Euskal Artearen Historia – II – - Etor-Ostoa

7. Lehen Gotiko Arteabando‐kideen gehiegikeriak zapuzteko Ordenantzak aldarrikatu ziren, eta merezi du berebarruko edertasuna eta trazuen berezitasuna ikusita gaurko elizagatik bere ospea gordetzea.Gaurko eraikina 1420. urtean bukatu omen zena XIV. mendearen hasieran erromanikotradizioko pilare erabiliz eraikitzen hasia izango zen eta alboetako bi eliza‐barneekin bateraelizaren zatirik zaharrenak dira.Elizak. Hiru dira bere eliza‐barneak, erdikoa –20 m. altueran, 31 luzeran eta 10 zabalerandituena– besteak baino garaiagoa delarik. Hiru tartetakoak dira, oinarri zilindrikoz bereiziakdaude ezarritako zutabetxoekin, eta gurutzeriazko gangaz estaltzen dira, xumeak diraalboetakoak eta erdiko eliza‐barnekoak izar‐itxurakoak, erliebezko soin‐enborren egiturantailatutako lora handi moduan giltzarrietan bukatzen direnak. Arku zorrotzen bultzada,berauei dagozkien harmoren horma‐hortzetan biltzen direnak, arbotanteen bidez kanpokohorma‐bular lau batzuetara igortzen da, gotiko estilo klasikoenaren arabera.Zantzu bitxiak. Eliza honen zantzu bitxietako bat aldare‐aurrearen kokaleku garaia da,bertara igotzeko hamalau harmaila igaro behar dira alboetako bi eskaileratatik. Triforioarenhandiak ere arreta pizten du, kalatuzko arkuteriaz bukatzen delarik erdiko estalkiaren garaieraharrapatzen du.Baina bere berezitasunik aztoragarriena oinplanoko trazaduraren irregulartasuna da, izanere ez harmorak dira paraleloak ez eta eraikinaren luzetako ardatzarekin simetrian egokitzenere, non, harmora batetik besterako tartea handiagoa den oinetan burualdean baino. Horretazgainera, honen eta oinen artean bada metro batetako desnibela, hegoaldeko sarrerako ate alderamaldan jarria, honako hau kaleko sestra mailan aurki dadin. Gaur egun barrokoa densarrera nagusiko ate hori, kanpoko elizpe batek babestua aurkitzen da.Elizpe gainean dorre bat altxatzen da, bost gorpuzkitan egituratua dena, oinarrianlaukizuzena da eta goiko aldean kanpaiak kokatuak direneko zortzialdea izatera iristen da.Getariako elizak, 1836.go karlisten gerratean asko nozitu zuen, bere erretaulak eta AraotzekoAndresen harlanduak galduz, oraintsu berritua izan delarik.2. Lehen gotikoko monumentuzko eskulturaMonumentuzko eskultura eta eskultura solteaArte historialariek monumentuzko eskultura eta eskultura soltearen artean egin ohi dutenbereizketak ez du argigarri handien beharrik. Delako bereizketa, monumentuzko plastikakfuntsean duen apainketa helburuagatik bakarrik adierazi daiteke, esanahia eta balioa ematendien helburuak berak baldintzak ere ezartzen dizkio era berean.Kristau imaginagintzaren itzulera. Bestalde aipatzen ari garen une historiko honigagozkiolarik, bereizketa hau beste arrazoibide osagarri batek argiagotzen du. Erromanikoartearen hasieraz eta Goiz Erdi Aroko zenbait mende iraun zuen plastiko irudimen gabeziazhitz egiterakoan, noizean behin kristau elizan sortzen den harako hoztasun tradizional edoirudienganako alergiari buruz ari gara, non une horretan, kristautasun aurrean (ikonoklasta)edo kristau‐heterodoxo (adopzionista) izaerazko ideologia kokamenen arrasto luzea izan zen.Bernard de Angers eskola maisuak XI. mendean oraindik bere erromesaldiko lagunari honelazioen Santa Fe de Conques‐en zilarreztaturiko irudiaren aurrean: “Anaia, zer deritzozu idolohau?”. 40Euskal Artearen Historia II — 33