schrijven tussen realisme en naturalisme - DSpace at Open ...

een exclusieve zienswijze, die een beeld laat zien van de subjectiviteit van
de individuele perceptie van een auteur. Dit beeld is een embleem van de
perceptie, die complexe vormen van realisme uitbeeldt.
Henry James was zijn tijd vooruit. Pas in de jaren twintig en dertig van de
twintigste eeuw zouden schrijvers als Virginia Woolf, E.M. Forster en D.H.
Lawrence een bredere, meer gediversifieerde literatuurkritiek creëren dan
Henry James. De impact van de positie van de vrouw is duidelijk aanwezig in
het werk van Rebecca West (1892-1983) en Virginia Woolf (1882-1941). Van
deze laatste schrijfster werd A Room of One’s Own (1929) wereldberoemd.
Virginia Woolf stelt hierin, dat het de economische en culturele factoren zijn,
die het voor vrouwen onmogelijk maken om dezelfde status als de mannen te
bereiken. Bepaalde aangeboren eigenschappen of een bepaalde positie in
de maatschappij hebben hiermee niets te maken. Vooral in haar
modernistische experimentele literatuur is de invloed van Henry James
duidelijk te zien. Woolf gaat in haar techniek van de stream of consciousness
door met het verkennen van de psychologische representaties.
De literatuurkritiek werd aan weerszijden van de Atlantische Oceaan
beïnvloed door het werk van Henry James (Walder, Identities, p. 4, 5, 150).
In Nederland duurde het nog lang voordat er vertalingen van het werk van
Henry James op de markt kwamen. Nadat Jane Campion in 1997 een
verfilming had gemaakt van The Portrait of a Lady, verschenen er
aansluitend twee Nederlandstalige vertalingen. In de jaren tachtig van de
twintigste eeuw, dus een eeuw na hun eerste publicatie, werden ook de
romans What Maisie knew en The Awkward Age door Frans Kellendonk
(1951-1990) vertaald in het Nederlands.
4.4.2 Louis Couperus: naturalisme
In deze paragraaf wil ik laten zien waarom Eline Vere een naturalistische
roman is. Om te beginnen geef ik een omschrijving van de karakteristieke
eigenschappen van het naturalisme. Daarna ga ik in op de relatie tussen
deze kenmerken en Eline Vere. Tot slot bespreek ik de plaats van het
naturalisme in het oeuvre van Louis Couperus.
Naturalisme
Het naturalisme beschouwt de mens als een product van erfelijkheid en
milieu. Omdat de invloed van erfelijkheid en milieu het gemakkelijkst af te
lezen is in ziekten en gezondheid, komen deze onderwerpen in de
naturalistische romans uitgebreid aan de orde. Het gaat daarbij zowel om
lichamelijke ziekten, als om ziekten van de geest. Veel voorkomende ziekten
zijn: tering, malaria, moeizame zwangerschappen, alcoholisme, op hol
geslagen passies, hysterie, depressiviteit en waanzin. Het lijden van de mens
wordt steeds weer aangehaald om te demonstreren, dat de mens willoos is
overgeleverd aan zijn lot. De naam van de Fransman Emile Zola (1840-1902)
is onverbrekelijk verbonden met de naturalistische roman. Hij zag, dat
geneeskunde en het schrijven van romans, door de tijdgenoten beide gezien
werden als kunst. Het schrijven moet daarom volgens Zola beschouwd
worden als een wetenschappelijke activiteit, waarbij de schrijver een
86