schrijven tussen realisme en naturalisme - DSpace at Open ...

Raat in Den Haag. Maar deze melancholieke vrouw is niet in staat om haar
op te beuren. Eline blijft zwak en haar arts constateert bij haar onder andere
longtering. Eline lijdt zo erg aan slapeloosheid, dat ze in Brussel van een arts
een flesje met morfinedruppels krijgt. Lawrence St Clare, een vriend van haar
neef Vincent, toont interesse in Eline. Hij spreekt haar aan op haar lusteloze
gedrag en hij houdt haar voor, dat ze meer wilskracht moet ontwikkelen.
Eline krijgt van hem een huwelijksaanzoek. Maar ze is ondertussen al zo
neurotisch geworden, dat ze niet meteen kan ingaan op zijn avances. Het
leven heeft haar afgemat en haar breekbaarheid is groot. Ze vraagt enige
bedenktijd om over het aanzoek na te denken en vervolgens gaat ze terug
naar Den Haag. Daar komt ze in een steeds groter isolement terecht. In een
pension voor alleenstaande dames aan de Bezuidenhoutseweg vereenzaamt
ze meer en meer. Ze hallucineert vaak en haar slaapproblemen verergeren.
Nadat ze, om toch te kunnen slapen, een dubbele dosis morfine heeft
ingenomen, sterft Eline. Ze heeft niet actief gekozen voor de dood, maar de
omstandigheden, de emotionele crisis waarin ze verkeert, hebben tot haar
ongelukkige einde geleid. Het komt er op neer, dat haar geestelijke toestand,
haar lichamelijk lot bepaalt.
De geestelijke toestand, waarin Eline aan het slot van de roman verkeert,
hoort bij het ziektebeeld, dat zich door de hele roman heen slingert. Eline is
niet bestand tegen het leven en ze staat machteloos in haar strijd tegen haar
noodlot. Wat dat betreft, beschikt ze niet over een eigen vrije wil om het tij te
keren. Het lukt haar gewoon niet om een wending aan haar leven te geven.
Ze lijdt aan haar lusteloosheid, aan haar zwaarmoedige gedachten, aan haar
somberheid en voortdurend klaagt ze over haar zinloze bestaan. De visites
en bekrompen gesprekken in het Haagse milieu kan ze niet meer aan. Door
haar overgevoeligheid voor de vele indrukken gaat de verbeelding met haar
aan de haal. Ze verbeeldt zich allerlei dingen, zoals haar verliefdheid op de
bariton Fabrice. Er vindt echter nooit een ontmoeting of kennismaking met
deze zanger plaats. Er zijn geen rationele motieven voor haar gedrag ten
opzichte van Fabrice, maar ze wordt daarbij gestuurd door een bepaalde
drang of een verlangen, waartegen ze zich niet kan verzetten. Na een poosje
ziet Eline weer ‘helder’ en begrijpt ze niet wat ze in die ‘dikke man’ heeft
gezien. Maar haar ziekte blijft. Ze lijdt, net als haar vader, aan een neurose.
Vader Vere was ook een gevoelige man, een kunstschilder. Als gevolg van
bloedarmoede was hij tijdens zijn leven niet al te energiek. De toestand van
Eline verslechtert zich voortdurend. Ze vermagert en verzwakt zienderogen.
Haar lichaam en geest zijn niet in evenwicht, het lijken wel communicerende
vaten. Wanneer er aan de ene kant iets bij komt, gaat er aan de andere kant
iets af (Kemperink, Medische theorieën, p. 145). Wanneer Eline iets
emotioneels meemaakt, krijgt ze lichamelijke klachten. De bloedarmoede en
tering, die door haar arts worden vastgesteld, zijn de gevolgen van een
overspannen zenuwstelsel, dat steeds verder ‘bloot’ komt te liggen. Haar
verbeelding slaat steeds vaker op hol en uiteindelijk bereikt ze het stadium
van waanzin. In die overspannen toestand neemt ze een overdosis morfine
in.
Dit ziektebeeld wordt door Eline als het ware ook weerspiegeld in haar
muziekkeuze. In het begin kiest ze voor romantische Franse aria’s. Nadat ze
61