Methoden en technieken van kwaliteitszorg

Fout van de eerste
soort
Fout van de tweede
soort
Leereenheid 2 Methoden en technieken van kwaliteitszorg
Omdat men bij steekproefkeuring niet alle producten controleert, is de
betrouwbaarheid van de keuring beperkt. Men loopt het risico dat de
uitkomst van de steekproef niet gelijk is aan de werkelijke kwaliteit van
een partij. De steekproef kan procentueel minder of meer fouten bevatten
dan de totale partij. Bij keuring op basis van steekproeven zijn er twee
soorten foutieve conclusies mogelijk:
Wordt een partij ten onrechte afgekeurd dan spreken we van
een fout van de eerste soort. In ons ‘suiker’-voorbeeld: als een
steekproef 2 of meer foute exemplaren bevat, maar de totale
partij 50 of minder.
Wordt een partij ten onrechte goedgekeurd dan spreken we
van een fout van de tweede soort. De steekproef bevat minder
dan 2 foute pakken suiker, maar de totale partij meer dan 50.
Leveranciers/producenten willen onterechte afkeur tot een minimum
beperken. Het afkeuren van een relatief goede partij betekent immers
extra kosten/nadeel voor de leverancier. De kans op een fout van de
Leveranciersrisico eerste soort wordt ook wel leveranciersrisico genoemd.
De afnemers daarentegen willen een zo laag mogelijke kans op een fout
van de tweede soort. Het goedkeuren van relatief slechte partijen is
nadelig voor afnemers. De kans op onterechte goedkeur wordt
Afnemersrisico afnemersrisico genoemd.
Keuringskarakteristiek
De grootte van de risico’s voor leverancier/producent en afnemer
kunnen beïnvloed worden door de manier waarop de keuring
plaatsvindt. Van belang zijn in dit verband de omvang van de steekproef
en het zogenaamde goedkeuringscriterium.
– Hoe groter de steekproef, hoe betrouwbaarder de keuring. De kans op
foutieve conclusies (zowel fouten van de eerste soort als fouten van de
tweede soort) wordt lager.
– Het goedkeuringscriterium geeft aan waaraan de uitkomst van de
steekproef moet voldoen, wil men overgaan tot goedkeuring van de
partij. In ons voorbeeld is het goedkeurcriterium (c) 1. Bij (maximaal) 1
foutief exemplaar in de steekproef vindt goedkeuring plaats.
Door strengere eisen te stellen met betrekking tot de uitkomst van de
steekproef, worden minder partijen goedgekeurd. De kans op onterechte
goedkeuring wordt kleiner. Het leveranciersrisico wordt echter groter.
Merk op dat de eisen die gesteld worden aan een steekproef, niet in
overeenstemming hoeven te zijn met de eisen die gelden voor de
werkelijke partij. In het ‘suikervoorbeeld’ wordt aan partijen de eis
gesteld dat maximaal 5% van de exemplaren een gewicht lager dan 1 kg
mag hebben. De overeenkomstige eis aan de steekproef is maximaal 1
foutief exemplaar (5% van 20). We kunnen echter ook een strengere eis
kiezen voor de steekproef. Bijvoorbeeld alleen goedkeuren als het
gewicht van alle pakken boven de 1 kg ligt (goedkeuringscriterium = 0).
Het afnemersrisico wordt hierdoor lager. Het leveranciersrisico wordt
echter groter.
Een hulpmiddel om de afnemers- en leveranciersrisico’s bij een bepaald
keuringsschema zichtbaar te maken, is de zogenoemde
keuringskarakteristiek. De keuringskarakteristiek geeft op
grafische wijze de kans op goedkeuring als functie van de
werkelijke kwaliteit weer.
7