aan gene zijde van de mensenrechten - Les Amis d'Alain de Benoist

AAN GENE ZIJDE VAN DE MENSENRECHTEN
2
Op zoek naar een grondslag
Toen de Unesco in 1947 besliste een nieuwe universele verklaring van de
mensenrechten uit te vaardigen – deze namelijk die geproclameerd werd op 10
december 1948 door de Algemene Vergadering van de UNO – deden de leiders een
uitgebreid vooronderzoek. Op initiatief van Eleanor Roosevelt meer bepaald werd
een internationaal comité samengesteld dat de opinie van een bepaald aantal
‘morele autoriteiten’ moest vragen. Aan ongeveer 150 intellectuelen uit alle landen
werd gevraagd welke de filosofische basis moest zijn van deze nieuwe declaratie van
rechten. Dit onderzoek werd een totale mislukking, en de promotoren ervan
moesten zich beperken tot de vaststelling dat er onoverbrugbare tegenstellingen
bestonden tussen de bekomen antwoorden. Vermits geen akkoord kon worden
bereikt, besliste de UNO -commissie van de mensenrechten de resultaten van deze
enquête niet te publiceren.
In zijn antwoord toonde Jacques Maritain zich zonder enige illusie toen hij verklaarde
dat wat de mensenrechten betreft “een praktisch akkoord mogelijk is, [maar] dat
een theoretische overeenstemming van de geesten onmogelijk is”. Het is nochtans
evident dat men het bezwaarlijk kan hebben over mensenrechten zonder een
duidelijke omschrijving te geven van de mens die geacht wordt drager te zijn van die
rechten. Daarover werd evenwel nooit een consensus bereikt. Bij gebrek aan
akkoord, besliste men dan maar af te zien van de rechtvaardiging van hetgeen men
wilde bevestigen. De opstellers van de universele verklaring stelden de tekst ervan
op in een consensuele visie die helemaal niet strookte met de realiteit. “De
verklaring, aldus François Flahaut, moest door iedereen aanvaard worden en onder
de uitdrukkelijke voorwaarde dat niemand naar de rechtvaardiging ervan vroeg. Dat
kwam neer op het autoritaire opleggen ervan” 24 .
René Cassin had de gewoonte te zeggen dat de mensenrechten berusten “op een
akte van geloof in de verbetering van de toekomst en van het lot van de mens”.
Dergelijke ‘akte van geloof’ zou dus gerechtvaardigd worden door haar doeleinden.
“Wij bepalen deze doeleinden als normen, schrijft Julien Freund, en we bevestigen ze
aldus dogmatisch als geldig en nastrevenswaardig; ze hebben niet het apodictisch
karakter van een wetenschappelijke formulering” 25 . Daaruit volgt dat het mensbeeld
waarop de theorie van deze rechten berust, geen zaak is van de wetenschap, maar
van de opinie. Daardoor alleen al kunnen ze, zoals een godsdienst –elk geloof heeft
slechts waarde in de mate dat men er geloof aan hecht – slechts een optatieve
geldigheid hebben, dit wil zeggen dat ze slechts afdwingbaar zijn in de mate waarin
men aanvaardt dat ze afgedwongen worden, dat ze geen andere geldigheid hebben
dan die welke men beslist eraan toe te kennen. “Elk coherent denken over de
mensenrechten, zegt nogmaals Julien Freund, kan slechts vertrekken vanuit volgend
fundamenteel feit: ze zijn niet wetenschappelijk opgesteld, maar dogmatisch” 26 . En
François De Smet voegt hier aan toe: “De mensenrechten kunnen niet ontsnappen
aan de kwalificatie van ideologie. Als dusdanig zijn ze blootgesteld aan kritiek” 27 .
24 Le sentiment d’exister. Ce soi qui ne va pas de soi. Paris, Descartes & Cie, 2002, blz. 453.
25 Politique et impolitique. Paris, Sirey, 1987, blz. 192.
26 ibid. blz.189.
27 Les droits de l’homme. Origines et aléas d’une idéologie moderne. Paris, Cerf, 2001, blz.7
14