14.06.2013 Views

la questione della nobiltà della lingua nel De Vulgari Eloquentia di

la questione della nobiltà della lingua nel De Vulgari Eloquentia di

la questione della nobiltà della lingua nel De Vulgari Eloquentia di

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

attribuisce a quest’ultima un primato proprio in considerazione delle<br />

prove che essa ha dato <strong>di</strong> sé <strong>nel</strong> poetare dulcius subtiliusque:<br />

Tertia quoque, Latinorum est, se duobus privilegiis<br />

actestatur praeesse: primo quidem quod qui dulcius subtilisque<br />

poetati vulgariter sunt, hii familiares et domestici sui sunt, puta<br />

Cynus Pistoriensis et amicus eius; secundo quia magis videntur initi<br />

gramatice que comunis est, quod rationabiliter inspicientibus videtur<br />

gravissimum argumentum. (<strong>De</strong> vulgari eloquentia I, x, 2) 7<br />

Nobile <strong>nel</strong> senso del<strong>la</strong> metafisica neop<strong>la</strong>tonica, in quanto <strong>lingua</strong><br />

atta a <strong>di</strong>ffondere i benefici del sapere al<strong>la</strong> maniera del Sole<br />

intelligibile, il volgare illustre viene esplicitamente paragonato a Dio:<br />

[…] inter que nunc potest illud <strong>di</strong>scerni vulgare quod superius<br />

venebamur, quod in qualibet redolet civitate nec cubat in ul<strong>la</strong>. Potest<br />

tamen magis in una quam in alia redolere, sicut simplicissima<br />

substantiarum, que <strong>De</strong>us est, in homine magis redolet quam in bruto,<br />

in animali quam in p<strong>la</strong>nta, in hac quam in minera, in hac quam in<br />

7 Ricor<strong>di</strong>amo che secondo l’intepretazione <strong>di</strong> Maria Corti, <strong>nel</strong> passo citato “Dante<br />

non vuol <strong>di</strong>re che il volgare del sì si model<strong>la</strong> <strong>di</strong> più sul <strong>la</strong>tino; vuol <strong>di</strong>re altro. Il<br />

volgare del sì si model<strong>la</strong>, in quanto <strong>lingua</strong> poetica, <strong>di</strong> più sul<strong>la</strong> gramatica que<br />

comunis est, cioè sul<strong>la</strong> grammatica come scientia comunis <strong>di</strong> cui par<strong>la</strong>no i filosofi<br />

del <strong>lingua</strong>ggio, gli specu<strong>la</strong>tivi, il che rationabiliter inspicientibus ("a quelli che<br />

riflettono razionalmente, che pensano filosoficamente") videtur gravissimum<br />

argumentum ("appare argomento gravissimo, <strong>di</strong> gran<strong>di</strong>ssimo peso")”. (M. Corti,<br />

Percorsi dell’invenzione. Il <strong>lingua</strong>ggio poetico e Dante, Torino, Einau<strong>di</strong>, 1993, p.<br />

103).<br />

328

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!