20.04.2013 Views

Protección de la salud mental en situaciones de desastres y emergencias

Protección de la salud mental en situaciones de desastres y emergencias

Protección de la salud mental en situaciones de desastres y emergencias

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

CAPITULO IV<br />

HACIA UN PLAN DE SALUD MENTAL<br />

EN SITUACIONES DE DESASTRES Y EMERGENCIAS<br />

4.1. Consi<strong>de</strong>raciones g<strong>en</strong>erales para preparar un p<strong>la</strong>n<br />

En este capítulo se esbozan los principios funda<strong>m<strong>en</strong>tal</strong>es sobre los que <strong>de</strong>be estructurarse<br />

un p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> <strong>salud</strong> <strong>m<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> emerg<strong>en</strong>cias. Esto implicará, necesariam<strong>en</strong>te, un abordaje<br />

breve <strong>de</strong>l período <strong>de</strong> preparación o previo al ev<strong>en</strong>to. Lo refer<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> recuperación<br />

sólo se m<strong>en</strong>cionará <strong>en</strong> sus i<strong>de</strong>as más g<strong>en</strong>erales.<br />

La at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> <strong>salud</strong> <strong>m<strong>en</strong>tal</strong> <strong>de</strong>be com<strong>en</strong>zar con un diagnóstico comunitario amplio e<br />

incluy<strong>en</strong>te que t<strong>en</strong>ga <strong>en</strong> consi<strong>de</strong>ración el contexto sociocultural, género, grupos <strong>de</strong> edad,<br />

i<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong> lí<strong>de</strong>res, auto<strong>de</strong>finición <strong>de</strong> necesida<strong>de</strong>s por <strong>la</strong> propia pob<strong>la</strong>ción, situación<br />

<strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos humanos, etc.<br />

Una estrategia funda<strong>m<strong>en</strong>tal</strong> es <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> facilitadores o promotores sociales,<br />

t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta el conocimi<strong>en</strong>to que estos ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong> los procesos comunitarios y <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

idiosincrasia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pob<strong>la</strong>ciones afectadas. A través <strong>de</strong> los mismos, se recuperan muchas <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s experi<strong>en</strong>cias y conocimi<strong>en</strong>tos popu<strong>la</strong>res que se <strong>en</strong>riquec<strong>en</strong> con instrum<strong>en</strong>tos técnicos.<br />

Un concepto importante es que los promotores comunitarios no <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser específicos <strong>en</strong><br />

<strong>salud</strong> <strong>m<strong>en</strong>tal</strong>, sino que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> trabajar <strong>en</strong> el amplio campo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>salud</strong> y lo social.<br />

La at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> <strong>salud</strong> <strong>m<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> emerg<strong>en</strong>cias implica el manejo <strong>de</strong> técnicas <strong>de</strong> interv<strong>en</strong>ción<br />

<strong>en</strong> crisis y psicoeducativas que favorec<strong>en</strong> <strong>la</strong> expresión <strong>de</strong> viv<strong>en</strong>cias y s<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>tos, así<br />

como <strong>la</strong> compresión <strong>de</strong> los factores <strong>de</strong> estrés implicados. En paralelo, <strong>de</strong>b<strong>en</strong> t<strong>en</strong>erse <strong>en</strong><br />

cu<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> satisfacción <strong>de</strong> necesida<strong>de</strong>s concretas y <strong>la</strong> g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> ambi<strong>en</strong>tes seguros. La<br />

evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s acciones realizadas <strong>de</strong>be t<strong>en</strong>er una fase <strong>de</strong> retroalim<strong>en</strong>tación a <strong>la</strong> comunidad.<br />

Los problemas más frecu<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> los programas <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> <strong>salud</strong> <strong>m<strong>en</strong>tal</strong> son:<br />

◆ Mo<strong>de</strong>los <strong>de</strong> interv<strong>en</strong>ción asist<strong>en</strong>ciales y c<strong>en</strong>trados <strong>en</strong> el trauma.<br />

◆ Actuaciones clínicas individuales fr<strong>en</strong>te a impactos masivos con dinámicas colectivas.<br />

◆ Poca acción prev<strong>en</strong>tiva.<br />

◆ Escasa s<strong>en</strong>sibilidad cultural.<br />

◆ Poca inci<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> lo psicosocial <strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>cisiones políticas y organizativas.<br />

Gran<strong>de</strong>s problemas a priorizar<br />

Se <strong>de</strong>stacan tres gran<strong>de</strong>s grupos <strong>de</strong> problemas psicosociales que siempre hay que t<strong>en</strong>er<br />

<strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> <strong>situaciones</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>sastres y emerg<strong>en</strong>cias.<br />

◆ El miedo y <strong>la</strong> aflicción, como consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> los daños y pérdidas y/o por el temor<br />

a <strong>la</strong> recurr<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> situación traumática.<br />

◆ Trastornos psicopatológicos o <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s psiquiátricas evi<strong>de</strong>ntes.<br />

◆ Desor<strong>de</strong>n social, viol<strong>en</strong>cia y consumo <strong>de</strong> sustancias adictivas. Esto incluye actos<br />

vandálicos y <strong>de</strong>lincu<strong>en</strong>ciales, rebeliones, <strong>de</strong>mandas exageradas, abuso sexual, viol<strong>en</strong>cia<br />

intrafamiliar, etc.<br />

57

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!