schrijven tussen realisme en naturalisme - DSpace at Open ...

Al met al kunnen we concluderen, dat in Engeland de boeken en kranten in
de negentiende eeuw iets eerder binnen het bereik van de midden en lage
inkomens kwamen dan in Nederland.
De boekhandel
In de negentiende eeuw behoorde de boekhandelaar tot de middenstand. De
boekhandelaren, die daarnaast ook een uitgeverij bezaten, hadden een
hogere status. Zij werden tot de culturele elite gerekend. Het beroep van
boekhandelaar leverde niet erg veel op. In de grote steden was er sprake
van een aanzienlijke concurrentie. In een boekhandel lagen de boeken niet
op stapels of op alfabet of in een etalage uitgestald, om zo te laten zien wat
er allemaal op de markt was. In plaats daarvan hing er voor elk boek een
intekenlijst. Wie een boek wilde kopen, zette zijn naam op de desbetreffende
lijst. Zodra er voldoende intekeningen waren, werd met de productie van dat
boek begonnen (Mathijsen, Lit. leven, p. 55). De boekhandel maakte de
meeste winst op godsdienstige boeken en tijdschriften. Waarschijnlijk
schaften de negentiende-eeuwers deze werken eerder aan dan romans.
Vanaf 1817 zette een belangenvereniging zich in voor betere regelingen voor
de branche. In 1874 werd in Nederland het Bestelhuis opgericht. Voortaan
konden de boekhandelaren hun boeken op één centraal punt bestellen.
Vanaf die tijd gingen de boekwinkels er min of meer uitzien zoals die er
tegenwoordig nog steeds uitzien. Na 1840 steeg de vraag naar alle
boekgenres aanzienlijk. Vooral de auteurs, die optraden in de
leesgezelschappen leverden veel geld op voor de boekhandel.
De schrijver
Het schrijven was lange tijd geen vetpot voor de auteurs. De betaling van
een schrijver door de uitgever bestond vaak alleen uit enkele
presentexemplaren van zijn eigen boek. Het gebeurde ook wel, dat een
uitgever alle rechten kocht. Dan kon hij met het boek doen wat hij wilde.
Ondanks de Copyright Act van 1842 kregen ook de Engelse schrijvers nog al
eens te maken met misstanden. Boeken, zoals die van Charles Dickens,
werden soms zonder inspraak van de auteur vertaald of er werden in het
buitenland roofdrukken van het werk gemaakt. Om dit onrecht tegen te gaan
en om de positie van auteurs te verbeteren, werden er in 1849 internationale
regels opgesteld over het copyright (Mathijsen, Lit. leven, p. 58).
Een enkele schrijver had het geluk, dat hij zelf in de gelegenheid was om de
verkoop van zijn boeken te stimuleren. Zo maakte Emile Zola (1840-1902) in
Frankrijk gebruik van zijn netwerk om reclame te maken voor zijn romans.
Via zijn werkgever, het inpakhuis van de Parijse uitgeverij Hachette, was hij
goed op de hoogte van de markt. Hij kende de regio’s en hij wist welke vraag
er bestond naar de verschillende genres. Van deze kennis probeerde hij
gebruik te maken om zijn eigen boeken aan de man te brengen. Hij schreef
daarom zelf artikelen over zijn werk, die vervolgens vaak gratis in kranten en
tijdschriften werden geplaatst. Het tweede boek van Zola werd om een
andere reden goed verkocht. In die roman kwamen enkele pornografische
passages voor, waar de censor nogal wat moeite mee had. Deze aandacht
wekte de nieuwsgierigheid van de lezer en bevorderde zo de verkoop
(Duyvendak, Studiewijzer Realisms, p. 32). Maar een schrijver, die zichzelf
11