schrijven tussen realisme en naturalisme - DSpace at Open ...

dachten weinig na. Meestal waren ze nogal oppervlakkig en ze neigden
naar grofheid. Dit type mens leefde sterk in het heden, gericht op het
materiële en zinnelijke genot, dat direct voor het grijpen lag.
b. Het cholerische type: deze mensen hadden een overactieve lever,
waardoor hun spijsvertering al te actief was. Het waren zwijgzame, maar
zeer energieke, wilskrachtige en doelgerichte personen. Dit temperament
was snel geïrriteerd, driftig en vatbaar voor langdurige passies. Ze
hadden een bleke gelaatskleur, een donkere huid, donker haar, donkere,
felle ogen en een forse gedrongen gestalte.
c. Het melancholische type: dit type betrof in de tweede helft van de
negentiende eeuw de nerveuze figuren. Het nerveuze temperament kon
zich gemakkelijk ontwikkelen in een nat en koud klimaat. De neurotici
zagen bleek en hadden last van zenuwaandoeningen, zoals hoofdpijn,
een onregelmatige pols en een gebrek aan energie. Dit geheel kon leiden
tot hysterie en waanzin. Daarnaast waren neurotici meestal tenger,
fijngevoelig, artistiek begaafd en overgevoelig voor stemmingen. Het
teveel aan zenuwen en het tekort aan bloed zorgden voor een zwakke
lichamelijke en geestelijke constitutie, hoewel de intellectuele vermogens
van de neurotici over het algemeen groot waren. In geestelijk opzicht kon
het gaan om twee uitersten: het konden mensen zijn, die geniale
prestaties leverden op artistiek of wetenschappelijk gebied, of het waren
mensen, die overal volkomen ongeschikt voor waren. Ze
vertegenwoordigden ofwel de grandeur, ofwel de misère van de
mensheid.
d. Het flegmatische type: Dit type had last van slijmafscheiding of soms van
een overvloedige lymfeproductie. Het waren mensen met sponzige botten
en een flauwe pols. Deze personen waren geestelijk wat traag en
achtergebleven. Ze beschikten verder over een dikke slappe
weefselstructuur en een trage darmwerking. De kleur van hun gezicht en
hun ogen was bleek, Hun huid was glad en onbehaard en ze hadden een
grof uiterlijk. Deze individuen hadden goede voeding en veel slaap nodig.
Het sanguinische en het flegmatische type kwamen het meeste voor in het
noorden van Europa en het nerveuze en het cholerische type in het zuiden.
Verder concentreerde het sanguinische temperament, gezond en primitief,
zich relatief meer op het platteland en in de lagere sociale milieus. Het
nerveuze temperament, ongezond maar zeer beschaafd, was vooral in de
stad en in de hogere kringen te vinden (Kemperink, Medische theorieën, p.
125, 126). In de praktijk konden de vier temperamenten in allerlei
combinatievormen voorkomen.
De temperamenten werden in de literatuur gebruikt bij het verduidelijken van
wezenlijke verschillen tussen de man en de vrouw of tussen sociale klassen.
Zo was bijvoorbeeld de neurose een typisch vrouwelijke aandoening.
Wanneer een man neurotisch was, zag men dit in de regel als een teken van
verwijfdheid. De temperamenten speelden verder een rol bij het beschrijven
van bepaalde psychologische of psychiatrische verschijnselen, zoals
gepassioneerdheid, hysterie, artisticiteit of alcoholisme.
Aan het einde van de negentiende eeuw vereenvoudigde het
temperamentensysteem zich tot twee hoofdtypen: het sanguinische en het
80