ESERCIZI 1 - Tradurre gli articoli e le preposizioni articolate italiane seguenti: la, degli, allo, collo, pel, sul, agli, pei, ai, <strong>del</strong>la. 2 - Riconoscere nella poesia seguente gli articoli determinativi e indeterminativi: Sa boxi de domu Una boxi Ki su bentu pòrtat atesu unu cantu k’ìntrat in d- onnya domu comenti su sonu de sa campana de sa cresiedda mia; comenti su spìritu sentz''e cunsolu e gosu. Una boxi sempri piedosa e arcana, peus de su trumentu de s’ànima in pena, mellus de sa carìtzia de s’amori! Una boxi <strong>del</strong>itziosa comenti su sonnu in su corpus cansau. Sa boxi de sa domu mia! E torra tui, o boxi cara, o boxi santa, a sa domu nosta po biviri impari s’armonia de su tempus passau. (Augusto Anedda, Sa poesia sarda de Sinnai, 1975) 3 - Trasportare in <strong>campidanese</strong> le parole logudoresi seguenti: sos canes, sas fèminas, sos mundos, sas vidas, sos òmines, sas tzitades. 4 - Trasportare in logudorese o nuorese le seguenti parole campidanesi: is domus, is agus, is ogus, is becesas, is lìnguas, is fortis, is mulleris. 7
CAPITOLO SECONDO SOSTANTIVO I sostantivi campidanesi hanno tre uscite: A, U, I. in base alla loro uscita al singolare vengono raggruppati in tre classi. 1) Alla prima classe appartengono i sostantivi uscenti in A al singolare, che di regola sono di genere femminile: arrosa, vida, fèmina, ecc. Fa eccezione alla regola un considerevole numero di cultismi, di cui i più comuni sono: quelli uscenti in - MA: anagrama, diaframa, drama, idioma, tema, ecc.; quelli uscenti in - ARCA: monarca, patriarca, tetrarca, ecc.; quelli uscenti in - IATRA: pediatra, ecc.; quelli uscenti in - ISTA: dentista, sardista, artista, ecc.; quelli uscenti in - TA: poeta, profeta, ginnasta, pirata, ecc.; quelli uscenti in - PA: papa, satrapa, ecc.; quelli uscenti in - ETRA: jòmetra, ecc. Sono maschili anche nomi esprimenti titoli (duca, ecc.) e i nomi propri d’uomo (Andria, Elia, ecc.). Oltre questi cultismi, ben poco usati nel linguaggio quotidiano, sono di genere maschile altri pochi sostantivi, quali ad esempio manorba o manobra (manovale), para (frate), vara o fara (chi regola le processioni). 2) Alla seconda classe appartengono i sostantivi uscenti in U al singolare, nella loro stragrande maggioranza di genere maschile: fogu, mundu, arràdiu, amigu, ecc. Fanno eccezione solo i seguenti nomi: seu (cattedrale), manu (mano), agu (ago), domu (casa), figu (fico), motu (motocicletta) che son di genere femminile pur uscendo in U al singolare. A questa classe appartengono anche quei pochi sostantivi che hanno mantenuto la S latina al singolare: tempus (tempo), corpus (corpo), Gesus (Gesù), Deus (Dio), frius (freddo), ladus (lato), pegus (capo di bestiame), petus (petto). 3) Alla terza classe appartengono i sostantivi uscenti in I al singolare. I sostantivi appartenenti a questa classe possono appartenere sia al genere maschile sia a quello femminile. E’ importante, al fine di stabilire il genere, classificare i sostantivi uscenti in I sulla base <strong>del</strong>la terminazione. Ecco alcune regole pratiche: Sostantivi con più di due sillabe - I sostantivi che terminano in - ADI sono femminili: caridadi (carità), libertadi (libertà), cantidadi (quantità), calidadi (qualità), sardidadi (sardità), ecc.; - I sostantivi uscenti in - UDI sono femminili: saludi (salute), virtudi (virtù), jovuntudi o joventudi (gioventù), ecc.; - I sostantivi uscenti in - ERI (tranne mulleri, moglie) sono maschili: tinteri (calamaio), fusteri (falegname), sabateri (calzolaio), ecc.; - I sostantivi uscenti in - ALI sono maschili: casçali (molare), juali (giogo), dugali (capestro), arriali (cagliarese, moneta), ecc.; - I sostantivi uscenti in - ADORI e - IDORI sono maschili: cassadori (cacciatore), serbidori (servitore), ecc.; - I sostantivi uscenti in - UNI e - INI sono maschili: fàmini (fame), sànguni (sangue), òmini (uomo), pruini (polvere), ecc. Fa eccezione il cultismo bìrgini (vergine). - I sostantivi uscenti in - X + vocale + NI sono femminili: arrexoni (ragione), arrèxini o arrexini (radice), ecc.; 8