Rapport 'Geweld tegen gezagsdragers' - Universiteit Utrecht

- Ze zijn bekend, publieke figuren, en daarbij zijn ook vaak hun gezinnen zichtbaar;
ze kunnen eenvoudig via hun gezinnen getroffen worden.
2.4 Geweld tegen gezag
In globale zin is het duidelijk wat we bedoelen als we over geweld spreken, namelijk
zoiets als het lastig vallen van gezagsdragers, waarbij gescholden, geslagen, geschopt,
gestoken of zelfs geschoten kan worden. Maar wat geweld precies is, hoe sterk
geweldsvormen te scheiden zijn, en wat geweld in juridische zin is, is een stuk lastiger te
bepalen. Ofschoon de ervaring van geweld heel reëel kan zijn, en voor betrokkenen en
omstanders ook duidelijk te zien – wanneer iemand een klap krijgt bijvoorbeeld, of tegen
de grond wordt gewerkt – is geweld tevens een ‘constructie’. En wel in drie opzichten.
Ten eerste zijn er geen duidelijke grenzen tussen agressie, bedreiging en geweld,
ofwel omdat agressie en geweld dicht bij elkaar kunnen liggen, ofwel omdat ze tegelijk
kunnen voorkomen. Een armbeweging kan een uiting van agressie zijn, of van geweld.
Een klap kan met de nodige verwensingen worden gegeven. In geval van politie kunnen
daar symbolische aspecten bij komen, die met het gezag te maken hebben: het van het
hoofd slaan en beschadigen van een politiepet is iets anders dan het van het hoofd slaan
en beschadigen van de bril van een medeburger. Daar komt bij dat in het strafrecht
bedreiging en geweld zelfstandig strafbaar zijn gesteld, dan wel bestanddeel zijn van een
delictsomschrijving, terwijl agressie niet als zodanig bestanddeel is of strafbaar is
gesteld. Eerst wanneer de agressie zich manifesteert als bedreiging (met geweld) of
geweld, kan het strafrechtelijke instrumentarium worden aangewend.
Ten tweede zijn agressie, bedreiging en geweld sociale fenomenen, waardoor het
vóórkomen mede afhangt van wat verwachtingen van betrokkenen zijn en hoe het
ervaren wordt. Wanneer agenten ervan uitgaan dat ze “contactsport” bedrijven, zoals
een van de respondenten het omschreef, dan zullen ze allerlei vormen van fysiek verzet
niet direct als gewelddadig ervaren en omschrijven, terwijl dat in andere situaties anders
wordt gezien. Wanneer politieagenten ervan uitgaan dat ze moeten “incasseren” (Naeyé
en Bleijendaal 2008: 18) wordt geweld als normaal gezien en gaat men er toegerust op
af, bijvoorbeeld als men ME acties op touw zet. Dat neemt niet weg dat sommige vormen
van fysiek verzet, zoals het gebruik van een wapen, niet zonder meer als ‘normaal’
worden gezien. Dat geldt ook en vooral voor het “onverwacht” geweld overkomen (Naeyé
en Bleijendaal 2008: 18), zoals eerder aangestipt. Bij het spel rond verwachtingen en
ervaringen spelen de media een voorname rol: wanneer incidenten voortdurend worden
belicht, in reeksen van incidenten worden geplaatst, en van bezorgde en boze betrokken
(zoals beleidsmakers) worden voorzien, dan is er automatisch meer ‘probleem’ dan als
22