Vicende storiche della lingua di Roma
Vicende storiche della lingua di Roma
Vicende storiche della lingua di Roma
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
70 Vittorio Formentin<br />
APPENDICE<br />
Stando alle <strong>di</strong>ligenti ricerche del Fraschetti il più antico documento in cui compare<br />
il nome <strong>di</strong> Giovanni Cenci è una promissio pacis stipulata appunto da Giovanni,<br />
cancellarius Urbis, a nome anche del fratello Pietro, a favore <strong>di</strong> dominus<br />
Iacobus et dominus Paulus canonici ecclesie Sancte Marie in Transtiberim, filii<br />
condam domini Petri de Magistris Luce, de regione Sancti Angeli, innanzi ai notai<br />
Antonio <strong>di</strong> Lorenzo Scambi e Giacomo Mastri il 14 settembre 1367 (Biblioteca<br />
Apostolica Vaticana, S. Angelo in Pescheria, I/3, cc. 105v-107r) 105 . Precedente<br />
<strong>di</strong> qualche mese è però un altro atto del medesimo protocollo (c. 76rv), nel quale<br />
Giovanni Cenci, che già si fregia del titolo <strong>di</strong> cancellarius Urbis, è in<strong>di</strong>cato tra i<br />
testimoni <strong>della</strong> subarratio che sancisce il matrimonio <strong>di</strong> Alexius condam magistri<br />
Pauli de Vallatis de regione Sancti Angeli con domina Maria filia condam Iacobi<br />
Bellihominis de regione Transtiberim. Ecco il testo dell’imbreviatura (i numeri in<br />
apice in<strong>di</strong>cano la rigatura del manoscritto):<br />
In<strong>di</strong>ctione V a , mense iunii, <strong>di</strong>e XV.<br />
2 In presentia mei notarii etc. Hec est subarratio et hoc est 3 matrimonium inceptum<br />
et confirmatum per verba de presenti 4 per Alexium condam magistri Pauli de<br />
Vallatis de regione 5 Sancti Angeli ex una parte et dominam Mariam filiam condam<br />
6 Iacobi Bellihominis de regione Transtiberim uxorem eius ex altera 7 et facta et stipulata<br />
per me notarium in presentia infrascriptorum testium 8 sub hac forma et sub<br />
hiis verbis, videlicet primo interrogatus 9 <strong>di</strong>ctus Alexius per me notarium si volebat<br />
et vult 10 <strong>di</strong>ctam dominam Mariam ibidem presentem et au<strong>di</strong>entem in eius legitimam<br />
11 uxorem, qui Alexius respon<strong>di</strong>t et <strong>di</strong>xit quod volebat et vult; 12 et e<br />
converso secundo interrogata <strong>di</strong>cta domina Maria per me notarium 13 si volebat et<br />
vult <strong>di</strong>ctum Alexium ibidem presentem et 14 au<strong>di</strong>entem in eius legitimum maritum,<br />
que domina tunc respon<strong>di</strong>t et 15 <strong>di</strong>xit quod volebat et vult ipsum pro eius marito;<br />
et hoc 16 <strong>di</strong>cto <strong>di</strong>ctus Alexius cum quodam anulo aureo cum quodam 17 lapide<br />
pretioso in <strong>di</strong>gito manus destre ipsius domine 18 anullaris eam subarravit in signum<br />
veri matrimonii.<br />
105 Fraschetti (1935, 193 n.); l’atto è pubblicato alle pp. 266-8 (doc. 2). Si è già detto che in Supino<br />
Martini (1979, 515), questo stesso istrumento è in<strong>di</strong>cato con la data erronea del 12 agosto<br />
(verosimilmente per uno scambio con la data del doc. 3 del Fraschetti, che è sì del 12 agosto, ma<br />
del 1376). I due canonici <strong>di</strong> S. Maria in Trastevere che costituiscono la controparte <strong>di</strong> Giovanni e<br />
Pietro Cenci sono in<strong>di</strong>cati dal Fraschetti come filii condam domini Petri de Magistris (donde Supino<br />
Martini 1979, 515): sulla base <strong>della</strong> ricognizione <strong>di</strong>retta del documento il nome familiare va<br />
però rettificato, come qui si è scritto, in de Magistris Luce, la nota famiglia romana «<strong>di</strong> antica tra<strong>di</strong>zione<br />
‘giuri<strong>di</strong>ca’» (Lori Sanfilippo 2001, 464 n. 29), volgarmente detta (de) Mastro Luca (Egi<strong>di</strong><br />
1908b, 178, 180 ecc.). Nello stesso protocollo dello Scambi si trova anche la promissio pacis stipulata<br />
dai due canonici, con normale reciprocità, a favore <strong>di</strong> Giovanni e Pietro Cenci (cc. 107r-<br />
109r).