Rozmowa - Zbliżenia Interkulturowe
Rozmowa - Zbliżenia Interkulturowe
Rozmowa - Zbliżenia Interkulturowe
Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.
YUMPU macht aus Druck-PDFs automatisch weboptimierte ePaper, die Google liebt.
Artykuły<br />
26<br />
Nie będę dalej prowadził tych notatek.<br />
Moim życzeniem jest, aby nie przeżyć<br />
tego roku.<br />
Na początku roku 1949 – jak wspomina<br />
jego brat Golo Mann – Klaus znowu<br />
przebywał w rodzinnym domu w Pacific<br />
Palisades. Po zakończeniu tłumaczenia<br />
autobiografii The Turning Point pisarz rozpoczął<br />
pracę nad kolejną powieścią. W pamiętniku<br />
znajdujemy początkowo zdawkową<br />
informację: „Notatki (powieść):<br />
dość ważne”. Zapiski w pamiętniku<br />
świadczą o dużym zaangażowaniu pisarza<br />
w kolejny proces twórczy: „Notatki do<br />
powieści, [jestem] w stanie euforii”, lub<br />
„całkiem ekscytujące”. Tytuł nowej powieści<br />
pojawił się 24 kwietnia i w pamiętniku<br />
został zapisany drukowanymi literami:<br />
„THE LAST DAY”. Utwór jest obrazem<br />
przedstawiającym dwóch intelektualistów<br />
– jeden z nich żyje na Zachodzie,<br />
a drugi mieszka na Wschodzie. Stając się<br />
ofiarami ustrojów państwowych i systemów<br />
społecznych, obaj ponoszą klęskę.<br />
Mieszkający w Nowym Jorku Julian Butler<br />
popełnia samobójstwo, a żyjący we<br />
wschodnim Berlinie Albert Fuchs zostaje<br />
rozstrzelany przez rosyjskich oficerów.<br />
Los ich łączy nie tylko przegrana walka o<br />
ideały humanistyczne i klęska wobec systemu,<br />
ale także dzień śmierci (jedyny<br />
dzień akcji powieści), który dla obu jest<br />
ostatnim dniem życia, zgodnie z tytułem<br />
utworu.<br />
Wolny kraj? Państwo policyjne – z tym<br />
mamy do czynienia. Rządzący z gospodarki<br />
i wojska pozbawiają nas wolności 3 .<br />
3 Zachowany fragment powieści The Last Day<br />
znajduje się w Archiwum Klausa Manna w Bibliotece<br />
Miejskiej „Monacensia” w Monachium.<br />
Silna pozycja Gustafa Gründgensa<br />
była przeszkodą przy próbie wydania<br />
powieści Mefisto. Jak wiadomo, utwór ten<br />
odczytywano jako powieść „z kluczem”,<br />
upatrując pierwowzoru tytułowego protagonisty<br />
w byłym szwagrze Klausa Manna.<br />
Autor podpisał już wprawdzie kontrakt<br />
na publikację powieści, jednak wydawnictwo<br />
Langenscheidt wycofało się z<br />
umowy, argumentując to faktem przeniesienia<br />
siedziby do Monachium. W liście<br />
wydawcy Georga Jacobiego do Klausa<br />
Manna czytamy m.in. o „bardzo znaczącej<br />
roli” Gustafa Gründgensa, która uniemożliwia<br />
wydanie powieści. Klaus Mann<br />
odpowiedział ostrym listem, w którym w<br />
agresywny sposób zarzuca edytorowi brak<br />
odwagi cywilnej i przesadny konformizm,<br />
odcinając się od niego w jednoznacznych<br />
słowach: „Proszę, niech Pan<br />
do mnie więcej nie pisze”. Mann próbował<br />
opublikować powieści Mefisto i Wulkan<br />
w innym wydawnictwie, licząc chociażby<br />
na succès de scandale, ale – jak żalił się w liście<br />
do Juliusa Deutscha – te zabiegi także<br />
okazały się bezskuteczne.<br />
Ostatnim ukończonym utworem<br />
Klausa Manna był esej, napisany pierwotnie<br />
w języku angielskim pod tytułem Europe’s<br />
Search for a New Credo, który po śmierci<br />
brata Eryka Mann przetłumaczyła na<br />
język niemiecki. Tytuł niemieckiego oryginału<br />
brzmiał: Heimsuchung des europäischen<br />
Geistes, a sam tekst został opublikowany<br />
w zbiorze wydanym po śmierci<br />
pisarza pt. Klaus Mann zum Gedächtnis w<br />
roku 1950. Esej zawiera „bilans poszczególnych<br />
tragedii intelektualistów zwiastujących<br />
kryzys, który teraz wzruszy w posadach<br />
naszą cywilizacją”. Uznając André<br />
Gide’a za „największego pisarza żyjącego<br />
w Europie”, autor Mefista z żalem opowia-
Change language