Kamer gezocht

Door het systeem van politieke representatie kan in de moderne samenleving vorm
worden gegeven aan de democratie waarbij het volk, via gekozen volksvertegenwoordigers,
indirect deelneemt aan het politieke (besluitvormings-)proces. Deze vorm van
representatie via het systeem van vertegenwoordiging is enerzijds een noodzakelijk
mechanisme om in omvangrijke samenlevingen met pluriforme belangen tot besluiten
te kunnen komen. Anderzijds impliceert deze representatie ook een vorm van
‘brokenness’ tussen vertegenwoordiger en vertegenwoordigde (Ankersmit, 1996). Deze
gebrokenheid wordt door de één als een noodzakelijke afstand geduid (Frissen, 2009)
en door anderen (bijvoorbeeld Gunsteren en Andeweg, 1994) als kloof gezien. Door
diverse auteurs wordt gesignaleerd dat het functioneren van de representatieve democratie
onder druk staat (zie voor een overzicht: In ’t Veld, 2010). Een diagnose is echter
afhankelijk van de positie die men kiest ten aanzien van de vraag hoe representatie
vorm zou moeten krijgen. Grofweg kunnen daarbij twee opvattingen van representatie
worden onderscheiden: die van gemachtigde en die van lasthebber.
Gemachtigde
In de eerste benadering is de volksvertegenwoordiger er om het landsbelang te dienen.
In deze visie is afstand tussen kiezer en gekozene noodzakelijk voor goed bestuur. De
volksvertegenwoordiger is in dit perspectief primair vertegenwoordiger voor het volk
en niet van het volk. Deze rolopvatting wordt door Ehlau en Wahlke (1959) die van
‘trustee’ of ‘gemachtigde’ genoemd: het parlementslid dat van mening is dat hij in de
Tweede Kamer uiteindelijk zijn eigen mening (en wijsheid) moet volgen in het kader
van het landsbelang. Dit is de liberale opvatting van representatie, die het scherpst
onder woorden is gebracht door Edmund Burke in zijn rede voor de kiezers van Bristol
op 3 november 1774 (Andeweg en Thomassen, 2007 en Tromp, 2004). Daarin verwierp
hij de opvatting dat hij als lid van het parlement gebonden was aan een mandaat of
opdrachten van zijn kiezers. In het kader zijn citaten van Kamerleden opgenomen
die vanuit het perspectief van het Kamerlid als gemachtigde redeneren (Andeweg en
Thomassen, 2007).
Citaten ‘gemachtigden’
“Er is geen kloof omdat veel kiezers uitgaan van hun eigen individuele belangen en
een politicus moet dat vaak afwegen ten opzichte van meerdere belangen, en moet
uiteindelijk komen tot een bepaalde keuze. Daarom is het een illusie om te denken
dat je die kloof ooit kunt dichten”.
“Het merkwaardige idee dat Kamerleden onmiddellijk de behoeften van elk individu
dienen te bevredigen. Als zij dan hun zin niet krijgen noemen ze dat de kloof”.
“Je hebt hier ook met het algemene belang te maken. Dat betekent dat je de kiezers ook
niet altijd naar de mond kunt praten. De burgers worden steeds consumentistischer:
ze willen iets en ze zullen het krijgen”.
“Je zult op geen enkele manier elke kiezer op elk moment tevreden kunnen stellen.
Soms denk ik dat de kloof eigenlijk groter zou moeten zijn want dan kan een zeker
leiderschap van een politieke partij of leider ook probleemoplossend werken”.
26 Kamer gezocht