Windvanen en wegwijzers

Voorwoord
Het was ‘woensdag gehaktdag’. Op de agenda van de Tweede Kamer stond de verantwoordingsrapportage
van het kabinet Balkenende IV: een kleurenschema waarin
de voortgang van de beleidsdoelstellingen wordt gemeten. Groen, oranje of rood
voor wat op schema ligt, vertraging heeft of niet gehaald wordt. De kleur van de
voortgang van het programma Vernieuwing Rijksdienst was grijs. Niet meetbaar.
Op die woensdagmorgen spraken wij met onze opdrachtgever om de voortgang
van ons onderzoek te bespreken. Die voortgang bleek gelukkig wel meetbaar. Ook
hier – net als in de Kamer die dag – geen motie van wantrouwen. We spraken over
het onderwerp flexibilisering van de rijksdienst, de betekenis van programmatisch
werken voor een flexibele rijksdienst en de mogelijkheden en schaduwkanten die
daar aan kleven.
Dat laatste thema – schaduwkanten van flexibiliteit – is ons aangereikt door het
SG-overleg, de opdrachtgever van dit onderzoek. Vanuit dat thema heeft zich een
tweeledig onderzoek ontvouwd. In de eerste plaats geven we betekenis aan het
streven naar flexibiliteit door een analyse van de maatschappelijke en politieke
context waarin de rijksdienst zich bevindt. In de tweede plaats analyseren we wat
de plek van programmatisch werken is binnen dat streven naar flexibiliteit, waarbij
we zowel ingaan op de structuuraspecten van programmatisch werken als
op de positie van ambtenaren binnen die structuren. De analyse is gericht op de
dilemma’s die het streven naar flexibiliteit en het werken in programma’s met
zich meebrengt.
Tijdens ons onderzoek zijn we op veel positieve energie gestuit. De wens om te
komen tot een flexibele overheid, die maatschappelijke problemen beter adresseert,
was duidelijk merkbaar bij onze gesprekspartners. Het is wel steeds de
vraag wat daar voor nodig is, en hoe programmatisch werken daar invulling aan
kan geven. We denken dat onze aanbevelingen een handvat bieden om deze wens
wat meer werkelijkheid te laten worden.
2
Windvanen en wegwijzers