schrijven tussen realisme en naturalisme - DSpace at Open ...

financieel kon bedruipen, bleef in de negentiende eeuw een uitzondering. De
meesten hadden een ander hoofdberoep om in hun levensonderhoud te
voorzien. Auteurs waren vaak leraar, dominee of ambtenaar. Alleen
schrijvers uit welgestelde families of schrijvers met een mecenas konden zich
volledig wijden aan het schrijverschap. Maar allengs bracht de negentiende
eeuw betere regelingen en werden auteurs een zelfstandige beroepsgroep
met een eigen status. Het schrijven werd een echt vak, waarvoor een
honorarium werd betaald (Mathijsen, Lit. leven, p. 71, 72).
1.2.3 Culturele ontwikkelingen
Lezen en schrijven
Wie konden er eigenlijk lezen en schrijven in de negentiende eeuw?
Of een auteur wel of niet een boek publiceert en of de bedoelde lezer het
daarna gaat lezen is van veel factoren afhankelijk (Da Sousa Correa,
Realisms p. 3). Die regel gold ook voor de negentiende eeuw. De vereiste
techniek en de kosten voor de productie kwamen hierboven al aan bod.
Naast de aanwezigheid van de materiële voorwaarden was het ook
noodzakelijk, dat het beoogde publiek vaardig was in het lezen en dat de
lezer geïnteresseerd was in de inhoud van het aangeboden boek. De
Verlichting en de Franse Revolutie uit de achttiende eeuw hadden veel
indruk gemaakt op de negentiende-eeuwers en zij waren wat dat betreft
positief gestemd. Ze stonden open voor de nieuwe ideeën over de inrichting
van de samenleving en ze waren hoopvol over het verheffen van de
bevolking. Een gezaghebbend idee, dat circuleerde en afkomstig was van de
Franse Revolutie, ging over het onderwijs voor de hele bevolking. Iedereen
zou, op kosten van de overheid, enige vorm van onderwijs moeten kunnen
volgen. Tot dan toe waren alleen de hogere standen geschoold. Het lezen en
schrijven was als gevolg daarvan dus lange tijd, zoals in de roman Dombey
and Son, standsgebonden. De lagere sociale klasse had meestal geen geld
en geen tijd om naar school te gaan. Voor de kinderen van de mensen met
een laag inkomen was het soms wel mogelijk om gratis lessen te volgen op
de zondagschool.
Een voortvloeisel van de verlichte ideeën uit de achttiende eeuw was, dat er
in de negentiende eeuw meer aandacht ontstond voor de opvoeding en het
onderwijs van kinderen. Behalve lezen en schrijven vond men ook andere
kennis steeds belangrijker. Daarbij kwamen kennis over het geloof en de
moraal aanvankelijk op de eerste plaats. De kinderen moesten gelovig en
deugdzaam zijn. Maar na verloop van tijd verscheen er ook veel algemene
kinderliteratuur over bijvoorbeeld de natuur, reizen of wetenschap (Mathijsen,
Lit.leven, p. 8, 34). De betere ontwikkeling van de kinderen had naar alle
waarschijnlijkheid tot gevolg, dat de ouders via hun kinderen ook nog enige
leesvaardigheid opdeden. In elk geval zat vanaf die periode het onderwijs in
de lift. Hoewel er relatief nog maar weinig mensen naar het middelbare en
hogere onderwijs gingen, kunnen we toch aannemen dat in de loop van de
negentiende eeuw steeds meer mensen konden lezen.
Onderzoek naar alfabetisering
De vraag, wie er eigenlijk konden lezen en/of schrijven in de negentiende
12