schrijven tussen realisme en naturalisme - DSpace at Open ...

was de natuur veel meedogenlozer en de gelovige was veel meer gelovig.
De kunstenaars maakten in hun werk gretig gebruik van deze contrasten.
Ook in de literatuur werd gebruik gemaakt van zulke scherpe tegenstellingen
om de lezer te boeien. Door het verwerken van hoop en wanhoop,
genoeglijkheid en gevaar of liefde en haat werden de negentiende-eeuwse
romans aantrekkelijk gemaakt (Mathijsen, De gemaskerde eeuw, p.97). Deze
contrasten werden ook ten tonele gevoerd door zowel Henry James als Louis
Couperus.
The Portrait of a Lady
In zijn eerste, realistische periode tot 1890 is voor Henry James de
tegenstelling tussen Amerika en Europa een belangrijk thema. In The Portrait
of a Lady worden de culturele verschillen tussen beide continenten tegenover
elkaar gezet. De karakteristieke eigenschappen van Amerikanen worden
vergeleken met die van de Engelsen of van de Europeanen in het algemeen.
Mr Touchet, een Amerikaan, wordt aan de hand van zijn uiterlijke kenmerken
vergeleken met de fysionomie van zijn Engelse buurman, Lord Warburton.
De krachtige Amerikaan Mr Touchett vormt ook een contrast met zijn
ziekelijke en wat schuifelende zoon Ralph. Daarnaast contrasteert James de
puriteinse Amerikaanse arbeidsmoraal met de grote mate van vrije tijd en
verveling in Engeland. James brengt deze contrasten opzettelijk aan om de
identiteit van een personage zo uitgesproken mogelijk neer te zetten
(Walder, Identities, p. 98).
Andere tegenstellingen worden gesuggereerd in het functioneren van Isabel
tussen zelfbeheersing en emotionaliteit, en tussen de deugdzame Isabel en
de schurkachtige Gilbert Osmond.
Eline Vere
De roman Eline Vere is evenals het latere werk van Louis Couperus zeer
contrastrijk. Enkele contrasten, die in Eline Vere worden geproblematiseerd,
zien er als volgt uit: de drukke stad Den Haag wordt geplaatst tegenover het
weldadige landgoed De Horze op het platteland. Het platteland is gezond en
de stad is ongezond. Couperus zet het Noorden tegenover het Zuiden, ofwel
koud tegenover warm (Kemperink, De temperamentenleer, p. 4, 5, 6). De
hoofdstukken over de noodlottige ondergang van Eline en haar familie staan
tegenover de hoofdstukken over de families, die door huwelijken op een
natuurlijke manier kunnen voortbestaan. Verder is de vrouw
tegenovergesteld aan de man en staat het nerveuze temperament tegenover
het sanguinische temperament. En in het antagonistenpaar Vincent Vere en
Lawrence St Clare beschrijft Couperus het fatalistisch determinisme
tegenover het antifatalisme.
3.5 Het internationale kader
Nadat Louis Couperus in 1891 was getrouwd vestigde hij zich in Hilversum.
Al vanaf het jaar daarop ging Couperus veel op reis. Hij verbleef vaak in het
buitenland en woonde daar ook lange tijd, vooral in Zuid-Frankrijk en Italië. In
1923, aan het einde van zijn leven, vestigde hij zich in De Steeg.
Het reizen zat ook bij Henry James in het bloed. Aanvankelijk kwam hij
65