Euskal Artearen Historia – II – - Etor-Ostoa

7. Lehen Gotiko Artea• Gotikoaren jatorriaAurreko kapituluan ikusia dugu erromaniko artearen iturburuan, ekonomia, gizarte,politiko eta erlijioso mailako zenbait gorabeherek nolako eragin mugatzailea izan zuten.Gotiko arteari buruz ari garelarik, antzeko oharrak jaso ditzakegu.Arte estilo baten sorreran, filosofiako nolabaiteko zorroztasunez hitz eginda, baldintza etaarrazoien arteko bereizketak egin ditzakegu. Ekonomia eta gizarte mailako baldintzek behintzat,erraztu zuten gotiko artearen jaiotza.Ekonomia, gizarte eta politikako baldintzak. Gurutze gangaren asmaketa izan zelagotikoaren sustrai bakarra erakusten oso zaila litzateke, besteak beste gotiko artea ez delakoarkitekturan bakarrik ematen. Estilo berri bat da, zeinetan, teknika eta egitura estilistikomultzo korapilatsu oso baten heldutasun bezala, lehendabizi Zistertar Ordenak erabili zituenarkitekturazko irtenbide berrietatik letorkeen guztia gainditzen duena.Eraikuntza ikuspegi soiletik begiratuta, gurutze ganga, erromanikoaren eraldakuntzalogiko bezala hartu badaiteke, onartu beharrezkoa da baita ere, abiapuntu itzel horretan etahiru mendeetan zehar arte egitura berrien jaiotza eta garapena sustatuko dituen eragin ahaltsuhorretan, Europa mailan baldintza eta egitura ekonomiko, gizarteko, eta batez ere politikoarieragingo zion aldaketa nagusi batek esku hartu zuela.Historialariek Europako herrialdeetako ekonomian XII. mendearen azken aldean gertatuzen aldaketa ikusia dute, Mendebaldeko Europan nekazal jardueran atzerapen bat emanbazen ere, ekonomia aurrerapena handiagotuz joan zen. Hiribilduen sorrerarekin baterabeste gizarte mota berri bat jaio zen, burguena alegia, zeinetan, artisautzan eta merkataritzanjardungo zuen talde ugari sortu zen. Nazioarteko joan‐etorriko ekonomia garatu egin zen,txanponen erabilerak eta Gurutzadek irekitako Ekialde gerturako joan etorrirako komunikabideek erraztua.Euskal Herriari dagokionez, delako baldintza horiek Nafar eta Gaztelako erregeek erraztuakizan ziren, hiribilduak sortu eta Kantauri aldeko kaietara bideak irekitzearekin.Hiri ingurunea. Nekazal giroetan ere sartu zen merkataritza sistema berri hau, etaondorioa, talde desberdinetako harremanen aldaketa eragin zuela izan zen, desberdintasunakareagotuz eta aurretik zuten oreka hautsiz. Burgesiaren aginpidea handitu eta areagotu eginzen, noblezia apurka ahuldu eta nekazal giroetako zapalketa egoera larriagotu egin zen.Feudal sistemaren gain‐beherakada eta errege aginpidearen etengabeko indarberritzeahasia zen, zeinaren hazkundeak presio fiskal handiago bat eta zibil eta erlijioso bizimoduareneskuartze zuzenago, eraginkorrago eta ikusgarriago bat eskatzen zuen.Nekazari gehientsuenak baserriak utzi eta hirietan kokatu ziren; eta honako hau, garatubeharrean gertatu zen, bai zerbitzu publikoak, industriaren bulegoak eta merkataritzarenbiltegiak hazi beharrez; guzti honen eraginez hiri arkitekturaren fisonomia aldatzera etorrizen.Sarri askotan populatze guneetatik apartean izaten ziren antzinako abatetxe erromanikoarenordez zetorren hiri erdiko katedralaren agerpena izango da, egoera berriaren adierazpidebat.Zistertarren eragina. Arrazoizkoa dirudien bezala, beste adierazpen moduetanerromaniko espiritua gainditze bat sumatu aurretiko jardunetan nabaritzen den aldaketatikhasten bagara, deskribatu berria dugun eta Frantziako uhartean XII. mendearen erdialdeanarkitekturazko tresneria zabaltzen hasia dela ohartarazi beharko dugu, mende horretan bertanNafarroan sartu “monje zurien”, San Bernardoren semeen eskutik sartu zelarik. Espainiakokristauengan klunitarren eragina, XII. mende horren erdialdean gainbehera hasia da; etahorren ondorioz Donejakuerako erromesaldien arte eragina txikiagotu egiten da ZistertarrenOrdena berriaren eraginarekin alderatuz gero”. 9Euskal Artearen Historia II — 17