Rapport 'Geweld tegen gezagsdragers' - Universiteit Utrecht

5.2 Algemene bevindingen
Het probleem van geweld tegen gezagsdragers is mede dankzij intense media-aandacht
de laatste jaren een eigen leven gaan leiden. Incidenten worden zonder nuance met
andere incidenten in verband gebracht, waardoor het een structureel probleem is
geworden. Ondanks de ontoelaatbaarheid van geweld en de terechte zorgen rond
gezagsondermijning, moet het vraagstuk echter in perspectief geplaatst worden.
Agressie en geweld horen in zekere zin bij politiewerk en politiek bestuur, omdat
politieagenten en politieke bestuurders omwille van algemene belangen als het ware
‘tegen’ individuele belangen in (kunnen) werken. Gezagsdragers kunnen bovendien zelf
geweldsuitingen in de hand werken of zelfs versterken. De cijfers wijzen daarnaast uit
dat het probleem de laatste jaren niet explosief gegroeid is. Wat wél problematisch is, is
dat allerlei gezagsondermijnende incidenten vaker onverwacht lijken plaats te vinden,
en/of vaker met excessief geweld gepaard gaan. De gezagsondermijning baart vooral
zorgen wanneer agressie of geweld gegeven de taken onverwacht plaatsvinden, vooral in
gevallen waarin agenten hulp verlenen. Wanneer agressie en geweld op zich te
verwachten zijn, zoals bij aanhouding of bij surveillance in uitgaansgebieden, is het
probleem vooral groot wanneer het geweld buiten proportie is. De cijfers bevatten
indicaties dat dit aan de hand is; het aantal incidenten is min of meer stabiel, het aantal
incidenten met letselschade neemt toe. Een dergelijke nuance ontbreekt echter in het
publieke en politieke debat.
Dit rapport laat tevens zien dat de aanpak van geweldsincidenten tegen
gezagsdragers een bestuurlijk project is geworden, dat hoge verwachtingen bij
betrokkenen en burgers genereert, de druk op instanties opvoert, en het juridische
instrumentarium in allerlei opzichten overvraagt. Die aanpak gaat er te zeer van uit dat
de afhandeling van geweldsincidenten een gegarandeerde uitkomst kent, namelijk van
snelle en hoge straffen alsmede succesvol schadeverhaal, en dat de repressieve aanpak
van specifieke incidenten daadwerkelijk een halt toeroept aan incidenten en daarmee de
preventie van mogelijke nieuwe incidenten mogelijk maakt. Wanneer deze verwachtingen
vervolgens niet worden ingelost, kan dat op bestuurlijk niveau aanleiding geven tot een
‘spiraal’ van nieuwe maatregelen die, wanneer nieuwe incidenten desalniettemin
plaatsvinden, het vertrouwen in de overheid aantast. Het gezag dat de overheid geniet
om het geweldsmonopolie uit te oefenen via het strafrecht, wordt dan ondermijnd.
Geweld van raddraaiers en andere geweldplegers komt zo naast de overheid te staan.
Het uitblijven van een passende reactie van de overheid kan dan gezagsondermijnend
werken.
62