Rozmowa - Zbliżenia Interkulturowe

ody, a nawet dowolności wypowiedzi.
Brak jest w niej nie tylko jasnej linii przewodniej,
co przejawia się w tym, że traktuje
obiektywną prawdę jako „fetysz”, zaś postulat
rzetelnej wiedzy na temat Polski nazywany
jest „dogmatycznym” (s. 9). Zadziwiająco
brzmi stwierdzenie redaktorki
książki, iż „nazbyt wielu uczestników służącego
porozumieniu niemiecko-polskiego
dyskursu pozjadało wszystkie rozumy”, zaś
remedium na ten stan rzeczy ma być właśnie
ucieczka w subiektywizm (tamże). Nie
wiadomo, na czym opiera autorka twierdzenie,
iż w Polsce „obecnie najbardziej radykalne
dyskusje na temat współczesnego stanu
społeczeństwa prowadzone są nie w naukach
humanistycznych, lecz w środowiskach
artystycznych… Mniej niż gdzie indziej
chce się w Warszawie pozostawić myślenie
[o stanie społeczeństwa – przyp.
T.G.P.] profesorom”. Szkoda, że autorka
nie rozwinęła tej myśli, która wydaje się
wątpliwa, tym bardziej że zamieszczone w
książce teksty profesorów są akurat rzetelne
pod względem zawartych w nich informacji,
czego nie można powiedzieć o końcu
tekstu wprowadzającego, w którym redaktorka
pisze, iż „Polska nie ma pustyni
ani wysokich gór, nie ma piramid ani Luwru”
(s. 12). Tymczasem mamy w naszym
kraju trzy spośród wymienionych tu obiektów:
Pustynię Błędowską, Tatry, a także piramidę
rodu von Fahrenheitów w Rapie
koło Gołdapi.
Ambicją redaktorki jest, by Alfabet polskich
cudów kontynuował tradycję „poetyckich
słowników” – anty-encyklopedii Bretona
i Eluarda czy też „Krytycznego Słownika”,
dodatku do wydawanego w latach
1929-1931 w Paryżu ilustrowanego magazynu
„Documents” z tekstami m.in. Georges’a
Bataille’a, Michela Leirisa i Carla Einsteina.
Jednakże żaden z autorów Alfabetu…
z wymienionymi tu pisarzami równać się
nie może. Niestety zamieszczenie obok siebie
tekstów o problemach realnych (cechujących
się jednak obiektywizmem i dąże-
Recenzje
niem do prawdy) i o sprawach marginalnych
(a przy tym nacechowanych nadmiernym
krytycyzmem wynikającym z reprezentowanego
światopoglądu) może spowodować
w czytelniku pomieszanie perspektyw.
Subiektywny dobór autorów nie oznacza
doboru przypadkowego. Skupię się
przede wszystkim na autorach polskich,
gdyż to oni swoimi wypowiedziami i autorytetem
niejako firmują to, co czytelnik
niemieckojęzyczny dowie się o Polsce. Od
autora rodzimego można oczekiwać solidnych
wiadomości. Co bowiem można wybaczyć
autorowi niemieckiemu czy austriackiemu,
nie wypada głosić autorowi
polskiemu, zwłaszcza na forum międzynarodowym,
gdzie czytelnikowi trudno jest
zweryfikować opinie oparte na przeświadczeniu
o tymże autorytecie osoby je głoszącej.
Nie można także nie ocenić rzetelności
tekstów zamieszczonych w książce, a także
samych autorów. Są wśród nich profesorowie
historii – Włodzimierz Borodziej i Gregor
Thum; literaci o sporym dorobku, tacy
jak Karl Markus Gauß, Martin Pollack czy
Marcin Świetlicki; znani dziennikarze, tacy
jak Kinga Dunin i Paweł Dunin-Wąsowicz,
tudzież kilku młodszych żurnalistów; a
ponadto mniej znani szerszemu ogółowi
krytycy muzyczni i krytycy sztuki. Oprawę
graficzną książki zapewnił Maciej Sieńczyk,
nazwany przez redaktorkę „jednym z najbardziej
renomowanych rysowników komiksów”
w Polsce, przy czym okładka
książki bynajmniej z żadnym motywem
polskim czytelnikowi polskiemu się nie
kojarzy. W zamierzeniu wydawcy ilustracje
Sieńczyka mają pełnić funkcję komentarza
rysownika – być obrazową krytyką, analizą
i interpretacją polskich „cudów”.
Jednakże subiektywizm doboru tekstów
nie oznacza braku kryteriów samego doboru.
A są one dość przejrzyste – większość
autorów polskich związanych jest ze środowiskiem
krytycznym wobec prawicy, czego
dowodem są reprezentowane przez po-
139