Rozmowa - Zbliżenia Interkulturowe

Artykuły
zatytułowanym Remembering Fanon: Self,
Psyche and the Colonial Condition 17 zaznacza
na samym początku, że choć w Wielkiej
Brytanii Fanon nie cieszy się już obecnie
dużą popularnością, pamięć, która po
nim pozostała, zaczyna przekształcać się
w swoisty mit. Fanon postrzegany jest
albo jako „profetyczny duch Wyzwolenia
Trzeciego Świata”, albo jako znienawidzony
anioł eksterminacji będący inspiracją
dla przemocy obecnej wśród członków
Black Power. Bhabha zaznacza też,
że studiowanie czy też „pamiętanie Fanona”
(tytułowe „Remembering Fanon”) to
proces ciągłego odkrywania, ale też dezorientacji.
Pamiętanie nie jest bowiem
przebiegającym w spokoju aktem introspekcji
czy też retrospekcji. Polega ono na
składaniu w jedną całość elementów zapomnianej
często przeszłości tak, aby
można było zrozumieć traumę teraźniejszości.
Dla Fanona traumą tą był z pewnością
okres rządów kolonialnych i późniejsza
walka o wyzwolenie Algierii. Bha-
altern na kategorię wspólnoty (community), która
stanowi źródło oporu przeciwko dominującej
władzy, choć sama jest także źródłem ucisku klasowego,
kastowego i płciowego (class, caste, gender).
Krytykuje się także modernistyczny projekt hegemonicznego
narodu oparty na idei postępu,
oświeceniowego racjonalizmu i sekularyzmu,
optując za społeczeństwem sfragmentaryzowanym,
opartym na lokalnych tradycjach i forsowanych
przez nie wizjach świata. Źródło: Ranajit
Guha, Gayatri Chakravorty Spivak (eds.), Selected
Subaltern Studies, Oxford University Press,
New York–Oxford 1988, s. v-xii.
17 Artykuł ten znajduje się w pracy zbiorowej
pod redakcją Patricka Williamsa i Laury Chrisman
Colonial Discourse and Post-colonial Theory (Harvester
Wheatsheaf, New York–London 1994).
Posłużył on jednocześnie za wstęp do angielskiego
wydania książki Frantza Fanona Black Skin,
White Mask (Pluto Press, London 1986).
20
bha podkreśla, że w tej historii rasy i rasizmu,
kolonializmu i kulturowej tożsamości
Fanon osiąga więcej niż jakikolwiek
inny pisarz: będąc lekarzem zastanawia
się on, do jakiego stopnia wyobrażenie
murzyna, tubylca, skolonizowanego, będące
niejednokrotnie fobią, obecne jest w
duchowym przedstawianiu Zachodu.
Zastanawia się on również nad tym, jak
wartości, w które wierzył, przyczynić się
mogą do zmiany owej „traumy teraźniejszości”:
„Tylko poprzez wysiłek podjęty
w celu odtworzenia i szczegółowej analizy
samego siebie, tylko poprzez trwałe
napięcie towarzyszące wolności człowiek
będzie w stanie stworzyć warunki dla istnienia
ludzkiego świata” 18 . Czy z owego
„napięcia towarzyszącego wolności” skolonizowane
niegdyś narody będą w stanie
czerpać siłę do tego, by być świadomym
swojej odrębności? Biorąc pod uwagę
skomplikowaną sytuację polityczną i gospodarczą
w wielu postkolonialnych krajach,
trudno jest jednoznacznie odpowiedzieć
na to pytanie, niemniej jednak sam
fakt obnażenia polityki mającej na celu
marginalizację, alienację i pozbawianie
wszelkiej własności skolonizowanego stanowi
o tym, że złożone, nieraz narcystyczne
relacje pomiędzy kolonizatorem a skolonizowanym
musiały z czasem ulec
zmianie.
Oprócz konieczności „pamiętania” o
Fanonie Homi Bhabha w swojej antologii
Nation and Narration 19 proponuje, aby
interpretować ideę narodu od strony lin-
18 Cyt. za: Homi K. Bhabha, Remembering Fanon:
Self, Psyche and the Colonial Condition, [w:] Williams,
Chrisman (eds.), Colonial Discourse and Postcolonial
Theory, s. 122 (przekład własny).
19 Homi K. Bhabha (ed.), Nation and Narration,
Routledge, London–New York 1990.