Rozmowa - Zbliżenia Interkulturowe
Rozmowa - Zbliżenia Interkulturowe
Rozmowa - Zbliżenia Interkulturowe
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
Artykuły<br />
towej. Tagore w swoich przemówieniach<br />
starał się nie nawiązywać do wydarzeń<br />
mających miejsce w Europie, chociaż wyraźnie<br />
możemy dostrzec je w tle jego wypowiedzi.<br />
Ostrzegał on natomiast, że<br />
duch skrajnego nacjonalizmu może prowadzić<br />
świat ku samozagładzie. Wykłady<br />
te ukazały się później w formie pisemnej,<br />
w książkach zatytułowanych Nationalism<br />
(1916) i Personality (1917).<br />
Rozumienie przez Tagorego pojęcia<br />
narodu nie odbiega zbytnio od „klasycznego”<br />
ujęcia, chociaż, jak pisze, był on<br />
przeciwko samej idei narodu twierdząc,<br />
że za mało w niej miejsca na moralne poświęcenie<br />
się człowieka w imię wyższych<br />
wartości:<br />
14<br />
Nie występuję tutaj przeciwko jednemu<br />
szczególnemu narodowi, lecz przeciwko<br />
ogólnej idei wszystkich narodów. Czym<br />
jest Naród? Jest to pewien przejaw wszystkich<br />
ludzi, pewna zorganizowana siła.<br />
Organizacja ta bezustannie naciska na to,<br />
by ludzie byli silni i bardziej wydajni. Jednak<br />
ten wytężony wysiłek na rzecz wydajności<br />
pochłania energię człowieka z jego<br />
wyższej sfery, w której jest on kreatywny i<br />
zdolny do poświęcenia. Tak więc siła człowieka<br />
związana z jego poświęceniem odwracana<br />
jest od głównego celu, który jest<br />
duchowy, i kierowana ku utrzymaniu<br />
organizacji, która jest mechaniczna.<br />
Człowiek jednak czuje w takim wykorzystaniu<br />
jego siły satysfakcję swojego<br />
moralnego wyniesienia, stając się tym<br />
samym niezwykle niebezpieczny dla<br />
ogółu ludzkości. Czuje on pewną ulgę<br />
w swoim sumieniu, kiedy może zwrócić<br />
się w stronę tej maszyny, kształtującej co<br />
prawda jego intelekt, ale niedbającej o<br />
osobowość duchową 3 .<br />
3 Rabindranath Tagore, Nationalism, Papermac,<br />
London 1991, s. 86 (przekład własny).<br />
W powyższym fragmencie widoczne<br />
jest, że Rabindranath Tagore, inaczej niż<br />
czynili to późniejsi europejscy myśliciele,<br />
tacy jak Gellner, Anderson, Hobsbawm,<br />
wyraźnie koncentruje się na człowieku<br />
i jego potrzebach duchowych,<br />
uznając, że są one o wiele ważniejsze niż<br />
organizacje takie jak narody, które co<br />
prawda mają na celu poprawianie bytu<br />
swoim obywatelom, posuwając się jednak<br />
często do agresji czy też przejawiając tendencje<br />
imperialistyczne.<br />
Współczesna krytyka postkolonialna<br />
wykorzystuje elementy filozofii Tagorego,<br />
podchodzi jednak do problemu narodu,<br />
nacjonalizmu czy też kwestii dotyczących<br />
relacji Europa–reszta świata w<br />
nieco odmienny sposób. Dobrym przykładem<br />
jest Partha Chatterjee, który w<br />
swojej pracy Nationalist Thought and the Colonial<br />
World – A Derivative Discourse? 4 przywołuje<br />
na samym początku, głównie w<br />
oparciu o poglądy Johna Plamenatza,<br />
podział nacjonalizmu na „zachodni”,<br />
który pojawił się najpierw w Europie Zachodniej,<br />
i „wschodni”, który znaleźć<br />
możemy w Europie Wschodniej, Azji,<br />
Afryce i Ameryce Łacińskiej. Pomimo że<br />
oba typy nacjonalizmu oparte są na zaakceptowaniu<br />
wspólnych standardów,<br />
według których można wymiernie przedstawić<br />
rozwój poszczególnych kultur narodowych,<br />
nacjonalizm „zachodni” jest<br />
„wyposażony kulturowo” w narzędzia<br />
4 Partha Chatterjee, Nationalist Thought and the<br />
Colonial World – A Derivative Discourse? Partha Chatterjee<br />
jest jednym z członków założycielskich<br />
Subaltern Studies Group, obecnie pracuje na stanowisku<br />
profesora nauk politycznych Centrum<br />
Studiów Nauk Politycznych w Kalkucie, jest również<br />
profesorem antropologii Uniwersytetu Columbia<br />
w USA.
Change language