin mund të shtojë njohuri të tjera, por jo të detajuara, sepse do mësohen<br />
në mësimet e ardhshme.<br />
Pyetje enigmë drejtuar njeri-tjetrit:<br />
Nxënësi 1: - Është formë e mjedisit. Më thuaj për çfarë bëhet fjalë?<br />
Nxënësi 2: - Është pjesë toke?<br />
Nxënësi 1: - Po.<br />
Nxënësi 2: - Është sipërfaqe e rrafshët?<br />
Nxënësi 1: - Jo.<br />
Nxënësi 2: - Është shumë e ngritur ?<br />
Nxënësi 1: - Po.<br />
Nxënësi 2: - Është mali?<br />
Nxënësi 1: - Po.<br />
Zhvillohen dy-tri lojëra të tilla, në mënyrë që nxënësit të përvetësojnë më mirë format e<br />
mjedisit.<br />
Punë në çift. Krahasohen me diagramin e Venit format e mjedisit dhe lexohen nga disa<br />
grupe. Kjo mund të punohet në fl etore ose në fl etë A4.<br />
mali<br />
i lartë<br />
shkëmb<br />
ftohtë, borë<br />
të përbashkëtat<br />
tokë<br />
pjesë e ngritur<br />
forma të mjedisit<br />
kodra<br />
e ulët<br />
e gjelbëruar<br />
lumi<br />
rrjedh<br />
i ngushtë<br />
derdhet në det<br />
të përbashkëtat<br />
ujë i ëmbël<br />
notohet<br />
peshq<br />
liqeni<br />
nuk lëviz<br />
gropë e madhe<br />
ujë i ndenjur<br />
330
Mësimi 1.3<br />
Plotësohet tabela e librit: tokë ujë<br />
kodra<br />
lumi<br />
mali<br />
liqeni<br />
fusha<br />
deti, oqeani<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit vizatojnë në fl etë ose fl etore vizatimi, format e relievit dhe i emërtojnë ato.<br />
Në fund vendosen punët në mur dhe nxënësit vlerësojnë njëri-tjetrin. Motivohen punët më<br />
të sakta.<br />
Detyrë shtëpie: Ndërto me materiale të ndryshme dy forma të relievit.<br />
Tema: Njeriu ndryshon mjedisin<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të shpjegojë se ç’kupton me mjedis natyror dhe me mjedis artifi cial.<br />
2. Të dallojë elementet natyrore dhe artifi ciale në një mjedis.<br />
3. Të justifi kojë ndryshimet që i bën njeriu mjedisit.<br />
Fjalë kyç: mjedis natyror, mjedis artifi cial, shndërrim, elemente natyrore dhe artifi ciale<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletore e nxënësit, foto nga mjedise të ndryshme.<br />
Fazat e strukturës Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësve<br />
Evokimi stuhi mendimi në dyshe zhvillim fjalori<br />
Realizimi i kuptimit lexim i koduar i tekstit të lexuarit ndërveprues<br />
Reflektimi rrjeti i diskutimit diskutim i ideve<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Shkruhet në tabelë:<br />
NJERIU<br />
MJEDISI<br />
Nxënësit shkruajnë ide të ndryshme që u vijnë në mend rreth këtyre fjalëve. Kjo detyrë<br />
zhvillohet në çift dhe punohet në një fl etë A4. Disa ide të tilla mund të jenë:<br />
1. Mjedisi dhe njeriu janë të lidhur ngushtë.<br />
2. Njeriu nuk jeton dot pa mjedisin që e rrethon.<br />
3. Njeriu e ndryshon mjedisin.<br />
4. Njeriu nuk kujdeset si duhet për mjedisin.<br />
5. Mjedisi është në forma të ndryshme etj.<br />
Lexohen mendimet nga disa çifte nxënësish dhe më të rëndësishmet (ato që kanë lidhje<br />
me objektivat e orës) shkruhen në tabelë.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Njihen nxënësit me problemin e ditës. Le t’i japim përgjigje së bashku.<br />
Vëzhgohen fi gurat e para dhe krahasohen ato. Nxënësit gjejnë të përbashkëtat dhe<br />
ndryshimet midis tyre.<br />
U shpjegohet nxënësve se ky është i njëjti peizazh, para dhe pas ndërhyrjes së njeriut.<br />
Përcaktohet se ç’është një mjedis natyror dhe një mjedis artifi cial.<br />
331
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
natyror<br />
i pandryshuar<br />
siç është krijuar nga natyra<br />
mjedisi<br />
artifi cial<br />
e ka krijuar njeriu<br />
e ka ndryshuar<br />
Nxënësit japin shembuj nga mjedisi që i rrethon për elemente natyrore dhe artifi ciale të<br />
mjedisit. Këtu u tregojnë njëri-tjetrit fotot që kanë marrë nga mjedise të ndryshme.<br />
Punë e pavarur. Nxënësit punojnë me teknikën “Lexim me kodim teksti”. Lexohet teksti në<br />
heshtje, shënohet N, sipër fjalëve që tregojnë elemente natyrore; dhe A, sipër fjalëve që tregojnë<br />
elemente artifi ciale. Në të njëjtën mënyrë veprohet edhe për fi gurat.<br />
Pas kësaj pune, grupohen te tabela e librit elementet përkatëse.<br />
elemente natyrore<br />
drurë, barishte, gurët, dheu, lumi,<br />
kodra, mali, livadhi etj.<br />
elemente artifi ciale<br />
toka të mbjella, liqene artifi ciale,<br />
banesa, qytete, fshatrat, rrugët, urat etj.<br />
Plotësohet dhe lexohet rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”.<br />
Reflektimi:<br />
Shkruhet në tabelë një pyetje, së cilës mund t’i jepet përgjigje pozitive ose negative. Nxënësit,<br />
pasi e lexojnë me vëmendje pyetjen, zgjedhin një përgjigje dhe e argumentojnë atë me kolonën<br />
përkatëse. Detyra punohet në fl etore. Ja disa argumente:<br />
Po<br />
Jo<br />
1. Njeriu duhet të ndërtojë banesa A duhet ta ndryshojë 1. Ai duhet t’i bëjë ndërtesat atje<br />
sepse i nevojiten ato. njeriu mjedisin? ku nuk e dëmton mjedisin.<br />
2. Njerëzit ndërtojnë qytete që të Pse? 2. Njerëzit prishin edhe kodrat për<br />
jetojnë të organizuar e të bëjnë<br />
nevojat e tyre. Atje rrëshqet dheu,<br />
jetë të rehatshme.<br />
dëmtohen shtëpitë, rrezikohet jeta e<br />
3. Duhet të ndërtojë ura dhe rrugë tyre etj.<br />
për të komunikuar më shpejt me<br />
3. Aty ku kanë ndërtuar vendbanime,<br />
njëri-tjetrin etj.<br />
njerëzit kanë prishur bimët, pemët.<br />
Tani sipërfaqja e gjelbër është zvogëluar,<br />
pra kemi më pak ajër të pastër.<br />
Pasi t’i plotësojnë ato, lexohen argumentet. Një nxënës mbron përgjigjen Po, ndërsa tjetri<br />
argumenton të kundërtën, nëse ka të tillë.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Përshkruani ndryshimet që janë bërë në vendbanimin tuaj.<br />
332
Mësimi 1.4<br />
Tema: Mjedisi jetësor<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përkufi zojë mjedisin jetësor të gjallesave.<br />
2. Të përcaktojë mjedisin jetësor të pesë gjallesave.<br />
3. Të krahasojë mjediset jetësore të njerëzve dhe të gjallesave.<br />
Fjalë kyç: mjedis jetësor, përshtatje, cikli i jetës.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, foto të kafshëve, foto të mjediseve të ndryshme, fl etë<br />
vizatimi, gërshërë, ngjitës, lapsa me ngjyra.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Fazat e strukturës Metodat mësimore Veprimtaritë e nxënësve<br />
Evokimi parashikim me terma paraprakë nxitja e diskutimit<br />
Realizimi i kuptimit vëzhgo-analizo, diagrami i Venit ndërtimi i shprehive studimore<br />
Reflektimi turi i galerisë paraqitje grafike e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Shkruhen në tabelë katër fjalë. Lihen nxënësit të lirë të shkruajnë një tekst të shkurtër duke<br />
i përdorur si fjalë kyç ato të mësipërmet. Nuk ka shumë rëndësi formimi i një teksti të bukur<br />
letrar, sepse koha është e shkurtër.<br />
peshk i gjallë rrjetë luaj rërë ngordh<br />
Lexohen disa nga tekstet e krijuara. Shtrohen pyetjet: Pse ngordhi peshku? A jeton dot në rërë?<br />
Peshku, që të jetojë, kërkon mjedisin e tij jetësor. Çfarë është mjedisi jetësor? Kësaj pyetjeje<br />
do t’i përgjigjemi së bashku në mësimin e sotëm.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Lexohet problemi në libër. Ti shpesh thua: shkolla ime … A ke menduar pse?<br />
Të gjitha gjërat që na rrethojnë dhe na shërbejnë gjatë gjithë ciklit të jetës, përbëjnë mjedisin<br />
jetësor. Mjedis jetësor kanë të gjitha gjallesat.<br />
Vëzhgohen me kujdes figurat dhe përcaktohen mjediset jetësore të gjallesave: zogu, lepuri,<br />
urithi, peshqit, bimët dhe njeriu.<br />
Plotësohet tabela në fl etore nga nxënësit dhe gjatë leximit krahasohen mjediset jetësore<br />
të gjallesave.<br />
gjallesat<br />
dhelpra<br />
pinguini<br />
bleta<br />
bretkosa<br />
ariu polar<br />
mjedisi jetësor<br />
pylli, shtëpitë e fshatarëve, koteci i pulave etj<br />
akulli, uji i oqeanit, toka<br />
kosherja, mjedisi ku fl uturojnë, lulet.<br />
uji i pellgut, toka, bimët, insektet.<br />
shpella, akulli, dëbora, uji i ftohtë i oqeanit<br />
Theksohet se, edhe njerëzit që banojnë në vende të ndryshme kanë mjedise jetësore të<br />
ndryshme.<br />
Krahasohet mjedisi jetësor i një banori të qytetit me atë të një malësori. Në fi llim punohet<br />
çift, pastaj në tabelë, duke marrë mendimet e nxënësve.<br />
333
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
mjedisi jetësor<br />
banor i qytetit të përbashkëtat banor i malësisë<br />
apartamenti ambulancë kulla<br />
teatri, kinema shkollë mali, toka<br />
markat të afërmit bagëtia<br />
stadiumi dyqanet pylli<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit punojnë në çift për të treguar mjediset jetësore të gjallesave. Do të përdoren fotot<br />
që kanë sjellë. Në qendër do të vendoset një gjallesë, ndërsa rreth saj fotot që tregojnë mjedisin<br />
jetësor. Nëse nuk kanë fotot e duhura, mund t’i vizatojnë ato. Këshillohet që të përcaktohen<br />
mjedise jetësore të gjallesave të ndryshme nga ato të librit.<br />
Pasi mbarojnë nxënësit, punët e tyre vendosen në mur ose në tabelë.<br />
Vlerësohen nxënësit për përcaktimin e mjediseve jetësore dhe për kolazhet me foto.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 3 dhe 4 në libër.<br />
Mësimi 1.5<br />
Tema: Jeta në qytet<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të emërtojë pjesët përbërëse të qytetit.<br />
2. Të përshkruajë disa elemente artifi ciale që përbëjnë pjesët e qytetit.<br />
3. Të tregojë emrat e pesë qyteteve të Shqipërisë.<br />
4. Të përcaktojë tri anë pozitive e tri anë negative të qytetit.<br />
Fjalë kyç: qytet, mjedis artifi cial, qendër, periferi, institucion.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore e diturisë, foto nga qytete të ndryshme, fakte për qytetin e<br />
tyre ose për qytetin më të afërt.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
Di, Dua të di, Mësova<br />
Di, Dua të di, Mësova; lexim individual<br />
organizues grafi kë<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
diskutimi i ideve<br />
ndërtimi i njohurive studimore<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Shkruhet në tabelë titulli i mësimit:<br />
JETA NË QYTET<br />
Nxënësit lihen të lirë të mendojnë rreth qytetit dhe jetës në të. Shkruajnë ato çfarë dinë te<br />
kolona e parë e tabelës: Di, Dua të di, Mësova .<br />
Lexohen dhe diskutohen njohuritë që kanë shkruar nxënësit.<br />
Njihen nxënësit me problemin. Qyteti i ofron njeriut kushte të mira jetësore. Si janë krijuar<br />
këto kushte? Çfarë i mungon njeriut në qytet?<br />
Nxiten nxënësit të mendojnë se çfarë pyetje kanë, duke u nisur nga ky problem dhe nga titulli<br />
i mësimit. Pyetjet e nxënësve mund të jenë të shumëllojshme. Mësuesi duhet të përzgjedhë<br />
(ose të shtojë pyetje të tjera) dhe të shkruajë në kolonën e dytë të tabelës, ato që kanë lidhje<br />
me objektivat e orës së mësimit. Edhe nxënësit plotësojnë kolonën e dytë të tabelës me pyetje.<br />
334
Gjatë përdorimit të kësaj teknike mund të dalin të papritura te pyetjet e nxënësve. Pyetjet, të<br />
cilave nuk u jepet dot përgjigje për arsye kohe ose mungesë informacioni, shkruhen në një<br />
kënd të veçantë në klasë dhe u lihen nxënësve për hulumtim në shtëpi. Përgjigjet e tyre mund<br />
të jepen pas disa orësh.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Pyetjeve të shkruara te kolona e dytë duhet t’i japim përgjigje duke lexuar tekstin. Në fi llim<br />
komentohen fi gurat e librit, duke emërtuar elemente të ndryshme të qytetit.<br />
Nxënësit duhet të lexojnë tekstin në mënyrë individuale. Udhëzohen nxënësit që të kërkojnë<br />
në tekst përgjigjet e pyetjeve.<br />
Pasi mbaron studimi i tekstit, diskutohen përgjigjet me të gjithë nxënësit. Mësuesi mund të<br />
saktësojë ose të shtojë njohuritë e tyre. Nxënësit plotësojnë kolonën e tretë të tabelës.<br />
Tabela mund të plotësohet në këtë formë:<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Di Dua të di Mësova<br />
1. Cilat janë pjesët përbërëse të qytetit?<br />
2. Çfarë ka në qendër të qytetit?<br />
3. Po në periferi?<br />
4. Çfarë kushtesh të mira ofron qyteti?<br />
5. A ka anë të këqija qëndrimi në qytet?<br />
1. Qyteti përbëhet nga qendra dhe periferia.<br />
Të dyja janë të ndërtuara nga njeriu.<br />
2. Në qendër ndodhen ndërtesat më të rëndësishme, si:<br />
muze, kisha, xhami, kinema, banka, monumente etj.<br />
3. Në periferi mund të ketë ndërtesa të reja, si: pallate,<br />
qendra tregtare, spitale, qendra sportive, parqe etj.<br />
4. Qyteti ofron shumë shërbime, si: punë, banesa, argëtim<br />
kulturor dhe sportiv, shkollim universitar etj.<br />
5. Në qytet ka shumë zhurmë. Ai është tepër i populluar.<br />
Ndotja në të është e madhe. Nuk ka shumë mjedise të<br />
gjelbëruara etj.<br />
Reflektimi:<br />
Bëhet një përmbledhje e mësimit duke u ndihmuar edhe nga organizuesi grafi k i rubrikës<br />
“Unë zbulova se”.<br />
Nxënësit tregojnë dhe emërtojnë fotot e qyteteve të ndryshme, që kanë sjellë në klasë. Shkëmbejnë<br />
njohuritë që kanë për qytetin e tyre ose për qytetin më të afërt (për ata që banojnë në fshat).<br />
Plotësohet nga mësuesja organizuesi grafi k në tabelë.<br />
ndërtesa më e vjetër<br />
kur është krijuar<br />
popullsia<br />
rrugët<br />
qyteti<br />
shkollat<br />
të veçanta<br />
lagjet<br />
Punë e pavarur. Plotësohet tabela e tekstit duke shkruar vendin se ku zhvillohet veprimtaria<br />
përkatëse. Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Shkrim i lirë: Përshkruaj qytetin që të pëlqen më shumë; ose plotësimi i<br />
Fletores së punës.<br />
Shënim. Duke filluar nga mësimi i sotëm e deri te “Jeta në bregdet”, nxënësit duhet të grumbullojnë<br />
foto të qyteteve, fshatrave, deteve, liqeneve etj. Në fund të këtyre mësimeve do krijojnë albumin me pamje<br />
nga Shqipëria. Ky album mund të krijohet me grupe nxënësish. Çdo foto duhet të shoqërohet me emërtimin<br />
përkatës dhe ndonjë të dhënë tjetër. Albumi do të shërbejë si mjet mësimor dhe për lëndë të tjera.<br />
335
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 1.6<br />
Tema: Të jetosh në fshat<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë mjediset artifi ciale dhe natyrore në fshat.<br />
2. Të përshkruajë punët bujqësore dhe blegtorale që bëhen në fshat.<br />
3. Të thotë emrat e tre fshatrave në Shqipëri.<br />
4. Të krahasojë fshatin me qytetin.<br />
5. Të argumentojë anët e mira dhe të këqija të fshatit.<br />
Fjalë kyç: fshat, punë bujqësore, punë blegtorale, makineri moderne, lëndë kimike,<br />
stallë.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletore, fl etë A4, foto të fshatrave të ndryshme, kasetë ose DVD-në<br />
e fi lmave “Beni ecën vet” ose “Shoqja nga fshati”.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
brainstorming, mbajtja e strukturuar e shënimeve,<br />
diagrami i Venit<br />
rrjeti i diskutimit<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori, të lexuarit ndërveprues,<br />
paraqitje grafike e informacionit, të<br />
nxënit bashkëpunues<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Shkruhet me shkronja të mëdha:<br />
TË JETOSH NË FSHAT<br />
Mësuesi nuk lexon apo komenton, ai pret reagimin e nxënësve që mund të jetë habi, e<br />
qeshur, kënaqësi apo kureshtje.<br />
Çfarë ju vjen në mendje kur dëgjoni fjalën fshat?<br />
Nxënësit tregojnë sa më shumë gjëra që dinë rreth saj.<br />
Nëse do të kishte mundësi, nxënësit mund të shihnin pak pjesë nga fi lmi “Beni ecën vet”<br />
ose “Shoqja nga fshati”. Në të kundërt, mund të rikujtohen me gojë pjesë fi lmi dhe të shprehen<br />
mendime të ndryshme.<br />
Nxënësit i tregojnë njëri-tjetrit fotot e fshatrave që kanë sjellë dhe emrat e tyre. Shtohen<br />
këto me emra të tjerë.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe njihen nxënësit me problemin. Komentohen fi gurat e librit. Gjatë kësaj<br />
veprimtarie, mësuesi tregon kujdes që të përdoren fjalë të tilla, si: mjedis natyror dhe artifi cial,<br />
punë bujqësore dhe blegtorale.<br />
Njohuritë e reja do të merren duke lexuar tekstin në çift dhe duke mbajtur shënime në<br />
mënyrë të strukturuar.<br />
Mësuesi paraqet strukturën, pra pikat ku do të përqendrohen nxënësit. Pasi lexojnë<br />
tekstin dhe mbajnë shënimet në çift, ato diskutohen me të gjithë dhe plotësohet tabela nga<br />
mësuesja.<br />
336
elemente natyrore<br />
elemente artificiale<br />
kodra, fusha<br />
shtëpi të shpërndara<br />
kullota, pylli ndërtimi shkollë, dyqane, ambulancë<br />
liqeni, burimi<br />
kisha, xhami, rrugë, stalla<br />
lumi fshati fusha të mbjella<br />
kanale ujitës<br />
punët<br />
bujqësore<br />
blegtorale<br />
Punojnë tokën.<br />
Mbajnë lopë, dele, pula, dhi etj.<br />
Mbjellin bimë.<br />
I kullotin ose ushqejnë në stalla.<br />
Plehërojnë tokën.<br />
I vaksinojnë.<br />
Heqin barërat e këqija.<br />
Mjelin qumështin, therin bagëtitë<br />
Ujitin, hedhin lëndë kimike.<br />
për mish, marrin leshin për veshje.<br />
Punojnë me dorë ose makineri.<br />
Kujdesen për shtimin e tyre.<br />
Vjelin dhe shesin prodhimet.<br />
Pastrojnë stallat.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Punohet ushtrimi 3 i Fletores së punës, dallimi i fshatit dhe qytetit nëpërmjet diagramit të<br />
qyteti të përbashkëtat fshati<br />
pallate të larta shkolla shtëpi të ulëta të shpërndara<br />
markat dyqane punë bujqësore<br />
qendër, periferi elemente artifi ciale elemente natyrore<br />
institucione kisha, xhami rrugë të ngushta<br />
rrugë të gjera lagje shumë gjelbërim<br />
pak gjelbërim<br />
qetësi<br />
shumë makina<br />
pak makina<br />
Venit.<br />
Reflektimi:<br />
Lexohet rubrika “Unë zbulova se”. Plotësohet ushtrimi në tekst.<br />
Shkruhet në tabelë një pyetje që pranon dy përgjigje. Nxënësit pozicionohen në një përgjigje<br />
dhe e argumentojnë atë. Mësuesi verifi kon sa nxënës janë për secilën përgjigje. Më pas fi llon<br />
diskutimi. Një nxënës, që është për përgjigjen e parë, jep arsyetimet e veta, pas tij nxënësi, që ka<br />
zgjedhur përgjigjen e dytë, jep arsye të tjera. Ky debat mund të zhvillohet edhe në formë tjetër.<br />
Nxënësit grupohen në dy kënde të klasës sipas përgjigjeve që kanë zgjedhur. Gjatë dhënies<br />
qytet<br />
fshat<br />
1. Qyteti ka më shumë argëtime se fshati. Ku do të të 1. Më pëlqen qetësia që ka fshati.<br />
2. Mund të shëtitësh me makinë. pëlqente të 2. Të kënaq shëtitja me këmbë në mjediset<br />
3. Mund të blej gjithçka që dua në markat. jetoje, në<br />
fshat apo në<br />
qytet? Pse?<br />
natyrore të fshatit.<br />
3. Në fshat mund t’i hash frutat dhe perimet<br />
sapo i këput nga bima. Ato janë të freskëta<br />
dhe të shijshme.<br />
së arsyeve sipas grupeve, ata mund të ndryshojnë mendim dhe të kalojnë te grupi tjetër.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë për mënyrën e strukturimit të mësimit, të plotësimit të diagramit<br />
të Venit dhe të arsyetimit të përgjigjes te rrjeti i diskutimit.<br />
Detyrë shtëpie: Përshkruaj mjedisin e një fshati që ke parë ose të atij që banon.<br />
337
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 1.7<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Tema: Kodra<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë kushtet e favorshme që u ofron kodra njerëzve.<br />
2. Të emërtojë të paktën tri kodra në territorin shqiptar.<br />
3. Të dallojë kodrën nga mali.<br />
4. Të përshkruajë shndërrimet që u ka bërë njeriu kodrave.<br />
Fjalë kyç: kodër, mermer, rërë, zall, argjilë, tarraca, drithëra.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, harta reliev, fletore, foto nga zonat kodrinore.<br />
Metodat mësimore<br />
përvijimi i të menduarit<br />
pyet sërish<br />
harta e konceptit<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
- Ç`quajmë elemente natyrore?<br />
- Pse ndryshojnë nga elementet artifi ciale?<br />
- A është fshati një mjedis natyror? Pse?<br />
- Çfarë të kujton fjala kodër?<br />
- A është ajo mjedis artifi cial? Pse?<br />
- A ngjan kodra me fushën?<br />
- Nëse do t’u jepeshin tri lartësi dhe fjalët: kodër, mal, fushë, si do t’i renditnit ato?<br />
- Lihen nxënësit të vizatojnë një fushë, një kodër dhe një mal.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapen librat dhe njihen nxënësit me problemin e ditës.<br />
Një përgjigje e parë e pyetjes së problemit jepet vetëm duke parë fi gurat e librit.<br />
Njohuritë e reja nxënësit do t’i marrin duke lexuar materialin e ri në grupe dyshe, me teknikën<br />
“Pyet sërish”. Një nxënës do të lexojë paragrafi n e parë, ndërsa nxënësi tjetër bën pyetje për<br />
pjesën e lexuar.<br />
Ai që lexoi duhet t’i përgjigjet dhe të dy bien dakord për përgjigjen e saktë.<br />
Më pas materiali diskutohet me të gjithë klasën.<br />
Kjo bëhet pas çdo paragrafi ose kur mbaron i gjithë mësimi.<br />
Paragrafi I - klima dhe përbërja e tokës.<br />
Paragrafi II - shndërrimi në tarraca.<br />
Paragrafi III - livadhet.<br />
Paragrafi IV - përpunimi i prodhimeve.<br />
Paragrafi V - kodra për turizëm.<br />
Punohet me hartën fi zike. Nxënësve u tregohet ndryshimi midis fushave dhe maleve, duke<br />
u nisur nga lartësia dhe nga ngjyrat. Emërtohen disa kodra dhe tregohen në hartë.<br />
Nxënësit i tregojnë njëri-tjetrit fotot e kodrave që kanë sjellë. Mësuesi mund t’ua tregojë se<br />
ku shtrihen ato në hartë.<br />
Reflektimi:<br />
Lexohet rubrika “Unë zbulova se”.<br />
338
Mësimi 1.8<br />
Punë e pavarur. Plotësohet harta në mënyrë individuale në fl etore.<br />
bujqësia<br />
blegtoria<br />
turizmi kodra përbërja e tokës<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Tema: Fusha<br />
elementet artifi ciale<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë karakteristikat kryesore të fushës.<br />
2. Të emërtojë 2-3 fusha në Shqipëri.<br />
3. Të shpjegojë rëndësinë e ndryshimeve që ka bërë njeriu në fusha.<br />
4. Të përcaktojë format kryesore të veprimtarisë njerëzore në zonat fushore.<br />
Fjalë kyç: kënetë, malarie, moçal, kanal vaditës, industri, fabrikë, uzinë, ferma, kultura<br />
bujqësore.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore e diturisë, harta reliev, foto të mjediseve fushore.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
Stuhi mendimi në dyshe<br />
Lapsat në mes, organizues grafi k<br />
Parashikim me termat paraprakë<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
Zhvillim fjalori<br />
Të nxënit bashkëpunues<br />
Nxitja për të shkruarit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Shkruhet fjala fushë, nxënësit shkruajnë në dyshe ide të ndryshme që u vijnë në mend<br />
rreth kësaj fjale. Më pas i lexojnë ato dhe mësuesi i shkruan në tabelë.<br />
e madhe<br />
e gjelbër<br />
e sheshtë<br />
ngjan si qilim fushë më e ulët se kodra<br />
element natyror<br />
ka lule dhe bimë<br />
ka në fshat dhe në qytet<br />
Njihen nxënësit me problemin që është shkruar në libër.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Mësuesi shkruan në tabelë një organizues grafi k dhe udhëzon nxënësit. Materiali i ri do<br />
të merret duke lexuar në mënyrë individuale tekstin dhe duke diskutuar në grup me teknikën<br />
“Lapsat në mes”. Për secilën kolonë të tabelës çdo nxënës jep mendimin e tij në grup dhe<br />
339
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Karakteristikat<br />
E rrafshët<br />
E gjerë<br />
E ulët<br />
Pjellore<br />
vendos lapsin në mes. Kështu vazhdojnë dhe nxënësit e tjerë të grupit. Nxënësit, që kanë<br />
lapsat në mes, nuk mund të fl asin pa thënë mendimin çdo anëtar i grupit.<br />
Mësuesi mund të kontrollojë veprimtarinë duke marrë një laps nga grupi dhe duke kërkuar<br />
mendimin e të zotit të lapsit.<br />
Pas kësaj veprimtarie mësuesi plotëson organizuesin grafik në tabelë duke marrë mendimet<br />
e nxënësve dhe duke shtuar ose saktësuar idetë e tyre.<br />
Fusha<br />
Ndryshimet që ka bërë njeriu<br />
Thau kënetat.<br />
Hapi kanale vaditëse.<br />
Punoi dhe mbolli tokën.<br />
Ndërtoi vendbanime, rrugë, autostrada,<br />
hekurudha, ura, aeroporte, fabrika,<br />
uzina etj.<br />
Punët<br />
1.Bujqësi: punim i tokës, mbjellja me drithëra,<br />
fruta, perime, plehërimi, vaditja, vjelja e<br />
prodhimeve etj.<br />
2.Blegtori: ferma për rritjen e lopëve, derrave,<br />
pulave etj.<br />
Prodhimi dhe përpunimi i mishit, qumështit,<br />
lëkurës etj.<br />
3.Industri: uzina dhe fabrika për prodhime<br />
ushqimore, industriale, për plehra kimike, për<br />
automjete etj.<br />
Mësuesi u tregon nxënësve në hartë disa fusha (fusha e Myzeqesë, Shkodrës, Korçës etj),<br />
dhe përcakton ngjyrën e tyre. Nxënësit këmbejnë me njëri-tjetrin fotot e mjedisit fushor.<br />
Reflektimi:<br />
Punë e pavarur: Nxënësit plotësojnë etiketat e fi gurës në libër.<br />
Detyrë me shkrim: Jepen në tabelë pesë fjalë kyç dhe me to nxënësit duhet të formojnë një tekst.<br />
kënetë sëmundje tharje njeri prodhime të bollshme<br />
Fillimin e tekstit e jep mësuesi: Na ishte dikur një kënetë….<br />
Pas përfundimit të punëve nxënësit lexojnë disa prej tyre. Motivohen punët më të mira.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Mësimi 1.9<br />
Tema: Mali<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë karakteristikat kryesore të malit.<br />
2. Të emërtojë 2-3 male në Shqipëri.<br />
3. Të përcaktojë disa kushte të favorshme që u ofron mali njerëzve.<br />
4. Të argumentojë përshtatjen e njerëzve me jetën në mal.<br />
Fjalë kyç: terren i thyer, shkëmbinj të thepisur, lumenj malorë, teleferik, blegtori, lugina,<br />
turizëm malor, foragjere.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletore, harta fi zike, foto nga zonat malore.<br />
340<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
analiza e tipareve semantike<br />
INSERT<br />
rrjeti i diskutimit<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
ndërtimi i shprehive studimore<br />
nxitje diskutimi
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Mësuesi duhet të ketë përgatitur tabelën me analizën e tipareve semantike për çdo nxënës<br />
ose për çdo dyshe. Nëse nuk është e mundur, mësuesi duhet ta paraqitë atë në tabelë. Nxënësit<br />
punojnë të pavarur për ta plotësuar. Shënimet mund të bëhen me Po, Jo ose me +, -.<br />
Format Mjedis Mjedis Bujqësi Blegtori Industri Autostradë Kanale Ka<br />
e mjedisit natyror artificial e zhvilluar e zhvilluar e zhvilluar vaditëse kullota<br />
Fshati Po Po Po Po Jo Jo Po Po<br />
Qyteti Jo Po Jo Jo Po Po .<br />
Jo Jo<br />
Kodra<br />
Fusha<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Me anë të tabelës ne krahasuam tiparet e disa formave të mjedisit. Cilat forma të mjedisit<br />
njohim tjetër?<br />
Lexohet problemi në libër. Njohuritë e reja merren me anë të teknikës INSERT, e cila ndihmon<br />
për një të lexuar me logjikë dhe pjesëmarrje të madhe të nxënësve.<br />
Teksti do lexohet në heshtje dhe për çdo informacion (paragraf, 1ose 2 fjali) do të vendosen<br />
shenjat përkatëse në libër. Më pas materiali i shkurtuar do të hidhet te tabela nga çdo nxënës.<br />
√ + - ?<br />
këtë e dija këtë nuk e dija këtë e dija ndryshe këtë nuk e kuptoj<br />
Mësuesi kontrollon përvetësimin e njohurive të nxënësve duke pyetur rreth këtyre pikave:<br />
1. Përshkrimi i terrenit malor.<br />
2. Përshtatja e njerëzve me malin.<br />
3. Çfarë na ofron mali.<br />
Përcaktohen 2-3 male në hartë. Nxënësit tregojnë fotot me pamje nga malet e Shqipërisë.<br />
Mësuesja duhet t’i rikujtojë nxënësit që t’i ruajnë fotot me pamje nga mjediset e ndryshme për<br />
të krijuar albumin.<br />
Reflektimi:<br />
Shkruhet në tabelë pyetja. Nxënësit do të pozicionohen Po ose Jo dhe do të sjellin<br />
argumentet përkatëse.<br />
Diskutimi fillon me një nxënës që mban qëndrimin Po dhe vazhdon me alternime. Këshillohet<br />
të marrin pjesë sa më shumë nxënës në diskutim.<br />
Po<br />
Jo<br />
1. Është freskët. A do t’ju pëlqente t’i kalonit 1. Mendoj se nuk ka shumë argëtime.<br />
2. Ka ajër të pastër. pushimet në mal? 2. Më pëlqen më shumë deti.<br />
3. Është shumë qetësi. Pse? 3. Kam frikë nga lartësitë.<br />
4. Mund të shohësh kafshë.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
341
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 1.10<br />
Tema: Lumi dhe liqeni<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë kushtet e favorshme, që u ofron lumi dhe liqeni njerëzve.<br />
2. Të tregojë dy liqene dhe dy lumenj të vendit tonë.<br />
3. Të përshkruajë masat parandaluese, që merr njeriu nga vërshimi i lumenjve.<br />
4. Të shpjegojë, si ndikon liqeni në klimën e mjedisit përreth.<br />
Fjalë kyç: shtrat lumi, zall, lumenj të lundrueshëm, vërshim, prita, liqen artifi cial, zbutje<br />
klime.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, foto të lumenjve dhe liqeneve, fotografi të nxënësve pranë<br />
lumenjve dhe liqeneve, kuriozitete ose të dhëna për lumenjtë dhe liqenet e vendit tonë.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
bisedë<br />
tryeza rrethore, diagrami i Venit<br />
ditari dypjesësh<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
ndërtimi i njohurive studimore<br />
nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
- Zhvillohet një bisedë me nxënësit.<br />
- Çfarë kemi mësuar për lumin?<br />
- Nga buron dhe ku derdhet ai?<br />
- A ka lumë në qytetin (fshatin) tonë?<br />
- Mund të thoni ndonjë qytet, në të cilin lumi kalon përmes tij? Po të tjerë ?<br />
- Çfarë ju kujton fjala liqen?<br />
- Është element natyror apo artifi cial?<br />
- Si e mendoni ju një liqen artifi cial?<br />
- Po lumë të tillë a mund të ketë?<br />
- Cili prej jush ka notuar në ujërat e lumit/liqenit?<br />
- Si ju duket në krahasim me detin?<br />
Nxënësit kanë mbi bankë fotot nga lumenjtë dhe liqenet ose fotografi të nxjerra pranë këtyre<br />
mjediseve.<br />
Vëzhgojnë dhe këmbejnë fotot me njëri-tjetrin. Lexohen materiale interesante që kanë<br />
sjellë nxënësit. Këtu mund të përfshihen: numri i lumenjve dhe i liqeneve në Shqipëri, lumi më<br />
i gjatë, lumi më i shkurtër, liqeni më i thellë, liqeni me sipërfaqen më të madhe, peshqit më<br />
karakteristikë të liqeneve tona etj.<br />
Mësuesi tregon në hartë disa lumenj dhe liqene.<br />
342<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Mësuesi i njeh nxënësit me problemin. Materiali i mëposhtëm përfshin edhe lëndën e<br />
historisë.<br />
Që nga kohërat më të hershme, njeriu i ka ngritur vendbanimet e tij pranë lumenjve dhe<br />
liqeneve. Qytetërimi i parë në botë lindi midis lumenjve Tigër dhe Eufrat, ky vend u quajt<br />
Mesopotami, që do të thotë “tokë midis dy lumenjve”. Pas tij, kemi qytetërimin egjiptian, i<br />
cili shtrihej përgjatë lumit Nil. Edhe në Evropë, fshatrat e parë u ndërtuan në brigjet e lumit<br />
Danub.<br />
Çfarë i bën kaq të pëlqyeshme zonat pranë lumenjve dhe liqeneve?
Hapen librat dhe komentohen fi gurat.<br />
Mësuesi kërkon nga nxënësit që të përcaktojnë se çfarë na ofron lumi. Nxënësit janë të<br />
ndarë në grupe, 4-5 vetë, dhe do t’i përgjigjen kërkesës së mësuesit me anë të teknikës<br />
“Tryeza rrethore”.<br />
Lexohet pjesa e parë (lumi), secili nga anëtarët e grupit do të shkruajë një fjali për kushtet që<br />
ofron lumi. Preferohet, që secili nxënës të ketë lapsa me ngjyra të ndryshme. Nxënësit duhet të<br />
jenë të vëmendshëm tek ajo që shkruan shoku, në mënyrë që të mos përsërisin idetë. Lexohen<br />
punët e grupeve. Kështu veprohet edhe për liqenin.<br />
Krahasohet lumi me liqenin me diagramin e Venit. (Vazhdon përsëri puna në grup)<br />
lumi të përbashkëtat liqeni<br />
energji elektrike ujë i pijshëm zbut klimën<br />
materiale ndërtimi peshkim turizëm<br />
(rërë dhe zall) transport mallrash dhe sporte ujore<br />
për punë në industri<br />
njerëzish<br />
përmbytje tokash<br />
vaditje<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit punojnë të pavarur në fl etore për të komentuar fjalitë e mëposhtme. Te komenti<br />
përfshihen: Përse ndodh kjo? Çfarë pasojash ka? Çfarë ju kujton? Përse mund të shërbejë?<br />
Si mund të parandalohet? Ku përdoret tjetër? Etj.<br />
fragmenti<br />
1. Në vjeshtë, kur shirat janë të bollshëm,<br />
lumenjtë fryhen dhe dalin nga shtretërit e tyre.<br />
2. Njerëzit kanë ndërtuar liqene artifi ciale.<br />
komenti<br />
Nxënësit vlerësohen me notë për mënyrën se si punuan në grup dhe komentin e pjesës.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet përgatitja e skemës së lumit dhe liqenit. Në mes vizatohet lumi dhe<br />
liqeni dhe rreth tyre kushtet e favorshme që ofrojnë ata.<br />
Mësimi 1.11<br />
Tema: Jeta në bregdet<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të listojë mundësitë që u ofron deti njerëzve.<br />
2. Të tregojë plazhet kryesore të vendit tonë.<br />
3. Të gjykojë zhvillimin e turizmit bregdetar të vendit tonë.<br />
Fjalë kyç: bregdet, peshkim, port, kantier detar, kripore, agrume, turizëm<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, foto nga bregdetet tona, fotografi të nxënësve në plazhe.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
shkrim i shpejtë<br />
harta e konceptit<br />
rrjeti i diskutimit<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitja për të shkruar<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
diskutimi i ideve<br />
343
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Shkruhet në tabelë fjala e urtë “Afër detit, afër mbretit”. Priten komentet e nxënësve rreth saj.<br />
Nxënësit duhet të bëjnë një shkrim me temë: “Të jetosh në bregdet”. Ata duhet të shkruajnë<br />
sa më shumë mendime rreth kësaj teme në fl etore.<br />
Lexohen disa nga punët e nxënësve.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri. Njihen nxënësit me problemin. Komentohen figurat e librit dhe shoqërohen ato me<br />
fotot e nxënësve. Shoqërohen fotot me emërtimet e plazheve dhe përcaktimin e tyre në hartë.<br />
Mësuesi paraqet në tabelë një organizues grafi k dhe kërkon që ta plotësojë së bashku me<br />
nxënësit.<br />
Për ta plotësuar nxënësit punojnë në çift duke shfrytëzuar materialin e tekstit apo njohuritë<br />
e tyre nga jeta e përditshme. Në fund mësuesi plotëson organizuesin grafi k në tabelë duke<br />
vjelë mendimet e nxënësve dhe duke shtuar apo saktësuar njohuritë e tyre.<br />
dhoma plazhi<br />
argëtim kulturor<br />
ushqim tradicional<br />
hotele<br />
shëtitje me varka<br />
restorante<br />
turizmi<br />
naftë<br />
e butë<br />
gaz<br />
verë e nxehtë klima bregdeti industri peshkim<br />
dimër i butë<br />
kripë<br />
aktivitet tregtar<br />
bujqësi<br />
portet anijet agrume ullinj<br />
rezervate për drufrutorë vreshta<br />
kultivim peshku<br />
Reflektimi:<br />
Zhvillohet një diskutim gjatë të cilit duhet të jepen gjykime apo vlerësime për turizmin shqiptar.<br />
Mësuesi duhet të nxitë qëndrimet e nxënësve për të marrë këto vlerësime.<br />
Po<br />
Jo<br />
1. Unë kënaqem në bregdetin A do t’u pëlqente më shumë 1. Në plazhet e huaja ka më<br />
e Vlorës dhe të Sarandës. t’i kalonit pushimet në plazhet shumë argëtim.<br />
2. Ka më shumë qetësi. shqiptare se sa të huaja? Pse? 2. Kushtet e pushuesve janë<br />
3. Mund të komunikosh me shumë më të mira.<br />
shokë shqiptarë.<br />
3. Jam kureshtare për të parë<br />
4. Edhe te plazhet tona janë shtuar një plazh jashtë vendit.<br />
argëtimet.<br />
4. Atje ka më shumë pastërti.<br />
344
Nxënësit vlerësohen me notë për plotësimin e hartës së koncepteve, shkrimin e shpejtë<br />
dhe pjesëmarrjen në diskutim.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Pas këtij mësimi, këshillohet të zhvillohet një orë e lirë për krijimin e albumeve me foto nga<br />
mjedise të ndryshme. Këtu do të përdoren fotot që kanë sjellë nxënësit. Albumet mund të jenë<br />
individuale ose në grupe.<br />
Gjatë kësaj kohe mund të përdoren edhe orë nga vizatimi ose nga aftësimi teknologjik për<br />
të ndërtuar me plastelinë format e ndryshme të relievit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 1.12<br />
Tema: Si dëmtohet mjedisi dhe jeta në të<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të identifi kojë disa nga veprimet që dëmtojnë mjedisin.<br />
2. Të përcaktojë pasojat që shkakton dëmtimi i mjedisit.<br />
3. Të vlerësojë rolin e njeriut në dëmtimin dhe mbrojtjen e mjedisit.<br />
Fjalë kyç: ndotje, zhurma, benzinë pa plumb, zonë industriale, ujëra të zeza, ndotje e<br />
ambientit.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, skeda.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
dil rrotull, fol rrotull<br />
vëzhgo- analizo,shkak-pasojë<br />
ruaje fjalën e fundit për mua<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitje diskutimi<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
diskutim i ideve<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Mësuesja u kërkon nxënësve të mendohen disa minuta:<br />
- Si e dëmton njeriu mjedisin?<br />
Më pas, nxënësit ngrihen në këmbë dhe ecin rrotull klasës (në mjediset e hapura të saj).<br />
Kjo mund të zhvillohet edhe jashtë kur ambienti i klasës është i vogël. Kur mësuesi përplas<br />
duart, nxënësit ndalojnë dhe shkëmbejnë idetë me shokun, që kanë pranë. Mësuesi përplas<br />
duart dy herë, nxënësit rifi llojnë përsëri ecjen.<br />
Kjo zhvillohet derisa nxënësit të komunikojnë tri herë me shokun pranë. Në fund, ulen<br />
nëpër vende.<br />
Mësuesi kërkon nga nxënësit që të tregojnë idetë, që shkëmbyen, dhe i shkruan në tabelë ato.<br />
1. Njeriu hedh mbeturinat kudo.<br />
2. Ai pret pemët.<br />
3. Njeriu përdor shumë makinat etj.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe njihen nxënësit me problemin.<br />
Vëzhgohen dhe analizohen me kujdes figurat e tekstit. Për secilën figurë identifikohet veprimi<br />
345
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
i dëmshëm dhe pasojat, që vijnë prej tij. Paraqiten këto me organizuesin grafi k: shkak-pasojë.<br />
Kjo veprimtari zhvillohet në grup. Shkruhet ideja në skeda dhe ato radhiten për çdo fi gurë.<br />
Shkaku<br />
Shkelja e luleve,<br />
prerja e pemëve<br />
Fabrikat në qytet<br />
Zhurmat e trafikut,<br />
industrisë etj.<br />
Pasoja<br />
Pakësohet mjedisi<br />
i gjelbërt<br />
Ndotin ajrin<br />
Pakësimi i dëgjimit,<br />
prishje e gjumit<br />
Pakësohet<br />
oksigjeni<br />
Dëmton organet<br />
e frymëmarrjes<br />
Lodhje, depresion,<br />
vështirësi në punë<br />
Vështirësi në<br />
frymëmarrje<br />
Përdorimi i shumtë<br />
i makinave<br />
Bllokim trafi ku<br />
Ndotje ajri<br />
Vonesa në punë,<br />
shkollë etj.<br />
Dëmtim i shëndetit<br />
Derdhje e ujërave të<br />
zeza në breg<br />
Reflektimi:<br />
Ndotje uji<br />
Infektohet lëkura,<br />
sëmundje, ngordhin gjallesat<br />
Nxënësit punojnë përsëri në grupet e tyre. Një anëtar i grupit zgjedh një pjesë nga teksti,<br />
që e ka tërhequr, habitur apo zemëruar më shumë. Këtë e shkruan në një skedë letre dhe<br />
fton shokët e grupit për ta komentuar atë. Secili prej tyre i shkruan mendimet në skedën e vet.<br />
Pasi i lexojnë të gjithë komentet, fjalën e fundit e ka nxënësi, që zgjodhi pjesën. Përpara se të<br />
fi llojnë punën, mësuesja e udhëzon nxënësin që gjatë komentit të kenë parasysh rolin që luan<br />
njeriu në dëmtimin dhe mbrojtjen e mjedisit.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet plotësimi i tabelës te rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”.<br />
Mësimi 1.13<br />
Tema: Si të jetojmë të shëndetshëm<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të shpjegojë rëndësinë që kanë për njeriun mjediset e gjelbra.<br />
2. Të tregojë pasojat negative të ndotjes së mjedisit nga mbeturinat ushqimore.<br />
3. Të sajojë tri rregulla për secilin rast të ndotjes.<br />
4. Të hartojë një plan për monitorimin e mjedisit.<br />
Fjalë kyç: mjedis i ndotur, mbeturina, mbetje, shoqatë mjedisore, riciklim, shoqatë<br />
mjedisore.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletë A4, fakte nga burime të ndryshme.<br />
346
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi i parë<br />
Lexohet problemi në tekst. Zgjidhjen e këtij problemi do ta japim duke vëzhguar fi gurat,<br />
diskutuar faktet, nxjerrë këshilla apo monitoruar mjediset e shkollës.<br />
Ndahet klasa në grupe me nga 4-5 nxënës. Gjysma e grupeve do të merren me fi gurën e<br />
parë (gjelbërimin), pjesa tjetër me fi gurën e dytë (mbeturinat ushqimore).<br />
Për secilën figurë, nxënësit do të shkruajnë rëndësinë që kanë ato për shëndetin e njerëzve<br />
dhe tri këshilla. Këto do të shoqërohen me fakte ose kuriozitete, që kanë gjetur nxënësit nga<br />
interneti apo burime të tjera.<br />
Figura e parë:<br />
Rëndësia: Bimët pastrojnë ajrin duke thithur ndotësit, prodhojnë oksigjen për frymëmarrje,<br />
zbutin klimën, nuk lejojnë shiun të gërryejë tokën. Ato shërbejnë si strehë për gjallesat e tjera.<br />
Bimët, gjithashtu, na japin kënaqësi dhe çlodhje. Pranë tyre ka qetësi dhe freski.<br />
Rregullat: 1. Mos dëmto lulet apo pemët.<br />
2. Kujdesu për rritjen e tyre.<br />
3. Ndihmo në mbjelljen e bimëve të tjera.<br />
Fakte: Tirana, ka vetëm 7 m 2 për banorë sipërfaqe të gjelbër, disa shtete të tjera kanë:<br />
Anglia, 16 m 2 për banorë; Holanda, 18 m 2 për banorë; Zvicra, 45 m 2 për banorë etj.<br />
Figura e dytë:<br />
Pasojat negative: Hedhja e mbeturinave ndot tokën dhe ajrin përreth. Ato shkaktojnë<br />
sëmundje, përhapin erë të keqe, rrezikojmë të çahemi kur ecim pranë tyre. Mbeturinat e<br />
hedhura, vend e pa vend, ndotin ambientin përreth dhe janë burim sëmundjesh.<br />
Rregullat: 1. Hidhi mbeturinat në vendin e caktuar.<br />
2. Bëj ndarjen e mbeturinave në koshat përkatës (nëse ka të tillë).<br />
3. Krijo sa më pak mbetje që të jetë e mundur.<br />
Fakte: Rreth 27 për qind e ushqimit në zonat e zhvilluara përfundon në koshat<br />
e mbetjeve. Nxjerrja e 1 kg hekur prodhon 14 kg mbeturina.<br />
Tirana prodhon çdo ditë rreth 800 t mbetje të ngurta.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Hapi i dytë<br />
Nxënësve u shpjegohet se çfarë janë shoqatat mjedisore. Jepni ndihmën tuaj për mbajtjen<br />
pastër të mjedisit.<br />
Nxënësit do të vëzhgojnë ambientet e shkollës për mbeturinat. Klasa ndahet në tri grupe.<br />
Njëri prej tyre do të vëzhgojë ambientin brenda klasës; grupi i dytë ka korridoret e shkollës; i<br />
treti do të vëzhgojë mjedisin e oborrit rreth shkollës. Nxënësit mund të mbajnë shënime për<br />
gjendjen e mjedisit.<br />
Hapi i tretë<br />
Nxënësit futen në klasë, punojnë në grupe për të hartuar një plan që do të shërbejë për<br />
monitorimin e pastërtisë në ambientet e shkollës. Ky mund të zgjatë disa ditë, deri disa javë.<br />
Nxënësit ndihmohen nga mësuesi/ja.<br />
Plani përfshin orarin e vëzhgimeve të mjedisit, llojin e mbeturinave të hedhura, sasinë e tyre,<br />
vendin ku janë hedhur etj. Nxënësit do të bëjnë një grafik dhe do veprojnë sipas ditëve të caktuara<br />
duke mbajtur shënim çdo ditë. Në përfundim të kësaj pune, e cila mund të marrë formën e një<br />
projekti, analizohen të dhënat dhe mendohet për zgjidhje të ndryshme. Këto të dhëna mund t’u<br />
jepen edhe drejtuesve të shkollës (senatit, bordit) dhe të gjenden zgjidhjet së bashku.<br />
Nëse në shkollën tuaj nuk ka probleme me mbeturinat, atëherë do të vëzhgohen mjediset e gjelbra.<br />
Plani do të fi llojë që të nesërmen dhe do të kontrollohet nga mësuesi ecuria e tij.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1, 2 dhe 4 te Fletorja e punës.<br />
347
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 1.14<br />
Tema: Nga vizatimi deri te skica<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të shpjegojë se ç’është vizatimi, skica dhe plani, si dhe t`i krahasojë ata me njëri-tjetrin.<br />
2. Të vizatojë një objekt duke përdorur shkallën e zvogëlimit.<br />
3. Të bëjë skicën e një objekti në klasë.<br />
4. Të lexojë një plan duke përdorur legjendën e tij.<br />
Fjalë kyç: vizatim, skicë, plan, legjendë, shkallë zvogëlimi.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletore me kuti katrore, metër, laps, letër A4.<br />
Teknikat e përdorura: diagrami i Venit, vëzhgo-diskuto, nxirr përfundimin, veprimtari praktike<br />
(vizatim, skicim).<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi i parë<br />
Hapen librat dhe njihen nxënësit me problemin.<br />
Përgjigje: Objektet e mëdha, kur i paraqesim në letër i zvogëlojmë. Si i zvogëlojmë?<br />
U shpjegohet nxënësve fi gura e librit, pra vizatimi i dy pemëve, që janë 8 metër larg njëratjetrës.<br />
Shkalla e zvogëlimit 1:10, do të thotë që objekti është zvogëluar 10 herë ( përmasat e vërteta<br />
pjesëtohen me 10), pra, 1 cm në vizatim është 10 cm në natyrë.<br />
Hapi i dytë<br />
Vizatimi i tabelës së klasës në fl etore. Këtë veprimtari e drejton mësuesi. Dy nxënës matin<br />
përmasat e tabelës dhe i shënojnë ato në të. Zgjidhet shkalla e zvogëlimit 1:10 (ose 1:100),<br />
nxënësit gjejnë përmasat e vizatimit duke pjesëtuar gjatësinë dhe gjerësinë e saj me 10.<br />
100 cm 10 cm shkalla e zvogëlimit 1:10<br />
150 cm 15 cm<br />
përmasa reale<br />
përmasat në vizatim<br />
Hapi i tretë<br />
Shpjegohet skica e objekteve. Vëzhgohen fi gurat e librit dhe krahasohet skica e klasës me<br />
vizatimin. Nxënësit tregojnë të njëjtin element në vizatim dhe në skicë.<br />
Ata paraqesin skicën e një objekti të thjeshtë, p.sh., të një gome apo stilolapsi, duke e parë<br />
nga lart. Nxënësit e kanë të vështirë të dallojnë formën e objektit të parë nga sipër, prandaj<br />
skicimin mund ta bëjnë duke kaluar lapsin përgjatë perimetrit të tij.<br />
Hapi i katërt<br />
Shpjegohet ç’është plani. Ai krahasohet me vizatimin dhe skicën. Vëzhgohet plani i një<br />
vendbanimi, që është dhënë në libër. Lexohet legjenda dhe nxënësit gjejnë elementet përkatëse<br />
në vizatim dhe plan.<br />
Hapi i pestë<br />
Paraqiten me diagramin e Venit të përbashkëtat dhe ndryshimet midis vizatimit, skicës dhe planit.<br />
348
vizatimi të përbashkëtat skica<br />
Nuk ndryshon forma e objektit.<br />
Mund të vizatojmë vetëm një.<br />
Jepet me ngjyra.<br />
Për kënaqësi.<br />
Objektet zvogëlohen me<br />
shkallë zvogëlimi të<br />
ndryshme dhe<br />
paraqiten në letër.<br />
plani<br />
Të para nga lart<br />
paraqiten në tërësi<br />
shenja, simbole,<br />
legjenda<br />
për ndërtim, orientim.<br />
Objekti i parë nga lart.<br />
Objekti në tërësi.<br />
Vetëm perimetri.<br />
Për punë, ndërtim etj.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Hapi i gjashtë<br />
U jepet përgjigje pyetjeve të librit.<br />
Detyrë shtëpie: Ushtrimi 5 i librit.<br />
Mësimi ......<br />
Tema: Plani i klasës<br />
Objektivat: Nxënësi në fund të orës duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë simbolet që do të përdorë në plan.<br />
2. Të përdorë shkallën e zvogëlimit.<br />
3. Të hartojë planin e klasës.<br />
4. Të vlerësojë punën e tij dhe të shokut.<br />
Fjalë kyç: plan, simbole, shkallë zvogëlimi, legjendë.<br />
Mjetet: Metër shirit, letër milimetrike ose me kuti katrore të zakonshme, laps, gomë,<br />
vizore.<br />
Zhvillimi i orës<br />
Hapi i parë<br />
Në fi llim përcaktohen objektet e klasës. Nxënësit bien dakord për të paraqitur me të njëjtin<br />
simbol një objekt. Shkruhen këto në tabelë dhe krijohet legjenda e planit.<br />
Hapi i dytë<br />
Bëhen matjet e klasës dhe shënohen në tabelë. Përcaktohet shkalla e zvogëlimit dhe<br />
gjenden përmasat e klasës në plan.<br />
349
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 1.15<br />
Hapi i tretë<br />
Punë e pavarur. Nxënësit ndërtojnë planin e klasës. Puna mund të bëhet individuale ose<br />
në çift.<br />
Hapi i katërt<br />
Nxënësit vlerësojnë punët e njëri-tjetrit. Punët e nxënësve vendosen në mur. Nxënësit japin<br />
këshilla apo sugjerime rreth punëve të tyre.<br />
Tema: Relievi dhe harta gjeografike<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përkufi zojë fjalën reliev dhe hartë fi zike.<br />
2. Të përshkruajë elementet e një harte.<br />
3. Të përcaktojë në hartë kufi jtë e Shqipërisë.<br />
4. Të dallojë format e ndryshme të relievit.<br />
5. Të krahasojë hartën me planin.<br />
Fjalë kyç: reliev, hartë gjeografi ke, shkallë zvogëlimi, shenja, simbole.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, hartë fizike, fl etore.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
stuhi mendimi në dyshe<br />
mbajtja e strukturuar e shënimeve<br />
pyetje-përgjigje, shkrim i lirë<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
ndërtimi i njohurive studimore<br />
nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Vendoset në tabelë harta fi zike e Shqipërisë, lihen nxënësit të lirë të mendojnë rreth saj.<br />
Mendimet dhe idetë e tyre i shkruajnë në një fl etë. Më pas, plotësohet në tabelë nga mësuesja<br />
duke marrë mendimet e nxënësve.<br />
shenja<br />
vija<br />
me ngjyra<br />
madhësi të ndryshme<br />
tregon vende hartë gjeografi ke i zvogëlon<br />
tregon kufijtë<br />
tregon detet, liqenet<br />
si e ndërtojnë?<br />
përse përdoret?<br />
kush merret me krijimin e hartave?<br />
Hapet libri dhe lexohet problemi.<br />
350
Realizimi i kuptimit:<br />
Mësuesja shpjegon shkurt se ç’quajmë reliev dhe hartë gjeografi ke, duke i ilustruar ato.<br />
Udhëzohen nxënësit që të lexojnë tekstin në grupe dyshe dhe të mbajnë shënime. Jepet<br />
në tabelë skema e strukturimit të mësimit, secila dyshe duhet ta plotësojë pasi e ka lexuar<br />
dhe diskutuar materialin.<br />
Elementet e hartës<br />
Çfarë paraqet?<br />
1. shenjat Harta paraqet relievin në letër të<br />
2. ngjyrat zvogëluar, me ngjyra dhe shenja.<br />
3. shkalla e zvogëlimit Hartat janë shumë të sakta.<br />
4. legjenda harta gjeografi ke Ajo paraqet shtetet, kontinentet etj.<br />
Përse përdoren?<br />
Ku ndryshon nga plani?<br />
1. Për t’u orientuar. 1. Përdor ngjyrat.<br />
2. Për komunikim. 2. Ka shkallë të madhe zvogëlimi.<br />
3. Për të njohur relievin. 3. Ka më shumë saktësi.<br />
4. Për të treguar ekonominë, 4. Paraqet sipërfaqe të mëdha.<br />
ndarjen territoriale etj.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Kjo paraqitje e materialit jepet dhe në tabelë. Plotësohet nga mësuesi me ndihmën e nxënësve.<br />
Punohet me hartën, që është në tabelë, tregohen kufijtë e Shqipërisë. Disa nxënës i tregojnë<br />
me radhë në hartë. Më pas, disa nxënës të tjerë gjejnë në hartë pjesë të relievit, si: kodrat,<br />
malet, fushat etj. Këmbëngulet më shumë te pjesa e vendbanimit të tyre, në mënyrë që nxënësit<br />
të kenë mundësi ta përshkruajnë atë.<br />
Reflektimi:<br />
U jepen përgjigje pyetjeve të tekstit 1, 2 dhe 3.<br />
Shkrim i lirë. Nxënësit përshkruajnë karakteristikat e relievit ku banojnë. Duhet të tregojnë<br />
qytetet me të cilat kufizohet vendbanimi i tyre. Lexohen disa nga punët e nxënësve.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Mësimi 1.16<br />
Tema: Globi<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë elementet përbërëse të globit.<br />
2. Të dallojë ekuatorin, meridianët dhe paralelet.<br />
3. Të dallojë pesë shenja hartografi ke në hartë.<br />
4. Të tregojë ngjyrat përkatëse për malet, kodrat, fushat dhe detet.<br />
5. Të argumentojë rëndësinë e përdorimit të globit.<br />
Fjalë kyç: glob, ekuator, meridian, paralele, rruzull, shenja hartografi ke, atlas.<br />
Gjatë kësaj ore mësimi, duhet t’i kushtohet rëndësi pajisjes së nxënësve me mjete.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, hartë fizike për çdo nxënës (ose për çdo grup), atlas, glob për çdo<br />
grup, skeda, lapsa me ngjyra, letër.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
analiza e tipareve semantike<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
lojë, pyetje-përgjigje<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
kumbimi<br />
diskutim i ideve<br />
351
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Paraqitet në dërrasë ose u jepet nxënësve nga një kopje për çdo grup e tabelës së tipareve<br />
semantike. Nxënësit e plotësojnë me shënimet: Po ose Jo. Kontrollohen përfundimet pasi e<br />
plotësojnë.<br />
Paraqet relievin<br />
Tregon kufi jtë<br />
E parë nga lart<br />
Tregon një<br />
vendbanim<br />
Vizatimi jo jo jo jo po po Jo<br />
Skica<br />
Plani<br />
harta<br />
Përdor ngjyrat<br />
Shenja të njëjta<br />
kudo në botë<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri. Përpara se të fillojë diskutimi i njohurive të reja mund të këndohet kënga “Dhuratë<br />
për ditëlindje”. Nxënësit janë të ndarë në grupe, secili prej tyre ka nga një glob. Tregohet nga<br />
mësuesi se ç’është globi dhe përcaktohen elementet e tij, si: ekuatori, meridianët dhe paralelet.<br />
Gjithashtu, nxënësit tregojnë hapësirat ujore, tokësore, pozicionin e Shqipërisë.<br />
U tregohet nxënësve atlasi duke e shfletuar në faqe të ndryshme dhe duke treguar funksionin e tij.<br />
Mund të lihet në një faqe dhe të lexohen shenjat hartografi ke, si dhe ngjyrat e relievit.<br />
Këto tregohen edhe në hartën e madhe të tabelës.<br />
Përdoret teknika e kumbimit për globin. Për arsye kohe, mund të punohet me grupe, nga<br />
dy faqe për çdo grup.<br />
1. Përshkruaj globin<br />
Ai është i rrumbullakët në formë rruzulli, rrotullohet rreth një boshti, ka ngjyra etj.<br />
2. Krahasoje me hartën<br />
Globi është një hartë në formë të rrumbullakët. Ai tregon të gjithë rruzullin tokësor,<br />
ndërsa harta mund të tregojë dhe një shtet të vetëm.<br />
3. Shoqëro, çfarë të kujton<br />
Më kujton planetin Tokë. Të dy rrotullohen, kanë të njëjtën formë. Globi është i vogël.<br />
4. Analizo<br />
Globi përbëhet nga harta e vendosur në një trup të rrumbullakët. Ai ka ekuatorin,<br />
meridianët dhe paralelet.<br />
5. Përse përdoret<br />
Ai përdoret për të përcaktuar pozicionin e çdo shteti, hapësirat tokësore, ujore,<br />
ndarjen e kontinenteve, rrymat ujore etj.<br />
6. Argumento rëndësinë e tij<br />
Globi na paraqet më të saktë formën e Tokës. Me të mund të shpjegojmë formimin<br />
e ditë-natës, stinëve, të kuptojmë më mirë drejtimin e rrezeve të diellit, ftohtësinë<br />
e Poleve, nxehtësinë e ekuatorit etj.<br />
Paraqet një objekt<br />
Ka legjendë<br />
Është shumë e<br />
saktë<br />
Paraqet të<br />
zvogëluara<br />
352<br />
Reflektimi:<br />
U jepet përgjigje pesë pyetjeve të tekstit.<br />
Nxënësit luajnë me njëri-tjetrin me shenjat hartografi ke dhe ngjyrat e relievit.<br />
Një grup vizaton disa shenja (nga ato më kryesoret), dhe ngjyra në skeda letre. Këto ia jep<br />
grupit tjetër për t’i emërtuar me shpjegimet përkatëse. Në këtë mënyrë vepron çdo grup.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.
Mësimi 1.17<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Tema: Atmosfera<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë elementet përbërëse të atmosferës.<br />
2. Të tregojë shtresat e atmosferës.<br />
3. Të argumentojë rëndësinë e atmosferës për jetën në Tokë.<br />
Fjalë kyç: atmosferë, oksigjen, azot, CO 2<br />
(dyoksid karboni), troposferë, stratosferë,<br />
mezosferë, jonosferë, ekzosferë.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etorja, materiale nga interneti, enciklopedia etj.<br />
Metodat mësimore<br />
pyetje- përgjigje<br />
lexim-përmbledhje në dyshe<br />
tabela e koncepteve<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitje diskutimi<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
- A keni udhëtuar ndonjëherë me aeroplan?<br />
- Çfarë mendoni se ka në atë lartësi që fl uturon ai?<br />
- Ju kujtohet ndonjë ditë me mjegull?<br />
- Mendoni se ajo është tym?<br />
- Pse kozmonautët kanë veshje të veçanta?<br />
- Çfarë do t’u ndodhte nëse nuk do të funksiononte bombola e oksigjenit? Pse?<br />
Ne përdorim shpesh fjalët: sot është kohë me diell, nesër do të bjerë shi, pasdite fi lloi erë<br />
e fortë etj.<br />
- A e di me çfarë kanë lidhje dukuritë e mësipërme?<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe lexohet titulli. Mësuesi shpjegon: Atmosfera është shtresa e gaztë që<br />
mbështjell Tokën. Të gjitha dukuritë atmosferike zhvillohen në këtë shtresë.<br />
Por, nga përbëhet ajo? A ka rëndësi për njerëzit? Këtyre pyetjeve do t’u japim përgjigje<br />
duke studiuar tekstin.<br />
Nxënësit do të punojnë në grupe dyshe. Një nxënës do të lexojë paragrafi n e parë dhe do<br />
të bëjë përmbledhjen e tij, që nënkupton idetë më të rëndësishme. Nxënësi tjetër i bën pyetje<br />
rreth pjesës. Kjo kryhet me të gjithë klasën. Mësuesi shton njohuritë e nxënësve ose lexohen<br />
materialet, që kanë sjellë nxënësit nga interneti. Vazhdon veprimtaria për pjesën e dytë, tani<br />
nxënësit ndërrojnë rolet.<br />
Ndarja e pjesëve do jetë:<br />
1. Nga fillimi …deri te …polen bimësh.<br />
2. Jeta në planetin … në një zonë të caktuar.<br />
3. Atmosfera përbëhet… Jonosfera dhe Ekzosfera.<br />
4. Troposfera.<br />
5. Stratosfera.<br />
Punohen pyetjet 1 dhe 2 të tekstit.<br />
353
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Reflektimi:<br />
Plotësohet tabela:<br />
Atmosfera<br />
Elementet përbërëse Shtresat Rëndësia për jetën<br />
Lexohen plotësimet e tabelës nga 2-3 nxënës.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet ushtrimi 3 dhe 4 në libër dhe Fletorja e punës.<br />
Material për mësuesin<br />
Troposfera përmban 80 për qind të gjithë gazeve të atmosferës. Ajo e ka marrë emrin nga fjala<br />
greke tropos, që do të thotë kthesë, pra aty ajri kthehet dhe qarkullon përsëri. Aeroplanët fl uturojnë<br />
në stratosferë, sepse ajri aty është i palëvizshëm. Në këtë shtresë ndodhet gazi i ozonit, i cili është<br />
shumë i rëndësishëm, sepse thith rrezet e dëmshme ultravjollcë. Kjo shtresë ozoni po dëmtohet nga<br />
zhvillimi i madh i industrisë. Në një pjesë të saj, është shfaqur një vrimë, e cila lejon rrezet e dëmshme<br />
të vijnë në tokë. Mezosfera ka temperaturat më të ftohta të atmosferës. Jonosfera ka temperatura<br />
shumë të larta, duke arritur deri 1500 o C. Në këtë shtresë, lëvizin anijet kozmike.<br />
Atmosfera është përzierje gazrash në raportin: azot ( 79 %), oksigjen ( 20%), dyoksid karboni (<br />
0,3%), dhe pjesa tjetër janë gazra të rralla, si: argon, helium, neon etj.<br />
Mësimi 1.18<br />
Tema: Klima<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të identifi kojë tri tipat kryesore të klimave.<br />
2. Të ilustrojë tri tipat e klimave me zonat përkatëse në planetin Tokë.<br />
3. Të përshkruajë karakteristikat kryesore të klimës së ftohtë, të butë dhe të nxehtë.<br />
4. Të përcaktojë faktorët, që ndikojnë në klimën e një vendi.<br />
5. Të përcaktojë ndryshimin e klimës së butë gjatë katër stinëve.<br />
6. Të përshkruajë klimën e vendbanimit të tij.<br />
Fjalë kyç: klimë, ekuator, pole, stinë, gjerësi gjeografi ke.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletore, foto të një banori të shkretëtirës dhe të një banori të Arktikut,<br />
foto të fëmijëve në stinë të ndryshme, skeda letre.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
stuhi mendimi<br />
lexim dhe pyetje<br />
ditari dypjesësh<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Shkruhen në tabelë në dy kolona fjalët shkretëtirë dhe Arktik. Nxënësit shohin fotot e banorit<br />
të shkretëtirës dhe atij të Arktikut. Shkruhen sa më shumë fjalë, që kanë lidhje me to në kolonat<br />
përkatëse.<br />
354
shkretëtirë<br />
shumë nxehtë, nuk ka ujë, deve, nuk bie shi,<br />
kaktuse, veshje të bardha e të lehta të njerëzve.<br />
Arktik (Poli i Veriut)<br />
shumë ftohtë, akullnaja, shtëpi akulli, foka,<br />
pinguinë, veshje me lëkurë kafshësh, doreza,<br />
kapele të trasha.<br />
Çfarë i bën këta njerëz të vishen në këtë mënyrë?<br />
Mësuesi shkruan në tabelë fjalën klimë. Hapet libri dhe lexohet problemi.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Vëzhgohen dhe diskutohen fi gurat e globit, të ndara në tri zona. Mësuesi duhet t’u tregojë<br />
fëmijëve lidhjen midis klimës dhe tri zonave të Tokës. Në këtë orë mësimi duhet të tregohet<br />
kujdes, që të mos ngatërrohet fjala klimë me atë të motit.<br />
Materiali i ri do punohet në grupe dyshe. Një nxënës lexon pjesën e parë me zë, të dy<br />
shënojnë fjalët më të rëndësishme anash tekstit. Nxënësi duhet të bëjë pyetje rreth pjesës,<br />
duke përdorur edhe fjalët kryesore dhe e shkruan atë në një skedë letre. Përgjigjen e saktë e<br />
përcaktojnë të dy dhe e shkruajnë në pjesën e pasme të skedës. Në këtë mënyrë vazhdohet dhe<br />
me pjesët e tjera të tekstit, por nxënësit ndërrojnë rolet. Pas mbarimit të çdo pjese, mësuesja<br />
ndërhyn duke parë ecurinë e punës dhe për të diskutuar së bashku me gjithë klasën.<br />
Teksti do të ndahet në tri pjesë:<br />
Pjesa e parë: Faktorët që përcaktojnë klimën.<br />
Pjesa e dytë: Tipat e klimës.<br />
Pjesa e tretë: Karakteristikat e stinëve të klimës së butë.<br />
Mësuesi plotëson pas çdo diskutimi tabelën.<br />
nga përcaktohet tipat e klimës ndryshimi sipas stinëve<br />
klima<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Reflektimi:<br />
Çdo nxënës do të përshkruajë karakteristikat e dy stinëve të vendit tonë, duke parë edhe<br />
fotot që kanë dalë ata në stinë të ndryshme.<br />
stina<br />
përshkrimi<br />
klima në stinën e dimrit<br />
klima në stinën e pranverës<br />
klima në stinën e verës<br />
klima në stinën e vjeshtës<br />
Vlerësohen nxënësit me notë për mënyrën e bashkëpunimit në dyshe, trajtimin e pyetjeve<br />
dhe përshkrimin e stinëve.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Nxënësit porositen, që të matin për disa ditë temperaturën e ajrit në mëngjes, drekë dhe<br />
darkë.<br />
Nëse nuk kanë termometër ambienti, atëherë matja mund të bëhet në klasë për mëngjesin<br />
dhe drekën, ndërsa për darkën të komunikojnë me njëri-tjetrin. Të dhënat duhet t’i paraqesin<br />
në një tabelë. Ka shumë rëndësi ky hap, sepse këto matje do të vazhdojnë për një javë.<br />
dita e parë<br />
dita e dytë<br />
dita e tretë<br />
temperaturat<br />
në mëngjes në drekë në darkë temperatura mesatare<br />
355
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 1.19<br />
Tema: Temperatura<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përdorë termometrin për të matur temperaturën e ajrit.<br />
2. Të përcaktojë 2-3 faktorë prej të cilëve varet temperatura.<br />
3. Të bëjë lidhjen midis këndit të rënies së rrezeve të diellit dhe temperaturës.<br />
4. Të gjejë temperaturën mesatare ditore të ajrit.<br />
5. Të bëjë grafi kun e temperaturës mesatare ditore.<br />
Fjalë kyç: termometër, temperaturë, kënd i rënies së rrezeve, temperaturë mesatare.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, termometër për çdo grup (nxënës), elektrik dore për çdo grup, globi,<br />
tabela me temperaturat ditore, fl etore.<br />
Fazat e strukturës Metodat mësimore<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
Evokimi<br />
bisedë, pyetje-përgjigje<br />
nxitje diskutimi<br />
Realizimi i kuptimit ditari dypjesësh, organizues grafik i analogjisë ndërtimi i shprehive studimore<br />
Reflektimi<br />
ndërtim tabele dhe grafi ku<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Hapet libri dhe lexohet problemi. Zhvillohet bisedë me nxënësit:<br />
Ku qëndroni në ditët e nxehta të verës?<br />
Çfarë vishni në atë stinë?<br />
Si është veshja juaj në dimër?<br />
Kur është më freskët, në mëngjes apo në drekë? Pse?<br />
Temperatura më e lartë është në mal apo në fushë?<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
U shpjegohet nxënësve ç’tregon temperatura, mjetin dhe njësinë matëse të saj.<br />
Nga varet ajo? Për t’ju përgjigjur kësaj pyetjeje nxënësit do të kryejnë një eksperiment në<br />
grup dhe do të mbajnë shënimet përkatëse.<br />
eksperimenti<br />
elektriku i dorës pingul me tavolinën<br />
elektriku i dorës pak pjerrtas<br />
elektriku i dorës shumë pjerrtas<br />
rezultati<br />
njolla e ndriçuar shumë e fortë<br />
njolla më pak e ndritshme<br />
njolla e zbehtë<br />
Nxënësit nxjerrin konkluzionin se fortësia e dritës varet nga këndi i rënies.<br />
Bëhet analogjia me Diellin dhe Tokën. Mësuesi vendos elektrikun në drejtim të globit<br />
(ekuatorit), dhe tregohet se në cilën zonë ndriçon më shumë elektriku (dielli). Plotësohet nga<br />
mësuesi.<br />
eksperimenti<br />
natyra<br />
1. Elektriku i dorës pingul, njolla e ndriçuar 1. Në mesditë, dielli pingul me tokën,<br />
ndriçon shumë, shumë e fortë.<br />
temperatura e lartë.<br />
2. Elektriku i dorës pjerrtas, njolla më pak 2. Në mëngjes dhe pasdite rrezet e<br />
e ndritshme.<br />
diellit pjerrtas, ndriçon më pak,<br />
temperatura e ulët.<br />
356
Përcaktohen nga libri dhe disa faktorë të tjerë, që ndikojnë te temperatura: Prania e deteve<br />
apo liqeneve, lartësia mbi nivelin e detit etj.<br />
Lexohet rubrika “Unë zbulova se”, dhe u jepet përgjigje pyetjeve të tekstit.<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit lexojnë sipas grupeve treguesin e termometrit të ajrit.<br />
Nxjerrin tabelën me të dhënat e temperaturave ditore (të jenë të paktën 3-4 ditë). Secili prej<br />
tyre duhet të llogaritë temperaturën mesatare ditore dhe të ndërtojë një grafi k të varësisë së<br />
temperaturës mesatare me ditët e javës.<br />
temperaturat<br />
në mëngjes në drekë në darkë temperatura mesatare<br />
dita e parë 14 ºC 23 ºC 17 ºC 18 ºC<br />
dita e dytë<br />
dita e tretë<br />
....etj.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 1.20<br />
Tema: Shtypja atmosferike<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të shpjegojë me fjalë të thjeshta trysninë atmosferike.<br />
2. Të bëjë lidhjen midis trysnisë atmosferike dhe temperaturës e lartësisë.<br />
3. Të provojë me eksperiment dukurinë e shtypjes atmosferike.<br />
Fjalë kyç: shtypje atmosferike, masë, ajër, barometër.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, tullumbace, vizore e gjatë, fi ll, gotë, kartolinë, ujë, shishe, hinkë.<br />
Metodat mësimore: eksperiment, shpjegim, ditari i ndarë në tri pjesë.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi i parë<br />
Mësimi fi llon me një eksperiment të thjeshtë. Nxënësit mbajnë pëllëmbën e njërës dorë<br />
mbi bankë, sipër saj vendosin me radhë: një fl etore, një libër, një çantë. Çfarë ndiet ju mbi<br />
pëllëmbën tuaj? Cila ua shtypi (ngjeshi) më shumë dorën? Pse?<br />
Çanta ka masë më të madhe, prandaj ushtron mbi ju më shumë forcë.<br />
Hapi i dytë<br />
Nxënësit marrin qëndrimin drejt në karrige.<br />
Pak më parë, mbi ju (dorën tuaj), u ushtrua një forcë. Po tani, a po ushtrohet ndonjë forcë<br />
tjetër? Ngacmohen nxënësit me pyetje.<br />
Çfarë ka rreth jush që nuk e shihni?<br />
A mendoni se ajri ushtron forcë mbi ju?<br />
Ndonjë nxënës mund të thotë se ajri nuk është i rëndë si libri, prandaj nuk ka si të ushtrojë<br />
forcë mbi ne.<br />
Provohet me eksperimentin e Fletores së punës, me tullumbace se ajri ka masë, tullumbacja<br />
e fryrë rëndon më shumë se e shfryra.<br />
357
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Hapi i tretë<br />
U shpjegohet nxënësve: Ajri me masën e vet ushtron forcë mbi të gjithë trupat në natyrë.<br />
Kjo quhet trysni atmosferike. Si mendoni, ku është shtypja atmosferike më e madhe, kur ajri<br />
është i dendur apo i rrallë?<br />
Ajri i dendur e ka masën më të madhe, prandaj dhe trysnia është më e madhe në këtë<br />
rast.<br />
Shtypja atmosferike ndryshon në zona të ndryshme, në lartësi të ndryshme.<br />
Hapi i katërt<br />
Udhëzohen nxënësit të lexojnë tekstin dhe të zbulojnë varësinë e shtypjes atmosferike nga<br />
lartësia dhe temperatura. Diskutohen përfundimet me klasën.<br />
Hapi i pestë<br />
Provohet me eksperimente prania e shtypjes atmosferike. Kryhen dy eksperimentet e librit<br />
në grupe nxënësish. Pasi e vëzhgojnë me kujdes dukurinë, ata mbajnë shënimet përkatëse<br />
në ditarin e ndarë në tri pjesë.<br />
Eksperimenti<br />
1. Vendosim kartolinën sipër një<br />
gote plot me ujë. Kthejmë gotën me<br />
kujdes duke e mbajtur të puthitur<br />
kartolinën. E heqim dorën.<br />
2.a. Marrim një shishe dhe i<br />
vendosim hinkën te gryka. Hedhim<br />
ujë duke e mbajtur të puthitur mirë<br />
hinkën me shishen.<br />
Vëzhgimi<br />
1. Kartolina qëndron e ngjitur<br />
me gotën, uji nuk derdhet.<br />
2.a. Uji nuk do të bjerë në<br />
shishe.<br />
Përfundimi<br />
1. Shtypja atmosferike ushtron mbi<br />
kartolinën një forcë më të madhe se<br />
forca e masës së ujit në gotë.<br />
2.a. Shtypja atmosferike që ushtron<br />
ajri brenda shishes është më e<br />
madhe se forca e masës së ajrit te<br />
hinka.<br />
2.b. E largojmë pak hinkën nga<br />
gryka e shishes, vazhdojmë të<br />
hedhim ujë.<br />
2.b. Uji bie në shishe.<br />
2.b. Pesha e masës së ajrit në<br />
hinkë është më e madhe se trysnia<br />
atmosferike e ajrit të shishes. Ajo e<br />
detyron ajrin të dalë.<br />
Hapi i pestë<br />
Lexohet rubrika “Unë zbulova se”.<br />
U jepet përgjigje pyetjeve të tekstit.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Mësimi 1.20<br />
Tema: Si formohet era<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë mënyrën e formimit të erës.<br />
2. Të përcaktojë elementet e saj: drejtim, lloj, shpejtësi.<br />
3. Të demonstrojë lidhjen midis shtypjes atmosferike dhe veprimit të erës.<br />
4. Të tregojë rëndësinë e përdorimit të saj në interes të njeriut.<br />
Fjalë kyç: erë, puhi, stuhi, uragane, trëndafi li i erërave.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletore, qiri, shkrepëse, materiale ose kuriozitete për erërat.<br />
358
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
Di, Dua të di, Mësova<br />
harta e konceptit, ditari i ndarë në tri pjesë<br />
Di, Dua të di, Mësova<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitje e diskutimit<br />
ndërtimi i njohurive studimore<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Përsëritje e shtresave të atmosferës. Theksohet troposfera, si shtresa, në të cilën ndodhin<br />
dukuritë atmosferike.<br />
Njihen nxënësit me problemin. Shkruhet në tabelë fjala ERË, nxënësit plotësojnë kolonën<br />
e parë të tabelës me njohuritë që kanë për erën; te kolona e dytë, shkruajnë çfarë dëshirojnë<br />
të mësojnë më shumë për të. Pasi lexohen pyetjet e nxënësve, mësuesi shkruan në tabelë<br />
ato pyetje, që kanë lidhje me objektivat e orës së mësimit. Pyetjet e tjera mund të shkruhen<br />
te këndi i pyetjeve dhe të shërbejnë si një temë për orët e lira apo hulumtime të nxënësve në<br />
ditët më vonë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Di<br />
1. Era fryn më shumë në dimër.<br />
2. Era e dimrit është e ftohtë.<br />
3. Era e verës është e ngrohtë.<br />
4. Kur jemi në det fryn një erë e lehtë.<br />
5. Në botë, disa erëra shkatërrojnë<br />
ndërtesat etj.<br />
Dua të di<br />
1. Si formohet era?<br />
2. Sa lloj erërash ka?<br />
3. A mund të matet ajo?<br />
4. Përse e përdor njeriu erën?<br />
5. Me çfarë lidhet era?<br />
6. Cila është era më e fortë?<br />
7. Po më e lehtë?<br />
Mësova<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri. Mësuesi shpjegon skemën e formimit të erës duke e ilustruar me puhitë detare<br />
dhe tokësore. Këshillohet, që skema të bëhet në tabelë dhe të përsëritet shpjegimi nga disa<br />
nxënës.<br />
Gjatë natës toka ftohet më shpejt. Ajri i ngrohtë i detit ngrihet lart, vendin e tij e zë ajri i ftohtë<br />
i tokës, pra, era fryn nga toka në det (puhi tokësore).<br />
Mësuesi i këshillon nxënësit, që të gjejnë në tekst dhe të diskutojnë mendimet me shokun<br />
e bankës për elementet e erës, rëndësinë e saj për njeriun.<br />
Plotësohet harta e konceptit në tabelë:<br />
lëvizja e masave ajrore<br />
trëndafi li i erërave<br />
formimi i saj<br />
matja<br />
nga lindja<br />
për sport rëndësia era elementet drejtimi nga jugu<br />
për energji elektrike<br />
veri- jug<br />
për shumimin e luleve<br />
e vogël-puhi<br />
lëviz anijet me vela, mullinjtë lloji shpejtësia e madhe-tufan<br />
shtrëngatë<br />
e ngrohtë e ftohtë shumë e madhe<br />
-stuhi, uragan<br />
359
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mund të lexohen materiale shtesë për disa lloj erërash ose kuriozitete.<br />
Eksperimenti me qiri të ndezur kryhet me grupe. Çdo nxënës duhet ta vëzhgojë me kujdes<br />
dhe të nxjerrë përfundimin vet, ndërsa shpjegimi kryhet me ndihmën e mësuesit.<br />
Eksperimenti<br />
Vendosim qiririn e ndezur në<br />
pjesën e poshtme të derës dhe<br />
e hapim atë.<br />
Vendosim qiririn e ndezur në<br />
pjesën e sipërme të derës dhe<br />
e hapim atë.<br />
Rezultati<br />
Flaka e qiririt anohet nga brenda.<br />
Flaka e qiririt anohet nga jashtë.<br />
Shpjegimi<br />
Ajri i ftohtë jashtë dhomës është<br />
i rëndë dhe ulet poshtë. Ai ka<br />
shtypje më të madhe dhe hyn në<br />
dhomë.<br />
Ajri i ngrohtë dhe i lehtë i dhomës<br />
ngrihet lart dhe del jashtë, shtypja<br />
është e ulët.<br />
Reflektimi:<br />
Plotësohet kolona e tretë e tabelës: Di, Dua të di, Mësova, me njohuritë e mësuara në këtë orë.<br />
Mësuesi kontrollon punët e nxënësve.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet ushtrimi 4 në libër dhe Fletorja e punës.<br />
Mësimi 1.22<br />
Tema: Reshjet<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë me fjalë të thjeshta procesin e formimit të reshjeve.<br />
2. Të përcaktojë karakteristikat e tri llojeve të reshjeve.<br />
3. Të bëjë lidhjen midis reshjeve dhe stinëve apo vendeve të ndryshme.<br />
4. Të argumentojë rëndësinë dhe pasojat negative të tri llojeve të reshjeve.<br />
Fjalë kyç: reshje, shi, borë, breshër, vetëtima, bubullima, përmbytje, avuj uji, re, ortek.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletorja, fotografi në ditë me borë, kuriozitete për reshjet.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
shkrim i lirë<br />
tabela e koncepteve<br />
pyetje- përgjigje<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
përsosja e të shprehurit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Nxënësit do të bëjnë një shkrim të shpejtë, duke shkruar pa e shkëputur dorën nga fleta dhe pa<br />
i kushtuar rëndësi renditjes së fjalive. E rëndësishme është që të shkruhen sa më shumë ide.<br />
Grupi i parë: Një ditë me shi.<br />
Grupi i dytë: Një ditë me diell.<br />
Nxënësit lihen të shkruajnë për pesë minuta. Pastaj, lexohen nga 2-3 shkrime për çdo grup.<br />
Pse ndiheni të kënaqur kur dëgjoni fjalën borë?<br />
A bie shpesh ajo në vendbanimin tuaj?<br />
Pse ndodh kjo?<br />
360<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapen librat dhe njihen nxënësit me objektivat e orës së mësimit.<br />
U caktohet detyrë të gjejnë dhe lexojnë në tekst procesin e formimit të reshjeve. Më pas<br />
diskutohet me të gjithë klasën.
Llojet e reshjeve<br />
Shiu<br />
E njëjta mënyrë përdoret edhe për çështjet e tjera:<br />
1. Llojet e reshjeve dhe përshkrimi i secilës.<br />
2. Pasojat e reshjeve.<br />
Për secilin rast, mësuesi shton ose saktëson njohuritë e nxënësve.<br />
Lexohen materialet shtesë ose kuriozitetet për reshjet.<br />
Plotësohet tabela e koncepteve nga çdo nxënës.<br />
Përbërja (lënda) Gjendja e lëndës<br />
Ujë<br />
Lëng<br />
Forma<br />
Pika<br />
Rëndësia<br />
Ujit bimët,<br />
zbut klimën,<br />
pastron ajrin nga<br />
pluhurat, ndihmon<br />
hidrocentralet etj.<br />
Pasojat negative<br />
Shkakton<br />
përmbytje.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Breshri<br />
Ujë<br />
E ngurtë<br />
Kokrra<br />
Shkrin dhe i jep<br />
Dëmton të<br />
ujë tokës.<br />
mbjellat, njerëzit.<br />
Bora<br />
Ujë<br />
E ngurtë<br />
Flokë, kristale<br />
Vret mikrobet,<br />
Bllokon rrugët,<br />
mbron bimët nga<br />
ortekët vrasin<br />
të ftohtët.<br />
njerëz, vështirëson<br />
qarkullimin.<br />
Kuriozitete:<br />
1. Flokët më të mëdha të borës kanë<br />
rënë në Montana të SHBA-së, në vitin<br />
1887, kanë pasur diametër 38 cm.<br />
2. Vendi më i lagësht në botë është në<br />
Indi. Atje bien rreth 12 metra shi në vit.<br />
3. Në vitin 1986, në Bangladesh kanë<br />
rënë kokrrat më të mëdha të breshrit, me<br />
peshë deri në 1 kg.<br />
Reflektimi:<br />
U jepet përgjigje pyetjeve të tekstit. Nëse ka kohë<br />
të mjaftueshme, nxënësit përshkruajnë reshjet, që bien<br />
në vendbanimin e tyre. Në të kundërt, mund të lihet për<br />
detyrë shtëpie.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Nxënësit porositen, në këtë orë mësimi për të mbledhur<br />
të dhëna nga interneti, gazetat, revistat, mjekësia etj; për<br />
rezervat ujore, ndotjen e ujit të pijshëm, sëmundjet, që<br />
shkakton ai.<br />
Mësimi 1.23<br />
Tema: Parashikimi i motit<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
1. Të shpjegojë me fjalë të thjeshta fjalën mot.<br />
2. Të përshkruajë motin e një dite në vendbanimin e tij.<br />
3. Të tregojë varësinë e motit nga temperatura, era, shtypja dhe retë.<br />
4. Të klasifi kojë retë sipas pamjes, lartësisë, ngjyrës.<br />
5. Të parashikojë motin duke parë shenjat përkatëse.<br />
6. Të përpilojë një kalendar të motit për një muaj.<br />
Shënim: Objektivi i fundit do të realizohet për një kohë më të gjatë sesa ora e mësimit.<br />
Fjalë kyç: mot, parashikim, presion, re shtresore, mjegull, meteorologji, stacion meteorologjik.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etorja e diturisë, parashikime të motit të marra nga gazetat, ose<br />
burime të tjera, pamje të reve të ndryshme.<br />
361
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
lojë me role<br />
shpjegim, organizues grafi k<br />
pyetje-përgjigje<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
ndërtimi i njohurive studimore<br />
nxitje për t`u shprehur saktë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Cili nga ju ka dëshirë të bëhet gazetar?<br />
Sot, do të ftosh në studio një punonjës të shërbimit meteorologjik, i cili do të bëjë parashikimin<br />
e motit. Gazetari fton nxënësin tjetër. Ai bën parashikimin e motit, duke e lexuar në gazetë ose<br />
nga mendja. Nuk frenohen nxënësit në përdorimin e fjalorit. Loja mund të bëhet me disa grupe.<br />
Kjo që bëtë ju ishte një lojë, por sot, ju do të parashikoni me të vërtetë motin. Si do ta bëni këtë?<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Nxënësit hapin librat. Shpjegohet fjala mot dhe bëhet dallimi me klimën.<br />
Moti: Si është koha gjatë ditës, me diell, shi, ftohtë, me vranësira etj.<br />
Klima: Tërësia e kushteve meteorologjike (sjellja e motit), për një periudhë të gjatë kohe<br />
dhe e përsëritur në një zonë të madhe.<br />
Nxënësit përshkruajnë në grup motin e ditës së djeshme. Një nga punët e tyre shkruhet<br />
në tabelë. Nxiten nxënësit, që të nxjerrin nga ky përshkrim faktorët me të cilët lidhet moti. Një<br />
nxënës i shkruan ato në tabelë.<br />
reshjet<br />
temperatura<br />
moti<br />
era<br />
retë<br />
shtypja atmosferike<br />
Nxënësit shohin nga dritarja retë dhe duke u ndihmuar edhe nga teksti plotësohet tabela:<br />
Retë<br />
Përbërja Forma Sipas lartësisë E shiut E motit të mirë<br />
Avuj uji Shtresore, Të ulëta Të errëta Të bardha<br />
grumbullore Të larta Të dendura Të larta<br />
(si pambuk). Mesatare Të ulëta Tufa –tufa<br />
Të fryra<br />
Përcaktohet fjala meteorologji dhe stacion meteorologjik. Mund të përdoren foto nga interneti<br />
që kanë nxënësit.<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit do parashikojnë motin duke parë hartën, në të cilën tregohet shtypja, duke parë<br />
fi gurat dhe pyetjet e rubrikës “Aktivizohu dhe përgjigju”.<br />
Në fund, u tregohet nxënësve modeli i ndërtimit të kalendarit për motin e muajit, mënyra<br />
e mbajtjes së shënimeve për çdo ditë. Këshillohet të përdorin shenjat e tabelës së librit, pra,<br />
diellin për mot të mirë, retë për mot të vrenjtur etj. Kalendari mund të punohet në fl etore ose<br />
në fl eta të trasha formati.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Fletorja e punës dhe mbajtja shënim e motit të çdo dite.<br />
362
Mësimi 1.24<br />
Tema: Instrumentet meteorologjike<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të shpjegojë funksionin e instrumenteve meteorologjike.<br />
2. Të emërtojë gjashtë instrumente meteorologjike, sipas dukurisë që matin.<br />
3. Të ndërtojë një instrument të thjeshtë për matjen e shpejtësisë së erës.<br />
Fjalë kyç: instrument meteorologjik, barometër, heliografi, pulviometër, hidrometër, satelit.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, instrumente meteorologjike, pamje nga stacionet meteorologjike,<br />
raportor, top pingpongu, fi ll i hollë, letër ngjitëse.<br />
Metodat mësimore: organizues grafi k, vëzhgim, lojë, ndërtim.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi i parë<br />
Përsëriten njohuritë për motin duke plotësuar organizuesin grafi k.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
temperatura<br />
dielli<br />
moti<br />
reshjet uji ajri erërat<br />
lagështia<br />
retë<br />
shtypja atmosferike<br />
Hapi i dytë<br />
Hapet libri dhe lexohet problemi. Vëzhgohen dhe emërtohen instrumentet meteorologjike.<br />
Tregohet përdorimi i secilit prej tyre. Shpjegohet dhe funksioni i satelitëve.<br />
Hapi i tretë<br />
Çdo nxënës shkruan emrat e instrumenteve në skeda (nga një për secilin). Mësuesi ka<br />
përgatitur gjashtë skeda me dukuritë përkatëse. Të dy palët komunikojnë me anë të skedave<br />
në këtë mënyrë:<br />
Mësuesi ngre skedën me fjalën “shtypje atmosferike”, ndërsa nxënësit duhet të ngrenë atë<br />
që tregon instrumentin përkatës (barometër).<br />
Hapi i katërt<br />
Ndërtimi i një instrumenti të thjeshtë për të matur shpejtësinë e erës.<br />
Për ndërtimin e tij veprohet si te Fletorja e punës.<br />
Pasi e ndërtojnë, nxënësit dalin në oborr për ta përdorur.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
363
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 1.25<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Tema: Uji në natyrë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë me fjalë qarkullimin e ujit në natyrë.<br />
2. Të tregojë faktorët, që marrin pjesë në qarkullimin e ujit.<br />
3. Të paraqesë me skemë qarkullimin e ujit në natyrë.<br />
Fjalë kyç: qarkullim, planeti blu, shndërrim, avuj uji.<br />
Mjetet: Teksti i nxënësit, fletore, fletë formati, lapsa, ngjyra, tregimi “Historia e një pike uji”.<br />
Metodat mësimore<br />
veprimtari me dëgjim - mendim të drejtuar<br />
lexim i koduar i tekstit<br />
skemë, turi i galerisë<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitje diskutimi<br />
të lexuarit ndërveprues<br />
paraqitja grafi ke e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Mësuesi lexon tekstin me titull: “Historia e një pike uji”. Pas çdo ndalese, nxënësit<br />
parashikojnë tregimin.<br />
Ishte një ditë e bukur vere. Dielli ngrohte tokën, malet, ujin e bashkë me to, dhe pikëzën e<br />
ujit në det.<br />
-Oh, sa mirë qenka! -mendoi me vete ajo.<br />
Por, pasi u nxeh shumë, ajo u shkëput prej prindërve…<br />
Ndalesa e parë:<br />
Ku mendoni se shkoi ajo? Pse u largua? Vetëm iku pikëza e ujit?<br />
Tani ndihej e lehtë pupël. Ngjitej lart drejt qiellit duke fl uturuar. Me të u bashkuan edhe<br />
shoqet e tjera. Për një çast pikëza fi lloi të qante…<br />
Ndalesa e dytë:<br />
Pse fi lloi të qante? Ku do të shkojë ajo? Pse mendoni kështu?<br />
- Po dridhem nga të ftohtët, nuk kam as mamin, as babin. Sa shumë shoqe paska!<br />
Pikëza u bashkua me të tjerat. Era fi lloi t’i shtynte tutje. Gjatë rrugës ndodhi çudia…<br />
Ndalesa e tretë:<br />
Cila është çudia? Ku po e shtynte era?<br />
Shoqet u ngjeshën aq shumë me të, saqë u rënduan dhe s’mund të qëndronin më në ajër.<br />
- Ej, kujdes se më shtypët, nuk po marr dot frymë !-bërtiste ajo.<br />
Ashtu siç ishin grumbull ranë së bashku nga lartësia mbi një lumë…<br />
Ndalesa e katërt:<br />
Si ndihet tani pika e ujit? Ku do të shkojë ajo? Në ç’mënyrë?<br />
Pikëza tani ndihej më mirë. Duke notuar mbi lumë, pa shumë shoqe të tjera të detit. Ato e<br />
ndihmuan të gjente familjen e saj. Më në fund, pikëza u kthye në shtëpi.<br />
Ndalesa e fundit:<br />
Cila ishte shtëpia? Me kë u ngjan ky udhëtim?<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe lexohet problemi. Vëzhgohen fi gurat për përqindjen e ujit te gjallesat dhe<br />
në tokë.<br />
Përshkruhet me fjalë qarkullimi i ujit në natyrë, duke përdorur skemën e librit.<br />
Nxënësit do të lexojnë tekstin në mënyrë individuale, duke shënuar disa shenja në të.<br />
364
☺ Faktorët që ndihmojnë<br />
qarkullimin e ujit.<br />
- Nxehtësia e diellit<br />
- Temperaturat e ulëta<br />
- Erërat<br />
Pasi lexohet dhe shënohet, plotësohet tabela me fjalët sipas shenjave përkatëse.<br />
Fakte:<br />
Sasia e ujit, që ndodhet në<br />
Tokë, është e njëjta sasi që ka<br />
qenë miliona vjet më parë, që<br />
kur Toka është formuar.<br />
Uji që ju pini mund të<br />
përmbajë molekulat, që janë<br />
pirë nga dinozaurët.<br />
☼ Foljet që tregojnë rrugën që<br />
bën uji.<br />
- Avullon, ngrihen, shndërrohen,<br />
lëvizin, ngjishen, rriten, bien,<br />
kthehet, thith.<br />
▲Vendet në të cilat kalon uji.<br />
- Lumenj, liqene, dete, oqeane,<br />
lartësi, vende të ndryshme,<br />
sipërfaqe e tokës, përrenj.<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit paraqesin me skemë në fletore ose fletë formati qarkullimin<br />
e ujit në natyrë. Punët vendosen në mur, nxënësit vlerësojnë njëritjetrin.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet: “Unë zbulova se” dhe Fletorja e punës.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 1.26<br />
Tema: Rëndësia e ujit<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të ilustrojë përdorimin e ujit të pijshëm nga njeriu.<br />
2. Të tregojë dy-tri burime, nga të cilat nxirret uji i pijshëm.<br />
3. Të vlerësojë rëndësinë e ujit të pijshëm për jetën e njeriut.<br />
4. Të hartojë pesë këshilla për mënyrën e të kursyerit të ujit.<br />
Fjalë kyç: ujë i pijshëm, burime nëntokësore, stacion pastrimi, pus, pompa thithjeje.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletorja, materiale për: ujin e pijshëm, sasinë e përdorimit nga<br />
njeriu, pastrimin e tij etj.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
pyetja sjell pyetjen<br />
me kombinim (grupe ekspertësh)<br />
ruaje fjalën e fundit për mua<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
diskutimi i ideve<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
të lexuarit ndërveprues<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Shkruhen në tabelë disa fjalë, si: shkollë, shtëpi, bukë, libra, prindër, ujë, lojëra.<br />
Zëvendësohen këto fjalë në fjalinë: Unë mund të duroj një ditë pa ___________<br />
Cila prej tyre është më e rëndësishme? Pse?<br />
Sa mund të qëndroni pa bukë? Po pa ujë?<br />
Sa për qind të peshës së njeriut zë uji?<br />
Po në planet? E dini kur është krijuar uji? (Mosha e ujit është e barabartë me moshën e<br />
planetit Tokë).<br />
Kujtoni nga klasa e tretë, cilat janë cilësitë e ujit?<br />
365
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe njihen nxënësit me problemin e orës së mësimit. Për orën e sotme, duhet<br />
të kenë sjellë materiale shtesë për ujin, nxjerrjen e tij, pastrimin, përdorimin, rezervat ujore të<br />
Shqipërisë etj.<br />
Njohuritë e reja të mësimit do të merren me grupe ekspertësh. Klasa ndahet në grupe, me<br />
nga katër nxënës, secili prej tyre numëron nga 1-4.<br />
Numrat 1: Të tregojnë me shembuj përdorimin e ujit të pijshëm, ku përdoret më shumë,<br />
arsyet si përdoret në familje etj.<br />
Numrat 2: Të tregojnë burimet nga të cilat nxirret uji, si nxirret, pastrimi, rrugën që bën deri<br />
në shtëpi.<br />
Numrat 3: Të vlerësojnë rëndësinë e ujit të pijshëm, duke argumentuar disa raste dhe të<br />
tregojnë disa shkaqe të mungesës së ujit në shtëpi.<br />
Numrat 4: Të tregojnë disa mënyra të kursimit të ujit në familje, të shkruajnë pesë këshilla<br />
për kursimin e tij.<br />
Pasi marrin kërkesat, numrat 1 grupohen bashkë, numrat 2 grupohen bashkë, e kështu<br />
me radhë. Për t’i dhënë përgjigje pyetjes së tyre, ata do të përdorin materialin e shkruar, fotot<br />
e tekstit, si dhe materialet shtesë që kanë sjellë vetë. Pasi i mbarojnë këto në grup, ata janë<br />
të përgatitur për pjesën e tyre, dhe kthehen te grupi i parë për t`ua mësuar shokëve.<br />
Më pas, diskutohet secila pikë me të gjithë klasën. Mësuesja shton ose saktëson njohuritë<br />
e nxënësve. Nxënësit duhet të dinë se sasia më e madhe e ujit të pijshëm, në botë, nxirret<br />
nga lumenjtë dhe liqenet, ndërsa në Shqipëri nga ujërat nëntokësorë. Shqipëria hyn te vendet<br />
me rezerva të mëdha ujore.<br />
Reflektimi:<br />
Lexohet rubrika “Unë zbulova se”.<br />
Përdoret teknika “Ruaje fjalën e fundit për mua”, për të komentuar pjesë të ndryshme të<br />
tekstit. Një nxënës brenda grupit zgjedh një pjesë, që e ka tërhequr më shumë, dhe u kërkon<br />
shokëve të bëjnë komentin rreth saj. Pasi dëgjon mendimet e tyre, në fund bën edhe ai<br />
komentin e tij.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Paraqit me vizatim disa mënyra të kursimit të ujit.<br />
Material shtesë për mësuesin (të dhëna, fakte etj)<br />
Çdo person përdor afërsisht 160 l ujë në ditë.<br />
Një rubinet, i cili pikon pikë-pikë, harxhon afërsisht 280 l në javë.<br />
Në familjet tona harxhohet afërsisht 3500 l ujë në javë. Nga këto, 25 l ujë duam sa herë që lahemi në<br />
dush, 60 l ujë për një larje të rrobave me makinë larëse, 5 l ujë për të larë pjatat, 10 l ujë, sa herë shtypim<br />
butonin e shkarkimit të tualetit.<br />
Një miliardë njerëz kanë vetëm 15 minuta ujë në ditë.<br />
Një familje mesatare afrikane harxhon 23 l ujë në ditë, ndërsa një familje amerikane 160 l të tilla.<br />
Rreth 2,4 miliard njerëz jetojnë pa ujë të pastër.<br />
Parashikimet tregojnë se 2/3 e popullsisë së botës do të vuajnë për ujë pas vitit 2025.<br />
Toka është e mbuluar me ujë në rreth 70 % të sipërfaqes së saj, por nga këto 97%, janë me ujë të kripur,<br />
2% është i ngrirë në formë bore dhe akulli, vetëm 1% mbetet të përdoret nga njeriu për nevojat e tij.<br />
366
Mësimi 1.27<br />
Tema: Ndotja e ujit<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të identifi kojë disa nga ndotësit kryesorë të ujit të pijshëm.<br />
2. Të përshkruajë disa nga mënyrat e ndotjes së ujit.<br />
3. Të parashikojë dëmet, që vijnë nga përdorimi i ujit të ndotur.<br />
4. Të tregojë disa mënyra të parandalimit të ndotjes.<br />
Fjalë kyç: Ujë i ndotur, ujëra të zeza, kanalizime, mbeturina industriale, pastrues specialë<br />
(fi ltra), epidemi, cisterna naftëmbajtëse, stacione pastrimi, kanalizime.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etë formati A4, materiale nga interneti apo burime të tjera për<br />
ndotjen e ujit, fakte nga gazetat, revistat etj.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
imagjinatë e drejtuar<br />
organizues grafi k<br />
përmbledhja pohim-mbështetje<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitje diskutimi<br />
të lexuarit ndërveprues<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Mësuesi u lexon nxënësve përrallën “Princesha dhe bretkosa” (në versionin modern), marrë<br />
nga botimi “Mjedisi në qytetin tim”.<br />
Na ishte njëherë një princeshë e bukur, e cila jetonte në një pallat të madh. Në oborrin<br />
e pallatit ndodhej një liqen i vogël. Princeshës i pëlqente shumë të shëtiste buzë liqenit. Aty<br />
kishte shumë bretkosa, të cilat luanin pa pasur frikë nga prania e vajzës. Një ditë, ajo vuri re<br />
se diçka kishte ndryshuar. Liqeni ishte mbushur me mbeturina. Disa peshq kishin ngordhur.<br />
Princesha nuk e dinte, por plehrat kimike, që kopshtari i kishte përdorur për lulet e kopshtit,<br />
kishin përfunduar në liqen. Bretkosat kishin ndryshuar ngjyrën e trupit. Princesha u përkul mbi<br />
sipërfaqen e liqenit për të parë pasqyrimin e saj në ujë, kur njëra prej bretkosave rozë i kërceu<br />
mbi prehër. Ajo filloi të këndojë me zërin e saj të çjerrë. Princesha e kënaqur mori bretkosën<br />
në dorë dhe i dha një të puthur.<br />
Por, …nuk ndodhi asnjë çudi si në fabulën e vërtetë….<br />
Pas tri javësh, të gjitha bretkosat e liqenit kishin ngordhur nga një sëmundje e panjohur,<br />
ndërsa princesha ishte shtruar në spital, ku po kurohej për një plasje të keqe të buzëve.<br />
Pas leximit të përrallës, nxiten nxënësit për diskutim.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri. Lihen nxënësit të vëzhgojnë fi gurat për disa minuta dhe të japin mendime rreth<br />
tyre.<br />
Ndotja e ujit të pijshëm është një nga problemet më shqetësuese sot për njerëzit, sepse ai<br />
ndikon drejtpërdrejt në shëndetin tonë. Kjo lidhet dhe me faktin që nga i njëjti ujësjellës, nëse<br />
do të ishte i ndotur, do të pinin ujë mijëra njerëz, gjë e cila mund të sjellë epidemi të mëdha.<br />
Mësuesi udhëzon nxënësit që të lexojnë tekstin me vëmendje dhe të plotësojnë tabelën<br />
në grup. Ai u shpjegon qartë katër kërkesat e tabelës dhe ndihmon grupet, kur e sheh të<br />
nevojshme.<br />
367
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Ndotësit<br />
Ujërat e zeza<br />
Mbeturinat industriale<br />
Nafta<br />
Mënyrat e ndotjes<br />
Derdhje në lumenj, dete,<br />
liqene. Çarje e tubave<br />
dhe bashkimi me ujin e<br />
pijshëm.<br />
Kompanitë industriale<br />
derdhin në det mbetjet që<br />
dalin nga prodhimi.<br />
Aksidente me cisternat<br />
naftëmbajtëse në det,<br />
derdhja e tyre në ujë.<br />
Pasojat<br />
Sëmundje infektive, të<br />
lëkurës te njerëzit.<br />
Helmimi i gjallesave të ujit,<br />
deformimi i tyre, sëmundje<br />
te njerëzit etj.<br />
Dëmtohen kafshët dhe<br />
bimët ujore. Lë pasoja për<br />
shumë vite.<br />
Zgjidhja<br />
Përpunimi te stacionet<br />
pastruese. Kontrolli i<br />
kanalizimeve, ndalimi i<br />
dëmtimeve të tyre etj.<br />
Përdorimi i pastruesve<br />
specialë brenda fabrikës,<br />
përpara se t’i hedhin.<br />
Rritja e masave të<br />
sigurisë së transportit në<br />
det.<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit janë porositur përpara disa orësh mësimi, që të mbledhin fakte, të dhëna, kuriozitete,<br />
që kanë lidhje me ujin dhe ndotjen e tij. Këto janë të nevojshme për këtë pjesë mësimi.<br />
Ata do të zgjedhin nga teksti një pohim, i cili ju duket interesant apo i shqetëson më shumë,<br />
dhe do të mbështesin idenë me argumente, fakte të reja etj. Kjo punë do të bëhet përsëri në<br />
grup. Ja një shembull:<br />
Pohimi<br />
Lumenjtë janë kthyer në vende ku hidhen mbeturinat, derdhen kanalet e ujërave të zeza, si dhe<br />
mbeturina të ndryshme industriale.<br />
Mbështetja<br />
Prej tij marrin ujin e pijshëm njerëzit. Ai shkakton sëmundje të rënda kur e pi, dhe sëmundje të lëkurës<br />
kur lahesh në të.<br />
Rreth 50% e njerëzve në vendet e zhvilluara vuajnë nga një prej gjashtë sëmundjeve, që lidhen me<br />
cilësinë e ujit të pijshëm.<br />
Në çdo 15 sekonda, në botë, vdes një fëmijë nga sëmundjet, që kanë lidhje me ujin e pijshëm.<br />
Janë zbuluar rreth 200 lloje sëmundjesh, që kanë lidhje me ujin e pijshëm.<br />
Edhe lumi i qytetit (fshatit) tonë …etj.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë për mënyrën e plotësimit të tabelës, marrjes pjesë në diskutim<br />
dhe për argumentimin e ideve.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet ushtrimi 4 në libër dhe Fletorja e punës.<br />
Mësimi 1.28<br />
Tema: Ndotësit e mjedisit<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të identifi kojë ndotësit e tokës, ujit dhe ajrit.<br />
2. Të ilustrojë me shembuj nga jeta në vendbanimin e tij disa ndotje të mjedisit.<br />
3. Të mbështetë veprimet për pakësimin e ndotjeve të mjedisit.<br />
Fjalë kyç: ndotje, mbetje radioaktive, shi acid, tym, plehërues, tym, shkarkesa industriale.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, foto, që tregojnë pjesë të ndotura të qytetit apo fshatit.<br />
368
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
parashikim nga titulli, kllaster<br />
vëzhgo, analizo, nxirr përfundimin<br />
rrjeti i diskutimit<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
ndërtimi i shprehive studimore<br />
diskutimi i ideve<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Mësuesi shkruan në tabelë titullin e mësimit dhe u kërkon nxënësve, që të parashikojnë<br />
se për çfarë fl itet në të. Nxënësit duhet të shprehin lirshëm mendimet edhe nëse dalin jashtë<br />
temës.<br />
Plotësohet kllasteri me grupe nxënësish dhe më pas mësuesja shkruan në tabelë mendimet<br />
e nxënësve.<br />
njerëz, kafshë, bimë<br />
kodra<br />
qytete, fshatra<br />
fusha<br />
ndërtesa<br />
male tokë makina<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
mjedisi<br />
dete ujë ajër shpendë<br />
liqene<br />
trupa qiellorë<br />
lumenj<br />
aeroplanë<br />
oqeane<br />
oksigjen<br />
bimë kafshë anije azot avuj uji<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri.<br />
Një pjesë të orës së mësimit duhet ta zërë vëzhgimi në detaje i fotos së tekstit. Nxënësit<br />
komentojnë shumë tregues të saj, diskutojnë mendimet me njëri-tjetrin dhe mësuesin. Në<br />
fund, plotësojnë tabelën e tekstit. Më parë, u shpjegohen fjalët shi acid, mbetje radioaktive<br />
dhe smog.<br />
Ndotës të tokës<br />
Mbetje radioaktive, shiu acid.<br />
Mbetjet ushqimore, vajrat e makinave,<br />
shkarkesa industriale etj.<br />
Ndotës të ujit<br />
Shkarkesa industriale, mbetje<br />
radioaktive, ujërat e zeza, mbetjet<br />
ushqimore, plehëruesit etj.<br />
Ndotës të ajrit<br />
Automjete në tokë, mjetet fluturuese,<br />
tymi industrial, tymi dhe gazrat<br />
shtëpiakë etj.<br />
Theksohet se këto ndotje janë pasojë e veprimtarisë së njeriut. Ndotjet mund të vijnë dhe<br />
si pasojë e vet natyrës: p.sh., vullkanet, zjarret, erërat, shpërbërja e bimëve etj.<br />
Reflektimi:<br />
Meqenëse në mësimin e kaluar u trajtuan disa mënyra të pakësimit të ndotjes së ujit, në<br />
këtë rubrikë sugjerohet që të përdoret një rrjet diskutimi për të mbajtur qëndrimin e duhur ndaj<br />
ndotësve të tokës ose të ajrit.<br />
Pyetjet mund të jenë :<br />
A duhet pakësuar prodhimi industrial? Pse?<br />
A duhet pakësuar prodhimi i makinave në botë? Pse?<br />
Do t’u pëlqente të udhëtonit me makinë apo biçikletë? Pse?<br />
369
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Makinë<br />
Biçikletë<br />
1. Udhëton më shpejt. Do t’u pëlqente të udhëtonit 1. Vë në lëvizje trupin.<br />
2. Ndihesh më rehat. me makinë apo me biçikletë? 2. Merr ajër të pastër.<br />
3. Ka ngrohës dhe ftohës etj. Pse? 3. Nuk bllokohesh në trafi kun<br />
e makinave etj.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës ose të vizatojnë një pikturë për mbrojtjen e<br />
mjedisit.<br />
Për mësuesin:<br />
Smog - bashkimi i qëndrueshëm i tymit dhe mjegullës, që ndodh në qytete të mëdha ose<br />
zona industriale. Ka ngjyrë hiri. Si fjalë është përdorur për herë të parë në Angli, smoke (tym)<br />
+ fog (mjegull).<br />
Radioaktive - elemente kimike, si: radiumi apo uraniumi, që kanë veti të lëshojnë rreze të<br />
padukshme, por të dëmshme gjatë zbërthimit të bërthamave të tyre. Radioaktiviteti mund të<br />
jetë natyror ose artifi cial.<br />
Shi acid - nga bashkimi i oksidit të squfurit dhe të azotit, me lagështinë e ajrit, formohen<br />
acidi sulfurik dhe nitrik. Ata bien në tokë me anë të shiut dhe borës.<br />
Kapitulli<br />
II<br />
LËNDËT DHE VETITË<br />
Mësimi 2.1<br />
Tema: Burimet e lëndës<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë burimet kryesore të lëndës në natyrë.<br />
2. Të tregojë pesë lëndë, që gjenden në koren e Tokës.<br />
3. Të klasifi kojë lëndët, sipas disa cilësive të ndryshme.<br />
4. Të përshkruajë karakteristikat kryesore të mineraleve.<br />
Fjalë kyç: lëndë, minerale, kore e Tokës, gurë të çmuar.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletore, lloje mineralesh nëse është e mundur.<br />
370<br />
Fazat e strukturës Metodat mësimore<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
treguesi alfabetik<br />
mbajtja e strukturuar e shënimeve<br />
shkrim i lirë<br />
zhvillim fjalori<br />
ndërtimi i shprehive studimore<br />
nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Përsëriten nga klasa e tretë: Ç’është lënda? Thoni disa lëndë nga e cila përbëhen trupat.<br />
Ndahet klasa në gjashtë grupe. Secili prej tyre do të shkruajë fjalë, që fi llojnë me shkronjat<br />
e alfabetit të grupit të tij, që tregojnë një lëndë të caktuar. Këshillohet të shkruhet më shumë<br />
se një fjalë për çdo shkronjë.
Grupi i parë: Nga A deri te Dh, do të shkruajë trupa, që përbëhen nga metali.<br />
Grupi i dytë: Nga E deri te H, do të shkruajë trupa, që përbëhen nga druri.<br />
Grupi i tretë: Nga I deri te M, do të shkruajë trupa, që përbëhen nga qelqi.<br />
Grupi i katërt: Nga N deri te R, do të shkruajë trupa, që përbëhen nga plastike.<br />
Grupi i pestë: Nga RR deri tek U, do të shkruajë trupa, që përbëhen nga lëkura.<br />
Grupi i gjashtë: Nga V deri te ZH, do të shkruajë trupa, që përbëhen nga pambuku.<br />
Lexohen fjalët nga çdo grup.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Ku gjenden lëndët për trupat që ju shkruat?<br />
Hapet libri, vëzhgohen figurat. Udhëzohen nxënësit, që materialin e ri do ta lexojnë dhe ta mbajnë<br />
shënim në mënyrë të strukturuar. Mësuesi paraqit skemën e strukturuar në tabelë. Pasi plotësohet<br />
nga nxënësit, diskutohet me të gjithë klasën dhe mësuesi e paraqet të plotë në tabelë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Në koren e Tokës<br />
minerale, gaz, naftë<br />
qymyre, argjilë, kripëra.<br />
Burimet kryesore në natyrë<br />
korja e Tokës, detet, oqeanet,<br />
ajri, bimët etj.<br />
lëndët<br />
klasifikimi<br />
minerale<br />
1. Sipas fortësisë: të forta, të buta. 1. Si janë? Të forta, forma të ndryshme,<br />
2. Sipas shijes: të ëmbla, të kripura. të përbëra nga disa lëndë.<br />
3. Sipas ngjyrës: të zeza, të bardha etj. 2. Si duken? Forma dhe ngjyra të ndryshme,<br />
4. Si përdoren: të përpunuara, si gurë.<br />
të papërpunuara.<br />
3. Ku gjenden? Në koren ose sipërfaqen e Tokës.<br />
4. Përse përdoren? Për prodhimin e metaleve, për<br />
zbukurim etj.<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit përshkruajnë në fl etore mineralin e kripës (forma, ngjyra, shija, përdorimi, ku<br />
gjendet etj).<br />
Lexohen disa shkrime të fëmijëve.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”.<br />
Mësimi 2.2<br />
Tema: Metalet<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë vetitë kryesore të metaleve.<br />
2. Të dallojë metalet nga mineralet.<br />
3. Të ilustrojë përdorime të metaleve bazuar te vetitë e tyre.<br />
4. Të tregojë vlera të përdorimit të aliazheve.<br />
Fjalë kyç: metal, mineral, çelik, gizë, aliazh, minierë, metalurg, furrë shkrirjeje, alumin,<br />
bakër.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, lloje metalesh, sende prej bakri, alumini, hekuri, gize etj. Magnet,<br />
çakmak, ngjitës, skeda letre, format letre A4.<br />
371
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
stuhi mendimi<br />
lexim i koduar i tekstit, eksperimente<br />
shënime mbi shënime<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
të lexuarit ndërveprues<br />
paraqitje grafi ke e materialit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Ora fi llon me këngën “Unë dhe kominoshet”.<br />
Stuhi mendimi. Shkruhen në tabelë fjalët minatorë dhe metalurg. Nxënësit shkruajnë sa më<br />
shumë fjalë në lidhje me to.<br />
punë e vështirë vagonë pistoletë kombinat furrë shkrirje<br />
nëntokë minatori qymyr guri metal metalurgu nxehtësi<br />
galeri kapele e fortë përpunon veshje zjarrduruese<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri. Mësuesja u tregon nxënësve dallimin midis metalit dhe mineralit. Disa metale të<br />
pastra janë: hekuri, bakri, alumini. Por, metalet mund të përpunohen përsëri për të fituar veti të tjera,<br />
duke përftuar lëndë tjetër: p.sh., hekuri bashkohet me karbonin dhe formon gizë ose çelik.<br />
Punë në grup. Secili grup, duhet të ketë sjellë sende prej metalesh. Mësuesi u kërkon<br />
nxënësve, që të prekin sendet prej hekuri dhe të eksperimentojnë me to:<br />
T`i hedhin në tokë, t’i përplasin me njëri-tjetrin, t’i gërvishtin, t’i nxehin me çakmak, t’i<br />
përthyejnë etj.<br />
Në të njëjtën mënyrë veprohet edhe për aluminin dhe bakrin.<br />
Gjatë kryerjes së eksperimenteve tregohen vetitë e metaleve dhe përdorimi i tyre në jetë.<br />
Hapen librat. Lexohet teksti me kodim në mënyrë individuale nga çdo nxënës. Shënohen<br />
në tekst me V, fjalët që tregojnë vetitë e metaleve; dhe me P, përdorimin e tyre. Pasi mbaron<br />
veprimtaria, nxënësit lexojnë vetitë dhe përdorimet e metaleve.<br />
372<br />
Reflektimi:<br />
Tani do të punohet me teknikën “Shënime mbi shënime”. Të ndarë në grupe, nxënësit do<br />
të shkruajnë në skedat e letrës emrat e metaleve, vetitë dhe përdorimet e tyre (çdo tregues në<br />
skeda të veçanta). Pastaj, çdo skedë do të vendoset (ngjitet) në një fl etë formati, në vendin e<br />
vet, sipas numrit përkatës:<br />
Numrat 1: tregojnë emrat e metaleve<br />
Numrat 2: vetitë e tyre.<br />
Numrat 3: përdorimet sipas vetive.<br />
Paraqitja do të jetë e tillë:<br />
1. hekuri<br />
2. i fortë<br />
3. lokomotiva, shasia e makinave etj.<br />
2. përcjell nxehtësinë<br />
3. hekuri i hekurosjes<br />
2. përcjell elektricitetin<br />
3. rrufepritësit, tokëzimet elektrike<br />
2. magnetizohet<br />
3. elektromagnetet<br />
Ne këtë formë do të punohet edhe për bakrin dhe aluminin. Nëse nuk ka kohë, puna mund<br />
të ndahet me grupe.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.
Mësimi 2.3<br />
Tema: Qymyri, nafta dhe gazi nëntokësor<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë vetitë kryesore të qymyrgurit, naftës dhe gazit natyror.<br />
2. Të përcaktojë burimet kryesore të nxjerrjes së këtyre lëndëve.<br />
3. Të tregojë përdorimet e secilës prej tyre.<br />
4. Të vlerësojë rëndësinë e karburanteve në ditët që jetojmë.<br />
Fjalë kyç: lëndë djegëse, rafi neri, karburant, nënprodukte, pus nafte, vendburim.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletore, qymyr guri, naftë, foto nga vendburimet e naftës dhe qymyrit,<br />
të dhëna për lëndë djegëse.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
diskutim i njohurive paraprake<br />
lexim, përmbledhje në dyshe, tabela e<br />
koncepteve<br />
ditari dypjesësh<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
diskutim i ideve<br />
të lexuarit ndërveprues, paraqitje<br />
grafi ke e informacionit<br />
nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Cilët janë ata trupa që ushqehen? (Gjallesat)<br />
Mund të shtoni ndonjë lloj tjetër?<br />
A e dini se edhe makinat ushqehen?<br />
Cili është ushqimi i tyre? (naftë, benzinë, vaj)<br />
Pse nafta quhet ari i zi?<br />
Çfarë dini për gazin natyror? Po për qymyrgurin?<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapen librat. Qymyrguri, nafta dhe gazi natyror quhen lëndë djegëse. Ato gjenden në<br />
shtresat e tokës. Nxënësit i vëzhgojnë këto lëndë në tavolinat e tyre. Qymyrgurin e kanë<br />
vendosur mbi një letër, ndërsa naftën e kanë vendosur në shishe të tejdukshme. Përshkruaj<br />
vetitë vetëm duke i parë.<br />
Për të mësuar më shumë rreth tyre, do të lexoni tekstin të ndarë në tri pjesë, bashkë me<br />
shokun e bankës.<br />
Pasi e lexojnë dhe bëjnë përmbledhjen, diskutohet me të gjithë klasën dhe plotësohet<br />
tabela e koncepteve.<br />
Lëndët djegëse<br />
Qymyri<br />
Nafta<br />
Gazi natyror<br />
Vetitë<br />
I fortë, i zi, digjet, përpunohet<br />
Lëng i trashë, i zi, digjet, më i<br />
lehtë se uji, nuk përzihet me<br />
ujin, përpunohet.<br />
I padukshëm, me erë, digjet,<br />
përpunohet<br />
Burimet dhe vendburimet<br />
Nëntoka, sipërfaqja e tokës,<br />
Memaliaj, Kërrabë etj.<br />
Nëntoka, Patos,<br />
Kuçovë, Ballsh etj.<br />
Nëntoka, Divjaka, Saranda,<br />
Patosi etj.<br />
Përdorimi<br />
Lëndë djegëse në industri.<br />
Lëndë djegëse ne industri,<br />
karburant për automjetet,<br />
gjeneratorët, tecet etj.<br />
Në industri dhe jetën e<br />
përditshme për ngrohje.<br />
Të tregohen nënproduktet e naftës dhe të gazit natyror, si dhe përdorimet e tyre, duke u<br />
ndihmuar nga fi gura e tekstit.<br />
373
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit punojnë në fl etore me ditarin dypjesësh, për të komentuar fjalinë e mëposhtme:<br />
Fragmenti<br />
Përdorimi i naftës, si karburant në industri,<br />
dhe në jetën e përditshme, është shumë i rëndësishëm.<br />
Lexohen disa nga komentet e nxënësve.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Komenti<br />
Njerëzit lëvizin shumë me automjete.<br />
Numri i makinave është shtuar shumë.<br />
Nevojat e njerëzve janë shtuar, edhe<br />
industria ka rritur prodhimin etj.<br />
Mësimi 2.4<br />
Tema: Përzierjet dhe tretësirat<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të shpjegojë formimin e përzierjeve dhe tretësirave.<br />
2. Të demonstrojë se tretja e lëndës së ngurtë në ujë ka kufi .<br />
3. Të demonstrojë ndarjen e lëndës së ngurtë nga një përzierje me anë të fi ltrimit.<br />
4. Të ndajë substancat e ngurta nga tretësirat ujore me anë të avullimit të tretësirës.<br />
Fjalë kyç: tretësirë, përzierje, lëndë e tretur, tretës, filtër, avullim, tretësirë e pangopur, e<br />
ngopur, e tejngopur.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, ujë, gotë, kripë, çaj, lugë, filtër (letër kuzhine), burim nxehtësie, enë<br />
metali ose qelqi zjarrdurues me grykë të gjerë.<br />
Metodat e përdorura: Eksperimentim dhe tabela e koncepteve<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi i parë<br />
Kryhen eksperimente në çdo dyshe nxënësish. Marrim dy gota me ujë. Në të parën, hedhim<br />
çaj; në të dytën, hedhim pak kripë. Nxënësit shpjegojnë me fjalë se çfarë ndodh në të dyja<br />
gotat. Emërtohet secila prej tyre.<br />
Gota me çaj formon përzierje, sepse çaji nuk tretet në ujë.<br />
Gota e dytë formon tretësirë, sepse kripa tretet në ujë.<br />
Jepen shembuj të tjerë të lëndëve, që treten dhe nuk treten.<br />
Hapi i dytë<br />
Nxënësit demonstrojnë veçimin e çajit me anë të fi ltrimit. Nëse ka kohë, mund të kryhet dhe<br />
përzierja dhe fi ltrimi i kafes me ujin.<br />
Hapi i tretë<br />
Merret gota me tretësirën e kripës. Në fillim i hodhëm pak kripë, ajo quhet tretësirë e pangopur.<br />
Nxënësit vazhdojnë t’i hedhin disa lugë të tjera për aq kohë, sa ajo të tretet, kjo quhet tretësirë<br />
e ngopur. Vazhdojmë t’i hedhim kripë përsëri, derisa në fundin e gotës të ketë kripë të patretur,<br />
kjo quhet tretësirë e tejngopur.<br />
374<br />
Hapi i katërt<br />
A di ndonjëri prej jush sesi mund ta marrim përsëri kripën nga gota? Këtë gjë do ta bëjmë<br />
tani së bashku.
Hidhet tretësira e kripës në enë metalike ose qelqi zjarrdurues dhe vendoset mbi burimin e<br />
nxehtësisë. Lihet të avullojë për aq kohë, derisa të mbetet vetëm kripa në enë.<br />
Hapi i pestë<br />
Hapet libri. Përcaktohen në libër fjalët: përzierje, tretësirë e ngopur dhe e pangopur, lëndë<br />
e tretur dhe tretës.<br />
Plotësohet në mënyrë të pavarur tabela:<br />
Lëndët Çfarë formojnë? Si ndahen?<br />
Kripë + ujë Tretësirë Me avullim<br />
Sheqer + qumësht Tretësirë Me avullim<br />
Shkumës + ujë Përzierje Me fi ltrim<br />
Verë + sheqer Tretësirë Me avullim<br />
Rërë + ujë Përzierje Me fi ltrim<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Mësimi 2.5<br />
Tema: Ndarja e lëndës<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë me fjalë tri mënyrat e ndarjes së lëndës nga përzierjet.<br />
2. Të demonstrojë procesin e ndarjes së lëndës me anë të fundërrimit, thithjes dhe tërheqjes<br />
me magnet.<br />
3. Të tregojë dy-tre përdorime të ndarjes së lëndës në praktikë.<br />
Fjalë kyç: Fundërrim, filtrim, rëndesë, thithje, përzierje, magnet.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, gotë qelqi, ujë, rërë, vaj, pikatore, magnet, pluhur hekuri.<br />
Metodat mësimore: Diagrami i Venit, ditari dypjesësh.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi i parë<br />
Nxënësit krahasojnë tretësirën dhe përzierjen me organizues grafi k.<br />
tretësirë të përbashkëtat përzierje<br />
lënda tretet kanë disa lëndë, lënda nuk tretet<br />
ndahet me avullim kanë lëng ndahen me fi ltrim<br />
ajo mund të jetë:<br />
ndahen<br />
e ngopur, e pangopur<br />
e tejngopur<br />
Hapi i dytë<br />
Hapet libri dhe lexohet problemi. Nxënësit kryejnë në grupe eksperimentet e librit. Pasi<br />
mbarojnë mbajnë shënime, si më poshtë:<br />
375
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Eksperimenti<br />
1. Përziejmë rërën me ujin dhe e lëmë të qetësohet.<br />
Derdhim ngadalë ujin në një gotë tjetër.<br />
2. Përziejmë vajin me ujin. Presim pak sa të<br />
shtresohen. E thithim vajin me pikatore, ose e lëmë<br />
ujin të rrjedhë.<br />
3. Përziejmë pluhur hekuri dhe rërë. Vendosim<br />
pranë tyre një magnet.<br />
Përfundimi<br />
Rëra mbetet në fund, sepse është më e rëndë. Ajo<br />
u veçua nga uji me anë të fundërrimit.<br />
Vaji është më i lehtë se uji dhe nuk përzihet. Ai u<br />
nda nga uji me anë të thithjes ose rëndesës.<br />
Magneti do të tërheqë vetëm pluhurin e hekurit.<br />
Hapi i tretë<br />
Tregohen përdorime të ndarjes së lëndës në natyrë.<br />
Fundërrim + fi ltrim pastrohet uji.<br />
Me anë të rëndesës ndahet nafta nga uji (dekantim).<br />
Me magnet<br />
mblidhen metalet për t`u përpunuar përsëri (elektromagneti).<br />
Hapi i katërt<br />
Vëzhgohet dhe diskutohet rubrika “Unë zbulova se….”<br />
Nxënësit vlerësohen me notë për mënyrën e kryerjes së eksperimenteve dhe nxjerrjes së<br />
përfundimeve në to.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Mësimi 2.6<br />
Tema: Ndryshimet e lëndës<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të dallojë tri gjendjet e lëndës.<br />
2. Të përshkruajë tri gjendjet e lëndës, duke u bazuar në forcën tërheqëse të grimcave të tyre.<br />
3. Të emërtojë kalimet e gjendjes së lëndës nga një formë në një tjetër.<br />
4. Të bëjë lidhjen midis temperaturës dhe ndryshimit të lëndës.<br />
Fjalë kyç: forcë tërheqëse, grimca, ngurtësim, lëngëzim, avullim, kondesim, qiri, shkrepëse.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletë A4, trupa në gjendje të ndryshme, qiri.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
harta e konceptit<br />
vëzhgo-analizo, organizues grafi k<br />
plotësim teksti<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
ndërtimi i njohurive studimore<br />
nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Rikujtohen njohuritë nga klasa e tretë duke plotësuar në grupe hartën e konceptit. Më pas<br />
plotësohet në tabelë.<br />
e ngurtë<br />
lënda<br />
e lëngët<br />
e gaztë<br />
376
Realizimi i kuptimit:<br />
Nxënësit prekin sendet prej lënde të ndryshme: tavolinën, librin, lapsin, ujin, ajrin e dhomës,<br />
tymin e qiririt. Përshkruajnë me fjalë ato që provojnë.<br />
Pse nuk e shtypim me dorë tavolinën?<br />
Pse mund të largojmë me lehtësi tymin?<br />
Po ujin, pse nuk e mbajmë dot në dorë?<br />
Shpjegohet ndërtimi i tri llojeve të lëndës dhe forcat tërheqëse te secila prej tyre. Mësuesi e<br />
ilustron këtë me shembull nga klasa. Formohen grupe nxënësish me nga pesë vetë. Te grupi<br />
i parë, nxënësit kapen prej krahu dhe ngjishen duke formuar një rreth (trupi i ngurtë). Te grupi<br />
i dytë, kapen prej krahësh, por nuk ngjishen dhe te i treti rrinë larg njëri-tjetrit.<br />
Lexohet pjesa e parë e mësimit.<br />
Kalojnë te pjesa tjetër. Nxënësit vëzhgojnë fi gurat që tregojnë për shndërrimet e lëndës.<br />
Ajo paraqitet me skemë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
rritet temperatura<br />
lëngëzim<br />
avullim<br />
trup i ngurtë trup i lëngët trup i gaztë<br />
ngurtësim<br />
kondesim<br />
ulet temperatura<br />
Ilustrohet çdo rast me shembuj nga jeta.<br />
Ngurtësimi: Ne e dimë: uji ngrin në rrugë.<br />
Avullim: Uji i deteve dhe oqeaneve kthehet në avull etj.<br />
Reflektimi:<br />
Punohet në mënyrë të pavarur rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”.<br />
Nxënësit kontrollojnë punët e njëri-tjetrit.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Mësimi 2.7<br />
Tema: Nxehtësi dhe temperaturë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të shpjegojë shkakun e rritjes së temperaturës në një trup.<br />
2. Të përshkruajë ndryshimin e gjendjes së lëndës në varësi të nxehtësisë.<br />
3. Të demonstrojë përcjellshmërinë e nxehtësisë në trupa me përbërje të ndryshme.<br />
4. Të provojë ndryshimin e përmasave të një trupi të ngurtë për shkak të rritjes së temperaturës.<br />
Fjalë kyç: nxehtësi, temperaturë, përcjellshmëri, bymim.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, enë zjarrduruese me doreza plastike, ujë, termometër uji, lugë<br />
druri dhe metali, monedha, tel hekuri, burim nxehtësie.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
analiza e tipareve semantike<br />
eksperimento-vëzhgo, nxirr përfundimin<br />
ditari dypjesësh<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
ndërtimi i shprehive studimore<br />
nxitja për të shkruar<br />
377
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Trupa<br />
Të ngurtë<br />
Të lëngët<br />
Të gaztë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Plotësohet tabela, të cilën mësuesi e ka përgatitur për disa grupe nxënësish.<br />
Forca tërheqëse<br />
shumë e fortë<br />
po<br />
jo<br />
jo<br />
Grimcat larg<br />
njëra-tjetrës<br />
Grimcat<br />
rrëshqasin<br />
Avullojnë<br />
Lëngëzohen<br />
po<br />
Ngurtësohen<br />
Kondensohen<br />
Rrjedhin<br />
Përhapen<br />
jo<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe lexohet problemi.<br />
Kryhen eksperimentet nga nxënësit që janë ndarë në grupe. Mësuesi i porosit për kujdesin,<br />
që duhet të tregojnë në përdorimin e mjeteve, dhe i vëzhgon ata me kujdes.<br />
Eksperimenti 1.<br />
Merret ena me ujë dhe matet temperatura e tij me termometër uji. E vendosim enën mbi<br />
zjarr. Matim temperaturën e ujit disa herë, derisa uji fi llon të vlojë.<br />
Shpjegohet shkaku i rritjes së temperaturës dhe i ndryshimit të gjendjes së lëndës. Paraqitet<br />
ajo me organizues grafi k shkak-pasojë.<br />
fl aka nxehtësi rrit temperaturën avullon uji<br />
Jepen shembuj të tjerë nga jeta ose libri të ndryshimit të gjendjes së lëndës për shkak të<br />
nxehtësisë.<br />
Eksperimenti 2.<br />
Vendosim enën me ujë në zjarr. Në të futim dy lugë, njëra metali dhe tjetra druri. Nxënësit<br />
provojnë me anë të prekjes se cila është me e nxehtë. Shpjegohet shkaku. Sillen shembuj të<br />
përdorimit të përcjellshmërisë.<br />
Eksperimenti<br />
1. Vendosim enën me ujë.<br />
2. Vendosim enën me dy lugët.<br />
3. Rrethohet monedha me tel.<br />
Eksperimenti 3.<br />
Kryhet eksperimenti i librit me monedhën metalike. Nxirren konkluzionet. Tregohen përdorime<br />
të kësaj vetie në jetë.<br />
Plotësohet tabela nga nxënësit në fl etore në fund të eksperimentit të tretë ose pas çdo<br />
eksperimenti.<br />
Vëzhgimi<br />
Temperatura e ujit u rrit. Uji avulloi.<br />
Luga prej metali është më e nxehtë<br />
se ajo prej druri.<br />
Monedha nuk kalon përmes telit.<br />
Përfundimi<br />
Nxehtësia rrit temperaturën e trupave.<br />
Metalet janë përcjellës të mirë të nxehtësisë.<br />
Trupat e ngurtë rritin vëllimin kur rriten<br />
temperaturat.<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit do të japin shembuj të përdorimit të disa vetive me ditarin dypjesësh.<br />
378
Vetia<br />
1. Shkrirja e trupave nga rritja e temperaturës.<br />
2. Përcjellshmëria e nxehtësisë.<br />
3. Bymimi i trupave të ngurtë nga nxehtësia.<br />
Mësimi 2.8<br />
Përdorimi<br />
1. Përpunimi i metaleve, qelqit, plastikës etj.<br />
2. Enët e gatimit janë metalike, kaloriferët etj.<br />
3. Shinat e trenit, linjat elektrike ajrore.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë për mënyrën e vëzhgimit dhe të nxjerrjes së përfundimeve.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Tema: Ndryshimi i gjendjes së lëndës<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të shpjegojë me fjalë të thjeshta ndryshimet e kthyeshme dhe të pakthyeshme të lëndës.<br />
2. Të ilustrojë me nga dy shembuj, ndryshimet e kthyeshme dhe ato të pakthyeshme të lëndës.<br />
3. Të bëjë dallimin midis dy ndryshimeve.<br />
4. Të demonstrojë një ndryshim të kthyeshëm dhe një të pakthyeshëm të lëndës.<br />
Fjalë kyç: ndryshim i kthyeshëm, ndryshim i pakthyeshëm, gjendje agregate, ndryshk,<br />
hi.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etë formati, ujë, akull, shkrepëse, qiri, tel i ndryshkur.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
diskutim i njohurive paraprake nxitje diskutimi<br />
eksperimento-vëzhgo, nxirr përfundimin, të nxënit bashkëpunues, të lexuarit ndërveprues<br />
lexim i koduar i tekstit, shkrim i lirë nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Nxënësit shkruajnë se çfarë ka ndryshuar dhe çfarë nuk ka ndryshuar tek ata, që nga klasa<br />
e parë. I klasifikojnë në dy kolona.<br />
mua më ka ndryshuar:<br />
mua nuk më ka ndryshuar:<br />
pesha, mosha, gjatësia, forma e trupit etj. ngjyra e syve apo e flokëve, ngjyra e lëkurës,<br />
emri etj.<br />
Le të diskutojmë për ndryshimet që kanë ndodhur te ju. Si mendoni ju, a mund të kthehen<br />
përsëri si ishin?<br />
A mund të shkurtoheni ju? Po vitet e moshës a mund të ulen?<br />
Ndryshimet që kanë ndodhur te ju janë të pakthyeshme. Edhe në natyrë ndodhin të tilla ndryshime.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe lexohet problemi. Ndizet një qiri i vogël dhe vendoset në një kënd të klasës.<br />
Ai do të vëzhgohet në fund të orës.<br />
Kryhen dy eksperimente nga nxënësit në grupe.<br />
1. Merret copa e akullit dhe hidhet në ujë paksa të ngrohtë, që të shkrijë më shpejt.<br />
2. Ndizet një fi je shkrepëse dhe pritet sa të digjet e tëra.<br />
Nxënësit vëzhgojnë dhe përshkruajnë dukuritë që panë. Bëhet dallimi midis dy<br />
eksperimenteve.<br />
379
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mbajnë shënim në fl etore, në ditarin dypjesësh eksperimentet.<br />
Eksperimenti<br />
Rezultati<br />
1. Merret copa e akullit …. 1. Akulli ndryshon gjendjen e lëndës, pra<br />
kthehet në ujë.<br />
2. Ndizet një fi je … 2. Shkrepësja do të digjet duke mbetur pak<br />
hi<br />
dhe lëshuar gaz në mjedisin përreth.<br />
Shpjegohen ndryshimet e kthyeshme dhe të pakthyeshme të lëndës dhe ndryshimi midis<br />
tyre.<br />
Nxënësit lexojnë dhe shikojnë me vëmendje tekstin, fi gurat e tekstit, si dhe ushtrimin dy te<br />
fl eta e punës. Ata do të shënojnë me shkronjën K, ato fjalë dhe fi gura që tregojnë ndryshime<br />
të kthyeshme; dhe me P, ato që tregojnë ndryshimet e pakthyeshme. Klasifi kohen në tabelë<br />
(punë në grup).<br />
ndryshime të kthyeshme:<br />
ujë, akull, gjalpë, akullore etj.<br />
ndryshime të pakthyeshme:<br />
qymyri, ndryshku, druri, lulet, gjethet etj.<br />
Reflektimi:<br />
Lexohet rubrika “Unë zbulova se” dhe u jepet përgjigje pyetjeve të tekstit te rubrika “Aktivizohu<br />
dhe përgjigju”.<br />
Nxënësit përshkruajnë në fl etore ndryshimet e gjendjes së ujit në tri format e tij. Në fund,<br />
lexohen disa nga punët e nxënësve.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë .<br />
Detyrë shtëpie: Jepet ushtrimi 1 dhe 3 i Fletores së punës.<br />
Mësimi 2.9<br />
Tema: Shiu acid<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë me fjalë të thjeshta formimin e shiut acid.<br />
2. Të ilustrojë me shembuj nga jeta ndikimin e shirave acidë në mjedis.<br />
3. Të identifi kojë shkaktarët e formimit të shiut acid.<br />
Fjalë kyç: shi acid, oksid squfuri, gazra të dëmshëm, djegie, gërryerje.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, letër A4, foto ose materiale të tjera për shiun acid.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
pyetja sjell pyetjen<br />
mbajtja e strukturuar e shënimeve<br />
vizatim, turi i galerisë<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
diskutimi i ideve<br />
formimi i njohurive studimore<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Çfarë ju kujton fjala shi? (Përmenden disa fjalë )<br />
A e keni dëgjuar fjalën acid?<br />
Po nëse i bashkojmë të dyja këto fjalë çfarë formohet?<br />
Si e imagjinoni ju shiun acid?<br />
380
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe lexohet problemi. Lihen nxënësit për pak minuta të vëzhgojnë fi gurat dhe t’i<br />
diskutojnë ato. Shpjegohet formimi i shiut acid te skema.<br />
Nxënësit lexojnë tekstin dhe mbajnë shënime në mënyrë të strukturuar në fl etën A4.<br />
Si formohet?<br />
Gazrat e dëmshëm bashkohen me<br />
ujin e ajrit dhe bien në formë shiu.<br />
shiu acid<br />
Shkaktarët<br />
djegia e karburanteve në industri,<br />
familje, makina etj.<br />
Pasojat<br />
Djegin pemë, prodhime bujqësore,<br />
ngacmojnë organet e frymëmarrjes,<br />
ngordhin peshqit në liqen.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Lexohen materialet shtesë, që kanë sjellë nxënësit për shiun acid. Mund të shoqërohen me foto.<br />
Reflektimi:<br />
Lihen nxënësit të paraqesin me vizatim formimin e shiut acid dhe pasojat e tij. Mund të<br />
përdorin elemente të tilla, si: fabrikën, tymin, retë e zeza, shiu gri, pemë të djegura. Në fund të<br />
punës, vizatimet vendosen në mur dhe nxënësit vlerësojnë punën e njëri-tjetrit.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Shënim për mësuesin:<br />
Formimi i shiut acid është dhënë në mësimin 1.28.<br />
Dukuria e shiut acid në vendin tonë është vënë re në Laç dhe Kukës. Një numër i madh<br />
liqenesh në botë për shkak të shiut acid nuk kanë më peshq. Edhe zogjtë, që jetojnë afër liqeneve<br />
të ndotura, kanë rritje të aluminit në kockat e tyre, e cila shkakton defekte te pasardhësit e tyre.<br />
Shiu acid nuk krijohet në zonën ku ka ndotje të ajrit. Tymi i industrisë zhvendoset nga era në<br />
vende të tjera.<br />
381
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 2.10<br />
Tema: Përsëritje<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të tregojë format e lëndës në natyrë.<br />
2. Të përcaktojë pozicionin e grimcave të lëndës në të tri gjendjet.<br />
3. Të dallojë përzierjet nga tretësirat.<br />
4. Të përshkruajë ndryshimet e gjendjes së lëndës në varësi të nxehtësisë.<br />
5. Të demonstrojë shkëmbimin e nxehtësisë midis dy trupave.<br />
6. Të tregojë vetitë e metaleve .<br />
7. Të listojë përdorimet e metaleve dhe të lëndëve djegëse.<br />
Fjalë kyç: forcë tërheqëse, grimca, tretësirë, nxehtësi, përcjellshmëri, bymim.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, tabela e pyetjeve e përgatitur nga nxënësit, gota qelqi, termometër<br />
uji, ngrohës.<br />
Pjesa e parë e mësimit<br />
Metodat e përdorura: eksperiment, punë e pavarur, konkurs.<br />
Hapi i parë<br />
Komentohen skemat e librit, duke dhënë shembuj për secilën prej tyre.<br />
Hapi i dytë<br />
Kryhet eksperimenti me shkëmbimin e nxehtësisë te gotat prej qelqi. Ato do të shkëmbejnë<br />
nxehtësi derisa temperaturat e tyre të barazohen, pra temperatura në secilën gotë do të shënojë<br />
nga 40 o C.<br />
Hapi i tretë<br />
Nxënësit do të plotësojnë ushtrimet e librit.<br />
Lëndët e tretura përzihen me tretësin duke formuar një tretësirë.<br />
Një tretësirë është e ngopur kur përmban pak lëndë të tretur.<br />
Uji është një tretës.<br />
Qumështi është një përzierje.<br />
Ajri është një përzierje.<br />
po<br />
jo<br />
po<br />
jo<br />
po<br />
Pjesa e dytë e mësimit<br />
Tek ushtrimi tjetër klasifi kohen substancat në këtë mënyrë:<br />
e gaztë e lëngët e ngurtë<br />
Temperatura e substancës ulet sepse grimcat afrohen, pra trupi kthehet në gjendje të<br />
ngurtë.<br />
Zhvillohet në formën e konkursit, duke e ndarë klasën në tri grupe. Pyetjet mund t’i përgatitë<br />
mësuesi ose nxënësit. Forma e dytë është më rezultative, sepse kërkon vëmendje më të madhe<br />
nga nxënësit, madje e bën atë të mendojë në mënyrë krijuese.<br />
Pyetje të lira<br />
1. Cilat janë burimet kryesore të lëndës?<br />
2. Çfarë lëndësh gjenden në koren e Tokës?<br />
382
3. Cilat janë vetitë e hekurit?<br />
4. Cilat janë vetitë e bakrit?<br />
5. Çfarë përftohet nga përpunimi i naftës?<br />
6. Përse përdoret qymyri?<br />
7. Si formohet një tretësirë e tejngopur?<br />
8. Si mund të ndajmë rërën nga pluhuri i hekurit?<br />
9. Çfarë quajmë kondensim?<br />
10. Çfarë quajmë lëngëzim?<br />
11. Si formohen shirat acidë?<br />
12. Çfarë dëmesh shkaktojnë shirat acidë?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Pyetje rrufe (Përgjigje rrufe me po ose jo)<br />
1. Mineralet fitohen nga metalet.<br />
2. Gurët e çmuar janë minerale.<br />
3. Alumini është më i rëndë se bakri.<br />
4. Giza përftohet nga metali i aluminit.<br />
5. Çeliku është më i fortë se hekuri.<br />
6. Plehrat kimike përftohen nga përpunimi i qymyrit.<br />
7. Kafeja, që pimë, është përzierje?<br />
8. Vaji ndahet nga uji me anë të fi ltrimit.<br />
9. Trupat bymehen nga rritja e temperaturës.<br />
10. Metalet janë përcjellës të nxehtësisë.<br />
11. Djegia e letrës është ndryshim i pakthyeshëm.<br />
12. Shkrirja e akullit është ndryshim i pakthyeshëm.<br />
Mund të mos përdoren të gjitha pyetjet ose mund të shtohen forma të tjera, si: p.sh., pyetje<br />
enigmë.<br />
383
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Test nr. 2<br />
1. Qarko alternativën e saktë: (1 pikë për çdo alternativë)<br />
• Giza dhe çeliku përftohet nga a. alumini b. bakri c. hekuri<br />
• Është më i lehtë se të tjerët a. alumini b. hekuri c. bakri<br />
• Janë përcjellës të mirë të nxehtësisë dhe elektricitetit:<br />
a. metalet b. gazi natyror c. qymyri<br />
• Metalet përftohen nga: a. gurët e çmuar b. mineralet c. lëndët djegëse<br />
• Vetia e bakrit, si përcjellës i elektricitetit, përdoret për të bërë:<br />
a. enë kuzhine b. zbukurime c. tela<br />
• Cili prej metaleve ndryshket: a. alumini b. bakri c. hekuri<br />
• Është më i fortë se hekuri: a. çeliku b. giza c. guri<br />
• Nga përpunimi i naftës marrim: a. qymyr b. plastmas c. benzinë<br />
• Vetitë e përbashkëta të qymyrit, naftës dhe gazit natyror, janë:<br />
a. janë të lëngshme b. janë lëndë djegëse c. përdoren për të përftuar produkte të tjera<br />
• Kur dy lëndë nuk treten me njëra-tjetrën ato formojnë : a. përzierje b. tretësirë c. avullim<br />
• Bashkimi i ujit me naftën formon: a. tretësirë b. ujë c. përzierje<br />
• Lëndët nga një tretësirë mund t’i ndajmë me anë të: a. avullimit b. fi ltrimit c .fundërrimit<br />
• Rërën nga uji mund ta ndajmë me anë të: a. thithjes b. rëndesës c. fundërrimit<br />
• Forca tërheqëse midis grimcave është më e madhe te trupat e:<br />
a. lëngët b. ngurtë c. gaztë<br />
• Trupat ndryshojnë gjendjen e tyre kur ndryshon:<br />
a. vendndodhja b. temperatura c. forma<br />
• Kur rritet temperatura trupi: a. tkurret b. nuk ndryshon c. bymehet<br />
• Djegia e qiririt është ndryshim: a. i pakthyeshëm b. i kthyeshëm<br />
• Shkrirja e metaleve është ndryshim: a. i pakthyeshëm b. i kthyeshëm<br />
• Shirat acidë shkaktohen nga ndotja e : a. atmosferës b. tokës c. ujit<br />
• Kur një tretësirë ka lëndë të patretur ajo është e : a. pangopur b. tejngopur c. ngopur<br />
2. Plotëso<br />
(4 pikë)<br />
• Kalimi i lëndës nga gjendja e gaztë në të lëngët quhet ________________________<br />
• Kalimi i lëndës nga gjendja e ngurtë në të lëngët quhet________________________<br />
• Kalimi i lëndës nga gjendja e lëngët në të ngurtë quhet _______________________<br />
• Kalimi i lëndës nga gjendja e lëngët në të gaztë quhet<br />
________________________<br />
384
Mësimi 3.1<br />
Tema: Energjia<br />
Kapitulli<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të shpjegojë kuptimin e fjalës energji.<br />
2. Të përshkruajë 4-5 përdorime të energjisë në jetën e përditshme.<br />
3. Të ilustrojë me shembuj transformimin e energjisë në forma të tjera.<br />
III<br />
M J E D I S I F I Z I K<br />
Fjalë kyç: energji, punë, transformim, lëvizje.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore pune, fl etore e diturisë.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
veprimtari, pyetja sjell pyetjen<br />
shpjegim, organizues grafi k<br />
tabela e koncepteve<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitje diskutimi<br />
ndërtimi i njohurive studimore<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Organizohen nxënësit me grupe për pesë minuta, që të kryejnë disa veprimtari në klasë:<br />
Rregullojnë bankat, rregullojnë karriget, sistemojnë sendet te dollapi, lulet, shkumësat,<br />
mbledhin letrat në tokë etj.<br />
Pas veprimtarisë praktike zhvillohet bisedë me nxënësit.<br />
1. Çfarë kryet ju pak më parë?<br />
2. A keni ngrënë mëngjes?<br />
3. Përse ju luten prindërit të hani patjetër në mëngjes?<br />
4. Kur do të hani përsëri?<br />
5. Sa herë në ditë duhet të hani ushqim?<br />
6. Përse është e nevojshme të hani ushqim disa herë në ditë?<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe lexohet problemi nga një nxënës. Mësuesja u shpjegon kuptimin e fjalës<br />
energji.<br />
Veprimtaritë që ju kryet në grupe pak më parë, ne i quajmë punë, pra themi se ju kryet punë.<br />
Gjatë kësaj kohe ju shpenzuat energji, të cilën e kishit në trup nga ushqimet që kishit ngrënë.<br />
Energjia është aftësia për të kryer punë.<br />
Lexohet pjesa e parë e mësimit nga një nxënës, dhe komentohen paragrafët nga nxënësit<br />
e tjerë bashkë me mësuesin.<br />
Vëzhgohet dhe komentohet fi gura që tregon shndërrimin e energjisë. Nxënësit e lexojnë<br />
pjesën e dytë në heshtje dhe shënojnë numrat 1, 2,… e me radhë për çdo transformim të<br />
energjisë. Theksohet fjalia: Energjia nuk zhduket, ajo ndryshon formë.<br />
Paraqitet shndërrimi i energjisë së fi gurave me organizuesin grafi k shkak-pasojë.<br />
dielli jep energji bima e shndërron në ushqim bimët hahen nga kafshët<br />
mishi i kafshëve u jep energji njerëzve<br />
njeriu e përdor energjinë për punë<br />
385
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Trupi<br />
Makina larëse<br />
Balerina<br />
Makina<br />
Kali<br />
Anije me vela<br />
Avioni<br />
Bima<br />
Soba me dru<br />
Reflektimi:<br />
Lexohet rubrika “Unë zbulova se”. U jepet përgjigje me gojë pyetjeve të tekstit.<br />
Plotësohet në mënyrë individuale tabela në fl etoren e diturisë:<br />
Puna që kryen<br />
Lan rrobat<br />
Kërcen<br />
Lëviz, transporton<br />
Tërheq karrocën<br />
Lundron<br />
Fluturon<br />
Rritet, ushqim për frymorët<br />
Ngroh<br />
Nga e merr energjinë<br />
Nga rryma elektrike<br />
Nga ushqimet bimore, shtazore<br />
Nga karburantet<br />
Nga bimët<br />
Nga era<br />
Nga karburantet<br />
Dielli<br />
Nga druri<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Mësimi 3.2<br />
Tema: Energjia dhe format e saj<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë dy format kryesore të energjisë.<br />
2. Të ilustrojë me 2-3 shembuj, trupat që kanë energji të ruajtur dhe të lëvizjes.<br />
3. Të provojë lidhjen midis energjisë së ruajtur dhe asaj të lëvizjes.<br />
Fjalë kyç: energji e ruajtur, energji e lëvizjes, energji termike (e nxehtësisë), energji kimike.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, rrotë ose ingranazhe plastike (imitime të rrotës së mullirit), ujë,<br />
gurë, fl etë letre.<br />
Fazat e strukturës Metodat mësimore<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
Evokimi<br />
gushëkuqi rrethor<br />
zhvillim fjalori<br />
Realizimi i kuptimit eksperiment, lexim me kodim teksti ndërtim i shprehive studimore<br />
Reflektimi<br />
punë e pavarur<br />
nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Nxënësit në grupe japin mendime rreth fjalës energji. Çdo nxënës duhet të thotë nga një fjali<br />
duke ia dhënë fjalën shokut, i cili nuk përsërit mendimet e të tjerëve. Kjo kërkon vëmendje nga<br />
i gjithë grupi. Idetë kryesore shkruhen nga mësuesi në tabelë. Kjo veprimtari do të shërbejë si<br />
përsëritje e mësimit të kaluar.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Kryhen dy eksperimente.<br />
1. Mësuesi ka në dorë një shishe me ujë dhe pyet nxënësit.<br />
- A ka energji uji në shishe?<br />
- A mund të kryejë punë ai?<br />
Derdhet uji i shishes ngadalë mbi një rrotë me dhëmbëza (e ngjashme me një rrotë mulliri),<br />
të cilën mësuesi e ka përgatitur me karton ose me dru dhe në qendër ka vendosur një laps<br />
(mund të përdoren dhe ingranazhe plastike të lodrave për fëmijë).<br />
386
Rrota do të rrotullohet. Nxirret përfundimi se: uji në shishe kishte energji të ruajtur. Kur<br />
derdhet nga shishja, ai ka energji të lëvizjes, pra kryen punë.<br />
2. Marrim një gur në dorë.<br />
Pyeten nxënësit:<br />
- A ka energji guri?<br />
Ngrihet guri në lartësi dhe lëshohet mbi disa sende në tavolinë ose mbi dyshemenë e klasës.<br />
Ai do t’i zhvendosë sendet, pra kryen punë. Guri në fi llim kishte energji të ruajtur, në momentin<br />
e lëshimit ai ka energji të lëvizjes.<br />
U shpjegohet nxënësve se energjia në natyrë gjendet në dy forma: energji e ruajtur dhe e<br />
lëvizjes.<br />
Jepen shembuj për të dyja rastet.<br />
Nxënësit lexojnë tekstin në heshtje, më pas, shënojnë me R, figurat për shembujt e energjisë<br />
së ruajtur; dhe me L, shembujt e energjisë së lëvizjes.<br />
Pasi e përfundojnë këtë veprimtari, plotësohet tabela me këta shembuj.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Energji e ruajtur<br />
Uji në një liqen artifi cial.<br />
Ushqimi që ka ngrënë njeriu.<br />
Drurët e prerë.<br />
Qymyri, nafta, benzina.<br />
Gjatë leximit të tabelës shpjegohet lidhja midis këtyre formave të energjisë.<br />
Reflektimi:<br />
Lexohet rubrika “Unë zbulova se”. Punohet në punë të pavarur rubrika “Aktivizohu dhe<br />
përgjigju”.<br />
Qeni që ndjek macen<br />
energji e lëvizjes<br />
Bima që rritet<br />
energji e lëvizjes, e dritës së diellit<br />
Rrota që rrotullohet<br />
energji e lëvizjes së ujit<br />
Atletët që bëjnë kërcim së larti<br />
energji e ruajtur (kimike, e ushqimit)<br />
Vlerësohen nxënësit me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Energji e lëvizjes<br />
Uji lëshohet në tuba, lëviz rrotën.<br />
Lëvizja e çekanit.<br />
Zjarri ngroh njerëzit.<br />
Djegia e tyre.<br />
Mësimi 3.3<br />
Tema: Nga vjen energjia<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të identifi kojë pesë burime të energjisë në natyrë.<br />
2. Të bëjë dallimin midis burimeve të ripërtërishme dhe atyre të paripërtërishme.<br />
3. Të vlerësojë epërsitë që ka përdorimi i burimeve të ripërtërishme.<br />
Fjalë kyç: burime të ripërtërishme, burime të paripërtërishme, gajzer, panel diellor, qeli<br />
fotovoltaike, mulli ere, central bërthamor.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletë formati, fl etore.<br />
Fazat e strukturës Metodat mësimore<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
Evokimi<br />
stuhi mendimi në dyshe<br />
zhvillim fjalori<br />
Realizimi i kuptimit mbajtje e strukturuar e shënimeve, diagrami i Venit paraqitje grafi ke e informacionit<br />
Reflektimi<br />
rrjeti i diskutimit<br />
diskutimi i ideve<br />
387
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Nxënësve u jepet fjala energji. Lihen të lirë të shkruajnë në dyshe sa më shumë fjalë, që<br />
kanë lidhje me të. Më pas, mendimet e tyre shkruhen në tabelë dhe shpjegohen lidhjet me<br />
fjalën e dhënë.<br />
shndërrohet shpenzohet punë<br />
nuk zhduket<br />
lodhje<br />
e ruajtur dy forma energji fi tohet<br />
e lëvizjes uji ushqimet<br />
kafshët<br />
dielli<br />
gjendet kudo<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet teksti dhe lexohet problemi. Që t’i japim përgjigje pyetjes së fundit të problemit, ne duhet të<br />
dimë cilat janë burimet e energjisë. Vëzhgohen figurat në libër dhe komentohet secila prej tyre nga<br />
nxënësit, duke u ndihmuar nga mësuesja. Bëhen shpjegimet për termat e panjohur për nxënësit.<br />
Të gjitha burimet e energjisë në natyrë i ndajmë në dy grupe. Cilat janë ato? Po karakteristikat<br />
e tyre, cilat janë? Do t’i gjeni në tekst duke i lexuar, mbani shënime.<br />
Pse quhen kështu?<br />
Krijohen përsëri.<br />
Nuk shterin.<br />
Cilat janë?<br />
Dielli, uji, era,<br />
gajzerat, pemët.<br />
Burimet e ripërtërishme<br />
Rëndësia:<br />
Nuk shkaktojnë probleme me ndotjen e ajrit.<br />
Janë burime që nuk mbarojnë.<br />
Kështu veprohet edhe me burimet e paripërtërishme.<br />
Krahasoni me diagramin e Venit dy llojet e burimeve të energjisë.<br />
burime të ripërtërishme<br />
nuk mbarojnë<br />
mbrojnë mjedisin<br />
përdoren më pak<br />
të përbashkëtat<br />
janë burime<br />
energjie kanë kosto<br />
për t’u përdorur<br />
burime të paripërtërishme<br />
shterin, duan miliona vjet që të krijohen<br />
ndotin mjedisin<br />
përdoren më shumë<br />
Reflektimi:<br />
Punohen dy ushtrimet e tekstit. Zgjidhja e ushtrimit nr. 2:<br />
Energjia e nxehtësisë është energji e diellit. Energjia hidrike është energjia e ujit.<br />
Për të vlerësuar rëndësinë e përdorimit të burimeve ripërtëritëse, zhvillohet diskutimi i ideve<br />
me anë të Rrjetit të diskutimit. Nxënësit marrin qëndrim pro ose kundër dhe do ta mbrojnë atë.<br />
Diskutimi mund të shoqërohet duke i grupuar nxënësit sipas qëndrimit që marrin.<br />
388<br />
Po<br />
Jo<br />
A mendon se e ardhmja i<br />
1. Janë burime të sigurta. përket burimeve ripërtëritëse? 1. Janë të kushtueshme.<br />
2. Burime të tilla ka çdo vend. Pse? 2. Varen nga kushtet atmosferike.
Mësimi 3.4<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Shpjegim i disa fjalëve:<br />
Qeli fotovoltaike- janë në përbërje të një paneli diellor. Në to ndodh shndërrimi i energjisë<br />
diellore në energji elektrike.<br />
Centrale bërthamore- Centrale ku përftohet energji nga ndarja e bërthamës së atomit të<br />
disa elementeve kimike.<br />
Qymyri është formuar nga depozitimi i gjallesave të tokës miliona vjet më parë.<br />
Nafta dhe gazi natyror janë formuar nga depozitimi i gjallesave të detit miliona vjet më<br />
parë.<br />
Tema: Si prodhohet energjia elektrike?<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të shpjegojë kuptimin e fjalës hidrocentral.<br />
2. Të përshkruajë mënyrën e përftimit të energjisë elektrike nga hidrocentrali.<br />
3. Të ilustrojë shndërrimin e formave të energjisë gjatë procesit të punës në hidrocentral.<br />
Fjalë kyç: central, hidrocentral, turbinë, gjenerator, liqen artifi cial, digë.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, foto të hidrocentraleve, fl etore pune.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
pyetja sjell pyetjen<br />
vëzhgo-komento, lojë<br />
diagram, pesëvargësh<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
diskutim i ideve<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
1. Cilat janë burimet e ripërtërishme?<br />
2. Pse mendoni se uji bën pjesë në këtë grup?<br />
3. Çfarë energjie ka uji në qetësi? Po kur bie nga lartësia?<br />
4. A ju kujtohet eksperimenti i rrotullimit të rrotës nga rënia e ujit në të?<br />
5. Ç’mund të themi për ujin në këtë rast?<br />
6. A dini raste të tjera kur uji kryen punë?<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe nxënësit shohin fi gurën. U shpjegohet kuptimi i fjalës hidrocentral.<br />
hidro- do të thotë ujë<br />
hidrocentral<br />
central- sistem pajisjesh që prodhon dhe shpërndan energji elektrike<br />
Shpjegohet mënyra e përftimit të energjisë elektrike, duke e shoqëruar me figurat përkatëse.<br />
Nuk është e nevojshme të përmendim fjalët transformator, konvertor, ndarës i përdorimit. Kjo<br />
mënyrë përsëritet nga disa nxënës.<br />
Përcaktohen disa shndërrime të energjisë, si më poshtë:<br />
1. Energjia e ruajtur e ujit shndërrohet në energji të lëvizjes.<br />
2. Energjia e lëvizjes së ujit shndërrohet në energji lëvizëse (rrotulluese) të turbinës.<br />
3. Energjia lëvizëse e gjeneratorit shndërrohet në energji elektrike.<br />
Nxënësit luajnë dyshe, duke u bazuar te fi gurat dhe konceptet e saj në formën e pyetjeve<br />
enigmë, p.sh.,:<br />
389
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Nxënësi A, shërben për të përcjellë energjinë elektrike.<br />
Nxënësi B, linjat ajrore.<br />
Nxënësi A, mban ujin në liqenin artifi cial.<br />
Nxënësi B, diga.<br />
Nxënësi A, ndodhet midis gjeneratorit dhe kanalizimeve të detyruara.<br />
Nxënësi B, turbina (çdo përgjigje e nxënësit B do të tregohet në fi gurë).<br />
Reflektimi:<br />
Plotësohet diagrami në tekst për prodhimin e energjisë.<br />
Fuqia e ujit që bie nga lartësia bën të rrotullohet turbina.<br />
Gjeneratori prodhon energji elektrike.<br />
Turbina vë në lëvizje gjeneratorin.<br />
Elektriciteti dërgohet te përdoruesi me linjat elektrike.<br />
Nëse ka kohë mund të bëhet një pesëvargësh për hidrocentralin.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Kjo temë këshillohet të bëhet në dy orë. Orën e dytë, nxënësit mund të përgatitin një maket<br />
të hidrocentralit, duke përdorur materiale të riciklueshme.<br />
Mësimi 3.5<br />
Tema: Energjia diellore<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë mënyrën e përftimit të energjisë elektrike nga energjia diellore, nëpërmjet<br />
centralit diellor.<br />
2. Të krahasojë hidrocentralin me centralin diellor.<br />
3. Të vlerësojë përdorimin e energjisë diellore nga njeriu.<br />
Fjalë kyç: energji diellore, panel fotovoltaik, kolektor diellor, central diellor, reflektues, avull.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletore pune, materiale nga interneti apo burime të tjera për energjinë<br />
diellore, skeda letre.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
rendit-grupo-emërto<br />
pyetje autorit<br />
diagram i Venit<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
të lexuarit ndërveprues<br />
paraqitja grafi ke e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Jepet në tabelë fjala DIELL. Nxënësit do të shkruajnë sa më shumë fjalë që kanë lidhje me<br />
të. Pasi kanë mbaruar, mësuesi shkruan fjalët të renditura në tabelë. Nxënësit duhet t’i grupojnë<br />
dhe t’i emërtojnë sipas karakteristikave të përbashkëta, duke i shkruar në skeda të veçanta.<br />
Më poshtë jepet një shembull: gjigant, i rrumbullakët, i zjarrtë, shkëlqen, është burim<br />
drite, burim nxehtësie; prej tij varen: stinët, ditë-nata, gjallesat dukuritë atmosferike etj. Le t`i<br />
skematizojmë këto që thamë.<br />
390
Si duket?<br />
gjigant, i zjarrtë, i shndritshëm, i rrumbullakët<br />
Prej tij varen:<br />
gjallesat, stinët, ditë-nata, dukuritë atmosferike<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Sot, energjia diellore po përdoret, gjithnjë e më tepër, për nevojat e njeriut. Paraqitet me<br />
skemë nga mësuesi përdorimi i saj.<br />
Energjia diellore<br />
për ngrohjen e ujit për energji elektrike për energji elektrike dhe<br />
për ngrohjen e ujit<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
kolektor diellor<br />
panele fotovoltaike<br />
central diellor<br />
Hapet teksti dhe lihen nxënësit të vëzhgojnë fi gurën për dy-tre minuta. Ata duhet të<br />
përcaktojnë se cilës skemë të mësipërme i përket ajo? (centralit diellor)<br />
Shpjegohet mënyra e përftimit të energjisë elektrike në centralin diellor.<br />
1. Rrezet e diellit bien mbi refl ektuesin.<br />
2. Ai ka vetinë t’i mbledhë te kaldaja.<br />
3. Në kaldajë ngrohet uji.<br />
4. Uji i nxehtë krijon avull.<br />
5. Avulli vë në lëvizje turbinën.<br />
6. Turbina lëviz gjeneratorin.<br />
7. Gjeneratori prodhon energji elektrike.<br />
Lexohet materiali i tekstit nga nxënësit me teknikën “Pyetje autorit”. Udhëzohen nxënësit<br />
si do të veprojnë. Ata duhet të lexojnë me kujdes çdo fjali dhe t’i drejtojnë pyetje autorit për<br />
paqartësitë, fjalët që nuk kuptojnë, informacionin e mangët ose të tepërt etj<br />
Disa nga pyetjet mund të jenë:<br />
- Si mund të kapet energjia diellore?<br />
- Ç’do të thotë të instalohet?<br />
- Ku e ka shpjeguar autori fjalën “panel diellor”?<br />
Pasi nxënësit e kanë mbaruar tekstin, diskutohen pyetjet me klasën dhe mësuesin. Përdoren<br />
edhe materialet që kanë sjellë nxënësit nga interneti.<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit paraqesin me diagramin e Venit ndryshimet dhe ngjashmëritë midis hidrocentralit<br />
dhe centralit elektrik.<br />
hidrocentrali të përbashkëtat centrali elektrik<br />
liqen artifi cial turbinë kaldaja me ujë<br />
rënie uji nga lartësia gjenerator refl ektuesi i rrezeve<br />
punon me ujë linjë elektrike punon me rreze diellore<br />
rrymë elektrike<br />
burime ripërtëritëse<br />
391
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 3.6<br />
Nxënësit shkruajnë në fl etore disa arsye se përse duhet përdorur energjia diellore. Disa<br />
prej tyre mund të jenë:<br />
1. Energjia diellore është rezerva natyrore më e madhe dhe e përhapur në botë.<br />
2. Është e pastër, nuk ka shpenzime të larta, nuk ndot mjedisin etj.<br />
Vlerësohen nxënësit për mënyrën se si u përfshinë në punën me grupe dhe atë individuale.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Tema: Energjia e erës<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë mënyrën e përftimit të energjisë elektrike nga era.<br />
2. Të krahasojë centralin e erës me centralin diellor.<br />
3. Të argumentojë përdorimin e erës për prodhimin e energjisë elektrike.<br />
Fjalë kyç: energji e erës, central ere, helikë, turbinë, impiant.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore pune, foto të centraleve të erës, materiale të tjera për<br />
energjinë e erës.<br />
Fazat e strukturës Metodat mësimore<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
kllaster<br />
zinxhiri i shkaqeve<br />
ditari dypjesësh<br />
zhvillim fjalori<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Përsëriten njohuritë për erën me anë të kllasterit. Ai plotësohet në grupe nxënësish dhe<br />
më pas në tabelë.<br />
e ngrohtë<br />
nga lëvizja e<br />
e fortë<br />
masave ajrore si formohet? llojet e ftohtë<br />
e lehtë<br />
ERA<br />
forca<br />
sport<br />
shpejtësia elementet përdorimi anije me vela<br />
drejtimi<br />
burim energjie<br />
energji elektrike<br />
mulli<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Ashtu si energjia diellore, edhe era, sot po përdoret për përftimin e energjisë elektrike. Era<br />
bën pjesë te burimet ripërtëritëse.<br />
Hapet libri dhe komentohet fi gura. Për të treguar procesin e përftimit të energjisë elektrike,<br />
nxënësit mbështeten te Fletorja e punës. Këtë do ta kenë më të lehtë, sepse skema ngjan me<br />
centralin diellor dhe hidrocentralin. Paraqitet përftimi i energjisë me zinxhirin e shkaqeve, duke<br />
e shkruar në fl etore ose në skeda të vogla letre, dhe duke i radhitur ato.<br />
era vë në lëvizje helikën helika rrotullon turbinën turbina lëviz gjeneratorin<br />
392
Përcaktohet te fi gura pjesa që është e njëjtë me centralin diellor dhe ajo që ndryshon.<br />
Lexohet materiali i tekstit. Diskutohet me nxënësit për përdorimin e kësaj energjie në Shqipëri<br />
dhe në botë. Përdoren materiale dhe foto nga interneti ose burime të tjera.<br />
Një nga objektivat e BE-së në botë është që energjia e përftuar nga era të zërë rreth 20%<br />
të furnizimit me energji elektrike. Në Shqipëri, kjo shifër është e ulët, rreth 4%. Kjo për arsye<br />
se vendi ynë nuk ka erëra me shpejtësi të mëdha dhe të qëndrueshme (rreth 6 m/sek në<br />
lartësi 10 m).<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit punojnë në ditarin dypjesësh.<br />
fragmenti<br />
Centralet e erës janë ende shumë të<br />
paktë në numër, edhe pse era është<br />
burim ripërtëritës.<br />
komenti<br />
Zhvillimi i shkencës vitet e fundit ka bërë të mundur<br />
përdorimin e erës për energji elektrike. Era nuk fryn<br />
përherë. Ajo është e shpërndarë në kohë dhe vende<br />
të ndryshme. Centralet e erës kanë kosto të lartë për t’i<br />
mirëmbajtur.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Vlerësohen nxënësit për përshkrimin e prodhimit të energjisë elektrike nga era, si dhe për<br />
komentin e pjesës.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës dhe paraqitja me vizatime e një centrali të erës.<br />
Mësimi 3.7<br />
Tema: Energjia e ujërave nëntokësore<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të shpjegojë se çfarë kupton me ujëra nëntokësore.<br />
2. Të përshkruajë mënyrën e përftimit të energjisë elektrike nga burimet gjeotermike.<br />
3. Të krahasojë centralin gjeotermik me centralin diellor.<br />
Fjalë kyç: ujëra nëntokësore, burime gjeotermike, gejzera.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, të dhëna për ujërat gjeotermike, foto, fl etore pune, fl etë formati.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
analiza e tipareve semantike<br />
vëzhgo-analizo-diskuto<br />
diagrami i Venit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
paraqitja grafi ke e informacionit<br />
ndërtimi i shprehive studimore<br />
paraqitja grafi ke e informacionit<br />
Burimet e<br />
energjisë<br />
Burim<br />
ripërtëritës<br />
Ngroh ujin<br />
Rrotullon<br />
turbinën<br />
Prodhon energjinë<br />
elektrike<br />
Uji Po Jo Po Po Jo Po Po Po<br />
Era Po Jo Po Po Jo Jo Jo Jo<br />
Dielli Po Po Jo Po Po Jo Po Jo<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
- Cili ka pirë ujë të ftohtë nga burimi?<br />
- Si mendoni ju, nga vjen ai ujë?<br />
- Nga sigurohet uji i pijshëm në Shqipëri?<br />
Përdoret te paneli<br />
fotovoltaik<br />
Përdoret te<br />
hidrocentrali<br />
Përdoret te<br />
centrali diellor<br />
Përdoret<br />
shumë<br />
393
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Nga nëntoka, në vende të veçanta, dalin ujëra të ngrohtë. Këto ujëra shquhen për vetitë<br />
kurative, kur dalin me presion mund të përdoren për prodhimin e energjisë.<br />
ujërat nëntokësore<br />
burime me ujë të ftohtë<br />
uji i pijshëm (nxirret me pompë)<br />
llixha, uji i nxehtë me veti kuruese<br />
gejzerat, uji i nxehtë me presion ose avuj uji<br />
Nxënësit vëzhgojnë fi gurën e librit për disa minuta. Përcaktohen elementet kyçe, që kanë<br />
ndeshur edhe te centralet e tjera.<br />
turbinë gjenerator linjë elektrike përdorues<br />
Pika e parë e përbashkët është turbinë, rrotullimi i së cilës, në këtë rast, bëhet nga avulli<br />
i ujit të ngrohtë, i cili del nga nëntoka. Përshkruhet përftimi i energjisë elektrike në centralin<br />
gjeotermik. Renditen fjalitë sipas radhës në fl etore. Shpjegohet termi gjeotermik, që vjen nga<br />
fjala gjeo, që do të thotë tokë + termik, që do të thotë nxehtësi.<br />
Nxënësit diskutojnë për përdorimin e gejzerave, duke u mbështetur në materialet që kanë sjellë.<br />
Reflektimi:<br />
Krahasohet centrali diellor me atë gjeotermik.<br />
central diellor të përbashkëta central gjeotermik<br />
punon me rreze diellore turbinë, gjenerator, punon me ujëra të nxehtë nëntokësore<br />
refl ektuesin avuj uji, tuba për mbledhjen e ujit<br />
kaldajën<br />
prodhojnë energji<br />
elektrike<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Mësimi 3.8<br />
Tema: Termocentralet<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të emërtojë centralet sipas llojit të burimit të energjisë.<br />
2. Të përshkruajë mënyrën e përftimit të energjisë nga termocentrali.<br />
3. Të tregojë dy pasoja negative të përdorimit të termocentraleve.<br />
4. Të rendisë shndërrimet e energjisë në centralet elektrike.<br />
Fjalë kyç: termocentral, qymyr, naftë, gaz, avull, kaldajë, ndotje.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etorja e diturisë, etiketa të vogla (nga disa copë për çdo grup), të<br />
dhëna për termocentralin në Shqipëri.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
pyetja sjell pyetjen<br />
organizues grafi k, pesëvargësh<br />
lojë: rendit–emërto<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitje e diskutimit<br />
formimi i njohurive studimore<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
394
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
U drejtohen nxënësve këto pyetje:<br />
1. Ç’është energjia?<br />
2. Ç’ndodh me energjinë në natyrë?<br />
3. Si i ndajmë burimet e energjisë në natyrë?<br />
4. Cilat janë burimet ripërtëritëse?<br />
5. Pse quhen të tilla?<br />
6. A bën pjesë nafta në këtë grup?<br />
7. Mendoni se burimet e paripërtërishme duhet të përdoren më shumë? Pse?<br />
8. Deri tani ju keni mësuar se: energjia elektrike prodhohet nga ____________________<br />
Sot, do të mësojmë, se ajo mund të prodhohet edhe nga nafta, gazi natyror dhe qymyri.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe shikohet fi gura e termocentralit. Shpjegohet fjala termocentral, nga termo,<br />
që do të thotë nxehtësi, nga lënda djegëse; dhe central, që do të thotë energji elektrike.<br />
Nxënësit lexojnë në mënyrë individuale tekstin. Ata duhet të përshkruajnë mënyrën e<br />
prodhimit të energjisë në termocentral. Megjithëse, materiali në tekst është i shkurtër, nxënësve<br />
u tregohet se kjo mënyrë është e ngjashme me centralet e tjera elektrike. Dallimi është në<br />
mënyrën e krijimit të avullit.<br />
Nxënësit i mbajnë shënim fjalitë në formën shkak-pasojë.<br />
qymyri, nafta dhe gazi digjen uji kur ngrohet krijon avull avulli vë në lëvizje<br />
duke ngrohur ujin në kaldajë<br />
Nxënësit përcaktojnë pasojat negative të përdorimit të termocentraleve: lëndët fosile, që<br />
përdor ai shterin, ndot mjedisin, e si pasojë sjell shiun acid dhe ngrohjen e planetit etj.<br />
Nxënësit lexojnë kuriozitetet për termocentralet, si dhe përdorimin e tij në Shqipëri.<br />
Pesëvargësh për termocentralin.<br />
termocentrali<br />
i madh ndotës<br />
djeg<br />
ngroh<br />
prodhon energji elektrike<br />
central elektrik<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit punojnë në grupe, duke shkruar proceset e punës (shndërrimet e energjisë), që<br />
kryhen në një central elektrik. Llojin e centralit ia cakton mësuesja, nga një për çdo grup, pa<br />
e marrë vesh grupi tjetër.<br />
Fjalitë shkruhen në skeda letre. Pasi mbaron punën grupi, ia jep skedat e ngatërruara, dhe<br />
pa emërtimin e centralit, një grupi tjetër. Ai do t’i rendisë mbi bankë ose t’i ngjitë në fl etë formati,<br />
dhe do të emërtojë llojin e centralit. Centralet për të cilat do shkruajnë janë këto:<br />
Hidrocentralet, centrali diellor, centrali i erës, centrali gjeotermik dhe termocentrali.<br />
Për saktësinë e punës vendosin grupet përkatëse, që shkruan në fi llim procesin e përftimit<br />
të energjisë.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë për mënyrën e pjesëmarrjes në punën në grup, dhënien e<br />
ideve të dobishme, përshkrimin e përftimit të energjisë etj.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
395
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 3.9<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Tema: Elektriciteti dhe magnetizmi<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të emërtojë dy llojet e elektricitetit.<br />
2. Të provojë me anë të fërkimit dukurinë e elektricitetit statik.<br />
3. Të demonstrojë shtytjen dhe tërheqjen e ngarkesave elektrike me shenja të njëjta dhe<br />
të kundërta.<br />
Fjalë kyç: elektricitet statik, rrymë elektrike, ngarkesa pozitive dhe negative, shtytje-tërheqje.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, krehër, tullumbace, shufër qelqi, shufër plastike, copë e leshtë, fi ll<br />
pambuku, copëza letre.<br />
Metodat mësimore<br />
parashikim me terma paraprakë<br />
eksperimento-vëzhgo-nxirr përfundimin<br />
plotësim teksti<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitje e diskutimit<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Shkruhet titulli i mësimit në tabelë. Mësuesi u jep nxënësve disa fjalë. Me fjalët kyç do të<br />
shkruhet një tekst i shkurtër në formën e një eksperimenti, për rreth 4-5 minuta.<br />
krehër copë leshi fërkim grimca letre<br />
Lexohet disa nga shkrimet e nxënësit.<br />
396<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Për të parë nëse parashikimi i nxënësit është i vërtetë, do të kryejmë eksperimente në<br />
çift.<br />
Merret një krehër dhe fërkohet me një copë leshi. Më pas, afrohet pranë disa grimcave letre.<br />
Ai do t’i tërheqë ato. Krehri ka fi tuar ngarkesë elektrike, dukuria quhet elektricitet statik.<br />
Lexohet pjesa e parë e mësimit, që fl et për llojet e elektricitetit.<br />
i palëvizshëm<br />
elektricitet statik.<br />
elektriciteti<br />
që rrjedh në përcjellës rrymë elektrike<br />
Jepen shembuj të përftimit dhe përdorimit të rrymës elektrike.<br />
Për nxënësit është abstrakte dukuria e elektricitetit, prandaj mësuesi mund t’ua shpjegojë<br />
me lëvizjen e grimcave shumë të vogla të lëndës.<br />
Kryhen eksperimente për të provuar praninë e dy llojeve të ngarkesave elektrike dhe<br />
bashkëveprimin e tyre. Nxënësit mbajnë shënime në ditarin trepjesësh. Shpjegimin e kolonës<br />
së tretë e bën mësuesi.<br />
Eksperimenti<br />
1.a Krehim fl okët me krehër. E<br />
përsëritim disa herë këtë veprim.<br />
1.b Largojmë krehrin nga fl okët.<br />
2. Fërkojmë dy shufra qelqi me<br />
një copë leshi, dhe i varim në një<br />
fi ll pambuku.<br />
3. Fërkojmë një shufër qelqi dhe<br />
një plastike me një copë leshi,<br />
dhe i varim në një fi ll.<br />
Vëzhgimi<br />
1.a. Fijet e fl okut ngjiten te krehri.<br />
b. Fijet e fl okut largohen nga<br />
njëra-tjetra.<br />
2. Shufrat e qelqit do të shtyhen.<br />
3. Dy shufrat do të tërhiqen<br />
ndërmjet tyre.<br />
Përfundimi<br />
1.a. Fijet e flokut dhe krehri kanë<br />
ngarkesa me shenja të kundërta.<br />
1. b. Fijet e fl okut kanë ngarkesa<br />
me shenja të njëjta.<br />
2. Shufrat e qelqit kanë ngarkesa<br />
me shenja të njëjta.<br />
3. Shufra e qelqit dhe e plastikës<br />
kanë ngarkesa me shenja të<br />
kundërta.
Mësimi 3.10<br />
Lexohet rubrika “Unë zbulova se”.<br />
Punë e pavarur: Nxënësit plotësojnë rubrikën “Aktivizohu dhe përgjigju”.<br />
Vlerësohen nxënësit për mënyrën e kryerjes së eksperimenteve dhe nxjerrjes së<br />
përfundimeve.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Tema: Qarku elektrik<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë katër përbërësit e domosdoshëm të një qarku elektrik.<br />
2. Të demonstrojë lidhjen e një qarku të thjeshtë elektrik.<br />
3. Të shpjegojë simbolet e skemës së qarkut.<br />
4. Të bëjë dallimin qark i hapur dhe qark i mbyllur.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Fjalë kyç: qark elektrik, bateri, pilë, burim rryme, përcjellës, shpenzues, ndërprerës.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletore e diturisë, bateri të llojeve të ndryshme, tela përcjellës,<br />
llambë, çelës elektrik.<br />
Metodat mësimore: lexim, vëzhgim, ndërtim, eksperimentim.<br />
Hapi i parë<br />
Hapet libri dhe lexohet problemi. Diskutohet rreth figurave të tekstit. Nxënësve u shpjegohet<br />
ndërtimi dhe përdorimi i baterive, që quhen ndryshe edhe pila. Mund të tregohet edhe për<br />
ndotjen, që i shkaktojnë ato mjedisit, kur mbarojnë energjinë, prandaj duhet të ripërpunohen.<br />
Hapi i dytë<br />
Duhet të përcaktohen elementet e një qarku dhe si funksionon ai, por kjo nuk u shpjegohet<br />
nxënësve. Ata i marrin njohuritë duke lexuar tekstin në mënyrë individuale. Më pas, mësuesi<br />
saktëson duke i shkruar në tabelë elementet e qarkut.<br />
Hapi i tretë<br />
Nxënësit ndërtojnë një qark të mbyllur elektrik me mjetet e tyre. Veprimtaria kryhet në çift<br />
ose individualisht. Bëhet paraqitja me skemë nga mësuesi dhe lidhja midis simboleve të skemës<br />
dhe elementeve të vërtetë të qarkut.<br />
simbolet<br />
shpenzuesi (llamba) burimi i rrymës (bateria) ndërprerësi (çelësi)<br />
Hapi i katërt<br />
Punohet rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”. Për t’i dhënë përgjigje çdo pike të kësaj rubrike,<br />
nxënësit do t’i provojnë konkretisht në qarkun e tyre elektrik. Përgjigjet e rubrikës janë:<br />
Llamba do të ndriçojë në rastin e katërt dhe të gjashtë (numërimi fi llon nga e majta<br />
horizontalisht).<br />
Tregohet kur kemi qark të hapur dhe qark të mbyllur dhe bëhet ndryshimi midis tyre.<br />
Hapi i pestë<br />
Punë e pavarur: Vizatohet skema e një qarku të thjeshtë elektrik dhe emërtohen pjesët e tij.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë për ndërtimin dhe emërtimin e pjesëve të qarkut elektrik.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
397
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 3.11<br />
Tema: Rryma elektrike<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë mënyrën e përcjelljes së rrymës elektrike nga centrali në shtëpi.<br />
2. Të emërtojë tri centrale të vendit tonë.<br />
3. Të identifi kojë pesë mënyra të përdorimit të elektricitetit në pajisjet elektro-shtëpiake.<br />
4. Të tregojë 3-4 mënyra të shndërrimit të elektricitetit në forma të ndryshme.<br />
Fjalë kyç: elektricitet, central, linjë elektrike, pajisje elektro-shtëpiake, energji drite, zëri<br />
dhe nxehtësie etj.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletorja e diturisë, foto të hidrocentraleve të vendit tonë, harta e<br />
Shqipërisë, pajisje elektro-shtëpiake, si: tharëse, magnetofon, grirëse, thekëse, orë etj.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
Di , Dua të di, Mësova<br />
lexim, përmbledhje në dyshe, tabela e koncepteve<br />
Di , Dua të di, Mësova<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
diskutimi i ideve<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Shkruhet në tabelë titulli i mësimit “Rryma elektrike”.<br />
Udhëzohen nxënësit të plotësojnë në fletore kolonën e parë të tabelës “Di, Dua të di, Mësova”,<br />
me njohuritë që kanë për temën. Në kolonën e dytë, nxënësve u kërkohet të shkruajnë pyetje,<br />
që kanë lidhje me rrymën elektrike.<br />
Mësuesi plotëson dy kolonat e para në tabelë me mendimet e nxënësve. Mund të shkruhen<br />
edhe pyetje, të cilat mësuesi nuk i ka parashikuar t’i realizojë në këtë orë mësimi. Ato mund të<br />
jepen si detyrë në shtëpi ose të sqarohen nëse ka mundësi.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet teksti. Njohuritë e reja do të merren me teknikën “Lexim, përmbledhje në dyshe”. Një<br />
nxënës lexon paragrafi n e parë dhe bën përmbledhjen e tij. Nxënësi tjetër i bën dy pyetje rreth<br />
materialit që përmblodhi. Më pas, ky paragraf diskutohet me klasën.<br />
Paragrafi i parë, përcjellja e rrymës nga centrali në shtëpi.<br />
Paragrafi i dytë, emërtimi i hidrocentraleve të vendit tonë.<br />
Paragrafi i tretë, përdorimi i elektricitetit në familje.<br />
Për të diskutuar njohuritë do të përdoret skema e librit, harta, të dhëna për centralet në<br />
Shqipëri (numrin e tyre, sa për qind të nevojave plotësojnë etj).<br />
Plotësohet tabela e koncepteve në fl etore.<br />
Pajisjet Përdoret për.. Kthen rrymën elektrike në…<br />
Magnetofoni<br />
Tinguj<br />
Televizori<br />
Figurë dhe zë<br />
Llamba<br />
Dritë dhe nxehtësi<br />
Thekësja e bukës<br />
Nxehtësi<br />
Grirësja e frutave<br />
Lëvizje rrotulluese<br />
398
Di<br />
1. Rryma elektrike përftohet nga<br />
centralet elektrike.<br />
2. Gjeneratori prodhon rrymë elektrike.<br />
3. Rryma elektrike është shumë e<br />
rëndësishme në jetën tonë.<br />
4. Metalet janë përcjellës të rrymës<br />
elektrike.<br />
5. Rryma elektrike është energji.<br />
Reflektimi:<br />
Plotësimi i kolonës së tretë të tabelës “Di, Dua të di, Mësova”.<br />
Dua të di<br />
1. Si vjen rryma deri në shtëpitë tona?<br />
2. Ku vendosen telat elektrikë? Pse?<br />
3. A mund të punojë gjithçka me rrymë<br />
elektrike?<br />
4. Meqë rryma është energji çfarë pune kryen<br />
ajo?<br />
5. Pse pajisjet në shtëpi punojnë me të njëjtën<br />
rrymë elektrike dhe bëjnë punë të ndryshme?<br />
6. Pse disa herë ne nuk kemi drita në shtëpi?<br />
Mësova<br />
1. Rryma shpërndahet me anë të<br />
kabllove elektrikë.<br />
2. Ato vendosen nën tokë ose në shtylla<br />
të larta, që të mos preken nga njerëzit.<br />
3. Nuk mund të punojë gjithçka me<br />
rrymë elektrike, por ajo përdoret shumë.<br />
4. Ajo përdoret për pajisjet elektrike.<br />
5. Pajisjet kanë ndërtime të ndryshme.<br />
Ato kthejnë rrymën elektrike në dritë,<br />
tinguj, fi gurë, nxehtësi dhe lëvizje<br />
rrotulluese.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Lexohet kolona e fundit e tabelës.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës dhe pyetja e fundit e tabelës. Kjo pyetje mund të<br />
shërbejë për një hulumtim, duke përdorur burime të ndryshme informacioni, si: televizioni,<br />
gazetat, interneti, librat e tjerë shkollorë, prindërit, gjyshërit, specialistët etj. Detyra mund të<br />
shtrihet në kohë.<br />
Mësimi 3.12<br />
Tema: Përçuesit dhe izoluesit<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të shpjegojë kuptimin e fjalës përçues dhe izolues.<br />
2. Të dallojë përcjellësit nga izoluesit, nëpërmjet eksperimenteve me qarkun elektrik.<br />
3. Të tregojë 2-3 përdorime të materialeve përçuese dhe izoluese.<br />
4. Të klasifi kojë lëndët sipas vetisë së përcjellshmërisë.<br />
Fjalë kyç: përçues, izolues, përcjellës i mirë, përcjellës i dobët.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, qark elektrik, mjete të elektricistit, tel bakri, alumini, hekuri, copë<br />
porcelani, copë xhami, karton, fi je kashte, vizore plastike, shkop druri.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
parashikim nga titulli dhe termat<br />
hulumtim, eksperimento- vëzhgo-klasifi ko<br />
ruaje fjalën e fundit për mua<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitje diskutimi<br />
ndërtimi i njohurive studimore<br />
diskutimi i ideve<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Shkruhet titulli dhe disa fjalë kyç në tabelë. Nxënësit do të parashikojnë se për çfarë do të<br />
fl asim në mësimin e ri. Veprimtaria kryhet me gojë. Mësuesi u jep mundësi shumë nxënësve<br />
që të shprehin mendimet dhe t’i argumentojnë ato.<br />
përçuesit dhe izoluesit materiale plastike metale përcjellës rrezik elektricitet<br />
399
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Mësuesi paraqet shkurt njohuritë që do të marrin nxënësit në këtë orë mësimi. Ato krahasohen<br />
me parashikimet që bënë nxënësit.<br />
U drejtohen nxënësve dy pyetje:<br />
1. Ç’do të thotë përcjellës dhe izolues?<br />
2. Ku gjejnë përdorim ato?<br />
Për t’i dhënë përgjigje këtyre pyetjeve, nxënësit duhet të hulumtojnë në tekst, dhe më pas,<br />
t’i diskutojnë mendimet në grup. Në fund, shkruhen në tabelë idetë kryesore. Mësuesi shton<br />
ose saktëson njohuritë e nxënësve. Paraqitet dhe skema.<br />
të fortë (metalet, trupi i njeriut etj)<br />
përcjellëse (përcjellin rrymën elektrike)<br />
lëndët<br />
të dobët (lëngjet, gazet etj)<br />
izoluese (qelqi, plastika, goma etj.)<br />
Eksperimente: Ndërtohet një qark i thjeshtë elektrik, si në figurë. Nxënësit vendosin me radhë,<br />
në dy skajet e përcjellësit, sendet e treguara te rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”. Ato sende, që<br />
bëjnë llambën të ndriçojë, janë përcjellëse, të tjerat janë veçuese. Pasi kryejnë eksperimentet<br />
në çift, nxënësit i grupojnë sendet në përcjellës dhe veçues.<br />
përcjellës<br />
shkop i lagur, tel bakri, alumini dhe hekuri<br />
veçues<br />
lapsi, fi je letre, gomë, shkop druri,<br />
copë qelqi, copë porcelani, karton,<br />
vizore plastike, fi je kashte<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit punojnë në grupe. Një prej tyre, zgjedh nga teksti një pjesë, që i ka bërë përshtypje,<br />
dhe kërkon nga anëtarët e grupit të japin mendime rreth saj. Këto mendime shkruhen në skeda<br />
letre. Nxënësi që e zgjodhi pjesën shkruan komentin e tij në skedë, por, ai e lexon i fundit atë.<br />
Në fund, përzgjidhen një ose dy grupe, që ta lexojnë materialin me të gjithë klasën.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Mësimi 3.13<br />
Tema: Përdorimi dhe rreziku<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të identifi kojë pesë mënyra të përdorimit të elektricitetit.<br />
2. Të përshkruajë rrezikun nga përdorimi i pakujdesshëm i energjisë elektrike.<br />
3. Të përcaktojë katër rregulla për mbrojtjen nga energjia elektrike.<br />
4. Të tregojë katër këshilla për kursimin e energjisë.<br />
5. Të argumentojë rëndësinë e kursimit të energjisë elektrike.<br />
Fjalë kyç: energji elektrike, rrezik, mbrojtje, pakujdesi, kursim, konsum energjie.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etë formati, kuriozitet për pajisjet elektro-shtëpiake (nga interneti<br />
ose enciklopedia).<br />
400<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
imagjinatë e drejtuar<br />
vëzhgo-diskuto, tabelë<br />
turi i galerisë<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitje diskutimi<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
paraqitje grafi ke
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Udhëzohen nxënësit që të mbyllin sytë dhe të imagjinojnë një situatë në familje kur ikin<br />
dritat. Imagjinata e tyre drejtohet nga mësuesi, i cili lexon ngadalë fjalitë e mëposhtme:<br />
Është mbrëmje. Jeni duke parë televizor. Vëllai po mëson, ndërsa mami gatuan darkën.<br />
Në këtë moment ikin dritat. Ju mërziteni, se nuk patë dot fi lmin. Vëllai kërkon ndriçuesin, që<br />
të lexojë. Pas pak është koha për të ngrënë, por darka nuk është gati…<br />
Nxënësit hapin sytë dhe shkëmbejnë me njëri-tjetrin emocionet që provuan.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Nxënësit punojnë në grupe për të komentuar fi gurat e pjesës së parë të tekstit. Qëllimi<br />
është të tregojnë rëndësinë që ka përdorimi i energjisë elektrike në familje. Duhet të pranohet<br />
edhe ndonjë ide ndryshe, si p.sh.: shtëpia mund të pastrohet edhe me fshesë të zakonshme,<br />
kështu kursejmë energjinë.<br />
Nxënësve u shpjegohet rreziku nga elektriciteti. Vëzhgohen me kujdes fi gurat dhe nxirret<br />
nga një rregull për secilin prej tyre.<br />
Bëhet një bisedë për rëndësinë e kursimit të energjisë. Nxënësit sjellin shembuj të kursimit<br />
nga familjet e tyre. Bëhet dallimi midis përdorimit dhe kursimit të energjisë. Plotësohet tabela<br />
bashkë me nxënësit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Përdorimi i energjisë elektrike<br />
1. Makina larëse lan rrobat.<br />
2. Llamba na ndihmon të shikojmë, lexojmë etj.<br />
3. Frigoriferi ftoh ushqimet.<br />
Kursimi i energjisë elektrike<br />
1. Mos e përdor makinën larëse me pak rroba.<br />
2. Llamba duhet fi kur kur nuk jemi në dhomë. Duhet<br />
të përdoren llamba që harxhojnë më pak.<br />
3. Nuk duhet lënë hapur dera e frigoriferit.<br />
Lexohen kuriozitetet që kanë sjellë nxënësit për pajisjet elektro-shtëpiake.<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit paraqesin në një poster këshillat për mbrojtjen nga elektriciteti. Punët e tyre<br />
vendosen në mur. Ata vlerësojnë njëri-tjetrin.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Material shtesë për mësuesin:<br />
Makinat e para për larjen e rrobave janë përdorur në vitin 1900, por, ato nuk kishin motor. Larja<br />
bëhej duke rrotulluar me dorë një cilindër.<br />
Fshesa e parë elektrike u shpik në vitin 1904. Në fi llim ato u shitën në SHBA.<br />
Më 1890, u shpik frigoriferi i parë për ta mbajtur ushqimin të ftohtë. Më vonë, rreth vitit 1910,<br />
frigoriferi përdorej edhe për ngrirjen e ushqimit.<br />
Ajri i kondicionuar është përdorur për herë të parë në SHBA, më 1911.<br />
401
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 3.14<br />
Tema: Magnetet dhe elektromagnetet<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë ndërtimin e një elektromagneti.<br />
2. Të ndërtojë një elektromagnet të thjeshtë.<br />
3. Të krahasojë elektromagnetin me magnetin e përhershëm.<br />
4. Të ilustrojë me tre shembuj përdorimin e elektromotorëve në pajisje të ndryshme.<br />
Fjalë kyç: magnet, elektromagnet, elektromotor, mbështjellës spiral.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, gozhdë e madhe, bateri, përcjellës i veshur, gjilpëra me kokë, motor<br />
i vogël elektrik (nga lodrat), materiale shtesë për motorët.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
rendit-grupo-emërto<br />
eksperimento-vëzhgo-nxirr përfundimin<br />
diagrami i Venit, pyetje-përgjigje<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
ndërtimi i shprehive studimore<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Kujtohen nga klasa e tretë njohuritë për magnetet. Nxënësit shkruajnë në një fl etë sa më<br />
shumë fjalë rreth tyre. Më pas, i grupojnë sipas karakteristikave të përbashkëta, duke i shkruar<br />
në skeda të veçanta. Vendoset nga një emërtim për secilën skedë.<br />
Shembull: tërheq, shtyn, busull, dy pole, forma të ndryshme, shufër, rrethore, patkua, i fortë,<br />
metal etj.<br />
forma:<br />
rrethore, shufër, patkua<br />
vetitë:<br />
tërheq, shtyn, merr drejtimin veri-jug<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Shkruhen në tabelë fjalët magnet dhe rrymë elektrike.<br />
A ka lidhje midis këtyre fjalëve? Le ta zbulojmë së bashku.<br />
Eksperiment: Nxënësit ndërtojnë në grupe një elektromagnet të thjeshtë, si fi gura në libër.<br />
E provojnë disa herë, duke i lidhur skajet e përcjellësit te bateria dhe duke i larguar prej saj.<br />
Vëzhgohet dukuria dhe mbahet shënim në ditarin trepjesësh.<br />
Pasi mbaron eksperimenti, nxënësve u tregohet se ndërtimi që bënë, quhet elektromagnet. Ai<br />
bazohet në përftimin e vetive magnetike nga rryma elektrike. Fjalët magnet dhe rrymë elektrike<br />
kanë lidhje me njëra-tjetrën.<br />
Eksperimento<br />
1. Dy skajet e përcjellësit i lidhim me<br />
polet e baterisë. Afrojmë gozhdën<br />
te gjilpërat me kokë.<br />
2. Shkëputim skajet e përcjellësit<br />
nga polet e baterisë.<br />
Vëzhgo<br />
1. Gozhda do të tërheqë gjilpërat.<br />
2. Gozhda nuk i tërheq më gjilpërat.<br />
Nxirr përfundimin<br />
1. Nga rryma elektrike përftohen<br />
veti magnetike.<br />
2. Kur ndërpritet rryma elektrike,<br />
nuk ka më veti magnetike.<br />
402<br />
Hapet teksti. Shihen përdorimet e elektromagnetit te zilja dhe te mbledhja e mbeturinave<br />
metalike. Lexohen shpjegimet në libër.<br />
Kalohet tek elektromotorët. Nxënësve u shpjegohet, se ata bazohen mbi parimin e kthimit të<br />
energjisë elektrike në energji mekanike (lëvizje). Jepen shembuj të përdorimit të elektromotorëve<br />
në familje dhe industri.
Nxënësit lexojnë materialet shtesë, që kanë sjellë për llojet e ndryshme të motorëve.<br />
Reflektimi:<br />
Punohen pyetjet e tekstit.<br />
Bëhet dallimi midis magnetit të përhershëm dhe elektromagnetit me diagramin e Venit.<br />
magneti të përbashkëtat elektromagneti<br />
ka përherë veti magnetike tërhiqen tërheq vetëm kur ka rrymë<br />
forma të ndryshme përdoren në pajisje elektrike ka fuqi të madhe<br />
metal<br />
metal dhe mbështjellës spiral<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Material shtesë për mësuesin:<br />
Në fillim është shpikur motori me avull, nga<br />
anglezi Tomas Njukamen, në vitin 1712. Ai u përdor<br />
në fabrika, trena etj. Më pas, në vitin 1821, Majkëll<br />
Faradei shpiku motorin elektrik. Në vitin 1860, u shpik<br />
motori me djegie të brendshme (naftë, benzinë).<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Mësimi 3.15<br />
Tema: Përsëritje<br />
Objektivat: Në fund të orëve së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të identifi kojë burime të energjisë në natyrë.<br />
2. Të bëjë dallimin midis burimeve ripërtëritëse dhe atyre të paripërtërishme.<br />
3. Të ilustrojë shndërrimin e energjisë nga një formë në një tjetër.<br />
4. Të përshkruajë përftimin e energjisë në një central elektrik.<br />
5. Të përcaktojë katër elementet e një qarku të thjeshtë elektrik.<br />
6. Të dallojë materialet përcjellëse nga ato veçuese.<br />
7. Të bëjë lidhjen midis rrymës elektrike dhe magnetizmit.<br />
8. Të tregojë pesë përdorime të elektromagneteve dhe elektromotorëve.<br />
9. Të formulojë pesë rregulla për mbrojtjen nga përdorimi i elektricitetit.<br />
10. Të mbështetë veprimet për kursimin e energjisë.<br />
11. Të argumentojë rëndësinë e energjisë elektrike në jetën tonë.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit.<br />
Metodat e përdorura: punë e pavarur, konkurs.<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Hapi i parë<br />
Përsëritet me nxënësit çdo mësim, duke fi lluar nga mësimi 3.1., mësuesi rikujton objektivat<br />
përkatëse të çdo teme dhe përsërit konceptet, që kanë lidhje me to.<br />
Hapi i dytë<br />
Nxënësit plotësojnë në mënyrë të pavarur faqen e parë të përsëritjes. Kjo mund të shërbejë<br />
si kontroll njohurish, pra mund të korrigjohet nga mësuesi.<br />
403
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Hapi i tretë<br />
Zhvillohet konkurs midis grupeve në klasë. Pyetjet e konkursit duhet t’i bëjnë vetë nxënësit,<br />
duke i përgatitur në shtëpi. Kjo i ndihmon ata për të kuptuar me logjikë njohuritë shkencore.<br />
Nëse shihet e vështirë kjo mundësi (varet nga niveli i klasës), këshillohet të bëhen pyetjet<br />
e mëposhtme.<br />
Pyetje me argumentim<br />
1. Si e kupton fjalën energji?<br />
2. Ç’janë burimet ripërtëritëse?<br />
3. Përshkruaj përftimin e energjisë elektrike nga hidrocentrali (termocentrali, centrali diellor).<br />
4. Trego pjesët e një qarku elektrik.<br />
5. Ç`janë përçuesit dhe veçuesit?<br />
6. Thuaj tri përdorime të elektricitetit, por jo në familje.<br />
7. Jepi shokut tri këshilla për t’u mbrojtur nga elektriciteti.<br />
8. Pse duhet ta kursejmë energjinë elektrike?<br />
9. Si mund të formohet një elektromagnet?<br />
Përgjigje rrufe me po ose jo<br />
1. Ne e marrim energjinë nga ushqimi.<br />
2. Dielli është burimi kryesor i energjisë.<br />
3. Energjia nuk mund të transformohet.<br />
4. Dy format kryesore të energjisë janë: e ruajtur dhe e lëvizjes.<br />
5. Nafta është burim ripërtëritës.<br />
6. Fjala hidro ka lidhje me nxehtësinë.<br />
7. Gejzerat dalin nga brendësia e tokës.<br />
8. Gjeneratori prodhon energji elektrike.<br />
9. Turbina ndodhet te çdo central elektrik.<br />
10. Në shtëpitë tona a ka qark elektrik?<br />
11. Hidrocentralet ndotin mjedisin.<br />
12. Hekuri është përcjellës.<br />
13. Qelqi është veçues.<br />
14. Elektromagneti punon me rrymë elektrike.<br />
15. Të gjitha linjat elektrike janë në ajër.<br />
16. Pjesën më të madhe të energjisë e marrim nga hidrocentralet.<br />
17. Ngarkesat me elektricitet të njëjtë tërhiqen.<br />
18. Energjia e erës është burim ripërtëritës.<br />
Nxënësit mund t’i drejtojnë njëri-tjetrit pyetje enigmë.<br />
Vlerësohen me notë nxënësit që u aktivizuan gjatë kësaj ore.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet të lexojnë faqen e dytë të përsëritjes dhe të hartojnë vetë disa rregulla<br />
për mbrojtjen nga energjia elektrike në formën e posterit.<br />
404
Mësimi 3.16<br />
Tema: Drita<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë dy kushtet e nevojshme për të realizuar të parit.<br />
2. Të identifi kojë pesë burime të dritës.<br />
3. Të klasifi kojë burimet e dritës në natyrore dhe artifi ciale.<br />
4. Të bëjë lidhjen midis burimit të dritës dhe të nxehtësisë.<br />
Fjalë kyç: drita, burim drite, burim artifi cial dhe natyror.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, qiri, shkrepëse, elektrik dore, ndriçues me neon, foto të burimeve<br />
të dritës, kuriozitete rreth dritës.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
pyetje–përgjigje<br />
tabela INSERT<br />
pyetje përgjigje<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
diskutimi i ideve<br />
të lexuarit ndërveprues<br />
diskutim i ideve<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Cili është ndryshimi midis ditës dhe natës?<br />
Çfarë na ndihmon për të parë natën?<br />
Sa shqisa ka njeriu? Cila prej tyre është shqisa e të parit?<br />
A kanë kafshët një shqisë të tillë?<br />
Të imagjinojmë sikur jemi në një dhomë të errët. Drita nuk ka dhe grilat janë mbyllur.<br />
A mund të shihni objektet në dhomë? Pse?<br />
Mbyllni sytë për një çast. A shihni gjë?<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri. Komentohen fi gurat e mësimit.<br />
Mësuesi i njeh nxënësit me objektivat e orës së mësimit. Nxënësit do t’i marrin njohuritë e reja<br />
duke lexuar tekstin me vëmendje dhe duke vendosur në çdo paragraf shenjat e mëposhtme:<br />
√ + - ?<br />
këtë informacion e dija këtë nuk e dija këtë e dija ndryshe këtë nuk e kuptoj<br />
Nëse mësuesi e sheh të vështirë realizimin e kësaj teknike, me katër shenja, mund të<br />
përdorë vetëm dy prej tyre: √ (e dija) dhe + ( nuk e dija). Pasi mbarojnë shënimet në tekst,<br />
hidhen njohuritë në tabelën që kanë bërë nxënësit në fl etore, sipas shenjave përkatëse.<br />
Materiali diskutohet me nxënësit dhe sqarohen paqartësitë.<br />
Provohet lidhja dritë-nxehtësi. Ndizet një shkrepëse, një qiri, elektriku i dorës dhe ndriçuesi me neon.<br />
Nxënësit afrojnë dorën pranë tyre dhe shohin se vetëm ndriçuesi me neon nuk është i ngrohtë.<br />
Lexohen kuriozitetet dhe të dhëna të tjera rreth dritës. Shpejtësia e dritës është shpejtësia<br />
më e madhe në natyrë, 300000 km/s.<br />
Reflektimi:<br />
Lexohet rubrika “Unë zbulova se”. Punohen pyetjet e tekstit.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
405
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 3.17<br />
Tema: Drita dhe trupat<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të dallojë trupat që ndriçojnë nga ata të ndriçuar.<br />
2. Të demonstrojë transmetimin e dritës nga objekte me përbërje të ndryshme.<br />
3. Të klasifi kojë objektet në të tejdukshëm, të përshkueshëm dhe të papërshkueshëm.<br />
4. Të hetojë formimin e hijes dhe mënyrën e ndryshimit të saj.<br />
Fjalë kyç: hije, trupa të ndriçuar, trupa që ndriçojnë, trupa të tejdukshëm, të përshkueshëm<br />
dhe të papërshkueshëm.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore diturie, burim drite (qiri, elektrik), sende prej materialesh të<br />
ndryshme, letër e dyllosur ose kalk, xham akulli.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
Lojë<br />
shpjegim, eksperimente<br />
tabela shpjeguese<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitje diskutimi<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Nxënësit luajnë duke krijuar hije në mur. Mund të bëhet një lojë e vogël teatrale (nëse janë<br />
porositur më parë) ose të imitohen kafshë të ndryshme.<br />
A e dini fëmijë pse krijohen hijet?<br />
A është i nevojshëm burimi i dritës? Sot, do të mësojmë se cili është shkaku i vërtetë i<br />
formimit të hijeve.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe lexohet problemi. Mësuesi paraqet në mënyrë të strukturuar njohuritë e<br />
reja:<br />
Në natyrë ka trupa të ndritshëm, ata që lëshojnë dritën, si: Dielli, yjet dhe trupat e ndriçuar.<br />
Ata që ndriçojnë kur marrin dritë nga të tjerët, Hëna. Trupat që ndriçohen, sillen në mënyra të<br />
ndryshme, kur u bie drita. Në bazë të kësaj vetie, trupat do t’i klasifi kojmë në: të tejdukshëm,<br />
të përshkueshëm dhe të papërshkueshëm.<br />
Lexohen paragrafët për tri ndarjet e trupave dhe plotësohet në tabelën e zezë.<br />
Trupa të tejdukshëm<br />
Lejojnë dritën plotësisht të kalojë.<br />
Shihet gjithçka pas tyre.<br />
Trupa të përshkueshëm<br />
Lejojnë dritën pjesërisht të kalojë.<br />
Nuk shihen qartë sendet pas tyre.<br />
Trupa të papërshkueshëm<br />
Pengojnë plotësisht kalimin e dritës.<br />
Nuk shihet asgjë pas tyre.<br />
Nxënësit kryejnë prova me dritën dhe objektet prej materialesh të ndryshme. Ata duhet të<br />
zbulojnë lidhjen midis tyre, të bëjnë klasifi kimin e objekteve sipas tabelës së mësipërme. Kjo<br />
veprimtari këshillohet të kryhet në grup, në mënyrë që nxënësit të diskutojnë mendimet me<br />
njëri-tjetrin.<br />
Formimi i hijeve.<br />
Nxënësit duhet të hetojnë për formimin e hijes dhe ndryshimin e saj.<br />
Provohen trupat me radhë për të parë nëse formojnë hije. Ata trupa, që formojnë hije, afrohen<br />
dhe largohen nga burimi i dritës për të parë ndryshimin e madhësisë së hijes. Pasi nxënësit<br />
mbarojnë, ata ndihmohen nga mësuesi që të nxjerrin konkluzionet.<br />
406
Hijet<br />
Kur formohen?<br />
Cili është shkaku?<br />
Si ndryshojnë?<br />
Në natyrë<br />
Reflektimi:<br />
Plotësohet nga çdo nxënës tabela e mëposhtme:<br />
Kur drita bie mbi trupa të papërshkueshëm.<br />
Trupi nuk lejon dritën të kalojë, ajo përhapet në vijë të drejtë.<br />
Varet nga pozicioni i burimit të dritës dhe nga largësia midis burimit dhe trupit.<br />
Hija e njeriut në mëngjes dhe në mbrëmje është më e gjatë se në mesditë.<br />
Lexohen punët e disa nxënësve.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë për mënyrën se si zbuluan lidhjet midis dukurive dhe arsyetimet<br />
përkatëse.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës, si dhe rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Shënim: Përhapja e dritës në vijë të drejtë do të studiohet orën e ardhshme, megjithatë,<br />
mësuesi duhet t’ua shpjegojë nxënësve se kjo veti është një nga shkaqet e formimit të hijes.<br />
Mësimi 3.18<br />
Tema: Si përhapet drita?<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të tregojë 2-3 veti të dritës.<br />
2. Të provojë përhapjen e dritës në vijë të drejtë.<br />
Fjalë kyç: veti valore, përhapje, lëvizje drejtvizore.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, elektrik, kartonë të çarë në mes.<br />
Metodat mësimore<br />
stuhi mendimi<br />
eksperimento-vëzhgo-nxirr përfundimin<br />
pesëvargësh<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
ndërtimi i shprehive studimore<br />
nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Stuhi mendimi për njohuritë që kanë marrë nxënësit rreth dritës. Shkruhen në tabelë.<br />
vjen nga burimi shumë e shpejtë<br />
e ndritshme<br />
burim artifi cial<br />
burim natyror drita nxehtësi<br />
energji<br />
dielli<br />
përshkon disa trupa<br />
krijon hije<br />
ngjyra të ndryshme<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Rruga që bën treni mbi shina është e lakuar. Rruga, që bëjmë për të ardhur në shkollë, ka<br />
drejtime të ndryshme. Po rruga që përshkon drita si është? Sillen disa shembuj:<br />
a. I keni vënë re dritat e projektorëve në një spektakël? Si janë ato?<br />
b. Mbyllim perdet ose grilat e klasës, duke lënë vetëm një të çarë, në mënyrë që të hyjë një<br />
tufë e vogël drite. Nxënësit shohin drejtimin e saj.<br />
Dy nxënës kryejnë një provë të thjeshtë: njëri prej tyre fshihet poshtë bankës ose diku tjetër,<br />
407
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
në mënyrë që të mos duket. Shoku tjetër nuk e sheh, por kur i thërret, ai përgjigjet. Pra, zëri<br />
arriti te veshi i tij, ndërsa drita nuk kaloi poshtë bankës.<br />
Këta shembuj provojnë se drita nuk përhapet në vijë të drejtë, por në drejtime të<br />
ndryshme.<br />
Lexohet materiali në tekst duke përcaktuar disa veti të dritës.<br />
Eksperiment: Nxënësit provojnë përhapjen e dritës në vijë të drejtë, me anë të kartonëve<br />
me vrimë dhe të burimit të rrymës (elektrikut). Prova kryhet për çdo dyshe nxënësish dhe më<br />
pas plotësohet tabela.<br />
Eksperimenti<br />
1. Vendosim dy kartonët në mënyrë që të çarat të<br />
jenë në një drejtim. I ndriçojmë ato me elektrik.<br />
2. I vendosim kartonët në drejtime të ndryshme.<br />
Vëzhgimi<br />
1. Në mur shohim dritën e elektrikut.<br />
2. Nuk shihet pika e ndriçuar në mur.<br />
Përfundimi<br />
Drita përhapet në vijë të drejtë.<br />
Kartoni nuk e lejon dritën të kalojë.<br />
Reflektimi:<br />
Pesëvargësh për dritën.<br />
drita<br />
e ndritshme,<br />
e shpejtë<br />
ndriçon, përhapet, refl ektohet<br />
përhapet në mënyrë drejtvizore<br />
energji<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Mësimi 3.19<br />
Tema: Përthyerja<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të provojë dukuritë e përthyerjes, refl ektimit dhe përhapjes së dritës.<br />
2. Të tregojë 2-3 përdorime të vetisë së pasqyrimit.<br />
3. Të përshkruajë parimin e ndërtimit të thjerrave.<br />
4. Të identifi kojë katër mënyra të përdorimit të thjerrave.<br />
Fjalë kyç: përthyerje, pasqyrim, refl ektim, përhapje, difuzion, thjerrë, lupa.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, gotë, ujë, laps, pasqyrë, elektrik, thjerra.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
pyetja sjell pyetjen<br />
eksperiment, lexim-përmbledhje në dyshe<br />
tabela e koncepteve<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
diskutim i ideve<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
408<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Cili e ka shtëpinë larg shkollës?<br />
Sa minuta të duhen për të ardhur në shkollë?<br />
E dini sa minuta i duhen dritës për të mbërritur nga Dielli në Tokë? (8 minuta)<br />
Si shpjegohet që ne dimë se Dielli është shumë larg nga Toka?<br />
A dini ndonjë shpejtësi tjetër të madhe në natyrë? (e zërit, e avionit etj.)<br />
Mendoni se drita përhapet me të njëjtën shpejtësi në trupa të ndryshëm? Pse mendoni<br />
kështu?
Krahasojeni këtë me veten tuaj kur jeni duke vrapuar në asfalt, pastaj kaloni mbi bar dhe<br />
në fund, mbi rërë.<br />
A do të ndryshojë shpejtësia juaj?<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe lexohet problemi. Kryhen tri prova për të provuar dukuritë e përthyerjes,<br />
refl ektimit dhe të përhapjes.<br />
1. Vendoset një laps në një gotë me pak ujë. Shihet me kujdes drejtimi i lapsit. Ai duket si<br />
i thyer.<br />
2. Krijohet errësirë në klasë. Drejtohet elektriku nga pasqyra që ndodhet mbi tavolinë. Në<br />
mur shihet njolla e ndriçuar, që është refl ektimi i elektrikut.<br />
3. Kryhet prova e dytë, por në vend të pasqyrës vendoset një libër. Ai i shpërndan rrezet e<br />
dritës, pra në mur nuk ka njollë të ndriçuar.<br />
Lexohet mësimi me teknikën “Lexim, përmbledhje në dyshe”. Në çdo dyshe nxënësish, njëri<br />
lexon paragrafi n e parë dhe bën përmbledhjen e tij. Nxënësi tjetër i bën pyetje atij që e lexoi.<br />
Pastaj kalon në diskutim me të gjithë klasën. Kështu veprohet dhe për pjesët e tjera.<br />
Nxënësit përdorin thjerrën për të parë objekte të ndryshme. Shpjegohet vetia mbi të cilën<br />
është mbështetur thjerra dhe jepen shembuj të përdorimit të saj.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit plotësojnë tabelat:<br />
Dukuria<br />
Përthyerja<br />
Refl ektimi<br />
Përhapja<br />
Çfarë është?<br />
Ndryshimi i drejtimit të<br />
rrezeve të dritës.<br />
Kthimi i rrezeve të diellit në të<br />
njëjtin drejtim.<br />
Kthimi i rrezeve të dritës në<br />
drejtime të ndryshme.<br />
Shkaku<br />
Drita përhapet me shpejtësi të<br />
ndryshme në mjedise të ndryshme.<br />
Trupi i papërshkueshëm dhe<br />
sipërfaqja shumë e lëmuar.<br />
Trupi i papërshkueshëm dhe<br />
sipërfaqe e ashpër.<br />
Ku përdoret?<br />
Thjerrat<br />
Pasqyra për makinat,<br />
dentistët, shtëpitë etj.<br />
Përbërja<br />
Trup i tejdukshëm,<br />
xham i trashë.<br />
Thjerrat<br />
Vetitë<br />
Përthyen rrezet në mënyrë të<br />
rregullt. Zmadhon objektet.<br />
Funksioni<br />
Për lupa, mikroskopë,<br />
teleskopë, syze etj.<br />
Kontrollohen plotësimet e tabelave.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
409
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 3.20<br />
Tema: Ngjyrat e dritës<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të provojë zbërthimin e dritës së bardhë me anë të një prizmi.<br />
2. Të shkruajë të renditura ngjyrat e spektrit të dritës së bardhë.<br />
3. Të shpjegojë arsyen pse trupat duken me ngjyra të ndryshme.<br />
4. Të hetojë përzierjen e ngjyrave duke u nisur nga tri ngjyrat bazë.<br />
Fjalë kyç: spektër, shpërbërje, prizëm, ylber, përthithje, pasqyrim.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, prizëm, fl etë letre, penela me ngjyra të ndryshme, elektrik dore,<br />
letra me ngjyrë të kuqe, të gjelbër dhe blu.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
shkrim i lirë<br />
eksperiment, pyet sërish<br />
punë e pavarur<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitja e diskutimit<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
paraqitje me vizatim<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Udhëzohen nxënësit që të shkruajnë një tekst imagjinar me titull “Bota pa ngjyra”. Lihen<br />
rreth 5-7 minuta dhe lexohen disa prej shkrimeve të tyre. Kjo do të shërbejë si nxitje diskutimi,<br />
për të gjetur arsyet se pse trupat i shohim me ngjyra të ndryshme.<br />
Lexohet problemi në libër.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Nëpërmjet kujt i shohim objektet në natyrë? (dritës dhe syrit)<br />
Kur drita e diellit ose e llambave duket e bardhë, pse trupat i shohim me ngjyra të<br />
ndryshme?<br />
Kryhet eksperimenti me prizmin për zbërthimin e ngjyrës së bardhë. Nxënësit vëzhgojnë rezultatin.<br />
Mësuesi sqaron se kjo quhet shpërbërje e dritës. Pra, drita e bardhë përbëhet nga ngjyra të ndryshme,<br />
që quhen spektër i dritës. Këtë e ka zbuluar shkencëtari Isak Njuton, në vitin 1666.<br />
A jeni në gjendje të shpjegoni pyetjen që bëmë në fi llim?<br />
Lihen nxënësit të shprehin ç`mendojnë, por për të saktësuar njohuritë, duhet të lexojnë<br />
pjesën e dytë të tekstit. Në çdo dyshe nxënësish, njëri lexon një pjesë të shkurtër me zë, që<br />
ta dëgjojë shoku. Kur mbaron së lexuari pjesën, nxënësi që dëgjoi i bën pyetje shokut, i cili<br />
duhet t’i japë përgjigje. Nëse ai nuk është dakord me përgjigjen, e diskutojnë së bashku. Për<br />
vazhdimin e pjesës, nxënësit ndërrojnë rolet.<br />
Për të kontrolluar përvetësimin e njohurive, mësuesi bën pyetjet:<br />
Pse bluza jote duket e verdhë?<br />
Çfarë ngjyrash thith fustani yt i gjelbër? (Të gjitha, përveç të gjelbrës.)<br />
Pse në verë vishemi me rroba me ngjyra të çelëta?<br />
Po fustani i zi, cilat ngjyra thith?<br />
A ju kujtohet paneli diellor? Mund të shpjegoni tani përse bëhet me ngjyrë të zezë?<br />
Pse shfaqet ylberi?<br />
410<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit kryejnë eksperimentin 2 për të provuar të kundërtën. Nga bashkimi i shtatë ngjyrave<br />
a formohet e bardha?<br />
Punojnë në mënyrë të pavarur si te fi gura e tekstit. Në fund ata shohin rezultatin.<br />
Komunikojnë me njëri-tjetrin për të diskutuar rezultatin. Nxënësit duhet të përdorin karton
të trashë, në mënyrë që të arrihet rrotullimi me shumë shpejtësi.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Orën e dytë, nxënësit merren me përzierjen e ngjyrave për të krijuar ngjyra të tjera. Do të<br />
punohet në dy mënyra.<br />
1. Përzierja e ngjyrave të dritës.<br />
Do të realizohet me elektrik dore, të mbështjellë me copa letre me ngjyrat bazë: e kuqe, e<br />
gjelbër dhe blu. Drejtohen elektrikët nga muri, duke bërë kombinimet e ngjyrave.<br />
e kuqe + e gjelbër = e verdhë<br />
e kuqe + e kaltër = e bardhë<br />
e gjelbër + blu = e kaltër<br />
blu + e verdhë = e bardhë<br />
e kuqe + blu = e purpurt (rozë)<br />
e gjelbër + e purpurt = e bardhë<br />
2. Përzierja e ngjyrave me penela.<br />
Ngjyrat bazë janë: e purpurt, e verdhë dhe e kaltër. Këto mund të përzihen dhe të merren<br />
ngjyra të tjera:<br />
e purpurt + e verdhë = e kuqe<br />
e kaltër + e purpurt = blu<br />
e verdhë + e kaltër = e gjelbër<br />
e purpurt + e kaltër + e verdhë = e zezë<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës, si dhe vizatimi i spektrit të dritës së bardhë.<br />
Mësimi 3.21<br />
Tema: Përsëritje<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë përhapjen e dritës në natyrë.<br />
2. Të krahasojë burimet natyrore të dritës me ato artifi ciale.<br />
3. Të shpjegojë formimin e hijes.<br />
4. Të tregojë përbërjen e dritës së bardhë.<br />
5. Të paraqesë spektrin e dritës me vizatim.<br />
6. Të përcaktojë 4-5 përdorime të vetisë së refl ektimit dhe të përthyerjes së dritës.<br />
7. Të argumentojë rëndësinë e dritës në jetën tonë.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, tabak letre, lapsa, ngjyra.<br />
Metodat e përdorura: kumbimi, punë e pavarur.<br />
Nxënësve u është dhënë detyrë në shtëpi për të përsëritur mësimet e kësaj linje.<br />
Punohet me teknikën e kumbimit për të kontrolluar njohuritë e nxënësve në lidhje me linjën “Drita”.<br />
Ndahet klasa në grupe me nga gjashtë nxënës. Çdo grup do t’i përgjigjet gjashtë kërkesave, që<br />
ndodhen në faqet e kubit. Këto kërkesa përfshijnë të gjitha nivelet e të nxënit. Brenda grupit nxënësit<br />
ndajnë detyrat duke marrë nga një kërkesë secili. Në mes të tabakut shkruhet fjala DRITA, secili shkruan<br />
pyetjen e tij dhe përgjigjen në pjesën e vet. Për arsye kohe, nxënësit punojnë njëkohësisht.<br />
Kërkesat e shkruara në kub:<br />
1. Përshkruaj përhapjen e dritës në natyrë.<br />
2. Krahaso burimet natyrore të dritës me ato artifi ciale.<br />
3. Shoqëro: Lidh formimin e hijes me vetitë e dritës.<br />
4. Analizo: Nga përbëhet drita e bardhë, si provohet dhe paraqite spektrin me vizatim.<br />
5. Zbato: Përse përdoret vetia e reflektimit dhe e përthyerjes së dritës?<br />
6. Argumento: Pse është e domosdoshme drita?<br />
Pasi mbarojnë punën, diskutohet çdo kërkesë me të gjitha grupet.<br />
Punë e pavarur. Nxënësit plotësojnë tekstin. Kontrollohen punët e nxënësve.<br />
411
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Test nr. 3<br />
1. Qarko alternativën e saktë: (1 pikë për çdo alternativë)<br />
Është burim drite artifi ciale:<br />
a. Hëna b. Dielli c. Fishekzjarrët<br />
1. Është trup i ndriçuar:<br />
a. Qiriri b. Hëna c. Xixëllonja<br />
2. Trupat që lëshojnë dritë, japin dhe nxehtësi.<br />
a. po b. jo c. varet<br />
3. Trupat që e lejojnë dritën të kalojë, por nuk na lejojnë të shohim qartë objektet, quhen:<br />
a. trupa të përshkueshëm b. trupa të tejdukshëm c. trupa të papërshkueshëm<br />
4. Është trup i tejdukshëm:<br />
a. pasqyra b. letra kalk c. ajri<br />
5. Nuk e lejon dritën të kalojë:<br />
a. trupi i njeriut b. xhami i smeriluar c. qesja plastike<br />
6. Drita përhapet në mënyrë:<br />
a. drejtvizore b. të lakuar c. të çrregullt<br />
7. Hija formohet pas një trupi:<br />
a. të papërshkueshëm b. të tejdukshëm c. të përshkueshëm<br />
8. Kur drita kalon nga një mjedis i tejdukshëm në një mjedis tjetër të tejdukshëm ndodh dukuria e<br />
a. përhapjes b. përthyerjes c. refl ektimit<br />
9. Trupi që shohim në pasqyrë është:<br />
a. trupi i vërtetë b. trupi i zmadhuar c. shëmbëllimi<br />
10. Pasqyron më mirë dritën:<br />
a. letra e aluminit e rrudhosur b. letra e aluminit c. pasqyra<br />
11. Mikroskopi shërben për të parë objekte:<br />
a. shumë të vegjël b. që ndodhen shumë larg c. shumë të mëdhenj<br />
12. Ne mund të shohim zbërthimin e dritës me anë të:<br />
a. pasqyrës b. dritares c. prizmit<br />
13. Kur formohet ylberi, shpërbërja e dritës kryhet nga:<br />
a. pikëzat e ujit b. dielli c. deti<br />
14. Ngjyra e zezë:<br />
a. i pasqyron të gjitha rrezet b. i thith të gjitha rrezet c. pasqyron vetëm ngjyrën e zezë<br />
15. Në qoftë se rrezet e diellit bien mbi një top të kuq, atëherë ai:<br />
a. do t’i thithë të gjitha ngjyrat b. do të thithë vetëm të kuqen c. do të pasqyrojë vetëm të kuqen<br />
16. Trupi i tejdukshëm, me dy faqe të përkulura që përthyen rrezet e dritës në mënyrë të rregullt, quhet:<br />
a. thjerrë b. teleskop c. mikroskop<br />
17. Që të shohim një trup duhet patjetër që:<br />
a. të kemi sytë hapur b. të ketë dritë c. të kemi sytë hapur dhe të ketë dritë<br />
412
Mësimi 4.1<br />
Kapitulli<br />
Tema: Përshtatja për të jetuar<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të shpjegojë me dy shembuj fjalët përshtatje dhe mbijetesë.<br />
2. Të përshkruajë mënyrën e përshtatjes së kafshëve në shkretëtirë.<br />
3. Të përcaktojë tri ndryshime fi zike te disa gjitarë dhe shpendë gjatë stinës së dimrit.<br />
Fjalë kyç: përshtatje, mbijetesë, ndryshim, kafshë me gjak të nxehtë.<br />
IV<br />
GJALLESAT DHE PROCESET E JETËS<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, foto të kafshëve të shkretëtirës, të vendeve të ftohta, të dhëna për<br />
përshtatjen e kafshëve në shkretëtirë dhe të kafshëve në dimër.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
parashikim nga termat<br />
përmbledhja pohim-mbështetje<br />
pyetje-përgjigje, pesëvargësh<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitja e diskutimit<br />
ndërtimi i njohurive studimore<br />
nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Çfarë bëjnë njerëzit në dimër për t’u mbrojtur nga të ftohtët?<br />
Po kafshët, çfarë bëjnë në dimër?<br />
Ju duhet të shkruani një tekst ku të parashikoni se si përshtaten disa kafshë në dimër duke<br />
u ndihmuar edhe nga fjalët:<br />
gjitarë shpendë gëzof shtresa dhjami pupla<br />
Gjatë shkrimit të tekstit nuk ka rëndësi renditja dhe shkrimi bukur i fjalive, por dhënia e<br />
ideve të qarta.<br />
Lexohen disa nga punët e nxënësve. Në fund të orës përcaktohen idetë e sakta.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri. Lexohet problemi dhe bëhet një rikujtim i njohurive nga klasa e tretë për grupet<br />
e kafshëve.<br />
U shpjegohet fjala përshtatje duke sjellë shembuj nga jeta.<br />
Nxënësit punojnë me teknikën “Përmbledhja pohim- mbështetje”. Mësuesi shkruan dy<br />
pohime në tabelë, nxënësit do t’i mbështetin duke sjellë shembuj, argumentime etj. Për këtë<br />
do të përdorin materialin e tekstit, si dhe enciklopeditë, libra të tjerë, televizionin.<br />
Pohimi<br />
Disa kafshë mbijetojnë në shkretëtirë, edhe pse mungon uji dhe temperaturat janë të larta.<br />
Mbështetja<br />
Deveja ha dhe pi shumë, dhe i ruan ato në gungën që ka në kurriz.<br />
Vetullat e devesë janë të trasha për të mbrojtur sytë nga rëra e shkretëtirës.<br />
Kafshët e tjera e marrin ujin nga bimët që hanë.<br />
Disa kafshë, për t’u mbrojtur nga temperatura rrinë në nëntokë etj.<br />
Pohimi<br />
Disa kafshë dhe shpendë jetojnë në vendin e tyre edhe në dimrin e vështirë.<br />
Mbështetja<br />
Në dimër gëzofi i gjitarëve bëhet më i dendur, ndërsa shpendëve u shtohen puplat.<br />
Poshtë lëkurës ata kanë shtresa dhjami, që i mbrojnë nga të ftohtët.<br />
Shpendët i shpupurisin puplat që të mbajnë sa më shumë ajër brenda tyre për t’i mbajtur ngrohtë etj.<br />
413
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 4.2<br />
Reflektimi:<br />
Lexohet rubrika “Unë zbulova se”. U jepet përgjigje pyetjeve të rubrikës “Aktivizohu dhe<br />
përgjigju”, si dhe shkruhet një pesëvargësh për devenë dhe ariun polar.<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës dhe nxënësit të paraqesin me vizatim përshtatjen<br />
e shpendëve në dimër.<br />
Shënim:<br />
Gjatë kësaj linje, nxënësit porositen që të sjellin foto të kafshëve, dhe në fund, duhet të<br />
përgatitin një album duke u mbështetur në karakteristikat e veçanta të tyre.<br />
Tema: Çfarë bëjnë kafshët në dimër?<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë dy karakteristika të sjelljes së kafshëve për të mbijetuar në stinën e dimrit.<br />
2. Të përshkruajë gjendjen pasive të disa kafshëve gjatë gjumit dimëror.<br />
3. Të tregojë pesë kafshë që migrojnë gjatë stinës së dimrit.<br />
4. Të përshkruajë migrimin e shpendëve në vendet e ngrohta.<br />
5. Të shpjegojë 2-3 arsye të migrimit të shpendëve.<br />
Fjalë kyç: gjumë letargjik, gjendje pasive, migrim, shpendë shtegtarë.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, foto të kafshëve që bëjnë gjumë dimëror dhe të shpendëve që<br />
migrojnë, kuriozitete ose të dhëna të tjera për to.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
alfabeti i njëpasnjëshëm<br />
pyetja sjell pyetjen<br />
plotësim tabele<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
të nxënit ndërveprues<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Nxënësit shkruajnë emra kafshësh për çdo shkronjë të alfabetit. Punohet në grupe me nga<br />
4-5 vetë.<br />
Mësuesi duhet të ketë përgatitur formatin e gatshëm me shkronjat e alfabetit.<br />
Lexohen emrat e kafshëve nga grupet e ndryshme. Mësuesi përzgjedh nga ato emrat e<br />
disa kafshëve, që bëjnë gjumë dimëror dhe që migrojnë. Pyeten nxënësit se çfarë bëjnë në<br />
dimër këto kafshë.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Mësuesi tregon dy karakteristika të sjelljes së kafshëve në dimër: gjumi letargjik dhe migrimi<br />
dhe shpjegon me pak fjalë kuptimin e tyre.<br />
U drejtohen nxënësve dy pyetje me fjalën pse.<br />
1. Pse bëjnë gjumë letargjik disa kafshë?<br />
2. Pse migrojnë disa shpendë?<br />
Për t’iu përgjigjur këtyre pyetjeve, nxënësit duhet të lexojnë materialin në tekst dhe të<br />
përdorin edhe njohuritë që kanë. Gjatë leximit, ata duhet të bëjnë pyetje rreth materialit, dhe<br />
t’i japin përgjigje njëri-tjetrit. Kjo i ndihmon për t’u thelluar në lexim dhe për t’i mbajtur mend<br />
më mirë njohuritë.<br />
414
Pyetjet mund të jenë të tilla:<br />
Pse hanë shumë ushqim disa kafshë në pranverë, verë e vjeshtë?<br />
Çfarë ndodh në trupin e tyre gjatë gjumit letargjik?<br />
Si mbijetojnë ato pa ngrënë ushqim?<br />
Cilat kafshë bëjnë jetë pasive në dimër?<br />
Si e gjejnë rrugën shpendët shtegtarë?<br />
Pse nuk largohen të gjithë shpendët?<br />
Çfarë ndodh gjatë udhëtimit të gjatë?<br />
Kur diskutohen pyetjet me klasën, nxënësit lexojnë materiale nga enciklopeditë apo burime<br />
të tjera, për kafshët që bëjnë gjumë dimëror dhe shpendët shtegtarë.<br />
Reflektimi:<br />
Plotësohet në mënyrë të pavarur tabela:<br />
lejlekët ngjalat qentë peshqit kuajt bretkosat kërmijtë balenat urithët dhelprat arinjtë macet<br />
Gjumë letargjik<br />
Migrim<br />
Jetë aktive në dimër<br />
Vlerësohen nxënësit për mënyrën e pyetjeve dhe përgjigjeve, si dhe për plotësimin e tabelës.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 4.3<br />
Tema: Si mbijetojnë disa kafshë?<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë mjediset, në të cilat jetojnë gjitarët.<br />
2. Të përshkruajë mënyrën se si është përshtatur lakuriqi i natës për të jetuar.<br />
3. Të ilustrojë me tre shembuj, përshtatjen e ngjyrës së kafshëve me mjedisin ku jetojnë.<br />
Fjalë kyç: gjitar, përshtatje, radar, ndryshim ngjyre.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, foto të kafshëve që ndryshojnë ngjyrën, kuriozitete.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
harta e koncepteve<br />
lapsat në mes<br />
vizatim, turi i galerisë<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Plotësohet harta e konceptit.<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
të nxënit bashkëveprues<br />
paraqitje grafi ke<br />
në tokë<br />
gjak të nxehtë kanë qime<br />
shtyllë kurrizore<br />
prodhojnë qumësht<br />
ndërtimi trupor<br />
të egra<br />
në ujë ku jetojnë gjitarët sipas mënyrës së jetesës<br />
në ajër<br />
mishngrënës<br />
sipas ushqimit<br />
gjithçkangrënës<br />
barngrënës<br />
të buta<br />
415
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Gjatë leximit të hartës së konceptit theksohet se gjitarët janë përshtatur për të jetuar në<br />
vende të ndryshme dhe stinë të ndryshme.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet teksti dhe komentohen fi gurat.<br />
Mësuesi u drejton nxënësve pyetjen:<br />
Si i përshtatet jetesës lakuriqi i natës dhe kameleoni?<br />
Për t’iu përgjigjur pyetjes, nxënësit lexojnë dhe diskutojnë njohuritë në grup me teknikën<br />
“Lapsat në mes”. Çdo nxënës lexon në heshtje pjesën e parë. Secili nga anëtarët e grupit duhet<br />
të thotë një mendim dhe të vendosë lapsin në mes. Nuk mund të fl asë përsëri i njëjti nxënës,<br />
pa mbaruar të gjithë. Mësuesi shkon në çdo grup dhe duke marrë një laps në dorë, kërkon të<br />
dijë çfarë ka thënë i zoti i lapsit për pyetjen.<br />
Zgjerohen njohuritë duke treguar nxënësit ose mësuesja, disa përshtatje të tjera të<br />
kafshëve.<br />
Nxënësit mund të kalojnë dhe në diskutim të hapur.<br />
kafshët përshtatja fi zike kafshët përshtatja fi zike<br />
lepuri ndryshon ngjyrë gjirafa qafë të gjatë<br />
nuselala ndryshon ngjyrë hardhuca ngjyra sipas mjedisit<br />
pelikani këmbët dhe sqepin e gjatë kanguri bishti i gjatë për drejtpeshim<br />
Reflektimi:<br />
Vizatohet përshtatja e një kafshe me mjedisin. P.sh., mund të vizatojnë dy lepuj me ngjyra<br />
sipas mjedisit. Vendosen punët e nxënësve në mur dhe vlerësojnë njëri-tjetrin. Nxënësit<br />
vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Mësimi 4.4<br />
Tema: Si jeton balena në ujë?<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë karakteristikat kryesore të trupit të balenës.<br />
2. Të përshkruajë mënyrën e ushqimit të balenës.<br />
3. Të shpjegojë arsyen e migrimit të saj.<br />
4. Të përcaktojë 3-4 përshtatje të balenës me mjedisin.<br />
5. Të krahasojë balenën me gjitarët e tjerë që jetojnë në tokë.<br />
Fjalë kyç: kafshë gjigante, gypa fi ltrues, mikrogjallesa, migrim, përshtatje.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore e diturisë, fl etë formati, të dhëna ose kuriozitete për<br />
balenat.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
analogjia e fakteve<br />
përmbledhje e strukturuar<br />
diagrami i Venit<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
diskutimi i ideve<br />
ndërtimi i njohurive studimore<br />
paraqitje grafi ke<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Nxënësit duhet të krahasojnë dy mënyrat e përshtatjes për të jetuar: të njerëzve dhe të<br />
kafshëve.<br />
416
Mësuesi i udhëzon nxënësit të gjejnë koncepte analoge për ngjashmëritë dhe ndryshimet<br />
midis tyre.<br />
Mund të punohet në mënyrë individuale ose në grupe. Paraqiten disa shembuj, si më<br />
poshtë:<br />
Përshtatja për të jetuar: Njerëzit Kafshët<br />
Ngjashmëritë<br />
Njerëzit kanë temperaturë të qëndrueshme, ndërsa<br />
kafshët ndryshojnë temperaturë sipas llojit.<br />
Gjitarët dhe shpendët kanë gjak të nxehtë, gjithashtu<br />
edhe njerëzit.<br />
Njerëzit vishen më trashë, kafshët shtojnë gëzofi n<br />
dhe puplat.<br />
Disa kafshë ndryshojnë ngjyrën sipas mjedisit, njerëzit<br />
vishen sipas stinëve dhe veprimtarive që kryejnë.<br />
Ndryshimet<br />
Disa janë pasive, njerëzit janë aktivë gjithë vitin.<br />
Temperaturën e trupit e kanë të ndryshme.<br />
Disa migrojnë, njerëzit vazhdojnë veprimtarinë në<br />
vendin që janë.<br />
Kafshët shkrijnë shtresat e dhjamit, njerëzit shtojnë<br />
ushqimet me yndyrë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Cila është kafsha më e madhe në tokë? Po në det?<br />
Mësuesi shkruan përkrah njëra tjetrës fjalët:<br />
balenë<br />
gaforre e vogël<br />
Nxënësit komentojnë fjalët duke bërë lidhjen midis tyre.<br />
Udhëzohen nxënësit që të lexojnë pjesën në mënyrë individuale dhe të mbajnë shënime në<br />
mënyrë të strukturuar. Mësuesi i jep skemën. Në fund do të diskutohen shënimet me mësuesin,<br />
duke bërë shtimin ose saktësimin e njohurive. Sqarimet për paqartësitë mund të bëhen edhe<br />
gjatë kohës që nxënësit lexojnë tekstin.<br />
trupi<br />
balena<br />
ushqimi<br />
migrimi<br />
Theksohen përshtatjet e balenës me jetën e ujit. Lexohen kuriozitetet për balenën.<br />
Reflektimi:<br />
Lexohet rubrika “Unë zbulova se”, dhe u jepet përgjigje pyetjeve të tekstit.<br />
Krahasohet me diagramin e Venit balena me gjitarët e Tokës.<br />
gjitarët e Tokës të përbashkëtat balena<br />
ecin, vrapojnë shtyllë kurrizore forma si peshk<br />
4 gjymtyrë ushqejnë të vegjlit me qumësht pendë notuese<br />
qime migrojnë gojë e madhe<br />
dhëmbë marrin frymë me mushkëri gypa fi ltrues<br />
Nxënësit vlerësohen me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet të vizatojnë ose të ndërtojnë trupin e balenës me materiale të<br />
ndryshme.<br />
417
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 4.5<br />
Tema: Ndryshimet gjatë rritjes<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të thotë emrat e pesë kafshëve që lindin nga veza.<br />
2. Të përshkruajë ciklin e zhvillimit të një shpendi gjatë rritjes.<br />
3. Të shpjegojë emërtimin “zhvillim pa ndryshime”.<br />
4. Të dallojë ndryshimin gjatë zhvillimit të zogut të shqiponjës me atë të pulës.<br />
5. Të paraqitë me vizatim ose me materiale të ndryshme, zhvillimin e zogut të pulës.<br />
Fjalë kyç: zhvillim, cikël jete, vezë, lëvore.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, të dhëna për shumimin e shpendëve, fletë vizatimi, lëvozhga vezësh,<br />
plastelinë, fi je pambuku, majë lapsi e verdhë.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
imagjinatë e drejtuar<br />
pyetje-përgjigje, analogjia e koncepteve<br />
vizatim, ndërtim<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitje diskutimi<br />
të nxënit ndërveprues<br />
paraqitje grafi ke (materiale)<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Përdoret një ushtrim i imagjinatës së drejtuar, përpara se nxënësit të njihen me zhvillimin<br />
pa ndryshime të disa kafshëve. Udhëzohen nxënësit që të përdorin sa më shumë shqisa gjatë<br />
imagjinatës së tyre.<br />
Mbyllni sytë. Mendoni se jeni në majën e një shkëmbi. Shikoni folenë me disa vezë. Shqiponja<br />
ka shkuar për ushqim, por kujdes se do kthehet shpejt. Tani mblidhuni, bëhuni të vegjël dhe<br />
futuni në vezë. Aty qenka një zog i vogël pa pupla. Largoni pak kokën, se po çukit lëvoren me<br />
sqep. Ja ku doli nga veza. Dilni dhe ju tani. Largohuni nga foleja, se po vjen shqiponja. Ajo po<br />
afron ushqimin te sqepi zogut. Ai e ndjen nga era, sepse ende nuk shikon dot. Fluturoni te një<br />
shkëmb tjetër. Ndaloni te zogjtë e një shqiponje tjetër. Ata janë me pupla. Njëri prej tyre sapo<br />
fl uturoi. Hipni dhe ju në krahët e tij. Mos u trembni, se zogjtë tani dinë të fl uturojnë shumë mirë.<br />
Tani hapini sytë.<br />
Nxënësit i përcjellin njëri-tjetrit emocionet që përjetuan gjatë imagjinatës.<br />
Përpiqen të shkëputin nga fjalët e tekstit që dëgjuan, faktet që mendojnë se janë të vërteta.<br />
Ndihmohen nga mësuesi për t’i përzgjedhur.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe lihen nxënësit për disa minuta të vëzhgojnë fi gurat. Ata duhet të bëjnë pyetje<br />
në bazë të tyre. Nxiten që të bëjnë pyetje, të cilat realizojnë objektivat e orës. Ato mund të<br />
kenë këtë formë:<br />
- Cilat kafshë shumohen me vezë?<br />
- A varet madhësia e vezës nga madhësia e kafshës?<br />
- Sa ditë rri zogu në vezë?<br />
- Si del zogu nga veza?<br />
- A ngjajnë zogjtë e vegjël me zogjtë e rritur?<br />
- Kush kujdeset për ta?<br />
- Pse nuk dalin zogj nga vezët që blejmë në dyqan?<br />
- Ç’do të thotë “zhvillim pa ndryshime”?<br />
418
Ngjashmëritë<br />
Të dyja shumohen me vezë.<br />
Përgjigjet e tyre nxënësit i japin duke përdorur tekstin dhe materialet e tjera shtesë.<br />
Krahasohet zhvillimi i shqiponjës me të pulës, duke bërë analogjinë e koncepteve.<br />
Të vegjlit ngjajnë me të rriturit, pra kemi zhvillim<br />
pa ndryshime.<br />
Ndryshimet<br />
Zogjtë e pulës lindin me pupla, ndërsa të<br />
shqiponjës pa to.<br />
Zogjtë e shqiponjës lindin të verbër, ndërsa të<br />
pulës jo.<br />
Shqiponja kujdeset për të vegjlit, ndërsa zogjtë<br />
e pulës ushqehen vetë.<br />
Reflektimi:<br />
Paraqitet me vizatim ose materiale të ndryshme zhvillimi i zogut të pulës.<br />
Nxënësit vlerësojnë punën e njëri-tjetrit.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës, si dhe rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”.<br />
Mësimi 4.6<br />
Tema: Zhvillim me ndryshime<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë ndryshimet fizike dhe të sjelljes së bretkosës nga larvë në bretkosë të rritur.<br />
2. Të shpjegojë emërtimin “zhvillim me ndryshime”.<br />
3. Të krahasojë zhvillimin e bretkosës me atë të zogut të pulës.<br />
Fjalë kyç: vezë, larvë, zhvillim me ndryshime, metamorfozë, bretkosë e rritur.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore, fl etë vizatimi, ngjyra, kuriozitete rreth bretkosave, foto me<br />
bretkosa.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
stuhi mendimi<br />
zinxhiri i shkaqeve, diagrami i Venit<br />
vizatim, turi i galerisë<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
ndërtimi i njohurive studimore<br />
paraqitje grafi ke<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Stuhi mendimi për bretkosën:<br />
ka shtyllë kurrizore<br />
amfi b<br />
jeton në ujë<br />
kërcen bretkosa noton<br />
ka katër këmbë<br />
jeton në tokë<br />
e gjelbër<br />
sy të dalë<br />
shumohet me vezë<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Te njerëzit foshnja ngjan me të rriturit. Po te gjitarët e tjerë, a ndodh e njëjta gjë?<br />
Kujtoni kotelet, këlyshët, viçat, gicat etj. A ngjajnë të vegjlit me të rriturit?<br />
419
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
bretkosa lëshon<br />
vezët në ujë<br />
Po te shpendët, si janë zogjtë e vegjël që dalin nga veza?<br />
Të shohim si zhvillohet një bretkosë e re. Hapet libri dhe shihen me vëmendje fi gurat. Lihen<br />
nxënësit që të hamendësojnë radhën e zhvillimit të bretkosës. Më pas, mësuesja u shpjegon<br />
ciklin e zhvillimit të bretkosës nga veza në bretkosë të rritur. Nxënësit shoqërojnë fjalët e<br />
mësueses me fi gurat përkatëse dhe vendosin numrat sipas fazave të rritjes. U theksohet se<br />
ky quhet “zhvillim me ndryshime” ose siç quhet ndryshe metamorfozë. Paraqitet në tabelë<br />
zinxhiri i shkaqeve:<br />
prej tyre dalin<br />
larvat<br />
dalin këmbët e<br />
pasme<br />
i humbet bishti<br />
zhvillohen<br />
mushkëritë<br />
merr ngjyrë të<br />
gjelbër<br />
dalin këmbët e<br />
përparme<br />
brektosa e rritur<br />
del në tokë<br />
Mund të lexohen kuriozitete ose të dhëna shtesë, si p.sh.: larva quhet ndryshe fulterëz ose<br />
arap. Ndryshimet ndodhin për afro tre muaj, në fi llim merr frymë me verza si peshqit etj.<br />
Nxënësit krahasojnë me diagramin e Venit zhvillimin e bretkosës me atë të zogut të<br />
pulës.<br />
bretkosa të përbashkëtat zogu i pulës<br />
nga veza del larva shumohen me vezë nga veza del zogu<br />
larva ngjan me peshkun të vegjlit ushqehen vetë zogu ngjan me pulën<br />
ka metamorfozë<br />
nuk ka metamorfozë<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit paraqesin me vizatim ciklin e zhvillimit të bretkosës, duke u mbështetur në<br />
ndryshimet fizike: vezët, larva, bretkosa me këmbët e pasme, bretkosa me këmbët e përparme,<br />
bretkosa e rritur<br />
Vendosen punët në mur dhe nxënësit shohin dhe vlerësojnë punët e njëri-tjetrit.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Mësimi 4.7<br />
Tema: Zhvillimi i insekteve (kandrrave)<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë 4-5 gjallesa, që pësojnë metamorfozë në ciklin e zhvillimit të tyre.<br />
2. Të përshkruajë ciklin e zhvillimit të bletës dhe të fl uturës gjatë rritjes.<br />
3. Të krahasojë ciklin e zhvillimit të bletës me atë të fl uturës dhe të fluturës me atë të zogut<br />
të pulës.<br />
Fjalë kyç: metamorfozë, vezë, larvë, pupë, nimfë.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletore, fl etë A4, foto bletësh dhe fluturash, kuriozitete për jetën e<br />
bletëve dhe fl uturave.<br />
420
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
gushëkuqi rrethor<br />
lexim dhe pyetje, zinxhiri i shkaqeve<br />
diagrami i Venit<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
paraqitje grafi ke<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Nxënësit punojnë në grupe, me nga pesë nxënës. Secili prej tyre shkruan nga një fjali për<br />
insektet në të njëjtën fletë, duke e qarkulluar në grup atë. Nxënësit duhet të jenë të vëmendshëm,<br />
që të mos përsëritin mendimet e njëri-tjetrit. Mund të përdoren lapsa me ngjyra të ndryshme.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet teksti dhe lexohet problemi. Nxënësit marrin njohuritë e reja duke punuar në dyshe.<br />
Një nxënës lexon me zë pjesën e parë, të dy së bashku vendosin cilat janë termat kryesore<br />
duke i shkruar ato anash tekstit. Nxënësi i dytë i bën pyetje duke përdorur këto terma, të<br />
dy së bashku paraqesin me skemë zhvillimin e fl uturës. Në këtë mënyrë veprohet edhe për<br />
zhvillimin e fl uturës, vetëm se nxënësit ndërrojnë rolet. Pasi përvetësojnë njohuritë në dyshe,<br />
diskutohen me klasën. Mësuesi shton të dhëna për to. Lexohen dhe kuriozitete për zhvillimin<br />
e fl uturës dhe të bletës.<br />
Paraqitet me skemë në tabelë zhvillimi i dy insekteve. Gjatë shpjegimit shoqërohen fjalët<br />
me fi gurat përkatëse.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
vezë larvë pupë bletë<br />
Reflektimi:<br />
Krahasohen zhvillimi i ciklit të jetës së fl uturës me bletën. Nxënësit punojnë të pavarur në<br />
fl etore.<br />
flutura<br />
bleta<br />
larva ushqehet vetë të përbashkëtat larvat ushqehen nga bletët<br />
larva lëviz në natyrë kanë vezë, larvë, pupë larvat rrinë në dhomëza<br />
vezët lëshohen në pemë ndryshimet ndodhin në pupë vezët lëshohen në hoje<br />
vezët i bën mbretëresha metamorfozë e plotë vezët i bëjnë fl uturat femra<br />
cikli zgjat shumë (disa muaj)<br />
cikli zgjat pak (disa javë)<br />
Në këtë mënyrë tregohet dhe ndryshimi i ciklit të jetës së fl uturës me zogun e pulës.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë për punën në grup dhe paraqitjen saktë të ndryshimeve me<br />
skemë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet ushtrimi 1 dhe 2 te Fletorja e punës, dhe paraqitja me vizatim ose<br />
me materiale të ndryshme e zhvillimit të fl uturës dhe bletës.<br />
421
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 4.8<br />
Tema: Vizitë në një vend ku rriten bletët<br />
Objektivat: Në fund të ekskursionit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë vendet e vendosjes së zgjojeve të bletës.<br />
2. Të dallojnë bletën punëtore nga mashkulli.<br />
3. Të përshkruajë ciklin e zhvillimit të bletës.<br />
4. Të dallojë vezët, larvat dhe pupat.<br />
5. Të tregojë disa rregulla të rritjes së bletëve.<br />
Fjalë kyç: zgjua, hoje, bletar, thumb, pupë, larvë, vezë, bletë punëtore, bletë mashkull,<br />
mjaltë.<br />
Forma e organizimit: ekskursion.<br />
Vendi i zhvillimit: vendi më i afërt ku rriten bletët në zonën tuaj.<br />
Zhvillimi i ekskursionit:<br />
Përpara se të fi llojë ekskursioni njihen nxënësit me disa të dhëna paraprake rreth tyre.<br />
Bletët jetojnë në shtëpiza të vogla të quajtura zgjua (koshere). Zgjoi ka brenda<br />
pitet e dyllit me vrima të vogla ose hojet.<br />
Bletët jetojnë në koloni, të përbëra nga dhjetëra mijë individë.<br />
Një koloni ka vetëm një mbretëreshë për 30000 - 70000 bletë punëtore dhe disa<br />
dhjetëra meshkuj.<br />
Mbretëresha pjell rreth 1500 vezë në ditë. Ajo vret larvat që japin mbretëresha<br />
të tjera.<br />
Bletët punëtore kujdesen për pastrimin e hojëzave dhe për larvat. Jeta e tyre nuk<br />
zgjat më shumë se 45 ditë.<br />
Bletët punëtore grumbullojnë pjalmin dhe nektarin, duke prodhuar mjaltin.<br />
Për të prodhuar një kg mjaltë, një blete i duhen 200 ditë, duke grumbulluar nektar<br />
në 800 mijë lule.<br />
Bletët meshkuj vriten nga bletët punëtore, sepse janë të paaftë të vetushqehen.<br />
Ato nuk kanë thumb si bletët punëtore.<br />
Zhvillohet ekskursioni sipas shpjegimeve të dhëna në tekst.<br />
Pjesë e ekskursionit mund të jenë lojërat zbavitëse, pikniku etj.<br />
422
Mësimi 4.9<br />
Tema: Të ushqyerit e kafshëve<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë tre faktorë që ndikojnë në mënyrën e të ushqyerit të kafshëve.<br />
2. Të përshkruajë mënyrën e sigurimit të ushqimit të kafshëve mishngrënëse.<br />
3. Të tregojë mënyrën e të ushqyerit të pesë kafshëve.<br />
4. Të shpjegojë arsyen e grumbullimit të ushqimit nga disa kafshë.<br />
Fjalë kyç: ushqim, strategji, grumbullim, preja, vrasja, kapja, mbijetesë.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, foto të kafshëve me ushqimet e tyre, ushqim që përdorin për kafshët<br />
shtëpiake, kafshë lodra, kuriozitete etj.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
dramatizim pjese<br />
krahaso-argumento-prano<br />
shkrim i lirë<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitje diskutimi<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Mësuesja ka porositur që disa nxënës për të mësuar pjesën “Gjinkalla dhe milingona”.<br />
Bëhet interpretimi me role i pjesës. Më tepër rëndësi duhet t’i kushtohet fjalëve, që kanë lidhje<br />
me ushqimin e këtyre insekteve, sesa moralit të fabulës. Për këtë arsye, mësuesi/ja mund të<br />
shtojë diçka më tepër.<br />
Pas interpretimit nxitet diskutimi.<br />
Çfarë janë gjinkalla dhe milingona?<br />
Me çfarë ushqehen ato?<br />
Pse grumbullon ushqim milingona?<br />
A dini ndonjë kafshë tjetër që vepron kështu?<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Nxënësit hapin librin dhe njihen me problemin.<br />
Nga varet mënyra e ushqimit të kafshëve:<br />
1. nga tipi i ushqimit<br />
2. nga mjedisi ku jetojnë<br />
3. nga ndryshimet fi zike të kafshëve<br />
Për të provuar vërtetësinë e këtyre, nxënësit diskutojnë mendimet në grup. Përdorin mënyrën<br />
e krahasimit të disa kafshëve. Ka shumë rëndësi që secili të thotë mendimin e tij. Mësuesi u<br />
sugjeron nxënësve ku duhet të mbështeten dhe i ndihmon për të argumentuar faktet.<br />
Mendoni se mënyra e ushqimit varet nga tipi i ushqimit?<br />
Krahasoni disa kafshë që ushqehen me lloje të ndryshme ushqimi, p.sh. ujku, ketri dhe<br />
lopa. Cili e ka më të vështirë? Pse? Çfarë duhet të bëjë ujku për të kapur një ketër? A e ka të<br />
vështirë lopa për të gjetur bar? A ka ushqim për ketrin gjatë gjithë vitit? Çfarë bën ai?<br />
Mendoni se mënyra e ushqimit varet nga mjedisi ku jetojnë kafshët?<br />
Krahasoni katër kafshë, që jetojnë në mjedise të ndryshme, p.sh., si: qukapiku, ariu polar,<br />
balena. Cila prej këtyre migron për shkak të ushqimit? Si është e përshtatur goja e balenës?<br />
Pse? Ku qëndron qukapiku? Ç’lidhje ka me pemët? Me çfarë ushqehet ariu polar? A ka ushqim<br />
gjithë vitin në pole?<br />
423
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mendoni se mënyra e ushqimit varet nga ndryshimet fizike?<br />
Krahasoni mënyrën e ushqimit të milingonës, luanit dhe pelikanit. Cili ha më shumë ushqim?<br />
A mund të ushqehet pelikani me thërrime? Çfarë e ndihmon atë të ushqehet me peshq? Për<br />
çfarë e ndihmon luanin forca fi zike?<br />
Lexohet në libër se si ushqehet ketri dhe ujku. Renditen veprimet që bën një grabitqar për t’u<br />
ushqyer: e kërkon, e gjen, përdor strategji për ta kapur, e mbyt, e shqyen ose copëton, e gëlltit.<br />
Si veprojnë kafshët në dimër për t’u ushqyer?<br />
1. Bëjnë gjumë dimëror<br />
2. Migrojnë<br />
3. Grumbullojnë ushqim<br />
Jepen arsyet e grumbullimit të ushqimit, si dhe dy –tri shembuj kafshësh të tilla.<br />
Reflektimi:<br />
Vendosen në tavolinë mjetet që kanë afruar kafshët afër ushqimit të tyre. Nxënësit<br />
përshkruajnë në fl etore mënyrën e të ushqyerit të pesë kafshëve. Lexohen disa përshkrime<br />
nga nxënësit. Vlerësohen nxënësit me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Mësimi 4.10<br />
Tema: Çfarë hanë kafshët?<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë llojin e ushqimit të kafshëve mishngrënëse, barngrënëse dhe gjithçkangrënëse.<br />
2. Të përshkruajë veçoritë e sqepit të shpendëve bimëngrënës.<br />
3. Të ilustrojë me 2-3 shembuj përshtatjen e sqepit të shpendëve me llojin e ushqimit.<br />
4. Të klasifi kojë të paktën dhjetë kafshë sipas llojit të ushqimit.<br />
Fjalë kyç: kafshë mishngrënëse; barngrënëse; gjithçkangrënëse, sqep, shpendë farëngrënës<br />
dhe nektarngrënës.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletë A4, foto shpendësh me sqep të ndryshëm, shpendë në kafaz,<br />
ushqime të shpendëve (fara).<br />
Metodat mësimore<br />
harta e konceptit<br />
përmbledhja, pohim-mbështetje<br />
pyetje-përgjigje, grupo-emërto<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
të lexuarit ndërveprues<br />
diskutimi i ideve, paraqitje grafi ke<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Nxënësit kanë mësuar në klasë të tretë klasifi kimin e kafshëve, sipas llojit të ushqimit.<br />
Përsëriten njohuritë e marra. Paraqiten me organizues grafi k në formën e rrathëve. Paraqitja<br />
është si më poshtë:<br />
gjithçkangrënëse<br />
mishngrënëse<br />
barngrënëse<br />
ariu<br />
krokodili<br />
delja<br />
kafshët<br />
lopa<br />
luani<br />
gjirafa<br />
ujku<br />
dhelpra<br />
424<br />
derri
Realizimi i kuptimit:<br />
Nxënësit vëzhgojnë me kujdes mënyrën si i ha farat shpendi që kanë sjellë në klasë.<br />
Më pas, diskutojnë rreth fotove të shpendëve bimëngrënës, duke u përqendruar në format<br />
e sqepit të tyre.<br />
Mësuesi shkruan një pohim të saktë dhe nxënësit duhet ta argumentojnë atë duke përdorur<br />
materialin në tekst, fotot, njohuri nga enciklopeditë apo burime të tjera.<br />
Pohimi<br />
Sqepi i shpendëve bimëngrënës i është përshtatur llojit të ushqimit.<br />
Mbështetja<br />
Sqepi u shërben shpendëve për të kapur ushqimin. Shpendët nuk e kanë të njëjtë formën e sqepit.<br />
Kanarinat, harabelat e kanë sqepin të shkurtër dhe të fortë. Ai u shërben për të çarë farat e forta të<br />
bimëve. Kolibri e ka sqepin të gjatë e të hollë për të marrë nektarin brenda lules. Papagalli ka sqep të fortë<br />
dhe të kthyer. Atij i shërben për të çarë lëvozhgën e frutave dhe për t’u mbajtur në degët e pemëve.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Vizatohen tri forma të ndryshme të sqepit të shpendëve.<br />
Reflektimi:<br />
Lexohet rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”. Punohen pyetjet e tekstit.<br />
Në tabelë jepen rreth 15 emra kafshësh. Nxënësit duhet t’i klasifi kojnë sipas ushqimit në<br />
disa grupe.<br />
zebra, gjarpri, balena, breshka, karkaleci, miu, shqiponja, pula, leopardi, elefanti, deveja,<br />
pelikani, qeni, bleta, kameleoni, dreri.<br />
Kontrollohen grupimet që kanë bërë nxënësit.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës dhe ndërtimi i mjetit të paraqitur te rubrika “Mësojmë<br />
së bashku”.<br />
Mësimi 4.11<br />
Tema: Shpendët grabitqarë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë 3-4 aftësi të shpendëve grabitqarë për gjuajtjen e gjahut.<br />
2. Të përshkruajë karakteristikat e shpendëve insektengrënës, kufomëngrënës dhe të<br />
shpendëve të ujit.<br />
3. Të emërtojë një shpend për çdo grupim.<br />
4. Të përshkruajë mënyrën si e kap një shpend grabitqar gjahun e vet.<br />
Fjalë kyç: aftësi, kthetra, gjah, shpendë grabitqarë, insektengrënës, kufomëngrënës.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, foto të shpendëve të ndryshëm, kuriozitete për to.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
stuhi mendimi<br />
grupe ekspertësh<br />
shkrim i lirë<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
nxitja për të shkruar<br />
425
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Stuhi mendimi për shpendët. Shkruhet në tabelë fjala SHPEND, nxënësit shkruajnë sa më<br />
shumë fjalë që kanë lidhje me të.<br />
hanë fara, insekte<br />
fl uturojnë<br />
krahë<br />
pupla shpendë bëjnë vezë<br />
kanë sqep<br />
migrojnë<br />
në tokë, në ajër rruazorë<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe komentohen fi gurat. Lexohet problemi në tekst.<br />
Njohuritë e reja nxënësit do t’i marrin me të nxënit me këmbime (grupe ekspertësh). Ndahet<br />
klasa në grupe me nga katër nxënës. Secili prej tyre numëron nga 1 në 4. Numrat 1, do studiojnë<br />
shpendët grabitqarë; numrat 2, shpendët insektengrënës; numrat 3, shpendët e ujit; numrat<br />
4, shpendët kufomëngrënës. Grupohen numrat 1 së bashku, numrat 2 bashkë, e kështu me<br />
radhë. Nxënësit studiojnë pjesën në tekst, duke bashkëpunuar me grupin. Secili prej tyre duhet<br />
ta përvetësojë mirë materialin. Nxënësit rikthehen në vendet e para. Çdo nxënës thotë pjesën<br />
e tij, duke ia mësuar anëtarëve të tjerë të grupit. Mësuesi pyet për karakteristikat e çdo grupi<br />
shpendësh.<br />
Gjatë këtij mësimi theksohen aftësitë që kanë shpendët grabitqarë për kapjen e gjahut:<br />
shikim të mprehtë, sqep të lakuar dhe të fortë, kthetra të fuqishme, fl uturim i shpejtë.<br />
Lexohen kuriozitete për disa lloje shpendësh.<br />
Reflektimi:<br />
Lexohet rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”. U jepen përgjigje pyetjeve të tekstit.<br />
Nxënësit përshkruajnë në fletore mënyrën se si e kap gjahun (peshkun ose lepurin) shqiponja.<br />
Lexohen disa shkrime të tyre. Vlerësohen nxënësit me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës, ushtrimi 1dhe 2.<br />
Mësimi 4.12<br />
Tema: Gjitarët bimëngrënës<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të tregojë 8-10 emra gjitarësh barngrënës.<br />
2. Të përcaktojë veçoritë e përshtatjes së tyre për të mbijetuar.<br />
3. Të përshkruajë procesin e të ushqyerit te kafshët ripërtypëse.<br />
4. Të shpjegojë veçoritë e dhëmbëve te gjitarët barngrënës.<br />
Fjalë kyç: gjitar barngrënës, sistem tretës, ripërtypje, dhëmbë prerës, dhëmballë, gëlltitje,<br />
bluarje, plëndës.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, foto të kafshëve barngrënëse, kuriozitete për to, fl etë A4, skeda<br />
të vogla letre.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
pyetje–përgjigje<br />
përmbledhje e strukturuar<br />
zinxhiri i shkaqeve<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
diskutim i ideve<br />
të lexuarit ndërveprues<br />
paraqitje grafi ke<br />
426
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Zhvillohet një bisedë me nxënësit.<br />
Çfarë ushqimi u pëlqen më shumë, bimor apo shtazor?<br />
Si quhen njerëzit që ushqehen vetëm me ushqime bimore?<br />
Si i hanë njerëzit ushqimet bimore, të freskëta apo të përpunuara?<br />
Po kafshët që ushqehen me bimë, si quhen?<br />
Cila është kafsha më e madhe në tokë? Me çfarë ushqehet ajo?<br />
A dini kafshë të tjera që ushqehen me bar?<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe lexohet problemi në tekst. Komentohen fi gurat.<br />
Udhëzohen nxënësit të lexojnë tekstin dhe të mbajnë shënime për disa pika kryesore. Pasi<br />
nxënësit kanë mbaruar leximin dhe shënimet, diskutohen dhe saktësohen ato me mësuesin.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
veçoritë fizike<br />
përbërja<br />
kanë brirë, janë vrapuese<br />
të egra, të buta<br />
sistem tretës të madh<br />
madhësi të ndryshme<br />
dhëmbë përbërës<br />
ripërtypëse ose jo<br />
dhëmballë përtypëse gjitarët bimëngrënës lopa, kali, elefanti, dreri etj.<br />
ushqimi<br />
hanë shumë ushqim në sasi dhe kohë<br />
hanë bar, fruta, gjethe, kërcell, rrënjë<br />
disa janë ripërtypëse<br />
Paraqitet me skemë ripërtypja e ushqimit te disa kafshë. Shkruhen emrat e disa prej tyre,<br />
si: lopa, delja, dhia, gjirafa (kafshët dythundrake).<br />
lopa e kap barin<br />
me gjuhë<br />
e pret me<br />
dhëmbë<br />
e gëlltit pa<br />
e bluar<br />
ushqimi grumbullohet<br />
në plëndës<br />
kthehet përsëri<br />
në plëndës<br />
ushqimi përtypet<br />
me dhëmballët<br />
rikthehet në gojë<br />
Reflektimi:<br />
Plotësohet tabela me analizën e tipareve semantike. Mësuesi mund t’ua shkruajë në tabelë<br />
dhe nxënësit ta kopjojnë në fl etore, ose të përgatitë nga një kopje për secilin.<br />
Kafshët Hanë mish Hanë fara Hanë bar Hanë nektar Janë ripërtypëse Përdorin strategji Kanë brirë Kanë kthetra Janë grabitqare<br />
Bimëngrënëse jo po<br />
Mishngrënëse<br />
po<br />
Gjithçkangrënëse<br />
jo<br />
Kontrollohet saktësia e plotësimit të tabelës. Vlerësohen nxënësit me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
427
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 4.13<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Tema: Gjitarët gjithçkangrënës dhe grabitqarë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë mënyrën e të ushqyerit të gjitarëve gjithçkangrënës.<br />
2. Të përcaktojë veçoritë dalluese të gjitarëve grabitqarë për t’u ushqyer<br />
3. Të renditë veprimet që kryen grabitqari për të kapur prenë e tij.<br />
4. Të tregojë nga pesë emra gjitarësh gjithçkangrënës dhe gjitarësh grabitqarë.<br />
Fjalë kyç: gjitar gjithçkangrënës, grabitqar, gjahu, thonj, kthetra, dhëmbë qeni, aftësi.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletore e diturisë, foto kafshësh gjithçkangrënëse dhe grabitqare,<br />
të dhëna të tjera për to nga revista, enciklopedi etj.<br />
Metodat mësimore<br />
Di, Dua të di, Mësova (kolonat I-II)<br />
Di, Dua të di, Mësova (kolona III)<br />
organizuesi grafi k i analogjisë<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
diskutim i ideve<br />
të lexuarit ndërveprues<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Mësuesi u bën nxënësve disa pyetje.<br />
A keni parë në televizor një luan që sulet për të kapur një gazelë? (ose shembull tjetër)<br />
Çfarë u tërheq më shumë në këtë rast?<br />
A përfundon gjithmonë në gojën e grabitqarit gjahu? Pse?<br />
A ju kujtohet nga mësimi i kaluar, çfarë aftësish kanë gjitarët bimëngrënës për t’u mbrojtur<br />
nga grabitqari?<br />
Shkruhet në tabelë titulli i mësimit. Udhëzohen nxënësit që të plotësojnë kolonën e parë të<br />
tabelës “Di, Dua të di, Mësova”, me njohuritë që kanë për gjitarët gjithçkangrënës dhe grabitqarë,<br />
ndërsa në kolonën e dytë të shkruajnë çfarë duan të dinë më tepër rreth tyre. Mësuesi shkruan<br />
në tabelë pyetjet e nxënësve. Ato mund të jenë të shumëllojshme, por mësuesi përzgjedh ato që<br />
kanë lidhje me objektivat e orës së mësimit. Disa prej tyre mund të jepen detyrë në shtëpi.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet teksti dhe shihen figurat. Nxënësit përgatiten për t’u dhënë përgjigje pyetjeve të kolonës<br />
së dytë. Për këtë qëllim përdorin tekstin, fotot, materiale nga enciklopeditë e kafshëve etj. I<br />
diskutojnë përgjigjet në grup dhe më vonë me të gjithë klasën. Mësuesi ndihmon në dhënien<br />
e përgjigjeve të sakta. Një shembull i tabelës së plotësuar mund të jetë ky:<br />
428<br />
Di<br />
1. Gjitarët grabitqarë ushqehen<br />
me mish.<br />
2. Gjitarët gjithçkangrënës<br />
ushqehen me mish dhe bimë.<br />
3. Grabitqarët janë të<br />
rrezikshëm.<br />
4. Njeriu është një gjitar<br />
gjithçkangrënës.<br />
5. Gjithçkangrënës janë: ariu,<br />
miu, derri, balena. Grabitqarë<br />
janë: ujku, çakalli, luani, tigri,<br />
leopardi etj.<br />
Dua të di<br />
1. Ku jetojnë gjithçkangrënësit?<br />
2. Çfarë kanë të veçantë ata?<br />
3. Çdo të thotë grabitqar?<br />
4. Si e kap gjahun grabitqari?<br />
5. Çfarë e ndihmon një grabitqar për<br />
të kapur gjahun?<br />
6. A ka shumë gjitarë<br />
gjithçkangrënës? Po grabitqarë?<br />
7. Cilët janë disa prej tyre?<br />
Mësova<br />
1. Ata jetojnë në vende të ndryshme.<br />
2. Ata kanë zhvilluar sjellje të ndërlikuara që<br />
lidhen me kërkimin e ushqimit.<br />
3. Grabitqare quhen kafshët që sulmojnë dhe<br />
vrasin kafshët të tjera për t’u ushqyer.<br />
4. Grabitqari e shikon (ose nuhat, dëgjon)<br />
gjahun, i sulet, e mbërthen me kthetra, e vret<br />
me dhëmbë, e shqyen, e bluan me dhëmballë<br />
dhe e gëlltit.<br />
5. Grabitqarin e ndihmojnë: shikimi dhe<br />
dëgjimi i mprehtë, nuhatja e fortë, vrapimi i<br />
shpejtë, kthetrat dhe dhëmbët e mprehtë.<br />
6. Gjithçkangrënësit janë më të zhvilluar se<br />
grabitqarët.
Reflektimi:<br />
Krahasohen mënyrat e të ushqyerit të njerëzve me ato të kafshëve nëpërmjet tabelës së<br />
analogjisë. Më poshtë po jepen disa shembuj.<br />
njerëzit<br />
kafshët<br />
Ngjashmëritë<br />
1. Disa kafshë janë gjithçkangrënëse dhe njerëzit<br />
janë të tillë.<br />
2. Disa kafshë janë barngrënëse. Ka njerëz<br />
vegjetarianë, që ushqehen vetëm me prodhime<br />
bimore.<br />
3. Të dyja palët e sigurojnë vetë ushqimin.<br />
4. Hanë disa herë në ditë.<br />
Dallimet<br />
1. Njerëzit i gatuajnë një pjesë të ushqimeve, kafshët i<br />
hanë të gjalla.<br />
2. Disa kafshë migrojnë për të gjetur ushqim, disa të<br />
tjera grumbullojnë për në dimër. Njerëzit gjejnë ushqim<br />
në çdo stinë.<br />
3. Kafshët e kapin me gojë ushqimin, njerëzit me duar.<br />
4. Disa kafshë e gëlltitin pa përtypur, njerëzit e bluajnë<br />
me dhëmballë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Vlerësohen nxënësit me notë<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës dhe të paraqesin me vizatim një grabitqar.<br />
Mësimi 4.14<br />
Tema: Të ushqyerit dhe zinxhirët ushqimorë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë lidhjen që ekziston midis gjallesave në natyrë.<br />
2. Të shpjegojë kuptimin e fjalës “zinxhir ushqimor”.<br />
3. Të ndërtojë tre zinxhirë ushqimorë me fi gura ose fjalë.<br />
4. Të argumentojë rëndësinë e bimëve në zinxhirin ushqimor.<br />
Fjalë kyç: zinxhir ushqimor, hallka, lidhje, gjallesa, ushqim.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fl etore e diturisë, foto kafshësh dhe bimësh të prera në katrorë të<br />
vegjël, format i madh letre, ngjitës.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
parashikim me terma paraprakë<br />
shpjegim, vëzhgo-komento<br />
punë e pavarur, turi i galerisë<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitja për të shkruar<br />
formimi i njohurive studimore<br />
paraqitje grafi ke<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Mësuesi jep disa fjalë në tabelë dhe kërkon nga nxënësit të shkruajnë një tekst në të cilin<br />
të renditin fjalët e dhëna dhe argumentojnë renditjen e tyre.<br />
bimë, shqiponjë, mi, fara bimësh, gjarpër.<br />
Lexohen shkrimet e disa nxënësve. Shkruhen në tabelë variantet e renditjes së fjalëve.<br />
Mendoni se e keni parashikuar saktë renditjen? Këtë do ta zbulojmë te mësimi i sotëm.<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe lexohet problemi.<br />
U shpjegohet nxënësve fjala “zinxhir ushqimor”. Vëzhgohet dhe komentohet figura në tekst.<br />
Nxënësit tregojnë të gjithë zinxhirët ushqimorë që formohen nga fi gurat. Shkruhen në tabelë<br />
disa prej tyre.<br />
429
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
1. Bima hahet nga lepuri. Lepuri hahet nga dhelpra.<br />
2. Nektari i lules thithet nga bleta. Bleta hahet nga zogu. Zogu hahet nga shqiponja.<br />
3. Bima hahet nga kërmilli Kërmilli hahet nga iriqi.<br />
Renditja e fjalëve që ju bëtë në fl etore, a përbën një zinxhir ushqimor? Pse?<br />
Çfarë vini re në këta zinxhirë ushqimorë?<br />
Cila është gjallesa e parë në të?<br />
U shpjegohen nxënësve se në bazë të çdo zinxhiri qëndron bima. Ajo e prodhon lëndën<br />
ushqyese, ndërsa kafshët e marrin të gatshme nga bimët ose nëpërmjet kafshëve të tjera.<br />
Plotësohen zinxhirët ushqimorë te fi gurat e librit.<br />
Reflektimi:<br />
Punohen dy rubrikat e tekstit.<br />
Nxënësit paraqesin me vizatim ose me fjalë disa zinxhirë ushqimorë. Kjo mund të bëhet edhe<br />
punë në grup, duke kombinuar me njëri-tjetrin fi gurat e gjallesave që kanë sjellë. Ngjiten në<br />
një format të madh dhe paraqitet në mur ose tabelë puna e secilit grup. Lexohen nga nxënësit<br />
zinxhirët ushqimorë.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë për mënyrën e ndërtimit dhe argumentimit të zinxhirëve<br />
ushqimorë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Mësimi 4.15<br />
Tema: Qarkullimi i lëndëve në natyrë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi të jetë i aftë:<br />
1. Të përcaktojë prodhuesit dhe përbërësit në zinxhirin ushqimor.<br />
2. Të përshkruajë funksionin që kryejnë prodhuesit dhe përbërësit në qarkullimin e lëndëve në natyrë.<br />
3. Të emërtojë konsumatorët në një zinxhir ushqimor.<br />
4. Të argumentojë rëndësinë që kanë prodhuesit, konsumatorët dhe përbërësit në natyrë.<br />
Fjalë kyç: prodhues, shpërbërës, baktere, mikroorganizma, qarkullimi i lëndëve, lëndë<br />
minerale, konsumator.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletore e diturisë, fl etë A4, kapëse, bojëra uji.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
gushëkuqi rrethor<br />
vëzhgo-komento, rrjeti i diskutimit<br />
lojë<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
zhvillim fjalori<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
paraqitje konkrete e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Punohet në grup për të përsëritur njohuritë që kanë nxënësit për zinxhirin ushqimor. Secili<br />
prej anëtarëve të grupit duhet të thotë një ide, thënie apo pyetje rreth zinxhirit ushqimor. Pasi<br />
mbarojnë në grup idetë më të rëndësishme thuhen me zë në klasë. Ja disa mendime:<br />
Zinxhiri ushqimor ngjan me zinxhirin e vërtetë, sepse te të dy, elementet përbërëse janë të<br />
lidhura me njëra-tjetrën.<br />
Në fi llim të çdo zinxhiri qëndron një bimë. Një zinxhir ushqimor mund të ketë numër të<br />
ndryshëm gjallesash. Edhe njeriu bën pjesë në zinxhirin ushqimor.<br />
430
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe lihen nxënësit të vëzhgojnë fi gurën e parë për disa minuta. Nxënësve u<br />
bëhen pyetje për të përshkruar qarkullimin e lëndëve në natyrë.<br />
Çfarë ndodh me lepurin pasi ha bar?<br />
A mbetet ndonjë gjë nga lepuri?<br />
Çfarë ndodh me kockat e tij?<br />
A mund të ndihmojnë ato në rritjen e bimëve?<br />
U shpjegohet nxënësve se mikroorganizmat ose bakteret shpërbëjnë gjallesat në lëndë<br />
minerale, të cilat shërbejnë si ushqim për bimët.<br />
A keni dëgjuar për bakteret? Si janë ato?<br />
Mendoni se në këtë rast janë të dëmshme? Pse?<br />
Emërtohen hallkat e zinxhirit ushqimor në fi gurë.<br />
prodhuese konsumator i parë konsumator i dytë<br />
bima lepuri dhelpra<br />
Shpjegohet nga nxënësit qarkullimi i lëndëve në natyrë, nëpërmjet zinxhirëve ushqimorë<br />
të fi gurës së dytë të tekstit.<br />
Zhvillohet një rrjet diskutimi për të argumentuar rëndësinë e secilit faktor në qarkullimin e<br />
lëndëve në natyrë. Në këtë rast, rrjeti i diskutimit do të jetë më i hapur, nuk do të ketë përgjigje<br />
po ose jo. Nxënësi do të përzgjedhë faktorin më të rëndësishëm, sipas tij, dhe do të shkruajë<br />
arsyet e përzgjedhjes. Nëse ka hapësirë të madhe në klasë, nxënësit mund të grupohen<br />
sipas faktorit që kanë zgjedhur. Në fund, mësuesi u tregon nxënësve se çdo hallkë është e<br />
rëndësishme, vetëm kështu ruhet ekuilibri në natyrë. Ja një shembull, që mund ta zgjedhë<br />
një nxënës:<br />
Cili është më i rëndësishëm në qarkullimin Unë mendoj se janë bakteret. Nëse nuk do të ishin ato,<br />
e lëndëve në natyrë? Pse?<br />
do të ndërpritej cikli i qarkullimit, gjallesat e ngordhura<br />
do të përhapnin sëmundje, bimët nuk do të ushqeheshin nga toka.<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit kanë shkruar në fl etë A4, emra të ndryshëm gjallesash, që formojnë zinxhirë<br />
ushqimorë. Ndahen nxënësit me grupe dhe secili prej tyre merr nga një fl etë dhe e ngjit në<br />
kurriz. Kapen nxënësit pas njëri-tjetrit, duke formuar zinxhirë ushqimorë. Bëhen kombinime të<br />
hallkave të zinxhirit, p.sh., në vend të miut vendoset bretkosa etj. Kjo veprimtari merr formën<br />
e lojës.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës, si dhe rubrika “Aktivizohu dhe përgjigju”.<br />
Mësimi 4.16<br />
Tema: Njeriu zbut kafshë dhe kultivon bimë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë dy mënyra që përdor njeriu për sigurimin e ushqimeve bujqësore dhe blegtorale.<br />
2. Të përcaktojë pesë lloje të bimëve që kultivon njeriu për nevojat e tij.<br />
3. Të tregojë nga tre emra për çdo lloj bimësh.<br />
4. Të vlerësojë rëndësinë e kultivimit të bimëve dhe të zbutjes së kafshëve.<br />
Fjalë kyç: bimë të kultivuara, dru frutorë, bimë industriale, bimë zbukuruese, zbutje kafshësh,<br />
produkte, nënprodukte.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, flete A4, skeda letre, fl etore e diturisë.<br />
431
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
pyetje-përgjigje<br />
bisedë, diagrame piramidale<br />
ditari dypjesësh<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
diskutim i ideve<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Kujtohet piramida ushqimore nga klasa e tretë.<br />
Cilat janë ushqimet kryesore që qëndrojnë në bazë të piramidës ushqimore? (ushqime me<br />
prejardhje bimore)<br />
Pse kanë këtë vend të rëndësishëm?<br />
Mendoni se njeriut i mjaftojnë bimët që rriten në natyrë për t’u ushqyer?<br />
Keni parë në pyll perime? Pse?<br />
Cilat ushqime zënë vend në piramidën ushqimore? (mish, qumësht, nënproduktet e tyre)<br />
Si i siguron njeriu këto?<br />
Keni parë ndonjë pulari ose stallë?<br />
Përse janë ndërtuar?<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet libri dhe lexohet problemi. Tregohen mënyrat që ka përdorur njeriu për të siguruar<br />
ushqimet.<br />
njeriu<br />
kultivon bimë<br />
zbut kafshë<br />
Shpjegohet secila mënyrë.<br />
Bisedohet me nxënësit për zbutjen e kafshëve. Për këtë njeriu ka ndërtuar ferma të mëdha,<br />
nga ku merr mish, qumësht, lesh, vezë etj. Në ferma, prodhimi është më i madh, kafshët<br />
ushqehen rregullisht, vaksinohen, përmirësohet raca etj. Sillni shembuj konkretë të fermave<br />
nga zona juaj.<br />
Për t’u njohur me kultivimin e bimëve, nxënësit duhet të lexojnë pjesën në tekst dhe të<br />
punojnë me teknikën “Diagrame piramidale”. U drejtohet nxënësve pyetja: Cilat bimë ka kultivuar<br />
njeriu?<br />
Nxënësit lexojnë tekstin dhe shkruajnë në skeda të vogla emrat e shumë bimëve. Grupohen<br />
skedat me emërtimet përkatëse, p.sh.: domatet, specat, patatet janë perime. Paraqitja e skemës<br />
duhet të jetë e ngjashme me shembullin më poshtë:<br />
Bimë të kultivuara<br />
Njeriu mbjell bimë për nevojat e tij dhe kujdeset për to<br />
drithëra perime dru frutorë bimë industriale bimë zbukuruese<br />
grurë, misër patate mollë pambuk karafi la, tulipanë<br />
elb, thekër domate pjeshkë luledielli zambakë, vjollca<br />
432
Reflektimi:<br />
Lexohet rubrika “Unë zbulova se”. Punohet në ditarin dypjesësh për të treguar rëndësinë<br />
që ka kultivimi i bimëve dhe zbutja e kafshëve për njeriun.<br />
Bimë dhe kafshë<br />
Drithërat<br />
Perimet<br />
Bimë industriale<br />
Lopa<br />
Dhia<br />
Pulat<br />
Rëndësia e tyre për njeriun<br />
Prodhohet bukë, ëmbëlsira etj<br />
Prej saj marrim qumështin, mishin, leshin, lëkurën.<br />
Lexohen ose kontrollohen nga mësuesi disa punë të nxënësve.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë për mënyrën e pjesëmarrjes në bisedë, të mbajtjes së<br />
shënimeve dhe të argumentimit të rëndësisë së bimëve të kultivuara.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet ushtrimi 1 dhe 3 te Fletorja e punës dhe përshkruani një fermë<br />
(lopësh, derrash...).<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Mësimi 4.17<br />
Tema: A e dëmton njeriu natyrën?<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të identifi kojë 3-4 mënyra të dëmtimit të natyrës nga njeriu.<br />
2. Të përcaktojë 2-3 shkaqe të shkatërrimit të pyjeve.<br />
3. Të tregojë tri pasoja negative të shkaktuara nga djegia e pyjeve.<br />
4. Të vlerësojë rëndësinë e pyllit për veprimtarinë e gjallesave.<br />
Fjalë kyç: dëmtim, pyll, zjarr, shkatërrim, hi.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, fletore, fl etë A4, foto nga pyjet e Shqipërisë, kuriozitete për pyjet.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
parashikim me terma paraprake<br />
marrëdhëniet pyetje-përgjigje, MP-P<br />
organizuesi grafi k i analogjisë<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
nxitja për të shkruar<br />
ndërtimi i njohurive studimore<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Shkruhen në tabelë disa fjalë dhe u kërkohet nxënësve të shkruajnë një tekst në të cilin të<br />
parashikojnë se çfarë ndodh në pyll kur bie zjarr.<br />
pyll zjarr shkatërrim shpendë kafshë<br />
Teksti duhet të jetë i shkurtër dhe nuk duhet t’i kushtohet shumë rëndësi paraqitjes së tij.<br />
Lexohen disa shkrime të nxënësve. Pyeten disa prej tyre.<br />
A keni dëgjuar se vitet e fundit, në periudhën e verës, ka pasur djegie të mëdha të pyjeve<br />
në Evropë? Mund të përmendni disa shtete, edhe Shqipërinë?<br />
A mund të thoni disa zona në të cilat janë djegur pyje?<br />
Si është vepruar për t’i shuar ato?<br />
433
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet teksti dhe lexohet problemi. Diskutohen fi gurat në libër. Për të diskutuar njohuritë<br />
e reja, do të punohet me teknikën “Marrëdhëniet pyetje-përgjigje MP-P”, e cila i jep mundësi<br />
nxënësit të japë disa përgjigje për një pyetje. Është zgjedhur kjo teknikë, sepse nxënësit kanë<br />
njohuri në këtë temë.<br />
Mësuesja shkruan në tabelë disa pyetje. Për t’i dhënë përgjigje, nxënësit duhet të përdorin<br />
materialin e tekstit dhe njohuritë që kanë. Mund të punohet vetëm ose dyshe. Në fund, diskutohen<br />
përgjigjet me të gjithë nxënësit. Pyetjet janë:<br />
1. Si dëmtohet natyra?<br />
2. Cilat janë shkaqet e shkatërrimit të pyjeve?<br />
3. Cilat janë pasojat negative që shkaktohen nga djegia e pyjeve?<br />
4. Çfarë roli luan pylli në jetën e njeriut?<br />
Nxënësi do t’i paraqesë përgjigjet në këtë mënyrë:<br />
Përgjigjja e pyetjes 2<br />
në libër<br />
Shkaqet e shkatërrimit të pyjeve janë djegiet<br />
dhe prerjet pa kriter.<br />
në kokën time<br />
Shkaqet janë natyrore dhe njerëzore. Një zjarr mund<br />
të bjerë nga nxehtësia e madhe në verë apo vetëtimat<br />
Shkaqet njerëzore janë pa dashje dhe me dashje:<br />
nga pakujdesia e hedhjes së bishtave të cigares,<br />
nga ndezja e zjarrit për ngrohje.<br />
Reflektimi:<br />
Krahasohet pylli me organizmin e njeriut me anë të analogjisë së koncepteve.<br />
pylli<br />
organizmi i njeriut<br />
Ngjashmëritë<br />
1. Trupi i njeriut përbëhet nga organe, të cilat<br />
funksionojnë në lidhje me njëra-tjetrën.<br />
2. Pylli përbëhet nga pemë dhe kafshë, që<br />
jetojnë në harmoni me njëra-tjetrën.<br />
3. Trupi i njeriut rritet, edhe kafshët dhe pemët<br />
gjithashtu.<br />
4. Njeriu dhe pylli i mbijetojnë të ftohtit, erës,<br />
shirave.<br />
Ndryshimet<br />
1. Njeriu vdes nga pleqëria ose sëmundjet, pylli<br />
shkatërrohet nga zjarret ose prerjet.<br />
2. Njeriu mjekohet nëse sëmuret.<br />
3. Njeriu ka ndjenja, fl et, mendon, ndërsa pylli jo.<br />
Lexohen analogjitë nga disa nxënës.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
434
Mësimi 4.18<br />
Tema: Të ruajmë gjallesat që janë në rrezik për t’u zhdukur<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të shpjegojë kuptimin e fjalëve gjallesa endemike dhe gjallesa të rralla.<br />
2. Të tregojë nga tre emra kafshësh dhe bimësh të vendit tonë, që janë në rrezik zhdukjeje.<br />
3. Të përshkruajë rrugët që ndjek njeriu për të mbrojtur gjallesat e rralla.<br />
4. Të vlerësojë rëndësinë e mbrojtjes së kafshëve në rrezik.<br />
Fjalë kyç: gjallesa endemike, rrezik zhdukjeje, mbrojtje, ligje.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, foto të gjallesave të rralla nga vendi dhe bota, kuriozitete rreth<br />
tyre.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
analiza e tipareve semantike<br />
mbajtja e strukturuar e shënimeve<br />
rrjeti i diskutimit<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
paraqitje grafi ke e informacionit<br />
të lexuarit ndërveprues<br />
diskutimi i ideve<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Plotësohet tabela e tipareve semantike. Mund të plotësohet në tabelën e zezë ose në fletore,<br />
nëse është përgatitur nga një kopje për secilin nxënës.<br />
Prodhojnë vetë Shpërbëhen Përshtaten me Janë Ndryshojnë Kultivohen Zbuten Nuk ndryshojnë<br />
lëndën ushqyese mjedisin konsumatorë gjatë stinëve mjedisin<br />
Bimët po jo<br />
Kafshët<br />
jo<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Çdo nxënës thotë emrin e një bime ose kafshe që rritet në vendin tonë.<br />
Si mendoni, këto kafshë dhe bimë që përmendët ju, a rriten në vende të tjera?<br />
E dini se ka disa kafshë dhe bimë, që rriten vetëm në një vend?<br />
Hapet teksti dhe lexohet problemi. U shpjegohen nxënësve se ç’janë gjallesat endemike<br />
dhe gjallesat e rralla.<br />
Gjallesat<br />
endemike<br />
rriten vetëm në një vend<br />
të rralla<br />
rrezikojnë për t’u zhdukur, janë të pakta në numër<br />
Nxënësit duhet të lexojnë tekstin dhe të mbajnë shënim në mënyrë të strukturuar sipas<br />
skemës së mëposhtme.<br />
endemike<br />
të rralla<br />
Cilat quhen?<br />
Cilat quhen?<br />
Emërto disa. gjallesat Emërto disa.<br />
mbrojtja e tyre<br />
Kush i mbron?<br />
Në ç’mënyrë?<br />
435
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Diskutohen në klasë idetë që janë mbajtur shënim. Nxënësit lexojnë të dhëna apo kuriozitete,<br />
rreth gjallesave që janë në rrezik zhdukjeje, jo vetëm në Shqipëri.<br />
Reflektimi:<br />
Zhvillohet një rrjet diskutimi për të vlerësuar mbrojtjen e gjallesave në rrezik zhdukjeje.<br />
Çdo nxënës duhet të marrë një qëndrim po ose jo, dhe ta argumentojë atë.<br />
Po<br />
Jo<br />
1. Nëse njerëzit i zbatojnë ligjet A mjaftojnë vetëm ligjet 1. Njerëzit duhet të jenë vet të<br />
gjallesat janë më të mbrojtura. për të mbrojtur gjallesat ndërgjegjshëm për këto gjallesa.<br />
2. Në ligje janë përcaktuar saktë në rrezik? 2. Disa njerëz kujdesen për këto<br />
rreziqet e zhdukjes së kafshëve. Pse? kafshë duke i mbajtur në rezervate.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
Mësimi 4.19<br />
Tema: Parqet kombëtare të vendit tonë<br />
Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
1. Të përshkruajë karakteristikat e mjedisit të tri Parqeve Kombëtare të vendit tonë.<br />
2. Të përcaktojë nga 2-3 bimësi dhe kafshë të këtyre parqeve.<br />
3. Të justifi kojë shpalljen e disa pyjeve “Parqe kombëtare”.<br />
Fjalë kyç: park kombëtar, mbrojtje, pyll, bimësi, gjallesa.<br />
Mjetet: teksti i nxënësit, harta e Shqipërisë, foto nga bukuritë e vendit tone, të dhëna për<br />
parqet kombëtare.<br />
Fazat e strukturës<br />
Evokimi<br />
Realizimi i kuptimit<br />
Reflektimi<br />
Metodat mësimore<br />
bisedë<br />
grupe ekspertësh, pohim–mbështetje<br />
shkrim i lirë<br />
Veprimtaritë e nxënësve<br />
diskutim i ideve<br />
të nxënit bashkëpunues<br />
nxitja për të shkruar<br />
Zhvillimi i mësimit<br />
Evokimi:<br />
Zhvillohet një bisedë me nxënësit për bukuritë e vendit tonë. Nxënësit shfrytëzojnë udhëtimet<br />
që kanë bërë në zona të ndryshme, dokumentaret televizivë, të dhëna nga prindërit etj.<br />
Mund të tregoni për ndonjë zonë të bukur turistike që keni vizituar?<br />
Nxënësit përdorin fotot për ta ilustruar dhe përshkruajnë të veçantat e saj dhe kënaqësinë<br />
që kanë ndjerë.<br />
Tregohen në hartë disa zona turistike të vendit tonë.<br />
436<br />
Realizimi i kuptimit:<br />
Hapet teksti dhe lexohet problemi.<br />
Në tekst janë dhënë fotot e tri Parqeve Kombëtare. Këto shpallen nga shteti si të tilla dhe<br />
mbrohen me ligj.<br />
Për t’u njohur me karakteristikat e secilit, nxënësit do të punojnë me teknikën “Të nxënit me<br />
këmbime”, pra grupet e ekspertëve. Ndahet klasa në grupe me nga tre nxënës, secili prej tyre
numëron nga 1 në 3. Rigrupohen nxënësit duke u bashkuar njëshat bashkë, dyshat bashkë<br />
dhe treshat bashkë. Nxënësit do të studiojnë në këtë mënyrë:<br />
Numrat 1, Parku Kombëtar i Llogarasë.<br />
Numrat 2, Parku Kombëtar i Divjakës.<br />
Numrat 3, Parku Kombëtar i Lurës.<br />
Pasi studiojnë pjesën e tyre, e diskutojnë në grupin ku janë. Tani janë informuar dhe kthehen<br />
në grupet e para. Çdo nxënës i mëson anëtarëve të tjerë të grupit njohuritë për pjesën e tij.<br />
Përshkruhen karakteristikat për çdo park kombëtar. Ato tregohen në hartë. Nxënësit duhet<br />
të justifi kojnë shpalljen e disa mjediseve, si parqe kombëtare. Për këtë përdorin njohuritë që<br />
kanë, si: fakte, të dhëna të tjera etj.<br />
Pohimi<br />
Shteti ka shpallur disa mjedise si parqe kombëtare dhe i mbron me ligj.<br />
Mbështetja<br />
Në këto mjedise ka gjallesa të rralla, të cilat mund të mbrohen më mirë.<br />
Këto vende shërbejnë edhe si zona turistike.<br />
Ndotjet dhe dëmtimet e mjedisit janë të shumta, parku kombëtar i ndalon këto etj.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Reflektimi:<br />
Nxënësit përshkruajnë një nga bukuritë e vendit tonë. Lexohen disa shkrime të<br />
nxënësve.<br />
Vlerësohen nxënësit me notë.<br />
Detyrë shtëpie: Jepet Fletorja e punës.<br />
437
Libër mësuesi për tekstin “Dituri natyre 4”<br />
Test nr. 4<br />
1. Qarko alternativën e saktë:<br />
1. Gjitarët jetojnë vetëm në : a. ujë b. tokë c. në tokë, ujë dhe ajër<br />
2. Lakuriqi i natës është: a. gjitar b. amfi b c. shpend<br />
3. Kanë zhvillim me ndryshime: a. insektet b. gjitarët c. shpendët<br />
4. Nuk ka zhvillim me ndryshime: a. bretkosa b. gjarpri c. bleta<br />
5. Zhvillimi i bletës dhe i fl uturës kanë të përbashkët:<br />
a. i ushqejnë vetë larvat b. janë zhvillime me ndryshime c. larvat lëvizin në natyrë<br />
6. Ushqehet me nektar: a. dallëndyshja b. papagalli c. kolibri<br />
7. Është kafshë ripërtypëse: a. majmuni b. gjirafa c. tigri<br />
8. Është kafshë gjithçkangrënëse a. ariu b. luani c. elefanti<br />
9. Balena ushqehet me:<br />
a. mikrogjallesa bimore b. mikrogjallesa shtazore c. të dyja<br />
10. Hanë sasi më të madhe ushqimi:<br />
a. gjithçkangrënësit b. barngrënësit c. mishngrënësit<br />
11. Është shpend grabitqar: a. bufi b. pelikani c. qukapiku<br />
12. Qëndron në bazë të çdo zinxhiri ushqimor:<br />
a. bima b. përbërësit c. konsumatori i parë<br />
13. Bën pjesë te drithërat: a. fasulet b. luledielli c. misri<br />
2. Vendos numrat sipas radhës te zhvillimi i fluturës dhe ai i bretkosës.<br />
flutura<br />
bretkosa<br />
larvë<br />
dalin këmbët e përparme<br />
fl utur e rritur<br />
vezë<br />
vezë<br />
zhduket bishti<br />
pupë<br />
dalin këmbët e pasme<br />
bretkosa e rritur<br />
larvë<br />
3. Shkruaj nga tri arsye për çdo rast:<br />
a. Pse migrojnë shpendët? b. Çfarë aftësish kanë shpendët grabitqarë?<br />
1.________________________________<br />
1.____________________________________<br />
2.__________________________________ 2.____________________________________<br />
3.__________________________________ 3. ____________________________________<br />
c. Si përshtaten kafshët në dimër? d. Çfarë marrim nga delja?<br />
1.________________________________<br />
1.____________________________________<br />
2.__________________________________ 2.____________________________________<br />
3.__________________________________ 3. ____________________________________<br />
4. Shkruaj një zinxhir ushqimor me tre konsumatorë:<br />
___________________________________________________________________________________<br />
438<br />
5. Shpjego këto fjalë:<br />
a. metamorfozë ____________________________________________________________________<br />
b. gjumë letargjik __________________________________________________________________<br />
c. bimë të kultivuara________________________________________________________________<br />
d. gjallesa endemike ________________________________________________________________
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
Për tekstin<br />
“Edukimi Muzikor 4”<br />
Përgatitur nga:<br />
Emira Lako<br />
439
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
440
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
441
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
DISA KRITERE PËR HARTIMIN E TEKSTIT "EDUKIM MUZIKOR 4"<br />
Teksti Edukimi muzikor 4 është hartuar sipas programit të miratuar nga MASH.<br />
Synimi i këtij teksti, në përputhje me programin, është:<br />
- T’i mësojë nxënësit gjuhën e muzikës.<br />
- Të zbulojë dhe zhvillojë talentin e nxënësve.<br />
- Të aftësojë nxënësit për të përjetuar dhe për të shprehur nëpërmjet saj botën e tyre emocionale.<br />
- Të kultivojë aftësitë dhe shprehitë për të kënduar, për të dëgjuar dhe për të krijuar muzikë.<br />
Përmbajtja e lëndës është realizuar përmes 35 mësimeve, ku të pesë linjat e programit:<br />
· Këndimi<br />
· Bazat e arsimimit muzikor<br />
· Dëgjimi muzikor<br />
· Luajtje me instrument<br />
· Shprehje dhe krijim muzikor<br />
janë gërshetuar në mënyrë harmonike duke synuar të realizojnë objektivat e programit.<br />
Struktura e tekstit është e ndërtuar nga tri pjesë:<br />
Pjesa e parë: Tingujt<br />
Në këtë pjesë mësohen, këndohen dhe luhen 7 tingujt, gjithmonë njëri pas tjetrit, në ngjitje dhe zbritje.<br />
Mësimi dhe loja e tingujve me kohëzgjatje të ndryshme, janë sa të veçanta, aq edhe zbavitëse për<br />
mësuesit dhe nxënësit. Nëpërmjet notave, fumeteve, mbishkrimeve, bukurshkrimit, lojërave të kënduara<br />
dhe të shkruara nxënësi merr dhe jep shkëndijat e para të komunikimit muzikor.<br />
Pjesa e dytë: Tingujt në tastierë<br />
Në këtë pjesë nxënësi i shikon në tastierë tingujt që mësoi në pjesën e parë. Nxënësi mëson pozicionin<br />
e tingullit në tastierë nëpërmjet një këngëve të thjeshtë.<br />
Çdo këngëz shoqërohet ritmikisht me përplasje dhe kërcitje të duarve.<br />
Pjesa e tretë: Tingujt në pentagram<br />
Në këtë pjesë bazat e arsimit muzikor finalizohen me shkrimin e 7 tingujve në pentagram dhe këndimin<br />
e këngëzave për kafshët. Nxënësi aftësohet të shkruajë dhe të këndojë melodi të thjeshta.<br />
Në dy mësime “Unë jam flamuri”, që i kushtohen tërësisht Himnit të flamurit, nxënësi mëson të këndojë<br />
individualisht dhe në kor Himnin. Kjo orë të zhvillohet në prag të festës së fl amurit.<br />
Për përvetësimin e materialit të tekstit është përgatitur edhe Fletorja e punës “Mësojmë dhe zbavitemi”<br />
për muzikën dhe vizatimin. Kjo fl etore shoqërohet edhe nga një CD ku është ilustruar i gjithë materiali<br />
melodik dhe ritmik i tekstit dhe fl etores.<br />
442
DISA UDHËZIME PËR PËRDORIMIN E TEKSTIT 'EDUKIM MUZIKOR 4"<br />
Në pjesën e parë – Tingujt- nxënësi duhet:<br />
1. Të përvetësojë plotësisht 7 tingujt në ngjitje e zbritje, si Emra dhe si Numra.<br />
2. Shkalla e tingujve duhet të përvetësohet edhe si ngjyra. Çdo tingull ka ngjyrën e tij të pandryshueshme në të<br />
gjithë librin, p.sh., tingulli Do është blu në shkallë, kur shkruhet si notë pa pentagram, kur shfaqet si personazh<br />
dhe në lojërat “ Luaj me mua” dhe “Luajmë ndryshe”. Tingulli sol është i kuq etj.<br />
3. Shoqërimi me përplasje e kërcitje, të ekzekutohet me kujdes, sipas figurave, pasi ai sjell jo vetëm kënaqësinë<br />
e lojës, por zhvillon aftësitë ritmike dhe i jep ngjyrë muzikore shoqërimit të tingujve.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
4. Figura e Tingit – me fl okë vertikal, përfaqëson melodinë, ngjitjen dhe zbritjen e tingujve.<br />
Figura e Ringit – me fl okë horizontal, përfaqëson ritmin, kohëzgjatjen e tingujve.<br />
Në të gjitha mësimet këto dy personazhe do të drejtojnë detyrat, lojërat dhe gjëzat sipas veçorive përkatëse të tyre.<br />
5. Në mësimet 3-7 përparësi duhet të marrë përvetësimi dhe ekzekutimi i tingujve si vlera ritmike (kohëzgjatje).<br />
Nota e plotë (katër kohë), nota gjysmë (dy kohë), nota çerekshe (një kohë).<br />
Dallimi esencial i tyre si notë shumë e gjatë, notë e gjatë dhe notë e shkurtër fi nalizohet në mësimin 6, loja<br />
1,2,3,4. Për të arritur këndimin sa më të saktë të tyre dëgjoni shembujt përkatës në CD-in e bashkëngjitur në<br />
fl etoren shoqëruese.<br />
Përsëritja e herëpashershme e emrave, numrave e ngjyrave të 7 tingujve, si: lojëra, mbishkrime, vizatime,<br />
këndime e shoqërime do të krijojnë një pedanë shumë të mirë për mësimet në vazhdim.<br />
Në pjesën e dytë – Tingujt në tastierë – duhet të realizohen dy synime:<br />
1. Konkretizimi fizik i tingujve në tastierën e pianos (nëpërmjet tekstit të këngëzës).<br />
2. Këndimi i tyre melodik (shkruar grafi kisht sipas ngjyrës së tingujve).<br />
Për të mësuar pozicionin fi zik dhe lartësinë e çdo tingulli në tastierën e pianos shërbejnë këngëzat për tastet<br />
tinguj. Ato përmbajnë 4 elemente:<br />
1. Teksti (unë jam Do-ja, Re-ja e kështu me radhë).<br />
2. Vlerat ritmike (notat: e plotë, gjysmë, çerekshe)<br />
3. Notat grafi ke (sipas ngjyrës së tingujve).<br />
4. Shoqërimi ritmik.<br />
Pasi të jetë mësuar teksti dhe shoqërimi ritmik, për të realizuar sa më mirë këndimin melodik, dëgjoni dhe riprodhoni<br />
shembujt përkatës në CD-i e bashkëngjitur në fletoren shoqëruese.<br />
Në këtë pjesë të gjitha detyrat melodike e ritmike kanë efektin e tyre në formimin muzikor. Do të veçoja<br />
gjëzat dhe vizatimet për mimikën e portretit të çdo tingulli. Ato përveç karakterit zbavitës e hokatar të gjëzës,<br />
parapërgatitin nxënësin për rolin parësor ose dytësor të çdo tingulli:<br />
443
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
· Do - Mi- Sol, janë tingujt kryesore (të fortë, të qëndrueshëm) qeshin.<br />
· Re e Si janë të dobët (të pa qëndrueshëm) qajnë.<br />
· Fa e La janë ndihmës (mbështetës) mendojnë.<br />
E veçanta e kësaj pjese të librit është shoqërimi ritmik i këngëzave me përplasje e kërcitje.<br />
Përcaktimi i këtyre efekteve ritmike në fort .<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Gjysmë fort ,..... dhe lehtë ,............. jo vetëm i paraprin terminologjisë muzikore të ngjyrave, por<br />
bën që nxënësit të përdorin trupin e tyre si instrument shoqërues.<br />
Në pjesën e tretë – Tinguj në pentagram – hapat e parë të hedhura në shkallën e tingujve dhe tastierën e<br />
pianos mbështeten fort në pentagram, me përvetësimin dhe ushtrimin e shkrimit muzikor. Nxënësi zhvillon<br />
vetëdijen muzikore duke shkruar melodiza (loja 1), i orientuar nga numri i lartësisë së tingullit dhe numri i<br />
kohëzgjatjes së tij.<br />
Gërshetimi i orientimit melodik dhe ritmik me krijimin shoqërues të çdo nxënësi (shkruaj sipas dëshirës ritmin,<br />
bën që fëmijët të jenë objekt dhe subjekt i çdo detyre.<br />
Edhe në këtë pjesë detyrat ritmike (loja 2) janë sa tipike, aq edhe të larmishme.<br />
Me shumë interes janë këngëzat për kafshët. Ato përputhen plotësisht me bagazhin muzikor të deriatyshëm<br />
dhe pasurojnë repertorin koncertor të klasës.<br />
Përgjithësisht mësimet duhet të realizohen bashkërisht brenda orës së mësimit. Por, me qenë se mësimet<br />
gjashtëmbëdhjetë deri tridhjetë e katër realizohen në dy orë, në orën e parë, është mirë, të zhvillohen temat<br />
dhe lojërat. Teksti i këngëzës të përgatitet në shtëpi dhe, në orën e dytë, nxënësit duhet të mësojnë, luajnë dhe<br />
këndojnë, sa më bukur këngëzat për kafshët.<br />
Për t’u realizuar me sa efektivitet lënda e librit, duhet të përdoret bashkë me të edhe fl etorja shoqëruese,<br />
pasi në rubrikat “Eja në fl etore”, nuk ka përsëritje rutinë të librit. Aty nxënësi krijon lidhje më të ndjeshme me<br />
personazhet muzikore dhe bëhet drejtues ndryshe i tyre. Gjithashtu në fletore, zhvillohen edhe orët e lira (Luajmë<br />
ndryshe), mësimi 7, 15, 22, 27, 32, 35.<br />
Në këtë orë nxënësi zhvillon aftësitë artistike duke ndërthurur elementet muzikore me ato vizatimore. Mendoj<br />
se realizimi sa më i plotë i këtij libri varet nga mosnënvleftësimi i aftësisë suaj muzikore dhe në dëshirën për<br />
t’u njehsuar me muzikën dhe nxënësit tuaj.<br />
444
USHTRIME TË ZGJIDHURA<br />
MËSIMI 3 F. 11<br />
1. Plotëso me nota numrat e tingujve.<br />
1<br />
DO<br />
3<br />
MI<br />
2<br />
RE<br />
5<br />
SOL<br />
4<br />
FA<br />
3<br />
MI<br />
6<br />
LA<br />
7<br />
SI<br />
5<br />
SOL<br />
4<br />
FA<br />
2<br />
RE<br />
6<br />
LA<br />
7<br />
SI<br />
8<br />
DO<br />
MËSIMI 4 F. 13<br />
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
Loja 3. Plotëso me nota numrat e goditjeve. Kujdes bishtat.<br />
4 2 2 4 2 4<br />
2 2<br />
DO<br />
RE<br />
MI<br />
FA<br />
SOL<br />
LA<br />
SI<br />
DO<br />
KRIJIM MUZIKOR<br />
MËSIMI 5 F. 15<br />
Loja 3. Plotëso me nota rrokjet e mëposhtme.<br />
TAAAAM TAAM TAM TAAM TAAAAM TAM TAM TAM<br />
do re mi fa sol la<br />
si<br />
do<br />
TAAM TAAM TAAAAM TAM TAM TAM TAM TAAAAM<br />
do si la sol fa mi re do<br />
445
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
MËSIMI 6 F. 17<br />
Loja 1. Sa 4 4 8 jemi?<br />
Loja 2.<br />
Loja 3.<br />
Loja 4.<br />
në cilët tinguj jam<br />
Cilat numra kanë tingujt tanë?<br />
Në cilat goditje jemi?<br />
Eja në fletore f. 14<br />
Krijim muzikor<br />
1 8<br />
DO FA SI DO SOL RE<br />
1<br />
3<br />
1.4 2.3<br />
2<br />
6<br />
4<br />
8<br />
5<br />
1<br />
7 8<br />
MËSIMI 8 F. 20<br />
Loja 1. Ndaj masat dhe....<br />
4 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 :<br />
Loja 2. Gjëegjëza<br />
Tastet e bardha: Të gjitha njëlloj, njëri pas tjetrit<br />
Tastet e zeza: Dy e tre, dy e tre etj.<br />
Loja 4. Vizato:<br />
446
MËSIMI 9 F. 21-22<br />
Loja 1. Sa<br />
4 4 36 jemi?<br />
Loja 2. Ngjyros....<br />
4 4<br />
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16<br />
Loja 3. Gjëegjëza: Cili qan? Tingulli Re<br />
Loja 4. Vizato...<br />
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
MËSIMI 10 F. 23-24<br />
Loja 1. Në cilët tinguj jemi?<br />
MI<br />
RE DO<br />
DO<br />
MI RE<br />
Loja 2. Shkruaj llojet e masave:<br />
4 4<br />
Loja 3. Gjëegjëza: 3 - MI, 1 - DO, 2 - RE<br />
Loja 5. Vizato:<br />
MËSIMI 11 F. 25-26<br />
Loja 1. Cilët numra... 4 46<br />
123<br />
456<br />
Loja 2. Qarko numrat:<br />
4 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 : 1 2 3 4 1 2 3 4 : : 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4:<br />
Loja 3. Gjëegjëza<br />
1 notë<br />
1 notë<br />
1 notë<br />
Loja 5. Vizato<br />
4 goditje<br />
2 përplasje<br />
1 kërcitje<br />
447
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
MËSIMI 12 F. 27-28<br />
Loja 1. Në cilat goditje jemi?<br />
1 2 3 4 3 4 1 2 3 4<br />
Loja 2. Në lëvizjen 1 -----, lëvizjen 2 e 3 - 12 masa.<br />
Në lëvizjen 2 e 4 - 4 masa.<br />
Loja 3. Gjëegjëza<br />
2 nota<br />
4 nota<br />
3 nota<br />
4 goditje<br />
4 përplasje<br />
4 kërcitje<br />
Loja 5. Vizato<br />
MËSIMI 13 F. 29-30<br />
Loja 1. Cilët numra... 8 1 6 8<br />
1 2 3 4<br />
5 6 7 8<br />
Loja 2. Sa përsëritje ka këngëza? ....2<br />
Sa masa ka përsëritja 1? .....4<br />
Sa masa ka përsëritja 2? .....8<br />
Loja 3. Gjëegjëza: Cilët mendojnë? 4 (la) 6 (fa)<br />
Loja 5. Vizato ....<br />
MËSIMI 14 F. 32<br />
Loja 1. Cilët numra... 8 7 8<br />
1 2 3 4<br />
5 6 7 8<br />
Loja 3. Gjëegjëza.<br />
Tre qeshin DO, MI, SOL. Dy mendojnë FA, LA.<br />
Cilët qajnë? RE, SI.<br />
Loja 5. Vizato ....<br />
448
MËSIMI 16 F. 34-35<br />
Loja 2. Ne kemi shkruar:<br />
numri i<br />
tingullit<br />
kohë<br />
zgjatja 2 2 1 1 1 1 1 1 2 2 1 1 1 1 1 1<br />
4 4<br />
Loja 3. Në kohën<br />
4 4<br />
4 4<br />
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1<br />
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
Luaj me mua<br />
EJA NË FLETORE<br />
DO<br />
4 4<br />
Sa herë këndohem..... 7<br />
Rrokjet që këndoj DERR PREJ JAM I NË DERR KU-UC<br />
Cilën kohëzgjatje kam<br />
Vizato fytyrën<br />
Loja 1.<br />
numri i<br />
tingullit 1 2 1 2 2 1 1 2 2 2 1 1 2 2 1<br />
kohë<br />
4 4<br />
zgjatja 4 4 2 2 4 1 1 1 1 4 1 1 1 1 4<br />
Loja 2. Shëno me X.<br />
MËSIMI 18-19 F. 36<br />
EJA NË FLETORE<br />
RE<br />
Luaj me mua<br />
Sa herë këndohem..... 18<br />
Rrokjet që këndoj NI HAM SA POR GJY SHI MË QE<br />
TË E TË PO TË BË RI QE NI GJITH<br />
Sa herë këndohem<br />
..... ..... 18<br />
Vizato fytyrën<br />
449
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
MËSIMI 20-21 F. 40<br />
Plotëso me shenja:<br />
4 4<br />
3 4<br />
+ + + +<br />
e<br />
fortë<br />
e<br />
butë<br />
Eja në fletore F.8<br />
Loja 1. Unë kam shkruar numrat:<br />
gjysëm<br />
e fortë<br />
e<br />
butë<br />
e<br />
fortë<br />
e<br />
butë<br />
+ +<br />
e<br />
butë<br />
numri i<br />
tingullit<br />
1 1 2 3 2 3 3 3 2 3 2 1<br />
3 4 :<br />
. . .<br />
kohë . .<br />
.<br />
zgjatja 3 3 1 1 1 3 3 3 1 1 1 3<br />
3 . . . .<br />
4 E e e Ja a a Të shkojm në de e et E e e<br />
numri i<br />
tingullit 1 2 3 1 2 3 2 3 2 3 3 2 1 3 2 1 2 3 2 1<br />
3 4<br />
.<br />
kohë<br />
zgjatja 1 1 1 1 1 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 3<br />
numri i<br />
tingullit 3 2 1 2 3 2 3 3 2 1 2 3 2 1<br />
3 4<br />
:<br />
kohë<br />
. .<br />
zgjatja 2 1 2 1 2 1 3 2 1 2 1 2 1 3<br />
De e e Ti i i Po va lë zo o on Va a ar<br />
:<br />
450<br />
.<br />
Ja a a de ti na pre e et<br />
Ka a a me ne lod ro o on
3<br />
.<br />
4 Lu ajm të tre e e<br />
Hi dhe mi ka për cejmë<br />
Tok tok të tre e e<br />
:<br />
Në li tar hi dhe mi e ka për ce e ejm<br />
1 2 3 e dhe ti lu aj me ne e e<br />
3<br />
.<br />
4 Zi i lja tri ing tring Ti in gë llo o on<br />
Gju um i ë ëm bël gju um i mi i ir<br />
:<br />
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
Dhe e nga gju u mi shpe ejt më zgjo o on<br />
do o li die e lli nuk uk rri shtri i ir<br />
MËSIMI 23-24 F. 41- 42<br />
.<br />
Cila fjalë tregon vendin tonë në pentagram.<br />
DO RE MI FA<br />
poshtë fusha poshtë vija<br />
Vizato sipas shigjetave.<br />
RE<br />
MI<br />
FA<br />
DO RE MI FA<br />
DO RE MI<br />
Loja 1.<br />
4<br />
4 4 4 4 4 3 2 1 2 3 4 4 4 4 4 3<br />
2<br />
4 4<br />
1<br />
2 1 1 2 1<br />
1<br />
1 1<br />
1 2 1 2 1 1 3<br />
.<br />
4 3 2 1 2 3 4<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1 2<br />
451
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
Loja 2. Shëno me X.<br />
4 4<br />
. .<br />
4 4<br />
Loja 3. Sa herë këndove?<br />
DO RE MI<br />
FA<br />
2 4<br />
4<br />
14<br />
Eja në fletore f. 11<br />
Luaj me ne<br />
MI FA<br />
Sa herë këndohemi?<br />
MI FA<br />
10 9<br />
Shkruaj rrokjet.<br />
MI ZU ZU MBI ZU SI ZU M’E RA ZU LE<br />
FA GRE RË ZA ZU M’E GRE RË ZA M’E<br />
Vizato fytyrën:<br />
MËSIMI 25-26 F. 44- 45<br />
1 2 3 4 5 5 4 3 4 5 5 4 3 4 5 4 3 4<br />
4 4 :<br />
1<br />
1 4 1 1 1 4 1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1 1 1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
5 4 3 2 1 1<br />
1 1<br />
1<br />
1 2 2<br />
Loja 2. Shëno me X.<br />
. .<br />
452
Loja 3. Cila është aty.<br />
s’jam jam s’jam s’jam<br />
Eja në fletore f.12<br />
SOL<br />
Luaj me mua.<br />
Sa herë këndohem: 8<br />
.<br />
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
Cilat rrokje....: KI KI RË DON PO GË FU DO<br />
Vizato fytyrën:<br />
MËSIMI 28-29 F. 47- 48<br />
Loja 1<br />
1 2 3 4 5 5 5 5 5 6 6 6 6 6 6 6 5 4<br />
4 4 :<br />
1<br />
1 1 1 2 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1<br />
1<br />
1<br />
3 2 2 3 4 3 2 2 1<br />
1<br />
1<br />
2<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
2<br />
Loja 2. Në sa masa është<br />
5 8<br />
Eja në fletore<br />
Luaj me mua.<br />
Sa herë këndohem: 7<br />
Cilat rrokje këndoj: KU KU USH Ë ËSHT HA BRESH<br />
Vizato fytyrën:<br />
453
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
MËSIMI 30-31 F. 50 - 51<br />
Cila fjalë tregon vendin tonë në pentagram?<br />
DO RE MI FA SOL LA SI DO<br />
vija poshtë fusha 1 poshtë fusha 2 vija 2 vija 3 fusha 3<br />
Sipas shigjetave vizato notën.<br />
SOL LA SI DO<br />
FA SOL LA SI DO<br />
MI FA SOL LA SI<br />
Loja 1.<br />
5 6 7 8 8 8 7 8 7 8 7 6 5 5 6 7 8<br />
4 4 :<br />
1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 2 2 1 1 1 1<br />
8 7 6 6 5 5 6 7 8 7 6 5 4 3 3 2 1 1<br />
1<br />
3<br />
1<br />
2<br />
1<br />
4<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
2<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
1<br />
4<br />
Loja 2.<br />
.<br />
TAM TAM TAM TAM<br />
TAM<br />
TAAAM<br />
TAAM TAM TAM<br />
TAM<br />
TAAM<br />
TAM<br />
TAAM<br />
TAAM<br />
TAAAAAM<br />
454
Eja në fletore: f.14<br />
Luaj me ne<br />
7 8<br />
SI DO<br />
Sa herë këndohemi... 1 7<br />
Vizato fytyrën tonë<br />
Cila nga ne është te këngëza Delja?<br />
1<br />
DO RE MI FA<br />
SOL LA SI<br />
8<br />
DO<br />
Libër mësuesi për tekstin “Edukim Muzikor 4”<br />
jam s’jam jam s’jam<br />
jam<br />
s’jam<br />
jam<br />
s’jam<br />
35 Eja në fletore: Çfarë mësuat?<br />
1. B<br />
2. A<br />
3. .<br />
gjysmë e plotë çerekëshe gjysmë me pikë<br />
4. .<br />
2 4 1<br />
3<br />
TAAM TAAAAM TAM TAAAM<br />
5. 4 4<br />
3 4<br />
2 4<br />
4 3 2<br />
.<br />
6.<br />
B<br />
A<br />
7.<br />
:<br />
C<br />
8. DO SOL SI FA MI DO RE LA<br />
455